장음표시 사용
111쪽
. PARs II. SECTIO 1. Ios viqres eodem te ore pauciores edant putrius, perspicuum eli sonorum acutorum rati
nem facilius, quam gravium percipi posse',
eodem tamen manente tempore, &. mutatoe dumtaxat vibrationum numero. Haec itaqtre, regula merito observatur, ut nempe graVi
ribus sonis major tribuatur durati0, acutioribus minor; atque eamdem ob causam sonos eo magis producendos esse intelligitur in quo magis iunt compositae & perceptu diinciles tonorum rationes; fieri tamen potest, ut acutiores soni tardius aliquando incedere debeanr, graviores autem celeriter progredi possint, unempe hi simplices, illi vero. compositas i neant rationes. Hinc intelligitur modi utriusque majoras scilicet, & minoris perfectio,
cum sonorum ordinem , atque relationem a
tura ipsa nobis supoeditet. Verum quidquid hactenus dictum est de senorum ordine, illorumque mutua relatione, non lix intelligendum Volumus, quae nonnullorum estnio, quasi ex ipsa numerorum natura, laetilique vibrationum proportione suavitas musica derivari possit. Et quidem si ex ipsa vibrationum natura, 4llarumque facili ratione pendeat harmoniae iucunditas, quid causareia se poterit, cur ter ia minor, in qua vibrati nes sunt , ut , 6 , gratillimam 'auribus exhibeant contonantiam; contra autem soni, quorum vibrationes suot , ut 9, & 7 , aures durissim offendant Ecquis sol facile pem suadebit, iucundissimam esse primam cons nantiam, quia singulae sex vibrationes simul recurrunt; in alio autem sono acerbe aures assiciuntur, quia singulae tantum septem vibrationes simul recurrere audiunt ὶ ' Ecquis intelliget tantam sensationum differentiam ex
112쪽
io6 INsTITUTIONES PHYSICAE.mininin tonorum differentia, quae est dumi Xat nempe pars 36 . Igitur per vibrationum relationes perceptu faciles intelligimus
tantum Illax tonorum rationes, quas ini rumentorum , noitraeque vocis natura exhibet,
atque nomine contonantiarum illas dumtaxat significamus senorum combinationes, quae ad aeeedentes modos referuntur contra autem ii ad anodos illos soni. non possunt referri, idonantia appellantur. Iucunditatem se afferunt consonantiae ; quamvis autem displiceant dissonantiae, eas tamen aliquando adhibere licet, non tamen sine aliqua Naeparatione, & dummodo ad perfectissimam consenantiam statim transitus fiat. In dissi n tiarum usu ars est maxima ; & quidem si dissenantiarum labori, & tristitiae succedat consenantiarum faeilitas, & iucunditas, brevi taedio quasi sublevati majorem deinde capimus voluptatem Frequentiores autem usu solent dissonantiae in is musicarum compositionum generibus, quae ad dignitatem ,& maiestatem formata esse debent, qualeSsqnt concentus sacri, pro templorum mai state, & religione compositi. EX iis, quae hactenus diximus, probabilissime eolligitur, suas esse, & quidem ce tissim artis musicae t es. nudio hominum
arbitrio mutabiles. Fatendum tamen est, sua talem musicam ex gentium moribus a que ingenio non parum pendere ; etenim cum sensationibus repraesentandis accommodata sit Musica, pro diveria hominum i dole magis , minusve iucundum esse debet idem musteae genus Evidens quoque est, ex divos, organi conformatione repetenda etiam
113쪽
PARs II. SECTIO I. Io etiam esse diversa de musicae suavitate hominum iudicia. Itaque si homines iisdem sentationibus diversimode assiciantur , . si ganum auditus sit varie conformatum, ita ut validus , vel debilius flectatur, atque moveatur . Nam diversas de musicae suavitate opiniones ax dis eausis oriri necessum est . Hac igitur ratione solvi posse videtur pe vulgata quaestio de musicae varietate; dum enim disputari solet , usa eum a natione
aliqua musicae genus non esse naturae con-'sentaneum, res perinde se habet, ac si verinaculum in eadem natione sermonem nat
rae consonum esse negaretur, & quidem ii guae in qualibet natione ad exprimenda hominum fresa sunt institutae, atque talis esse debet musicae perfectio, ut voces , ideoque& hominum indolem, quantum an patitur, exhibeat. Sed haec pauca breviter attigisse
satis sit, oblata occulione .: Quidquid sit de musicae tuavitatis causa , di varietate hei
tissimum est, tantam esse harmoniae vim, ius non solum homines, quibus rite conformatum est orbanum, plurimum delectet, sed aliquos delicatiori auditu instructos mira duucedine rapiat, variosque affectus movere valeat. Quae cum ita sint, purior doctrina j
bet caute declinandos esse musicos conce tus, qui ad excitandos affectuum tumultus, morumque sanctitatem corrumpendam Vide tur compositi
114쪽
De Lumis ε ει um c 'UM Iux, & ignis communes quasiam,ia & amnes proprietates habeant, utrum- quae argumentum eadem sectione complect mur; id enim in nostris institutionibus maxime caVenius, ne ea separemus quae sunt conjuncta. Itaque duo erunt huius sectioni; kapita Primum de lumine ; alterum de igne.
TR iplici potissimum rati in Iux considet rari potest, nempe vel in Urpore Iucido, quod lucem emittit, vel in corpore, quod emissam lucem excipit, & tandem in ipso visionis organo. In hac autem divisi ne continentur etiam , quae de coloribus, &itide in cultiori Physica solent explicari iaItaque pro rerum tractandarum uarietate , dc ordine varios instituemus articulos ἀ
De LAcis natara ,. propagatioue I mines tum veterum, tum recnti rum Philosophorum de natura lucis sententiae licet plurimum inter se dissidentes, ad duo veluti eapita referri possunt. Alii nimirum existimant, lucem esse quali tatem aliquam , Vel accidens, quod lucido corpori m do conjungatur, aliorumque accidentium amsar
115쪽
uero arbitramur, lucis naturam positam eI. in tenuissima quadam iubstantia corporea, quae celerrime agitata corpora illustret, aerem penetret, oculum subeat, nerveasque fi-hrillas percellens sensum quemdam in illis imprimat. Quod primam opinionem spectat, eam breviter, & sortasse longius, quam par est, in muenti conclusione retellemus. Quod
vero attinet aliorum Philosophorum sententiam, ii rursus naturam lucis diversimode explicant. Cartesius vorticum hypothesim hic , para mine suo, implorat, & rem totam ita exponit. Sol, stellia fixae ex tenuissimis corporibus, nempe ex uiateria primi elementi, leu subtili componuntur, & in globos consormantur, qui circa proprium axem Veli mentissimo motu eonvertuntur. Iam dum globuli illi aguntur in gyrum. conantur a
Cenim Otus recedere, atque Iaac Vi centrifuga circumstantes secundi elementi globu aquaquaversum per rectam impellunt. Quia uero globulosa materia a Sole, stollis, ue fixis
veluti centris, radiorum instar ad circuin xentiam, hoc est, ad extremum vorticis pro tenditur ; dum globulus Soli conterminus subtilis materiae vi centrifuga impulsus -- vetur , idem motus per seriem globulorum propagatur, donec globulus oculo contiguus, oc - tremorem concitatus lucis sensationem excitet ; & ciuidem in instanti, non secus ac agitata bacus extremitate, alteram eXtremitatem statim moveri necesse est et
II. Cartesianam hypothesim validissimis argumentis impugnavit Newtonus, & ferre demonstravit, lucem consistere in subtilissimis effluviis a corpore lucido tanquam ce m
116쪽
tro per radios perreuo emanantibus, & in omnem partem rapidissime vibratis. Itaque patet, Cartesianam hypothesim a Nevvloniana sententia dirutici ex parte maxime discre- are. I. Cartesius nulla admittit e corporeucido effluvia. a. Lucem in instanti proparari asserit ; quae duo nestat Nevvlonus, cuius sententiam in sequenti conclusione explicabimus, & confirmabimus.
LUx ComIsTIT IN EFFLUvIIS E CORPORE LUCIDO JuGITER EMANANTIBUS, ILLIUSQUE PROPAGATIO INSTANTANEA NON EST, SED SUCCESSIVA.
PROB. I. Pam. Experimentis notissimum est, radios lucis in speeuli usorii soco coli
ctos tantam vim concipere, ut ex durissiimis quoque adamantibus fumum exprimere, pora plurima in calcem, vitrumque redigere
valeant. Hi autem, aliique id genus effectus intelligi nequaquam possunt, nisi tenuissima lucis corpuscula unaequaque disperia in
minus spatium redigantur, vimque maiorem acquirant; ac proinde lux in perpetua tenuissimarum particularum emissione consistit. Et re quidem ipsa corpora omnia lucida, ut flamma, & ignis, dum lucent, & urunt, tandem consumuntur , atque omnino dissi
Neque est , quod Cartesianam vorticum hypothesim jam antea profligatam hic iterum refellamus ; fatis erit ostendere, lucis propagationem consistere non posse in prestione 'quadam per fluidum aliquod elasticuml dif-
117쪽
PARs II. SECTIO II. III diffusam. Etenim fluidum illud pressionena
tuam undequaque eXercet, non secus, ac intono videmus contingere. Itaque sol etiam latens sub horigonte nobis foret conspicuus, eodem plane modo, quo sonus in quavis cubiculi parte per fenestram auditur. Ex his jam sic concluditur. E corporibus lucidis perpetuo emanant effluvia illa, quae experimentis sese manifestant, & quae sucis phaenomena omnino postuleti ni atqui sine perpetua corpusculorum emanatione explicari non possunt experimenta, lucisque Phaenomena, quibus minime satisfacit fluidi elastici pressio. ENgo &C. PROB. II. Pars. Luminis propagationem
instantaneam non esse, sed tempore aliquo indigere , ex prima conclusionis parte manifestum est. Etenim cum effluvia a corpore luminoso ad oculos nostros emitti , proin gredique debeant, motum illum in instanti fieri repugnat ; cum quaelibet materiae tran Iatio aliquod postulet temporis intervallum. Successiivam luminis propagationem non solum demonstrant observationes astronomicae, sed iplam quoque propagationis velocitatem ostendunt. Circa Iovem Satellites quatuor reVolvuntur, ut circa Terram Luna; &quemadmodum Luna ecfpsim patitur, ubi te
luris umbram subit; ita quoque eclipsim p tiuntur Satellites, ubi Iovis umbram subeunt, Jove scilicet Solem inter, & Satellitem constituiq. Satelles intimus horis circi ter 42 revolutionem absolvit, & in singulis revolutionibus ob exiguam a Jove distantiamin Jovis umbra immergitur. Observatum autem est, tellure inter Solem , & Iovem existente, Satellitis ab umbra Jovis emersi
118쪽
nem citius contingere, quam per calculsis astronomicos fieri debet ; contra autem Sole inter Iovem, Terramque conis tuto, prae dicti Satellitis emersionem tardius accidere observatur, quam juxta tabula. astronomicas fieri oporteret. Haec autem 'acceleratio, vel retardatio nulla alia ratione intelligi potest, quam ex successiva luminis propagatione ;llaec enim essicere debet, ut breviori temporis intervallo lux e minori distantia defer tur . Accuratissimis autem, Muturnisque observationibus innotuit, totam tem storis differentiam pertingere ad I minuta prima, Jove accedente ad Terram , vel ab ea recedente per intervallum, quo duplae distantiae Solis a Terra aequale eu : quare attributa sunt minuta septem circiter propaPtioni su cessivae lue s a Sole ad Terram . Hinc tandem . argumentari licet e successiva est propagatio
illa, quam instantaheam esse, & ipsi lucis
naturae, & observationibus a triniomicis r pugnat; atqui &e. Ergo . Objic. adversus Ι. partem In hypothesi Neurioniana Sol, qui lucis nostrae fons est,& origo, per vas imma undequaque spatia a multis retro saeculis corpuscula perpetuo emitteret, & quidem sine ullo substantiae solaris detrimento; quod omni caret veri simi litudine. Quare sic argumentantur aliqui. Repugnat hypothesis illa, quae lucis solaris laesuram maximam, & extinctionem fere omnem
induceret; atqui &c. Ergo ..... Res p. 'N.
Min. nulli momenti est objectio illa , quae imperito quorumdam Physicorum vulgo vi detur gravissima. Licet Sol distet a Terra semidiametris terrestribus ad minimum 22
di singulis horae semiquadraritibus novo i
119쪽
4 PARs II. SECTIO IL. Irimine impleat sphaeram toto glouo terraqueo plusquam decies millies majorem, inde tamen timenda noti esst solaris luminis jact ra. Et quidem dissicultatem penitus tollit immensa luminis tenuitas, quae omnem imaginandi vim longe superat. Satis sit obse
re levissimam plumulam filo sulpensam, J- misso statim Solis radia, ne leviter quidem
agitari : praeterea delicatissimum visionis organum , licet incurrentes perpetuo solis r dios excipiat; nullam tamen ex huius m teriae affluxu offensionem patitur. Verum cum tanta sit radiorum ibi arium velocitas, necessiam omnino est, ut minimam, & s re nullam contineant materiae quantitatem; alioqui enim radii lucis immensa fere vi compora impeterent, totamque telluris compagem distatuerent. Haec autem resensio s cilius intelligetur, si revocetur in memoriam praeclarissimum theorema, in quo deministi Vi muS, non repugnare, portionem materiae valde exiguam. in vastissimam sphaeram ad Saturnum utque extendi, iisdem manentibus, quae in praesenti rerum statu obse M us, phaenomenis. Quae cum ita sint, fu, stantiae solari reparationem aliquam frustra
Inst. I. Lux corpora quaedam penetrat, in aere, crystallo, aliisque pellucidis corporibus liberrime diffunditur, k quidem secundum lineam rectam. Hinc lucem accidens esse , ac proinde illius propagationemiin subtilissimis effluviis positam non esse, tali ratiocinatione concludunt Peripatetici. Verisia mile non est, subtilissima etiam essJuvia i ii mam corporum substantiam pervadere, &per vastissima spatia motu recillineo propa gari,
120쪽
indiget. Etenim si lux sit accidens , intelligi certe non potest , cur ipsa aliquorumdhmtaxat corporum substantiam pervadat, - cur corpora aliqua sint pellucida, alia a -tem opaca, quod quidem nos faelle explicabimus i ubi de pialuciditate, & opacitate sermo erit. Quoa spectat rectilineam lumianis propagationem, ex lucis directione n quaquam pendet nostra conclusio. Haec ob- jectio in ipsim adversarios facile retorqueri .posset. Demonstrant quidem experimenta, rectilineam ad sensum, luminis propagationem in exiguis distantiis. Ita in e biculum tenebrorum, introducto solari r dio, lineam lucidam recta protensata ob servamus. Uerum accurate rectilineam l minis propagationem neque in distantiis maioribus, neque etiam in minoribus nos ad mittimus, quod deinde explicabimns, uinde lucis transtu per diversa media tractabimus . Interim recordari satis erit experiamentum jam alias memoratum; si nempe solaris radius intra obscurum cubiculum exinceptus prope corporum extrema transeat, ille per rectam progredi non observatur, sed ad corporis extremitatem inflecti, atque incurvari manifeste deprehenditur ; quod quidem experimentum nulla ratione explicare poterunt Peripatetici, neque etiam fortasse Cartesiani.
Inst. II. Emuviorum hypothesis eam potissimum ob causam adhiberi videtur, ad G-plicandam nempe suetessivam luminis propV tionem; nulla autem est huius hypotheseos hac in re utilitas. Et quidem con deremus