장음표시 사용
211쪽
168 IusTiΥITIONES PHYSIC E , visionemque confusam efficere. Doctissimi ouidem Geometrae superficiei refringentis& reflectentis talem determinarunt curvaturam, ut radii singuli ex eodem ob)ecti pumio emanantes in unum concurrerent punctum. At praeter dissicilem talium curvarum conitruEtionem huic teles copiorum pem sectioni obstat quoque diversa radiorum refrangibilitas; nam ex demonitratis de diversa radiorum refrangibilitate evidens est, puncti alicujus imaginem ex diversis punctis col ratis es e compositam pro diverse refrangubilitatis gradu. Sed dum haec scribo, a doctissimo, amicissimoque viro D. Clatraut limteris ad me datis accipio, in Anglia aperitissimo viro D. Dollond compositum seisse
obiectivum ex duabus lentibus, quarum materia diversam habet vim refractivam, ita utiele mutuo corrigant aberrationes ex diversa radiorum refrangibilitate oriunda . Quia vero in hac c9rrectione superest aliud vitium ex lentium sphaericitate oriundum, &quidem
non exiguuna, adhibentur enim sphaerae minoris diametri pro eadem apertura, hanc aliarn imperfectionis partem emendavit vir laudandus D. Clatraui, atque su titillimo calculo sphaerarum illarum di me liones ita combinavit, ut illae duae aberrationes Iete mutuo compensarent simulque ex ane cerent. Sed haec historice dicta sint ut doctrinae utilitatem intelligatis. Alias t Ietcopiorum species omittimus ἱ duas tantum, quae frequentiuS , atque utilius usurpantur , Vobis explicaste satis sit. Caeterum ex demonstratis patet, cur telescopium duo-hus tam Din vitris instructum adhibere soleanti irrcncmi. Etenim telescopium illud brevius
212쪽
PAM II. SECTIO II. a vius est , ac proinde commodius. Praeterea minor et uminis iactura , cum radii duo
tantum vitra trajiciant . Tandem telest Pium astronomicum majorem campum admittit, & brevioris soci lentem ocularem Patitur , eamque ob causam objecta magis amplificat.
DE ignis natura, praecipuisque characte .ribis obscurissima quaestio est; nec mirum, quod in tanta rerum dissicultate vix aliquid definire audeant accuratiores Physici. Nos autem illorum diligentiam imitati, V ria referemus ignis phaenomena , & pauca , quae ex his certo colligi pollunt, attingemus :de calore deinde. & frigore aliqua ea lic bimus.
De Ignis proprietatibus praecipuis. I. Uatuor praecliuos ignis characteres recensent Physici , lucem icilicet, irarefactionem, calorem, intellinum- ue motum . Ignem ex ipia lucis praetentiaemoni rari aiunt, etiamsi absit calor omnis, qui sensus nostrox assicere possit ; quod ut . ostendant , utuntur exemplo Lunae , cujus . radii in speculi ustorii foco collecti plurimum lucis, nihil autem caloris praebent. Verum lucem hanc ignem esse, non ita cer tum est, ut in dubium vocui non possit;
213쪽
aro ImTI TIONES PHYςIC E. neque enim demoniti atum est, materiam hanc, quae lucem producit, eam ipsam esse, qua calor excitatur. Re quidem ipta lux lunaris emanat a Sole, cuius lumen cum C lore coniunctum est . Uerum id probandum 1uperest, Solis lucem, Sc calorem eX eodem Principio, eademque materia originem habere. Praeterea ponamus, inter Lunae , Solinque lumen hoc unum esse discrimen , quod nempe lux lunaris debiliori motu producta ad calorem excitandum satis non sit; id faltem reponi posset, lucem lunarem verum, &proprie dictum ignem non et se, cum eo careat motu , qui ad ignis naturam neces artus
Quod rarefactionem spectat, corpora omnia, paucillimis exceptis, in omnem dimensionem ad certos usque limites vi ignis expandun-Tur. Nesue refert dura, mollia, an fluida Imi, lebia, an magis ponderosa. Id autem extra omnem dubitationem positum et , corpora fluida majorem rarefactionem pati ab i. dura dilatantur tamen corpora curis1ima, imo Vehementiori igne solvuntur.& liquefiunt; at cessante ignis actione contrahuntur. Ex hac i*nis proprietate fit, ut tempore festivo dilatationem , hybernodia tem tempore contraditonem patiantur corpora. Sunt tamen corpora nonnulla, quae igne rigetcunt, & indarantur, qualia sunt ligna . olla, lutum, creta, aliaque eiusmodi. 1gnem definiebant Peripatetici e elamentum calidum sccum e qua quidem definitione ni- ignis naturaet maxima enim Iuperest dissicultas in explicanda caloris cau- Inter se vinculo c. aerere soleant, nullum ta-
214쪽
meri latis notum de igne ferri potest iudicium ex calore, quem praesentimus. Etenim calor est qualitas relativa, quae ex incerto, es mutabili sensuum testimonio' aestimatur. Si manus nostrae gelu rigescant, 'uod tepet, fervere videtur si vero nimis incalescant, quod tepet, experimur frigidissimum . -- tum est, in specubus, & eryptis subterraneis eamdem fere temperiem omnibu3 anni tempestatibus servari, thermonaetro audice. Sed conisertum quoquae est, hujusmodi specus valia de frigidos a nobis persentiri tempore aestatis , valde autem calidos tempore hyemis Haec omnia ,. aliaque multa, quae brevitatis studio praetermittimus, manifeste ostendunt,
nihil certi de ignis praesentia pronuntiari posse ex iplb caloris sensu , quem experiuntur
Alii Physici existimant, ignem eX corpusculis tenuissimis, rotundis, maXime mobilibus componi, quae cum maXima, ac fere infinita celeritate moveantur , & in sing las partes velocissime abripiantur; non solum obvia corpora pervadere , agitare , & com- nuere pollunt, sed etiam in nervorum fibrillis, quas celeri vibratione percellunt, i cis , & caloris senium imprimere valeant. Ab ejusmodi sententia , quam ex Epicuro instauravit Gassendus, non multum differre videtur hypothesis Cartesii, . qui primum et
mentorum, tenuissimum nempe pulVerem, rapido, perennique motu agitari arbitratur; ubi vero corporum omnium poros pervadens crassiores tertii elementi particulas repetit, celerrime illas agitat, contorquet, impellit; quo motu particulis etiam secundi elementi, quae. rotundri, ac mobiliores sunt, comm
215쪽
2ia IusTITUTIONEs PHYSICIS. nicato, isti e splendorem, & calorem in erimporibus, noliriique sensibus excitant . Non omnes tamen rortii elementi particulas tar excitando , Vel generando aptas existim ne recen ores cartesiani, i ed ii as ibium , miro , lulphureae, &ol agi Maesunt. Com- Ur meit enim , mon ex omnibus tertii ela menti particulis es m celerrime agitatis splenes dorem aut calorem, aut ignem excitare se , ted aliqua determinata subitantia re π
opinantium, & dissiden tium Philosophorum ambages, nihil ei
. Tura ira , itatuto , de more, praemio. Quod
tissimum seligit explicandum, quoneta T. Ri S mpagetur, ibu aliis co ribus municetur, eaque incendat. Cum autem πcipuus phaenomeni nodus in hoe απ
216쪽
latere aerem, aliud ve fluidum elasticum ve
hementer compressum, quod, ruptis comprimentibus particulis, permissoque exitu , ingenti vi sese expandat. Hinc manifestum est, vim illam, qua ignis expanditur, ac multiplicatur, a propria vi pulveris pyrii distinguendam esse , & prorsus separandam. Etenim in pulveris pyrii explosione, ignis hoc unumi praulare videtur, aeris nempe, Vel fluidi compressi repagula, seu clauitra recludit . Porro
primariis naturae legibus repugnat omnino , ut vis minima ingentem effectum pruducat; ubi autem tales essedius observantur, Virest producentes in ipla materia latere necessum est. Haec autem vis nulla alia praeter Vim
elasticam obtineri potest, nisi ad qualitatest occultas ex Physica funditus exterminandast confugere velimus. Quae cum ita sint, jami concipere licet materiam aliquam subtilissit mam, & eximie elasticam ad ignis effectust producendos aptissimam, quae materiat vocabitur, Quamobrem materiam combtistia, bilem eam appellabimus, quae mullas mate-l riae igneae particulas continet, ac proinde &l eo magis combusibilis erit materia aliqua, i quo plures iub eodem volumine continebiti hujuimodi particulas. At praeter particulaS ill s chnsideranda etiam est ipsa corporiS mal teria, quae viribus effringentibus magis, vel l minus resistat ; ita ut ab hac conditione plu-l rimum etiam pendeat cymbu mibilitatis dissi l rentia. Itaque ignis excitabitur, si vel unica particula compressam detinens igneam materiam effringatur; subito enim plures particulas sinui recludi oportebit, erumpetque agno impetu materia ignea, atque tandiue plodetur, donec nulla: iupersint, quae dis,
217쪽
214 INSTITUTIONES PHYSICAE . rumpi valeant particulae . Haec igitur mate-
. riae iubtilis, & elasticae explosio est id, quod
ignis vocatur. Inter Uires, quae ignem excitare valent, referendae sunt illae omnes, quae articulas ignea materia refertas frangere va-ent, inter quas primum locum tenet ipse ignis; atque hinc intelligitur vis, qua ignis lese extendit, & longe, lateque propagat . Ex hac doctrina concludit vir summus Euterus, ea tantum. corpora ad ignem concipiendum apta esse, quae particulas igneas e plossioni obnoxias continent. At si1 corpora igneam contineant materiam, quae magna satis copia explodi non possit, iam particulae illae in reliquas partes circumjectas vim aliquam eXercere quidem poterunt; atque hinc orietur calor dumtaxat, qui proinde est minimarum particularum motus sine explosione; cum in igne motus sit cum explosione conjunctus.
Hinc reddi potest ratio, cur ignis, injecta
non combustili materia, aliquando extinguatur . Talis enim materia igneas ardentis corporis particulas obducit, seseque iis immiscet; quo fit, ut Vis explosionis in hanc materiam exerceatur , in eaque tota consum etur, atque ideo reliquae igneae particulae vim explosionis minus sentiant. Quare circa m teriam igni iniectam id notandum est, an cum materia ardente misceri, eique adhaerere queat . Si enim materia adjecta corpus ardens ingredi, eique intrudi non possit, ignem eX- tinguere non valet. Ita videmus, aspersa aqua, oleum accensum non extingui, nisi omnino aqua opprimatur; cujus rei ratio est, quod oleum nullam cum aqua mixtionem p aiatur. Praeterea si materia non combustibis lis,
218쪽
PARs IL SECTIO II. et Istis, caeteris paribus, fuerit densior, eo promptius ignem suffocabit; in hac enim densito
ri materia vis explosionis celerius consumitur. Hanc ob rem aer, licet combustionis incapax, tamen propter raritatem ad ignem extinguendum aptus non est , nisi magno impetu in ignem irruat'; tunc enim corporis crassioris vices sustinet. Imo aer saepius ad ignem con servandum est necessarius, ut demonstrat candela accensa, quae in vacu9 Boyliano extin guitur. Etenim ignis nutrimentum sunt pa ticulae ex sebo, Vel cera, quae ab aere aVO-lant calore solutae, ideoque deficiente pabulo
ignem deficere necessum est. Porro aer ad contervandum ignem necessarius, nec densior, nec rarior esse debet. Ita carbo accen-
.sus compresso , & densiori igne obruitur. contraria ratione carbo extinguitur, si vehementiori soli objiciatur. Eamdem ob causam, atque etiam ob imminutam aeris ela hic itatem flamma in camino praefocatur, si camini spiraculum palea, vel pannis aqua imbutis obstruatur, quo quidem remedio in ca minorum incendiis uti solent.
Quod sammon attinet , eam nihil aliud esse statuit Eulerus, nisi ipsam materiam subtilem, & elasticam, cuius explosione ignis
gignitur . Quia vero flamma determinatam habet figuram , & circa ipsum ignem occupat datum spatium , necesse est, ut aliud fluidum elasticum ubique expansum tua elasticitate indefinitam materiae subtilis igneae
expansionem cohibeat, eamdemque materiam in determinato spatio contineat. Hoc autem aliud fluidum elasticum aetherem esse , ponit Eulerus. Itaque explosione materiae igneae aether repellitur, ipsaque haec materia tantum in
219쪽
116 IMsTITUTIONEI PHYSIC E. in aethere occupabit spatium , quantum necesse est, ut vis elastica aetheris cum vi materiae igneae consistat in aequilibrio. Spatium igitur in aethere a materia subtili ignea o cupatum erit ipsa flamma. Constituta flammae natura , iam radiorum emissilio explicatur; factae scilicet in aethere successiones, atque vibrationes in causa sunt, cur flammae radii propagentur eodem modo, quo in aere
radii sonori producuntur . Neque dissicilius intelligi posset flammae propagatio per ipsam
radiorum emissionem. Haec ingeniose quidem coniis tuit Eulerus, quorum magna pars hypotheseos limites non excedit; id unum certo a firmari, & experimentis confirmari poste videtur, ignem coalescere ex minutissimis
particulis in spatio non magno collectis , tum ma mobilitate donatis ; sed de illarum particularum natura nihil definiri potest. Nec caret verisimilitudine, diversas esse ignis species, diveriamque naturam quidam enim ignes lucent tantum, alii autem lucent , &uruut vehementissime . Nonnulli Physici ignem in certo quodam motu , non quidem facile definiendo , politum, elle opinantur ita ut, hoc motu in qualibet materiae specie excitato, ignis produci valeat. In hanc hypothesim propendiiIe videtur Nessutonus. Ca
terum quemlibet motum ad ignem, caloremque excitandum latis non elle. certissimum videtur, cum fermentationes plurimae vehementissimum frigus producere obierbentur.
Sed meris conte ris diutius immorari no
III. Ex praecedentibus patet, multas igni competere fluidorum proprietates, quales sunt partium mobilitas, atque tenuitas, sed
220쪽
PARs II. SECTIO II. 2I7 alias nonnullas fluidorum qualitates in igne lhactenus observare non licuit, quales sunt praesertim duae proprietates illae, quibus fluida suam pressionem quaquaversum aequaliter lexercent, & ad libellam sese componunt. l uare ignem e fluidorum numero reiicere, jvel inter fluida recensere , quaestio est nullius momenti. Quanquam certissimum sit , lignem esse materiam , tantillum tamen est purioris ignis pondus, ut nullo experimento 1entiri possit . Quod enim se obtervasse Diunt plerique Physici, corpora vehementer calefacta pondere crevisse , crassioribus ob- servationibus innititur, ut antea annotaVias inus. Itaque satius erit aliqua ignis phaeno- imena proponere . Si duo quaevis .corpora ldura sibi invicem imposita alterantur per aliquod tempus, calorem ingentem excita- ibunt, & interdum quoque ignem , praeser- tim hi corpora fuerint durissima..Sic mutuus calybis, & silicis attritus ignem excutit . In oriente frequentissimum est lignum durissimum, ex quo ignis per attritum facii te extunditur. Sic culter calybeus forti manu pressus ad cotem rotatilem incalescit, i rotaque celerius circumacta ignis scintilla emicant. Huic causae tribuendum est, quodi ingentes etiam sylvae magna Ventorum vi, agitatae ,'aliquando igne Unsumantur, &i in apertum erumpant incendium . Generaturi etiam ignis per vegetabilia semiexsiccata in magnOS acervos extructa , quod tristissimo, faeni putrescentis exemplo saepe innotuit. In iis enim acervis partes inferiores valido sui periorum partium pondere premuntur , eX, illa prelsone attritus oritur , motusque , &i interdum flamma excitatur. Idem aliqua