장음표시 사용
191쪽
DE PRAEIUDICIORUM FONTIBVS. 16t
ravit, ae doctos homines suis muneribus honestavit; quantum emolumenti in rempublieam litterariam invectum sit, nemo ignorat. Erus vestigia pressisse Ca polum Hispaniarum regem, quum Neapoli dominaretur , adversus destos viros liberalissimum munificentissimumque omnes norunt ἔ a quo non abludit
eius natus Ferdinandus IIII. Rex noster , qaem Deus totius regni bono diu salvum incolumemque servet). Quot homines doctrina praeclaros Gallia edidit, regni ejus frena moderante Ludovico XLIV. orgasit teratos viros liberalis abὶ Certe studia honor uaae praemiis exei tantur ae provehuntur, quibus subtractis iacent, nec facile erigi queunt. ,, Honos alit aristes , ad rem Tullius Tu seM Quaest. lib. I. omne Lque incenduntur ad studia gloria: taeentque ea semper, quae apud quosque improbantur. summam er ditionem Graeci litam ceniebant in nervorum Vocun
qne eantibus. igitur & Epaminondas, princeps meo judicio Graeciae fidibus praeclare ceciniisse dicitur. Thmmistoclesque aliquot ante annis, quum in epulis recuμsasset lyram, habitns est indoctior . ergo in Graecia ma sici floruerunt, distebantque id omnes, nec qui ne sciebat, satis exeu Itus doctrina putabatur. In luminoa pud illos honore geometria fuit 1 itaque nihil matheinaticis ulusirius ad nos metiendi, ratiocinandri
utilitate hujus artis terminavimus modum. At contra oratorem celeriter complexi sumus, nec eum priamo eruditum, aptum, tamen ad dicendum, post aurem eruditum . nam Galaam Africanum , Laelium doctos fiuilla, memoriae traditum est e studiosum autem eum , Aut hos aetate anteibat, Catonem , post vero Lepidum , Carbonem. , Gracchos, deinde ita magnos nostram ad aetatem, ut non multum aut nihil omnino Graecis cederetur ,, . Calcaria sunt eruditis viris laudes, honores,& praemia, queis exstimulantur ad ingentes labores pro scientiarum artiumque incremento alacri animo subeundos : quae vero si desint, animum despondebunt, ac nihil magni aggredientur. Plinius junior in epist. xxi. lib. iri I. ad PD sciun
192쪽
ii a LI. ART. RECTE RATIOCINANDI.
nquiens, eos qui vel singulorum laudes, uel urbium scripserant, aut honoribus, aut pecunia ornare : nostris vero temporibus ut alia speciosa & egregia, ita hoc in primis exolevit. Nam postquam desiimus sa cere laudanda , laudari quoque ineptum putamus is In idem paene recidit quod evincere studuit Benedictus Averanus Florentinus litterarum humaniorum elarist. professor in suis pereruditis dissertationibus, scilicet copiam virorum doctorum in quibusdam temporibus florentium, & eorum penuria in aliis, Prin-eipum amori, vel odio in Iitteras, luxui nimiisque deliciis , & servituti adscribendam esse . Hactenus de, praeiudiciorum fontibus ; quos, si fusiori, quam par esset, calamo me aperuisse cuiquam videatur, is ne mihi succenseat enixe precor. illud mihi prae oculis fuit , quod Seneca epiit. xxv . scripsit: se Initium est salutis, mecati notitia. Egregie mihi hoc dixisse videtur Epicurus . Nam qui peccare se nescit, cor. xigi non uult . deprehendas te oportet , antequam emendes, . Icci reo in eo totus fui, ut tironi philosopho peccata, eorumque scaturigines detegerem, aexemedia opportuna indigitarem. Sicque e medio sub alis impedimentis , atque animus hisce ineptiis &. erroribus exspoliatus posset eruditione selecta exornari, ac rectis rerum notionibus imbui.
193쪽
ARTIS RECTE RATIOCINANDI LIBER II.
De perceptione, ideis, s vocabulis.
Raeiudiciorum sontibos satis superque libro superiori patefactis, agedum sapientiae amator, perceptiones, ideas, & signa , que is exprimuntur , uidea mus. Hae namque sunt primae mentis nostiae operationes , quas dirigere ne-eesse est , ut porro recte ratiocinari valeamus . Principio impedimenta removere operae pretium duximus, ni mens posset inoffenso pede in rerum pereeptione,& investigatione procedere. Nam quemadmodum oeuli eum in rebus universis eoiorem intuentur, quo sunt imbuti. ita mens nostra prout est affecta, percipit, ac iudieat; ac proinde erroribus& praejudieiis quum esset oppleta , in rebul concipiendis, & dijudicandis a veritate aberrasset. Remotis ergo animi nebulis tuto in rerum cognitione iu- cedere nobis facultas es
194쪽
μ4 L.II. ART. RECTE RATIOCINANDI.CAPUT I. '
Pe perceptionis, o idea diuitione, natura, diacrim ne , Iuper ea re phιμ ορhorum sensis . Hobh sana , s innaldinae opinionis constitatione . de idearum partitione tum suae originis, s natu .ra ratione , quum ex relatione ad meu -
I. Perceptionis, T E perceptione, & ideis in hoe- di finitio. ee secundo libro acturo mihi, ea est primum quis io versanda , quae philosophorum ingenia admodum vexavit , nimirum sintne i- duae ipsae mei perceptiones, an quicquam a perceptionibus distinctum. quod antequam pratem, quaenam istiusmodi vocibus notio vulgo assigatur, in antecessum dicam opus est. Perceptionis , apprehensionis, intellectionis, ityelligentiae , primae cogitationis aecognitionis, notionis itaque nomine haec enim omnia in idem recidunt venit simplex mentis intuitus & contemplatio, quae de re, quam intuetur, nihil air, nihil negat : ut quum ςquum , arborem si ve aliud quidpiam vel sensu, ve cogitatione complector. Id ea vero a Graeco verbo εμα, id est video, specio, originem trahi t, latine species, forma, simulacrom. Ideas , ait h. Augustinus Jib. LXXXIV. quaest. q. XLVI. latine potIumus, vel sormas, vel species dicere, ut verbum a verba transferre videamur,,. a
rem oremem enucleat seneca ep. LVIII.,, Quid si idea, id est quid Platoni esse videatur, audi. Idea es eorum s sua natura fiunt, exemplar aeternum. Adjiciam issent. ioni interpretationem , quo tibi res opertior fiat . Volo imaginem tuam facere , exemplar picturae te habeo, ex quo rapit aὶ quem habitum mens , quem operi suo im- sonat . Ira illa qua mi docet oe inseruit facies, a qua petitur imitaιio, idea est. Talia ergo exemplaria infinita tales natura rerum, ti inlim, piscium, arborum:
195쪽
DE PERCEPT., IDEIS, ET UOCAB. iis
A philosophis porro definitur , id quod menti objicitur, dum percipit, scilicet sorma quaedam rei per
II. Philasi horum placita foer dearum, ac perceptio
num natura. Praemistis itaque earum vocum finitio-mbus, ne moram ullam tironi ulterius progredienti
injicere queant, ad philosophorum ea de re opinione devenio; quas brevi oratione reseram, & expendam equum non sit huius loci diutius in rebus nisce immorari , quae proprie ad metaphysicos spectant . I. Hobbesiani fortalis etiam Lockius arbitrantur ideas
& perceptiones unum atque idem esse., perceptiones vero organorum sensoriorum,& cerebri motiones esse. II. Ar idus , ac recerit illime Jo. Antonius Caven-ss Franciscanus Metaphy. tr. x. cap. v. & P. Ianua rius Sanchesius de Luna Assert. Lostie. & Metaphys. n. cI I l. perceptiones, atque idea ς solius mentis operationes else, ac prosa de unum & idem, licet non omnes eadem ratione permoti opinantur. III. Wol
post Scholasticos , aliique rentur ideas materiales , quas phantasmata appellanx ab intellictualibus id eis 4jilinguendas essς; atque illas quidem elle. eoncussiones, & impressiones quasdam in organis sensoriis, &cerebro fadtas ; has vero perceptiones ipsas , queis phantasticae idear menti representantur. Volunt praeterea cuique materi li s .e phanta iticae idere intellectualem , & euique intellectuali materialem respon dere. Materialis porro idea a Scholasticis is i meressa species, , intellectualis vero,, species expresia non in- hcete appellatur . In eam sententiam proeli vis est quoque Genuensis. IIII. Malebranchius intellectua-
ei quae quodeunque seri ab illa debet , exprimitar . Quartum locum habet Quid sit Me o , attendas oportet. . . Paullo ante pictoris i metiue utebar, his quum reddere Zetiliam coloribus vellet, ipsum intuebatur e Idea erat Virgilii sacres , suturi operis exemplar οῦ ex hac quod artifex trahit, Ο σὸν suo imposuites. uuid interse, quaeris p alteram exempIar est, Olterum forma ab exemplari sumta, oe operi inposita. Olteram artifex imitatuν, alteram facit.
196쪽
ias L. ILART.RECTE RATIOCINANDI.
Ies ideas veluti iformas a perceptionibus distinctas concipit; atque illas rerum imagines ella, sed intelligibiles; hasce vero mentis actiones, queis illae comprehenduntur & conferuntur, contendi r. Uerum ad
examen expositas opiniones revocare non taedeat.
III. Hobbesanum deliramentum confutatur. I. Si perceptiones, & ideae sensuum,& cerebri motus essent, anima aut nulla foret , aut materialis & corporea e atqui utrumque a vero est alienum ; quum iam superne licet strictim demonstratum sit, corpus & animam duas res esse valde diuersas, animamque spiritalem, deliret necesse est Hobhesius cum suis . H. Praeterea quisque homo se non solum obiecta varia percipere , verum etiam suarum perceptionum conscium esse, atque eas secum libere reputare, sentit: s ergo quaevis perceptio motio est in cerebro producta: perceptionis perceptio erit motionis motio, sive motio in se ipsam, aut motionis reflexio: quod hominum nemo, cui philosophi gloria & honor eordierit, unquam inquiet. III. Ad haec ab intima consuentia docemur nos nedum ideas A, B, percipere;
verum etiam earundem relationem C: si vero quaelibet idea, aut perceptio motio erit, erunt saltem tres
in judicio motiones A, B, C: at quum A non conistineat B, nec BA: nulla quippe res singularis aliam eontinet , sed se solam , ut cuique naturam rerum singularium attente perpendenti patebit: si e C neque
A, neque B complectitur : coniunctio itaque A &B , quae est perceptio. C id est relationis , in nulla
harum trium contineri potest: hinc nos nec iudicare, nec ratiocinari consequitur; quo nihil neque falsius, neque intimae conscientiae Iepugnantius excogitari potest.
ΙΙII. Amald na sententia refellitur . I. Quicquid
eum interno animi sensu pugnat, falsum est censendum t isthaec autem sententia cum interno animi sensu pugnar ; ab intima quippe conscientia erudimur nos non percipere res extra nos positas, nisi impressionum,& concussionum in cerebro factarum ope;
ni ne qui aliquod sensorium organum, per quod phantas.
197쪽
DE PERCEPT., ID EIS, ET VOCAB. r67.
tasma transire debet , atque cerebrum petere in lirmum habent, vel impeditum, ejusmodi id eis sensilibus destituuntur. Da mihi puerum qui a teneris unguiculis auditus organum male affectum habeat: nullius certe soni idea polleret . Falsa igitur censendaeit. II. Nullae ne intellectuales quidem in nobis nascuntur ideae, quin motiones in cerebro excitatae iis respondeant: nec rerum ideae in nobis excitantur sine vocabulorum, sonorumve quorundam id eis, queis corpus assiciatur, commoveaturque r ideae igitur , &perceptiones res duae admodum diversae sint oportet. III. . una eadem res forent ideae, & perceptiones, duorum alterum concedatur necesse eit, aut mentem noli ram activam caui Iam suarum perceptionum, tibi ideas, id eit rerum ignotarum sermas cudere, quod in animum induci nequit, modo eam perpetuo divinare non dicatur: aut perceptiones,& ideas simul ab externis caussis Deo, vel corporibus excipere, ipsamque mentem se mere pallice gerere , omnique percipiendi vi ac facultate celli tutam esse, quod animi naturam deliruit, ut optime ratiocinatur Genuen iis Art. Log. lib. II. cap. i. f. 3. ΙΗΙ. Si nullo pacto idea a perceptione distingueretur, & idea quaevis in animam ipsam se reciperet i nulla assignari pollet ratio , cur qui febri nescio quo eam nomine donent medici laborarunt, eorum penitus obliviscantur, quae antea optime callebant: quod in sententiano i ira bene explicari potes e quum dicimus in phantasia ideas & phantasmata imprimi, quae per febrim, vel delentur, vel permiscentur, vel dii turbantur. V. Si ideae in i piamet anima imprimerentur, semper ea viam deberet recordari; nam quum anima subitantia simplex sit, nullae in ea sunt latebrae , in quibus se
abscondere ita valeant, ut statim animae eas reputa re , expendere, conjungere volenti non occurrant:
adeoque semper menti , quotiescunque 'lilarum perspiciendatum ei cupiditas est , praelio sint portet ri quod quum non ita se res h ibeat, dicendum pQ pterea aon esse ideas res spiritales in anima positas, sed ta aterialia phantasmata in cerebro insculpta, ac
198쪽
r68 L. V. ART. RECTE RATIOCINAND
proinde perceptiones ab ideis esse secernendas . Ex hue usque disputatis consequitur nos in eorum sententiam manibus pedibusque descendere, qui a pereeptionibus ideas distinguendas esse arbitrantur; atque hasphantasmata esse in cerebro lita; atque illas mentis esse operationes; quam quidem Opinionem prae ceteris vero similiorem iudicamus una cum es. viro Lud. Ant. Muratotio Fil. Mor. Forra delia fantasia, aliisque pluribus. U. Opposito I. Non est, ita argumentatur Arnaldus in lib. de veris , & falsis id eis adversus Male-hranchium; sed recta impetit opinionem quoque nostram, extra omnem dubitationis aleam , nos haud posse obiecta externa in seipsis percipere: id autem est quod pro certo sibi assumunt i, qui ideas a perceptionibus distinctas volunt : falluntur ergo . R. Nihil
neque certius , neque verius reperiri quum perceptiones immanentes , atque essentiales menti sint ,
quod ne ipse quidem Arnaldus inficiatur. Dicendum igitur mentem in seipsa percipere, quae percipit; neque valere obiecta externa in se ipsis cognoscere, si
illa in mente forrnaliter non contineantur. Secus deberet mens rebus cunctis intime praesens esse. Utrumque enucleate est a Veritate alienum . nemoque nisi 1iultus, &, bardus effutiet aut res omnes in mente contineri, aut mentem rebus omnibus adesse . Quo
ergo pacto eas percipere mens valebit , nis vel sibi imagines creet, vel ab altero excipiat primum diei nequit.: ab altero adstruendo maxime abhorret
VI. Oppositio II. Exploratum est, mentem nostram plura obsecta externa longe dissita, ut lunam, solem
cet. percipere et praedita est ergo mens facultate intelligendi externa obiecta distantissima sine phrasea Gmatibus atque imaginibus. argumentum quippe,, ab actu ad potentiam concludit necessario,, ..R. com plexionem falsam esse ; etenim vel istae Arnaldinae perceptiones solis, lunae cet. realitatem complectuntur eorum corporum Objectivam, vel non: primum
ultro fatetur Arnaldus: ergo ideae sunt. Sed inqaiet: pςxceptiones illae e L ipsa mea te proficiscuntur: ergo
199쪽
DE PERCEPT, IDEIS, ET UOCAB. I
ipsa sibi ideas eudit. Bene . Redde nunc Arnal de mi realitatis obiectivae perceptionum rationem sum-
ejetatem et eritne in cerebri agitationibus , quae cor porum externorum actione fiunt at mens iis am ct nequit. erit Deus non arridet Arnaldo . erit ipla
facultas intelligendiὶ at quum illhaec nulli sit oulecto determinata , quiverit etiam sibi ςarum rerum ideas producere, quae sunt in globis circum solem, aut fixas stellas a nobis distantissimis si quidam revera exstent , quod veteribus iuxta ac recentibus a stronomis placuit. , . .
VII. Oppositis III. Iis, verba sunt Amaidi in lib. laudato, qui ratione duce philosophan Iur, enti tates quaedam philosophicae, obscurae eae & commea viciar eam in rem invectae ut systemati iustinendo insererentur, suspectae elle debent, maxime quum nec necessariae sint,& nullius usus: tales autem sunt ideaea perceptionibus ditiinctae. Nam pergit, quam Deus mentem corpori junxerit tot circundato divellis rebus.vitae ducendae necessariis , non eii simile vero νnoluille illi date facultatem eas cognosce di, & qui dem via simpliciori , & breviori ea autem via eis ut cognoscat sine ope idearum hujusmodi a perceptionibus distinctarum Resp. ad propositionem . Nos ab intima conscientia eludimur dari in nobis it tu, modi rerum imagines, maxime quum res aliquando Perceptas reputamus., A inter se conserimus, nobis videtur res easdem prae oculis habere , quum revera non sint. quod quidem explicari nullo potest modo, nisi dicendo remansisse in cerebro nostro depactas ea-1um imagines , quum illas percepimus, ac proinde nec commenticias reputare possumus , nec sulpetias habere ideas, quas ut rerum imagines admittimus . Ad assumtionis rationem dico , viam ab Amal-do inventam faciliorem quidem esse , sed non ve riorem ; nam quo pacto mens valet res extra se positas intelligere idearum ope disti tura debet eas sibimet evingere, vel potius creare Sed huiusmodi ia. cultatem in anima' nostra inesse evincere prius deis het Amaldus, idiam ei credatur. Atque haec alia-
200쪽
t o L. II. ART RECTE RATIO IN AND L
lue ejusdem furfuris objicit laudatus auctor in opu-culo supra indicaro. VII i. Idearum diυisio, ae primum ratione oris inIs. Exposita iam perceptionum, atque idearum natura, a disseren: ia , ad idearum partitionem enucleandam gradum facio; ad quasvor genera eas referunt propter quatuor, ex quibus considerari queunt aspectus, stilicet I. ex earum ortu E. ex earum indole ac natura; R. ex relatione ad mentem ; 4. ex relatione ad
obleAa. Ratione iraque originis vel adventitiae sunt, vel factitiae, vel innatae. Adventitiae illae sunt, quae ex rebus externis per sensus adveniunt; ut idea equi, arboris, montis cet. Factitiae dicuntur, quas mens texi deis iam comparatis libi conficit, vel conjiciendo ac ratiocinando, vel tomponendo, vel separando, vel addendo, vel detrahendo ; ut idea rnontis eburnei. Innatae denique vulgo sae dicunrur, quae in sinu materno nobis inseruntur sine ulla induitria nostra . Quamquam , ut verum ingenue fatear , super eius vocis notione philosophi mira sunt in dissensione eor-stituti. Nam si ad veteres oculos convertimus, Epicurei atque adeo etiam Stoici eas veluti innatas habe hant notiones , quae ex visorum a comprehemione oriuntur , animoque imprimuntur ; quatenus porro scientiam praeeunt , eamque gignunt, praenotiones, ut anticipationes nun pabantur. Verum istiusmodi notiones ne hilum quidem ab adventitiis discrepant. Satius vero Seneca epist. ex x. loquitur, is Natura , inquiens, semina nolais scientiae dedit, scientiam non dedit is . scilicet nobis innatam esse facultatem e gnoscendi, ac discernendi, per quam ideas quaslibet ad vitae usum neeessarias comparamus . Ab Sen aeopinione parum abludit ea, quam tuebantur antiqui
Platonis assectae Iambliens, PIotinus, aliique qua idea
tum innatarum nomine delignabant internum quoddam lumen humanis mentibus a Deo insitum . Ad recentiores porro quod attinet, Cartesius sie mentem suam prumit Respons ad arr. 12. Program. Belgieit anni' a) Viserum nomine vocabant Stoici rerum exter