De finibus humanorum actuum commentarius, in c. Cum minister. 23.q.5. Authore Martino ab Azpilcueta ..

111쪽

tidianum, cum appetiintur ob utilitatem exteriorem propriam vel alioru .

od passim inuenias in eis, qui cupiunt laudari, honorari, & glorificari

de bonis suis,genere,habitudin conditione,&id genus aliis,tanquam medium adipiscendi coniuges, vel alia munera, & ossicia sibi conuenientia: In eis item qui cupiunt laudari de dulci cantu, sana doArina & dextera lς-gendi, scribendi,praelegendi,patrocinandi, & gubernandi arte, ut stipendia mereantur condigna. In eis item, qui praefata cupiunt ut filiis,cognatis, famulis & aliis necessariis suis aliqηa bona utilia eorum contemplatione ς- ueniat. Qui non videntur peccare sed bene agere. QEod tamen intelligendum est, cum utilitas praefata temporalis , vel virtute refertur in Dei morem,vel obsequium, aut in vitam honestam suam ; vel aliorum bonorum

112쪽

IIo DE FIN. HV. ACΤVVM rum maiorum , bona temporalia minora. per stipradicta. nu. 3o. & ea quae scribit S.Thom .in a. lib. sent. dist. 38.

Addo & quintum finem quando

appetuntur eo quod sunt debita. ut erudite dixit Caiet. 2. sec. q.Ι3Ι. art. I.

Quod procedit etiam si non reserantur in alium finem. Nam sicut licet da, re & accipere pecuniam debitam, eo quod sit debita: quod est iustitiae vi tutis actus ue Ita etiam licebit dare & accipere laudem & honorem debitum : Cum pari ratione id sit actus iustitiae . iuxta illud Roman. 13.Reddite omnibus debita; cui tributum, tributum: Cui timorem, timorem: Cui

honorem, honorem.

Addo sextum finem: Cum ea desiderantur vel recipiuntur non tanquadebita, sed tanquam dona gratiose oblata per alium ex amicitia, charit te, magnanimitate, vel humilitate. Vt cum quis minor altero, recipit ab

113쪽

C O M M E N Τ Α fi I v s . Yfreo honorem debito maiorem. od, passim sit ;& probatur es bonum,

Xy. Insertur , quod appetitus , & F ε- contemptus horum vitiatur redditurque malus. Primo quidem ex fine, malo. Quia ut praedictum est num.36. . sine ulla eYceptione vera est illa regula topica: Cuius finis malus est, ipsum quoque malum est.Secundo. Cum illa

CX parte materiae ex qua illa desideratitur, eo quod est illis indigna. puta, ct dema quia est nulla; eo quod vere non est illa excellentia,ex qua desiderantur,vel pis M est mala, malitia culpae . iuxta illud. . Quid gloriaris in malitia qui potens .iid Maes in iniquitate λ psal. I. Qui gloriantur cum male recerint. c.Quam grauedi pari. tis. de excess. praelat.Aut ita vilis, quae nil horum, aut non tantum, quantum ex ea desideratiir meretitur. Deinde eq

114쪽

IIΣ D E FIN. IIV. ACΤVVM desiderantur ab homine, pro certiori

maiori testimonio, quam ipse de illa dare possit. Postremo ex parte eius' qui ea desiderat. puta quia ea indebi

tum finem nec actu nec virtute res

rat . Quamuis enim Abulensis ubi si pra addat quartum modum,&Thom. Mibi possit videri addere altu, omnesi tamen reducuntur ad praedictos tres. ut monstrauimus in praefata repe.c. In

7 X v I. ex his insertur, omnem appetitum horum quinque adeo absolutuut nςque actu seu actualiter, neque virtute seu virtualiter ea in alium debi-- xum finem reserat esse malum saltem veniale. Tum quia nil horum est pro pter se tantum amabile; neque cons quenter potest esse finis & medius. ut praedictum est num. F. Tum quia omnis actus humanus hoc est deliber tus carens fi ne' bono, malus est; etiasi fine malo careat, eo quod est actus sciosus,& omnis actus ociosus etiam Verbalis

115쪽

COMMENTARIVS. II 3 verbalis tantum est malus. iuxta illud Matthei Ia. De omni verbo otioso, quod loquuti fuerint homines, reddent rationem. Et eo quod ea, quae homo agit,ut homo, idest deliberate de Bet agere propter aliquem finem ap- , tum. Alioqui vane agit. Et omnis v

nitas est peccatum . iuxta illud p sal. q. Vt quid diligitis vanitatem 3 & illud

Psal. II 8. Auerte Oculos meos ne Viadeant vanitatem. Tum quia appeti- . tus pecuniae absolutus in nullium finem relatus est malus,& inordinatus..ut colligitur ex S.Tho: alec. q. II8.art. I.& 2.At eadem ratio est de his. quinq; quoad hoc. per praedictaaum quia carratione uterque S.I hin I. sec.q:I8.art. -8. concludit nullum actum deliber

tum in indiuiduo esse indifferentem, sed bonum, vel malum Quia si caret sine bono, licet careat etiam malo, est

. malus . Nam debet ob aliquem finemi fieri r alioqui est otiosus, & conse quenter malus. Tum quia gloria in. H nullum

116쪽

1I Ilv. ACTUUM nullum alium finem ordinata, dicitur

inanis de vana. Et appetitus gloriae vanae peccatum est, Vt probat S. Tho. in praedicta. q. I32.art. I. Et eadem ratio militat in iiijs quatuor. per praedicta. XVII. insertur, quod appetitus &desiderium horum quinque licet etiaquando est malus,ut plurimum veniale tantum sit peccatum: mortale tame' est in quinque casibus. Primo cum appetiitur de malo culpae mortali. Vt ex

scet id ibi non exprimat Aquinas. sic ante Caietanum expressit S. Anton. a. par.tit. q. C.I.S. I. per illud pses.si.Quid gloriaris in malitiaZQuod licet primo aspectu non concludit, cum gloria quaerens de malitia veniali, non pe cet mortaliter, satis tamen concludit consideranti, quod mens Prophetae fuerit dicere eiusmodi esse malitiae .gloriari de aliqua malitia ; cuiusmodi est illa;& gloriari de malitia veniali,esse veniale ue & gloriari de mortali,mortale.

117쪽

COMMENΤA RIVS. 11 state. Facit. c. sit graue crimen in clericis cum malefecerint floriari. de excess. prstat. Secundia cum appexuntur in mortalem irreuerentia Dei. Vt Cyrus de quio Exstehiqi. o. Eiquatum est cor eius . de dixit Deus, Ego sum.Tertio,cum aliquod horum suaquam Deus amatur. iuxta illud Io. D.

Dilexerunt magis gloriam hominumquam gloriam Dei Quarto cum in aliquo eorum ponitur vltimus finia. ut multos olim Romanos posuisse supra ex August.probauimus. inanduautem in aliqu3 rq croata constituitur vltimus finis supra.n. 21. praediximu*; addente4 raros esse Christianos qui id faciant. Quinto cum aliquid horum praeponitur obseruantiae legis ad mortale obligantis. Quod plus latis usitari

constat ex eo, quod passim videah vi ros, & etiam mulieres eo animo, ut malint peierare; vindictam de hedente, vel iniurio sumere t Symoniam

saltem clini admittere: subditos op-H ij primere,

118쪽

II 6 DE FIN. HV. ACTUUM primere, violare iustitiana, laudare peccatores, praesertim Principes in desideriis animarum suarum; quam gloriam, honorem, famam, dignitatem, vel principem locum perderC . Hos quinque casus in quibus appetitum horum quinque diximus esse

mortiserum in dicta repet. c. Inter verba. n.3ψῖ. ad duos contraXimus.Nunc autem videntur contrahendi ad tres. Primus cum appetuntur ex malo mortis ero. Secundus, cum in eo finis ultimus constituitur, vel ob id frangitur lex ad mortale obligans. Tertius cum ad mortale aliquod malu reseruntur.

o X v III. Qui d eadem quae dicta sunt de appetitu horum quinque, dicenda sunt de illorum contemptu ;Nempe quod ille de se neque bonus neque malus est: quodq; bonus fieri potest praestituto ei uno ex sex finibus, quibus appetitum eorum diximus rectum fieri. Quodq; est malus si nullo fine bono circundetur: etiam si'

nullo

119쪽

illo fine malo denigretur . Q od

potest fieri malus ex parte materiae. Vt fit,cum quis laudem ex virtute, & gratia Dei prouenientem contemnit. Et ex parte modi. Vt cum quis minoris, 'quam par est testimonium diuinum 'vel humanum de suis bonis habeat. Et ex parte contemnetis; ut cum quis ea in aliquem malum & inordinatum finem contemnit. Quodq; aliquando potest esse malus mortisere;ut est cum quis laudem de gratia Dei manantem despicit; aut in illo contemptu,finem ultim una,vi quidam philosophi fecerunt,constituat, seu ob eum aliquain legem,sub mortali poena obligantem infringetestatuat, Aut tertio, cum iam ortiferum finem eum refert.

XI x. Quod idem est dicendum de stauro, & argeto & aliis bonis pecunia aestimabilibi is de eoru appetitu S conteptu- quod diximus d praedictis quinq; bonis honorabilibus. Videt

cet,a, desiderium, Vel contemptus e0r 3 v Id iij rum

120쪽

H8 Dp p m. RV. ACHVM rem de se in genere, neque malus est; neque bonus . Qu'dque fieri potest boniis per unum ex sex finibus pridictis. a uodque si nullo illorum circundetur

erit malus, licEt nullo malo circunde tua . odque erit malus, & mortis rus tribus casibus praefatis. X v. Quod eadem quae diximus

appetitu de contemptu eadem ratione dicenda sunt, de amore&actura quaerendi & refutandi , & de quaestorum complacentia, de displicentia. Quibus est consequens, quanta nos cura esse oporteat, ut dum haec vel illa desideram iis, amamus , quaerimus, odiamus, aut refutamus , & in eis quaesitis complacemus nobis,aut displicem iis;

ipsum Peum,beatitudinem,uel hone stam, siue virtuosam vitam pro fine praestituamus. Simul doleamus, quod toties eiusmodi actus, ob finis debiti

desectum vanὸ conceperimus, & egerimus. Conseqititur item alio delectu quam hactenus a me audito, deberet Vti