장음표시 사용
151쪽
rro L. I. ART.RECTE RATIOCINANDI.
lint, actutum recordentur: alii contra i ferilem phanistasiam sortiti sunt; ita ut perpauca post ingentes labores memoriae mandent , & eorum , quae velint, pro re nata minime reminiscantur. Ceterum etiam lihini homines similem aequalemque phantasiam nacti essent, sed pari studio eam haud excolerent, magna sane diversitas in iis notaretur . Observare id licet in duobus fratribus, qui eadem phantasia praediti sint,
quorum unus litteris, alter vero agriculturae operam navet: certe ille , qui memoriam excoluerit , seraetori phantasia erit e3ornatus; contra ille qui rudis permanserit, steriliori. VI. Phantasia plurium errorum parens . Ii porro, qui vividiori ac robustiori phantasii a praedici sunt, is-pe in errores abripiantur necesse est; nam quum istin haec praepollens est , nec rationis , nec judicii frena audit . Hinc tot homines insanientes , quos inediis& afflictationibus eurare oportet. hinc vehementissimus ille timor invisibilium rerum , strigum, a , la
erebro, non figliono tenere a mente ι' attre apprege invecchioa. Alitivi ancora se damno, ebe in tuito it e fodella toro vita patisono inopia di memoria, o pet troρρο umido, o pel trono secta che domina neι loro cerebro ec. a) Magos, Maga ue exstitisse a sacris litteris eru-dior , ac proinde etiamnum ex re posse non disceor; sed eorum empo credulitatem, qui femellarum idiorarum ac phantasticarum narrationibus, somniis, ac υisionibus
fidem supine adjungunt ἰ quemvis fortuitum rumorem nocturnum domni genioque famil/ari adscribunt f ορ- pressionem stomachi, anhelitusque disticultatem invisibi lis spiritus in υim conferunt , Ribbum sve rumorem squem in dorso infantium sera sina erravit, friges ire obliquum tenetiam puelluli corpusculiam sectentes esse-
152쪽
miarum, spirituum q. familiarium proficiscitur. hinc
plurium errorum uberrima seges, qui tum in rerum naturae contemplatione , tum in auctorum interpretatione patrantur. hinc tot virorum etiam domrum magna deliramenta originem ut plurimum trahunt;
quia quom robusta phantasia aeque , atque insignt1int ingenio exornati, plura excogitane a vero nON omnino absimilia, quae quidem penitius inspecta vel falsa, vel fututia deprehenduntur: sed quum eos vehementer pudeat ingenue iuum fateri errorem, malunt mordicus eum tutari , quam cognitae veritat manus dare . Unum & alterum exemplum in meo dium proferam. Malebranchius vir sane non vulgaris ingenii a propria phantasia abductus omnia se iri Deo videre adeo pro certo habuit , ut nemini secus contendenti aures praebere voluerit. Hinc in illustrat ad libros de inquisiit. verit. ,, Deum, seriptitavit, solium nos illuminare, religioni adeo eonforme mihi videtur, ut illud ad extremum usque explicare & desen dere muneris mei esse arbitrer . Phantasticus , illuminatus, fanat leus ... nuncupari malo &α is aequior moderatiorque exititit Cartesius, qui, plura ut taceam ab eo in rerum natura feliciter detecta, experimen-
υι penitus artem mahleam e medio fusetiis iant ut Corimes Janus Rinaldus y alii foliam post Christi Servatoria
mortem at M. Marchio Dipio Minjus, quorum inelegans scriptον an . Fιorius Verone is omnino abolitame e vinati sum. ς' ait. Hartem migrans non autem magarum defructam esse , ut Hieron us Taryamitius ,stuem m libro de piastigiis daemonum . ineorationibus praeiverat Ioannes inierans: in hane opinionem acerrime in υedius est F. Dau. inuriaea in TheoLfChri eam. I I I. , tib. LII. dE. I I e. xxx. γ etintenderunt; alii denique econtraria magiam Aari folidis validi να argumentis
153쪽
tis observationibusque accuratis confirmata, non palim ea ita se habere imaginatus ei, quemadmcidum necesse erat, ut sibi inventisque suis comi aret ; atque ipse id rei fateri non e il verecundatu S , qui is nen imis arrogans videre tu lII. par t. princi p. n. qq. &sequent. si de tantis rebus phibosoph indo genuinam
earum veritatem a se. lnventam esse affirmare , maluit hoe in medio relinquere atque Umi a quae Oe-
inceps esset scripturus, tanquam hypothelim proponere, quae quamvis falsa esse existimaret, satis magnum operae pretium se secisse arbitrabatur , si omnia quae ex ipsa deducerentur cum experimentis consentirent ,,. Quamvis itaque concedat num. ψue.,, non dubium e Die quin mundus ab initio fuerit cre ius cum omni
sua perfectione, ita ut in illo & sol & terra & stellae
exiliterint ; ae etiam in terra non tantum fuerint semina plantarum, sed ipsae plantae: nihilominus ut ad Plantarum , vel hominum naturas intelligendas longe melius est considerare , quo pacto paullatim ex seminibus nasci possint, quam quo pacto a Deo in prima mundi origine creati sint ita, ait,.si quae principia possimus excogitare valde limplicia, di cognitu facilia, &quibus tanquam ex seminibus quibusdam & sidera ι& terram, & denique omnia quae in hoc mundo ad spectabili deprehendimus oriri potuisse demonstremus, quamvis ipsa nunquam sic orta esse probe sciamus ihoc pactos tamen eorum naturam onDe melius exponemus ... & quia talia principia sibi videtur se inuenisse, ipsa breviter heic exponit. is QuibuS ex verbis aperte collieitur Carte si uiri non exhibuisse ea nobis iquae sibi explorata erant, sed quae solum conjectarat ssvo verius finxerat. χ UII. Viri memoria o Ingenio celebresb. Iam vero ex phantasiae constitutione memoriae firmitas , aut imbecillitas, ut supra innui . pendet. Quae multiplici ratione prodesse nobis, nocereve potest non solum sua . imbecillitate , verum etiam quod mireris ) firmita te. Si quidem qui memoria vacillant, parum in scien γtiis , quae connexae ut plurimum sunt , proficiunt, Nequeunt enim memoriae subsidia destitiui eas, vel
154쪽
. DE PRJEIUDICIORUM FONTIBUS. 11
ἱntelligere, vel addiscere , vel conferre . Contra qui memoria pollent , si inponit acumine vacant , equi- id ni ita aiundine lonpa. Equicem non inficior fuiste, atque adhucdum adelse viros memoria iuxta ac inge. . Anio magnos : sed abnegari non potest admodum raroselse . M..Annalias Seneca de semet lib. I. Controv.
scribit se Hanc memoriam ) aliquando in me flo- 'Iul fle, ut non tantum ad usum sussiseret, sed in miraculum usque procederet, non nego. Nam & duo millia nominum recitata , quo ordine erant dicta reddebam: & ab his qui ad audiendum praeceptorem nostrum convenerant, singulos versus a singulis datos quum pluies quam ducenti em cer*ntur , ab ultimo incipiens usque ad primum recitabam. Nec ad complectenda tantum, quae vellem velox erat mihi me moria , sed etiam ad continenda , quae acceperat ,, ἀEt de Latrone Porcio post pauca ibid. adnectit is Memoria & natura quidem felix, sed plurimum adiuta arte . Nunquam illa , quae dicturus erat, edi-
scendi caussa relegebat. Edidicerat illa, quum scri pserat; quum id in illo magis mirabile videri possit, quod nee lente & anxie', sed eodem paene, quo dicebat, impetu scribebat. At illi qui, scripta sua to quent, qui de singulis verbis in consilium veniunt,
necesse est , quae toties animo suo admoverint, ho-vissime assigant. At quorumcunque stilus eli velox, tardior memoria est . In illo non tantum naturalis memoriae felicitas erat, sed ars summa, & ad apprehendenda, quae tenere debebat , &, ad custodienda; adeo ut omnes declarnationes suas quascunque dixerat, teneret. Jam itaque super saeuos sibi fecerat coindices. Aiebat se scribere in animo . Dicebat ita ut
in nullo unquam verbo eum memoria deeeperit. Hi storiarum omnium summa notitia : jubebat aliquem nominare ducem, & statim ejus acta cursu reddebat. Adeo quaecunque in animum ejuς semel descenderant, in promtu erant. Video vos, juvenes mei; plus iusto ad hanc eius virtutem obstupescere. Alia vos in illo mirari volo. H e quod tam vobis mirum v deis tur , non operosa poseit tradi arte . Intra iniquum
155쪽
rri L. LART. RECTE RATIOCINANDI.
Pauci ssimorum dierum tempus , poterit quilibet facere id quod Cyneas seeit, qui missus a Pyrrho legatus ad Romanos, postero die novus homo & sena, tum , & omnem urbanam circumfusam senatui plebem, nominibus suis persalutavit. Aut quod ille fecit, qui recitatum a poeta carmen novum, suum esse dixit, & protinus memoria recitavit : quum hoc ille cuius carmen erat, facere non posset. Aut quod fecit Hortensius, qui a Sisenna provocatus , in auctione persedit diem totum, & omnes res,& pretia,& emtores ordine suo argent aviis recognoscentibus, ita ut in nullo falleretur, recensuit ,, . Quid plura Themistocles, teste Cicerone lib. V. de Fin , tanta fuit memoria, ut Simonidi artem memoriae pollieen - , ti, se malle dixerit artem oblivionis, propterea quod etiam meminis et, quae nollet, & oblivisci non posset quae vellet. VIII. Homines prae memoriae unius dote insignes . Uerum eiusmodi homines, qui firma memoria aequctae peraeuto ingenio praediti sunt, perpaucos esse haud nego. Sed multos reperire licet , qui memoria quidem vigeant , ingenio paene destituti . Hi ut pluriamum libros perfunctorie legunt ; quippe qui saei linegotio quicquam memoriter addiseant, solidum ab inani, verum a salso minime discernunt: si cribunt, vel pronuntiant , rectam metthodum non adhibent; quae primo tollocanda forent, postremo in loco p nunt:; saepe quae incipiunt, ad umbilicum, aut sero, aut nunquam perducunt, ut qui variis digressionibus, animadversionibus cet. distineamur r quae subtilia sunt, raro percipiunt; res seeare, dispicere, examianare nolunt, qujppe qui arbitrentur eas unico obtutu edidi eisse : si quicquam evincendum I suscipiant ,
innumeris i eonfirmare conantur momentis , quorum
plura vel ad rem minime spectant, vel nullius sana, ponderis sunt. Quum rudi indigestaque materie phantasiam onerar in t , nihil nisi iacetos versicuis, Ioea
auctorum elegantiora, sententias graviores, sales acutiores erepant . Uno verbo phamasticos potius,
quam rationales Iaujusmodi homines recte appellaveris. ' . VIIII.
156쪽
DE PRIE IUDICIORUM FONTIBUS. true
IIII. Viri memoria debili. E contrario qui labiliae fluxa sunt memoria, nequeunt adaequatas rerum no
tiones habere, rectum de iis judicium proferre , ac propterea rite ratiocinari; quippe qui rerum caulsas, attributa , qualitates , & effecta prae oculis ob memoriae imbecillitatem minime habeant. Si cum aliis sensa communicare sua velint, ad singula quaeque verba subsistent; sit quicquam litteris consignent, eorum lucubrationes ieiunae, & iniucundae erunt, atque adeo obscurae: quod memoria in secunda verba minime sug- esserit ad animi sui conceptiones exprimendas aptiora. Quid quod nonnulli adeo in felici sunt. memoria praediti , ut ne elementorum quidem nomina perai scere, aut retinere unquam valeantὶ Hujus farinae vir fuit Atticus Herodis Sophistae filius, qui ingenio adeo fuit hebeti, memoriaque adeo infelici, ut ne elementatium litterarum quidem nomina addiscere potis iuerit. Huiuscemodi homines ne oleum , se operam tuo dant, a Icientiarum liudio sunt arcendi , atque rudioribus ministeriis addicendi . Mitto eos, qui licet a natura egregia fuerint memoria exornati , deinde vel ob alicujus morbi diritatem, vel ob senectutem, vel ob pudorem obliviosi evaserint . quorum vetus non modo, quam recens historia exempla quam plura luctuosa exhibet. Messala Corvinus prae morbi vehementia sui quoque nominis, ut Plinius tradit, oblitus est . Franciscus Barbarus Hermolat amicus in graecarum litterarum, quarum prius erat peritissimus, in ex rem a senectute oblivionem venit. Memoria quoinque exciderunt in ultima aetata Orbilius Beneventanus, & Georgius Trape Iontius. Theophrastus apud Atheniensem populum dicturus prae pudore obticuit. Demosthenes apud Philippum regem Amyntae filium, Herodes Atticus coram M. Antonio, Heraclitus Sophista coram Severo principe verba facturi praeter spem obmutuerunt. Bartholemaeus Sothinus Alexandro pON t. ma X. luae civitatis nomine gratulaturus in media prope oratione odii vione captus est; quemadmodum etiam Franciscus Barbarus apud Philippum
157쪽
S artis memoriae scriptores Me haud praeterit quam plures anctores in tu i indium omne contulisse, ut memoriae irribecillit, ii suppetias ferrent; stantqne F. philipnus Jesualdius Min. Conv. Generalis. Ludovi Cus Dulcius, Petrus Ravennas, F. Cosimus Rostellius Dominicanus, Caelius Calcagitinius Ferrariensis. Io. Henricus Ali edius , Hieronymus Megi serus , Lambertus Sinchen chelius , Julius Camillus Delminius, P. Bumerius aliique non pauci, qui varios tractatus
elucubrarunt, in quibuς artem memoriae magno praeceptorum, ac verborum apparatu tradunt . Docen ς enim res, quarum recordari volumus , ella imagunculis, signis, ae notis quibusdam affigendas, quae mmentis Oculis versantur , vel quas facili negotio in
mentem revocare possumius, ea ratione atque ordine,
ut menti Occurrant res, quae cum hisce notis ae s gnis sunt conjunctae , statim ae at ii haec signa animum sonuertemus. Equidem posse hujusia modi indultriam memoriae imbecillitati opem ferre haud per nego: sed
ne quis in animum inducat suum, hoc pacto mem 1 iam r*rum comparare posse , qui nulla paene memoria , vel admodum labili suit amatura ornatus, aio parum adjumenti ex ea arte obliviosum accipere valere ; siquidem quum oporteat memoriam signo
rum servare, quibus sunt notiones adnexae, quas me
moria tenere cupimus ; si labili fluxaque memoria praediti erimus, nulli mode ars ili haec nobis proderit.
Praeterea quom eadem nota ad plures variasque regdosignandas. saepe adhibeatur , qui eas ad memoriam xevocare poteritὶ Pol remo hujusce artis ope, initio rum periodorum, partium orationis , exordii, argumenti diversi reminisci valemus neque periodum integram , neque orationis partes aut argumenta
exhibere nobis poterunt signa illa, quibus ideas nostras assigere volupe tuit . Quare ars illiusmodi vel nulli ad jumento nobis eiit, vel saltem parvo. Quapyopter ne quis inanibus hujusce artis pro sessorum pollicitationibus pascatur, atque in ill hoc errore diu- llius detineatur, alia 'ratione memoriae suae imbecillitatem juvare ad matur , scilicer a taenia repetitaquq
158쪽
ret eiusdem linione, ac meditatione, excerpendi arte, eum aliis et mmunicando, quae legit. cet. Quocirca opportunissime Quinctilianus lib. II. cap. a. ,, Ma xima, inquit, & una in emoriar augendae ars exerςitatio est,& labor. Quare pueri, quorum tenacillima memoria est, fiatim quam plurima educant res qua in cynque aetas operam iuuandae studio memoriae dabit, devoret initio taedium illud scripta & lecta saepius revolvendi , cst quali eundem cibum remandendi .
Quod ipsum fieri potest levius , si pri Num pauca coeperimus ediscere ; tum quotidie aliqua accessio
. XI. Canones ad superiora spectantes. Expositis huepsque impedimentis , quae menti corporis inertia , temper es, phantasia, ac memoria objiciunt; remedia , queis a philosopho nuitro amoveantur, Pros namus oportet, Ac I. corpus exerceto, ne suo pondere ac naturali ignavia animum opprimat. Siquidem corpus, ut scite ait Seneca ep. LXV. is animi
pondus eii t premente illo urgetur , in vinculis est, nisi accessit philosophia , & illum respirare rern mnatutae spectaculo jussit, & a terrenis dimisi ad divina ,,. II. In studum incumbitor quod si sub initium cum fastidio taedioque feceris , temporis progressu, te alacri animo , atque incredibili aviditatefactum ire pro certo habeto a . III. Illustrium virorum, qui serio litteris operam navarunt, exempla contemplator; fieri enim nequit, quia eorum aemulatione percellaris. Iul. In animum inducito tuum, quod ii tempus in studiis continenter insumseris, omne vitae fastulium effugeris, nec noctem feri opta. veris taedio lucis, nec tibi grauis eris , nec aliis suis pervacaneus. V. Litteras, atque ingenuas artes non
a) Tibi disium puta , s eum quodam PFthagora.
discipulo , attentiorem te praebes curaudo corpora, siue
agis , ut obesus ss ac nitida cute, quod ei exprobravit severus ille philosophus se Hic, inquiens, non desnit δε-.hi carcerem mol6tiorem serMere se . Sensit enim hominem ese animum corpori ceu carceri inclusum , quod qua
reddas habilius, hoc magis gravatur animi vis.
159쪽
H8 LI. ART. RECTE RATIOCINANDI.
solum beatae vitae & iucundae oblectationem esse , sed etiam miseriarum levamentum existimato . Ita que multi quum in potestate essent hostium, multi in custodia, multi in exsilio, dolorem suum litteris levaverunt. Si haec omnia prae oculis habueris, a labore subeundo minime abhorrebis. VI. Corporis valetudinem diligenter servato, idque obtinueris, si haec quae schola Salernitana tradit monita, haud neglexeris: Si uis incolumem, si vis te reddere fanum: Curas tolle gravhs; somnum fuge meridianum ;Parce mero, coenare cave; nec sit tibi vanum Pergere post epulas; irasci corde profanum Nec teneas mictum, nec cogas sortiter anum . .
Ne sensim ignavo languescant eorpora somno, Intem usque animos heberet sopor, excute lentum Torporem, & varias exerce membra per artes; Nunc ferro vitem attonde; nunc vomere verte. Tellurem ; aut equitans dorsoque innixus equino Compita carpe fuga, fluviosque evince rapaces . Corporis hinc totis exsudat inutilis humor Artubus, & vitium calor excutit auctus, abitque
XV. monita quaedam intermiscet, quae ut teneas, serve Aehuc loci exscribere non piget . is Sunt exercitationes crociles s brevis, quae corpus , sine mora laxent, rempori pareant et edijus praecipua ratio habenda es . inus, oe cum aliquo pondere manus mora, Ialtus, wι ille qui corpus in altum levat, vel ille qui in Iougum mittit, vel ille, ut ita dicam, saliaris, aut, ut contumeliosus dieam , fullonius. suodlibet ex his eliae, usu fit facile. Quidquid facies, cito νedi a coηνου ad animum, i lum diebas, ac notitibus exerce, labore modico alitur ille. Hanc exercitationem non frigus, uouasus impediet , ne senectus quidem . Id honum cura, quod vetustate fit melius . t Neque ego te jubeo semper imminere ιibro, aut pugillaribus. Dandum G aliquod
160쪽
DE PRTIUDICIORUM FONTIBUS. i et
VII. Quae'corpori serviunt, uti Epictetus in Enchyr. cap. XXXXII. scite monet, eatenus adhibeto, quatenus animo sunt usui, veluti cibi , potus, amictus, aedes, servitium. Quidquid autem ad ostentationem, aut delicias attinet, repudiato. VIII. Corporis tui temperamentum diligenter aut maduertito . Scitoque mutari non posse, moderari autem & posise , & te velle oportere. VHII. Si sanguineum te esse deprehenderis, labori assuesce, ad lectionem & meditationem incumbe, a praecipitantia cave, patienter res expendito, attributa, ac qualitates rerum attente coninsiderato, ne in errores varios naturae vi atque calcaribus abreptus turpiter labaris . X. Si melancholi ea corporis conititutione te esse noveris, cibum adhibe selectum, tragica spectacula fuge , libros diurna nocturnaque manu versato perspicuo sermone, rellaque methodo conscriptos; hoc pacto , & tristia minime somniabis, & nativae mentis confusioni aliqua ratione medeberis . XI. Si flegmatica es donatus temperie excita ingenium tuum aequalium exemplo, librorum criticorum lectione, perspicacium virorum consuetudine. Xl I. Phantasiae vires accurate expendito, atque ab intellectus uiribus dii ieenter secernito .XHI. Si sterilem phantasiam nactus es, secundam reddito lectione , meditationeque alii dua . XHIl. Phantasiae frena minime laxato , ejusque dictamina
negligito , ratione utitor , virorum emunctae naris monita audito; secus te deridendum propinabis , in pueriles ineptias decides, muliercularum dicta, visa, ac somnia vehementer pertimesces. XV. Si egregia es memoria praeditus, curato non perfunctorie libros legere, & quae ediscas, diligenti examine expendito. XVI. Contra si debili fluxaque memoria es, iterata I rein intervallum an mor ita tamen ut non resolυatur, sed remittatur. Gestatio oe corpus concutit, O studio nouincit: p s legere, possis distare, possis loqui, possatidire 2 quorum nihil nec ambulat o quidem Detat fieri.
Ne tu inteutionem vocis contemserιs et quam Ueto te