De finibus humanorum actuum commentarius, in c. Cum minister. 23.q.5. Authore Martino ab Azpilcueta ..

51쪽

pter aliud , recte amari potest. Et ita recte potest esse finis medius , & non ultimus. Cuius generis sunt virtutes, scientiae, & alia honesta ue immo & deIectabilia ; ut praedictum est supra nu- me. q.& F. Ex quo insertur errasse illos, qui di Xerunt, quemdam peccasse in eo, quod iura diuina, & humana, vel artes liberales disceret, eo tantum fine, ut sciret ; non reserendo id in alium.

Quia scientia est finis medius; qui propter se solum, & propter aliud appeti

potest. vi dictum est. Nec obstat illud Bernard.li.I.Medit. quo illi mouebantur; Multi sciunt ut sciant, & curiositas est.Quia intelligendum est de illis, qui discunt scientiam ad gloriam Vanam, vel alia vana, vel mala ; Vel non

ideo, quod scientia propter se solam, est recte appetibilis.

52쪽

s ct scopi vium, in quos Marones omnia re. ferant duos L m. 2 3. Finis operantis Ecet sit ponerior sine operanorus secivium ordinem exequutionis, en tammprior secundum ordinem intentionis, or ita principassor m. 2 6. Lex omnis iuIta principassus Aldb. unitatem publicam quam priuatan .nu. 27. e tonomia quaedam graues conciallantuΥno Legibus aliquot cur re clari, potest; ἴcetprincipalius pubisicam utilitatem quam priuatam ressiciant. nu. 29 Fortunius sin taber laudatuσ.nu. 29. Finis non idem iuris utriusque fecundum commm inem: sed contra Fortunius: qui quattuor H-ctis saris conciliatur. Ouodq; beatitudo vera quae Chrsiana erisveniaturali tantum L -

ne cognoscitur, m. 29.

Irca secundam finis diui--nem positam supra. nume. 6 in finem Cuius,& finem Qtio, admonendi sumus fre luenter, quod humanae vitae,

53쪽

COMMENΤARIVS. II omniumque in hoc saeculo . eam agentium, qui viatores dicimur, duo tantum sunt ultimi scopi in quos omnia vostra in Deum referibilia, mediathuel immediate, adhu vel virtute referre deberemus.Videlicet finis Cuius, qui est deus ipse increatus, & infinite bonus. &finis ino; qui est beatitudo ipsa animae creata & finita; qua tamen ipse infinitus ad plenam & perfectam satietatem apprehenditur. . Ad 3. diuisione finis positam supra a sn. 7.in fine operationis, &operatis addo, ' quamuis sinis operationis si ta- tum unus ' finis tamen opcrarij, siue operantis potest esse multiplex. Nem. pe, ille ipse, qui est operationis alij multi: ut ieiunij, quod est operatio, finis est corporis afflictio.Et finis opera tis& ieiunantis potest esse illa & abia

multa: puta, vitia copxim ex mente cleuare, Virtutes, augere. ut missae prςfatio habet. de Tho, a. se q.I 7.art.I. declarato Quamuis item finis oper i

54쪽

12. DE FIN. HV. ACΤVvMtionis, quando est alius a fine operantis , sit prior illo secundum ordine &exequutionis, finis in operantis , est prior secudum ordinem intentionis, ut probat S. Thom. I.sec.q.I. ad.Ι.& ad Q tic. .in corpore. ' Est etiam prIncipalior illo iuxta illud Arist. Qui furatur, ut adulteretur, magis est adulter quam Aedificantis enim domum oblu-.

crum per locationem eius quaerendum ; primus & principalior finis est lucrum iuxta ordinem intentionis. Qina ille mouet primum ad aedifican-idum, licet postremus sit in exequu-itione, quia post qdificatam domumqus ritur. Addo a. ex his inserti omnem legε iusta esse facta principalius ob utilita-. te publica quam priuata iuxta. i C. Erit autem lex. q. dist. Qui a licet multarum finis propinquior, & prior secun . dum ordinem exequutionis, sit utilitas priuata, minorum, mulierum,..ut per totum titulu ff. ela C. de Minor i

55쪽

est minus principalis, quamuis propinquior secundum ordinem exequutionis, & utilitas reip. publica quae imde resultat, iuxta l. I. ff. solui. matrim. est finis prior secundum ordinem intentionis , & ita principalior. merito dicuntur omnes latae principalius ob publicam utilitatem quam ob priuatam. Quae omnia praeclare sensit Bart. in l. Ambitiosa nu. 19. E. de Decr. ab ord.facien. licet parum caute appellet ordinem intellectus, quem nos appellamus cum S.I ho m.& aliis ordinem intentionis, & non abs re. Qina fines ad voluntatem, cuius actus & intentio pertinent; & non ad intellectum. iuxta S. Tho. recepi. I.sec. q. 8. in prim

sunt antinomiae quaedam, &controuersiae;quas nullibi legimus satis compositas, antequam nos scripsissemus

56쪽

inultos multis legibus renunciare posq se.LQu'd fauore. C. delegib. q Et in-τα ter illud, quod omnis lex est facta principaliter ob utilitatem publicam. Et - 44 6- quod nemo potest renunciare legi in 'S fauorem publicum principaliter latatar 1.Ius publicum.ss depach Componi respondedo,quod hoc poste ... . rius intelligendum est de Iege, cuius

utem; sinis primus tam secundum om dinem intentionis, quam secundum. ordinem exequutionis, est publica vitilitas. Illud autem prius de aliis: quarum sinis primus est utilitas priua-t secundum ordinem exequutionis. Altera controuersia est, inter glo.LI.S. Huius studij. ff. de Iust. & iur.& inter Cantabrii nostrum Fortunium do tibus inclytis &quaesitis ingenij, mOrum,& eruditionis bene fortunatum, in hac, quae omnium totius orbis nobilissima prouincia est) Italia omni litterarum genere illustratum: in lib. I de

57쪽

co wMENΤA R I vs. ge vlt. fine utriusq; iuris.in principio. Habet enim illa glos usque ad illum recepta: Leges factas in fauorem sinia gulorum ; Vt minorum, mulierum,&nmilium; principaliter quidem factas esse ad utilitatem priuatorum, sed secundario ad utilitatem publicam. Fortunius autem contra: eas principaliter latas esse in seuorem publicum, &secundario in priuatum . Componitur enim haec controuersia;intelligendo verba illa, principaliter, seu primo secundario gloss, iuxta ordinem exequiitionis ; & non secundum ordinem intentionis. Verba vero Fortu- iiij dcontrario. Eodem omnino modo conciliari potest praedicta glossa.

cuni Archid. & communi,in dicto. c. Erit autem sex. . dist. Vt ibi blim eum Salmanticae decreti cathedram regeremus, conciliauimus.. Est item alia inter praefatum Fortis-anium & communem antinomia, siue controuersia. Ille enim in lib.pretes D iiij to

58쪽

36 FIN. IIV. ACTOMto de ultimo fine utriusque iuris i in principio tenet ; eundem esse virilis que iuris & canonici &ciuilis finem.

Cuius cotrarium tenent communis,

quam sensit glo.c. Cum conti lagat de

iureiur.Verb. Debet communiter rece

o. In praesentia col. 3. de probat. RSensiteon pi- enim ius ciuile dirigere hominem in bonum publicum honestum, non cueol. 3. ' rando de Vtilitate animae . Ius vero canonicum dirige1e hominem in vii-ν. d. h. litatem an inlae Vitando eius periculii

riculis caueatur &c. Quod ipsum t 2. net Pan.in proliem. Greg. col. Io. post Card.& communem. Omissa tamen a Domi altiori disputatione breuiter& noueP . . possent quatuor. Primum, quod bb. s. iuris ciuilis quatenus est tantum tale& quatenus constituitur tantu per potestatem saecularem quae est naturalis ratione tantum naturaliter ductam: non potest esse finis beatitudo & sce- licitas

59쪽

licitas aeterna, ad quam Christiani.&fideles tendimus & adipisci speramus . Quod probatur illo irrest gabili argumento. Nihil potestes si finis alicuius libere agentis nisi ab eo praecognitus .Quia ut post Arist. ait Aug.lib.Io. de Trinitat.& post eum S.

Tho.I.sec. q. 3. ar. q. Voluntas no sertur

in incognitum.At potestas saecularis,

quatenus est tantum talis, non cognoscit nec cognoscere potest praefatum finem: quia non potest cognosci per solum naturale lumen & rationem naturalem, ergo non potest sibi praestituere illum finem. Deinde patet eo quod potestas saecularis est potestas

naturaliter a Deo data generi hum no , quae dirigitur per ius naturale,r tionemque naturalem & ius naturale. I.dist.&in prin.f. d.At ratio & cognitio naturalis, non attingit super naturalia: unde S.Τho. I.par.q.Ι.& ipse cuScoto & aliis omnibus commentanubiis,in prologo sententiarum concladunt

60쪽

3s DE FIN. IIV. ACTUUM dunt necessariam esse homini scientis

reuelatam & supernaturalem ad hoc ut salvetur, &adipiscatur vitam stemnam, quq physicas dc naturales cognoscere non potest iuxta illud Esa. 6 oculus non vidit,Deus absque tequet praeparasti diligentibus te. . .. Secundum quod scelicitas huma na huius vitae temporalis quae consistit in virtute morali, & naturali, quς-que est vita virtuosa naturali rationi ,

conformis potest esse & est finis iuris ciuilis & legum saecularium humanarum quatenus illae tantum a potestate naturali ratione seruntur, iuxta Arist. lib. 1.Ethic.& S.I hom. I. sec.q.97. artia.& 96.art. 3.& fatis probatur in pro-

hemio decretalium ibi. Lex proditurri appetitus noxius sub iuris regula limitetur, per quam genus humanu,

ut honeste vivat, alterum non laedat, ius suum unicuique tribuat,insormatur. &inc. Fact e . dist. Factae sunt autem leges, ut earum metu humana