장음표시 사용
241쪽
238 ΙvsTITUTIONES PHYSICIE . consequentia , nimirum ab ariete ad taurum, a tauro ad geminos &e. motu proprio fertur , ille Planeta tunc temporis atres lus V catur. Dum autem Planetae motus Proprius cessare videtur, seu dum planeta in eodem coeli puncto morari per aliquot dies cemitur, eumdem situm fixarum respectu servans,tionarius dicitur; retrogradus tandem appellatur , ubi contra Aguorum ordinem, seu
in antecedentia, nempe a tauro ad arietem,
ab ariete ad pisces &c. proprio motu incedit. II. Circuli declinationis , circul; hora ι sunt circuli maximi per mundi polos transeuntes, proinde aequatori perpendiculares. Sideris, vel puncti cujuslibet in sphaera
mundana declinatio est arcus circuli declinationis inter sidus, vel datum punctum, &AEquatorem interceptus. Ascensio refla sideris est arcus aequatoris inter initium Arietis &circulum declinationis sideris illius comprehensus, ac secundum ordinem signorum nL-meratus . Circuli latit,dinis siderum sunt ' circuli νhaerae maximi per polos Eclipticae,& per udera transeuntes, atque ideo Eclipticae perpendiculares. Hinc Iatitudo sideris est arcus circuli latitudinis inter sidus, & Eclipticam interceptus. Longitudo sideris est a cus Eclipticae ab arietis initio versus ortum, seu in consequentia usque ad latitudinis circulum numeratus . Punctum intersemonis Eclipticae cum circvlo latitudinis sideris dicitur locus sideris ecIipticus, silve locus in Gcliptica, vel locus ad Eclipticam redustus . III. Si per locum cluemvis S in superficie terrae Fig. 26. ducatur per terrae ce
trum T , linea recta ZSN, qtae sphaerae cin-
242쪽
ΡΑRs. II. SECTIO III. 1ῖylesti occurrat in Z, & N, punctum Z dicitur loci S etenith , seu vertex, & punctum N vocatur ejusdem loci Nadir. Horizon fen- ibilis, seu apparens loci S est sphaerae cim culus hum centrum habens in S , & polos in T, & N . Morieton rationalis , seu. Uerus est circulas HURX centrum habens in T,& polos in T, dc N, ideoque horiZonti sensibili parallelusis.
Circulus verticesis est circulus quilibet maximus ZUNX per Zenith atque Nadir ,& per aliud quodcumque punctum in sphaera mundana transitens, ideoque horigonti perpendicularis. Meridianus est circulus verti
ixansiens, ac proinde aequatori perpendicularis, & circulos omnes AEquatori parallelos bifariam dividens. Intersectio plani meridiani cum plano horletontis HR , vel Ibr dicitur linea meridiana. Circulus verticalis primaritis dicitur verticalis ille, qui per polos meridiani transiit. Sit L UNX verticalis primarius hori7ontem rationalem HVNX intersecans in V, & X , quem meridianus etiam
secat in H, & R. Puncta quatuor R, X , H, V dicuntur Cardines mundi ; punctum quidem R in hemisphaeriq boreali cardo δε-ptentrionis, Η cardo meridiei, V ad partes
orientis cardo orientis , & punctum oppositum X cardo occidentis. Distantia horletontis apparentis ab horizonte vero, sive telluris semidiameter ST sensibilis non est, si conferatur cum stellarum distantiis, & ideo Terra respectu sphaerae stellarum tanquam punctum ,& quilibet terrae locus tanquam hujus spha rae centrum considerari potest. Nam omnesi fere
243쪽
ΡΑ s II. SECTIO III. 24 IApparentes siiderum altitudines totius Aiastronomiae basiis sunt , & fundamentum ; igitur qua ratione observari possunt, breviter exponemus. Circuli quadrans SAB Fig. a . cuius limbus ACB in gradus & minuta divitus est, ita statuitur ,' ut filum SCD pondere D tensum, ideoque verticale, limbum illius radat; deinde ita vertitur, ut sidus L,
cujus altitudo observ anda est, per dioptras aut per telescopium lateri S B affixum vi deatur in eodem latere S B produfio . Quo facto , habetur arcus AC mensura altitudinis apparentis nam cum filum e quadrantis centro S pendens sit semper in plano verticali , quadrans ASB erit etiam in eodem plano; ideoque se, ad SD perpendicularis erit interiectio horigontis sensibilis , &plani verticalis per L dulti , atque angulus J sh, erit sideris L altitudo apparens. Sed si ab angulis restis is A, & hSD subducatur clam munis hSA , remanent aequales .nguli LSli, ASC ; hujus Vero mensura est
U. Si sepius observetur tum motus Solis in Eclyptica, tum ipsius diameter apparens, quam fieri potet accuratissime; circa daturia punctum in plano describi poterit curva ii milis orbitae, quam Sol circa Terram percu
rere Videtur . Nam cum diametri Solis apparentis sint reciproce, ut ipsius a tellure d stantiae, ex datis diametris apparentibus daritur distantiarum rationes , & ex dato Solis motu in Edlyptica, dantur anguli inter distantias illas contenti. Dies solaris tempus unius revolutionis diurnae Solis a Meridiano ad eumdem Meridianum ; dies autem
244쪽
sidereus, seu primi mobilis , ut dicunt, qui 1emper idem manet, est tempus revolutionis diuturnae stellae nxae a Meridiano ad eurndem. Si stella fixa, & sol in eodem Meridiano simel observentur, stella ad eumdem Meridianum prius redibit, quam ibi. Praeterea , collatis aequinoctiorum & solstitiorum observationibus, innotuit, Solem intervallo 8 fere dierum diutius morari in signis boreali
bus quam in australibus; ac tandem aequinoctiorum & solstitiorum antiquas obserUationeῖ cum recentioribus comparando definita est quantitas anni aequinos talis , sive tempus quo Sol motu proprio ab uno aequinoctio ad idem aequinoctium, vel ab uno solstitio ad idem solstitium progreditur , & ab auctoribus Kalendarii Gregoriani constitutae: l 363 4jςς hox 49' . Data autem
quantitate anni aequinoetialis datur motus Solis medius pro ouolibet dato tempore, hoc cit, motus qui Soli competeret, si uniformi-tθr in eclyptica progrederetur. Eit enim, ut 265d . 3h . 4'' ad tempus datum ita q6C4 , quos Sol anni aequinoctialis tempore describit proprio motu, . ad arcum Eclypticae dato
tempore conficiendum. Hac proportione arcus Eclypticae anno communi 363 describendus est, signorum, 29φ. 433 V; die uno est 59' 8' ao ' ; hora una est a' a SV ;minuto uno est a' 28V' . Arcus AEquatoris, qui dato tempore sub Μeridiano transit, si-1nili modo invenietur; dicendo; ut 24. horae sidereae ad tempus datum ; ita 33O' ad
arcum quaesitum: is ergo una hora erit IIvminuto uno primo erit , minqto secundo i5'. Cum autem Sol die uno describat motu
245쪽
tu proprio ad aequatorem relato, arcum 39 2S ab occasu ad ortum, ut inveniatur arcus aequatoris dato tempore selari medio sub Μeridiano transilens, dicatur: ut 2 .horae solares ad datum tempus solare, ita 36o 30 8V m ad arcum quaesitum. His igitur proportionibus tempus solare medium,vel tem pus sidereum convertitur in graduS AEquato ris. Facile autem patet ex dictis, diem sb- larem medium aequalem esse am horis sidereis cum 3 36 qa''. Jam vero si adhibiti uobservationibus accuratissimis conferantur dia metri apparentes Solis cum illius angulari velocitate circa Terram, apparet areaS, quas Sol radio ad Terram ducto describit, esse temporibus proportionales, Solisque orbitam non multum differre a circulo, & haberi posiaso pro ellipsi, cujus focum alterum occupat terra. Est autem Solis diameter apparens
maxima 3χ' ω' & minima 31' q6' &ideo maxima δistantia Solis a Terra est ad dista tiam minimam ut 32' ad 31' 36', si te I96o ad I 896 circiter , sive ut a 3 ad
VI. Eas praecedentibus patet in sphaera
coelesti sex circulos maximos potissimum n merari , nempe Jquatorem , Meridiauum, Horizontem, Zodiacum, & utrumque Col rum. Praeter circulos sex maximos, conliderari etiam solent in sphaerae coelestis doctrina quatuor praecipui minores circuli. Circuli
qui AEquatori paralleli per polos Zodiaci transeunt, sive qui a polis Zodiaci describuntur,
dum sphaera circa proprium aXem convertitur, , Polares vocantur ; arcticus quidem qui circa polum antarcticus vero qui circa
246쪽
antareticuiri; circuli denique aequatori paralleli, qui per puncta ibi ititialia ducuntur, sive a punctis ibi ilitialibus deicribuntur, dum sphaera circa polos mundi rotatur, Tropici diis cuntur. Qui polo arctico proximior est Tr pictis Cancri dicitur ; qui autem ad polum an tarcti cum accedit, Tropicus Capricorni v catur. Porro cum potares circuli a polis Eesypticae describantur , evidens est circulorum illorum a polis mundi distantiam esse 23029' . Quia vero Tropici duo describuntur a punctis solstitialibus, quae ab AEquatore di signi s230 29', patet quoque Tropicorum ab aequatore distantiam eamdem eiis, nempe 23φ. 29'. Caeterum evidens est, omnes coelestes circulos ad telluris superficiem transferri posse . Itaque axis telluris dicitur para axis mundi per telluris centrum transsens, telluris superficie terminata in punctis duobus, quae poli Terrae Vocantur. Polus nobis conspicuus ιο- s,realis vel arbiticus, alter autem aut seralis velantareticus appellatur. Intersectio plani aequatoris coelestis eum telluris superncie. dicitur AEquator terre ibis, aut etiam circulus noc talis. Quare latitudo loci cujusvis insuperficie Terrae est ejus distantia ab AEquatore, ii ue est Meridiani terrestris arcus inter locum datum, & AEquatorem interceptus. Unde patet, latitudinem loci insuperficie Terrae numero graduum aequalem esse declinationi coelesti verticis ejusdem loci, seu altitudinis poli . Simili atione alii quilibet
circuli ad telluris superficiem referuntur. Uerum ut tota haec sphaerae coelestis doctrina tyronibus perspicue explicetur, in memoriam revocari debent, quae de planorum proprie ,
247쪽
PARs II. SECTIO III. 243tatibus in Geometria demonstravimus ; atque etiam oculis subjicienda armillaris, ut Vocant, sphaera ; circulis ligneis, vel metallicis , eo, quem enumeravimus, ordine distincta. UΙΙ. Superest iam, ut siderum parallaximbreviter explicemus . Diilantia locorum in sphaera coelesti, ad qu)ae sidus vel pla nomenon quodvis e superficie telluris, S ex ejus
centro spectatum refertur, sive arcus eire .li maximi inter illa duo loca interceptus, ipsius sideris aut phaenomeni parallaxis appellatur, quae proinde nulla est, nisi terrae 1emidiameter sensibilem habeat rationem ad distantiam sideris a terra. Sit T centrum telluris ac coeli Fig. 28.), A oculus in s perficie terrae, Z. Zenith loci Α, Q. Mus Vel phaenomenon quodvis, CPa verticali S per a transiens , ZSXH Verticalis nsuperficie 1 phaerae coelestis, ABE verticali. insuperficie Terr.e, HHhorleton rationalis,Al horigon sensibilis. His ita constitutis , locus sideris est punctum illud, in quo sideris centrum haeret. Locus pareus, seu visus est: punctum V in sepe ficie sphaerae coelestis, in quo recta ex auu lo A per centrum sideris a ducta 'natur. Locus opticus verus est punctum in superficie spherae coelestis, in quo termit tur recta linea TQS ex terrae centro a per Q ducta. Parallaxis est arcus SU , sive differentia duorum locorum opticorum. Angulus parallacticus, qui plerumque etiam parallaxis vocatur, est angulus AQT, quem in centro' sideris emciunt rectar Aa, &T , ex oculo A , & ex ' centro terrae T
248쪽
ad sideris centrum . ductae. Pallalaxis a ritudinis, quae & parallaxis sinpliciter dicitur, est differentia inter distantiam ZU azenith Z ex loco A visam , & distantiam veram ZS, silve est arcus SV in circulo vertitati ZSUH; quare manifestum est, altit dinem sideris yeram per parallaxim minui , l& eius a vertice distantiam augeri . Paral- llaxis horirantalis est parallaxis sideris P in horizonte sensibili Ah apparent U. E- uidens autem est, arcum SV esse mensa-xam anguli parallactici AQT. Etenim iungatur TU, erit angulus externus A QT et
qualis duobus internis oppositis QTU , &QVT ; sed angulus O T, sive A UT, evanescente AT , respectu TU nullus est ; e go angulus parallacticus A. aequalis est angulo QTU , seu ST V, cujus mensura est
arcus SV. Manente sideris a centro Terrae distantia, sinus parallaxeos est ad sinum distantiae visa s1ideris a vertice in ratione data semidiam tri telluris ad distantiam sideris a centro Te
xae. Nam in triangulo A. est AT ad iQT in ratione linus anguli parallactici A T, seu sinus parallaxeos ad sinum anguli TA , sive ad sinum distantiae visae ZT a vertice, & ideo datis AT, &QT,
data. est ratio sinuum illorum Hinc patet, i ssideris in vertice Z constituti parallaxim esse la nullam , eamdem crescere cum distantia a ver- l tiee,& in horizonte fieri maximam. Hinc etiam Icolligitur, sinus parallaxium in paribus sid Tis a cenim tertie distantiis esse , ut sinus distantiarum visarum a vertice, & ideo si detur parallaxis sideris in aliqua a vertice di
249쪽
PΑκs II. fgCTro III. 247stantia . dabitur in alia quavis distantia a
Vertice. a- Data sideris a parallaxi AQΤ cum an- .gulo ZAU, seu distantia apparente a vertice, datur in semidiametris Terrae tum di- . stantia QT sideris Q a centro Terrae, tum distantia ejus Aa a loco A., Dato enim angulo ZAQ. dariis TA. complementum illius ad duos restos; unde ob datum etiam angulum TA. ὸantur tres anguli trianguli QAT, ac proinde datur ratio laterm inter se . Hinc data sideris P parallaxi horizontali si inferatur : ut sinus parallaxe ad sinum totum, ita semidiameter telluris AT ad quartum, obtinebitur distantia PT sideris a centro Terrae ob angulum TAΡrectum.
Tandem snus parallaxeos siderum Q. , &q , in aequalibus distantiis apparentibus a ver lice sunt in ratione reciproca distantiarumst derum a centro Terrae. Etenim uita parallaxeos A. ad sinum anguli ZAV , ita est AT ad QT; & ut sinus anguli ZAV ad sinum parallaxeos AqT, ita qT ad .. AT ; ideouue ex aequo sinus parallaxeos A QT est ad sinum parallaxeos A3T , ut qT, ad QT. Hinc patet siderum in eadem
altitudine apparente existentium illud hab re maiorem parallaxim , quod minus distata centro Terrae. Porro hujus doctrinae se qRens recurret usus in Physices progressu .
250쪽
De Uariis mundani Histematis hypothesbus.
I. AEteras inter hipotheses, quae ad e plicanda coelestium corporum phoenomena inventae sunt, illa prior nobis occurrit quς Ptolemaica dici solet, non quod veterum strota orum facile Princeps Ρtolomeus omnia
docuerit quae de illa hypothesi exponi soleat, sed quia ob illo praecipuum veluti lumen ac lnomen ipsum accepit. lIn mundi centro immobilis Terra statuitur . Hanc diversae, ordine suo , ambiunt sphaerae; prima est Lunae, post hanc Mercie- :mi, deinde tumi olis, dein Martis, postea Jovis ac tandem Saturni. Praedictas sphaeras complectitur fixarum sphaera , quam sFirmamentum appellant. Fixarum orbem amplectuntur caeli duo, quos costallinos Vocam , horum primum dicitur sphaera noua, alterum vero decima ; sequitur tandem & coelum undecimum , quod primum mobile vocatur. Dum decimum coelum addiderunt alii, quod Emm-raeum dixerunt, & in quo Beatorum sedem . constituebant. Iam vero in hypothesi Pt lemaica diurnus siderum & planetarum mmnium motus ex ortu in occasum a primo smobili omnibus coelis inferioribus imprimitur ; fmotus autem proprius siderum ab occidente in orientem a firmamento vel sidereo coelo producitur; singulorum vero planetarum motus ab occidente in orientem a proprio coelo oritur, ita ut horum omnium periodus illo rumporis spatio absolvatur, quoa ex astron