장음표시 사용
231쪽
rei. Nominis divisio, sive rectius distinctio est ambiguae vocis in partes, quas suae significationis ambitu complectitur restautio , & explanatio; ut quum canis bina sidus , & animal denotare dicitur . Rei porro divisio eli totius rei in suas partes distributio. Totum duplex est: logicum sive universale,& phys eum, sive singulare: logicum partes habet sibi subiectas, quas potestate quadam continet ὲ ut animal quod in hominem, & belluam partitur . physicum,
vero partes habet, ex quibus re ipsa componitur: quae quidem partes, vel ad substantiam eius pertinent ut anima, & corpus in homine; vel ad quantitatem ut quum idem ex eapite ,.ventre , & pedibus constare dicitur. Haec proprie partitio nuncupatur. Hinc Tullius in Topie. c. v II. is In partitione quasi membra sunt, ut corporis caput, humeri, manus, latera,
crura, pedes , & cetera . In divisione sermae sunt , Tas Graeci ,1 Ae vocant; noliri si qui forte haec tra-fant, species appellant ,,. Porro Totum vel quatenus genus eonsideratur, & in suas species dividi rurint virtus in prudentiam, iustitiam cet. vel quatenus subjectum, & in sua accidentia, sive modos, ut homo doctus, aut indoctus, vel quatenus accidens, &perlsubjecta sua; ut bonum, vel animi, vel corporis est: vel quatenus effectum, & per suas caussas; ut sacra Scriptura, vel prophetica, vel apostolica est: vel quatenus caussa, & per sua effecta; ut verbum Dei aliud peccata arguit , ut lex ; aliud peccatores erigit, ut evangelium: vel quatenus caussa, & per sua objecta, ut amor vel est Dei, vel sui ipsius, vel proximi. XI. Rectae diυisonis leges. Iam reguloe in divisione servandae sunt. 1. Oportet, ut totum divisum qualibet sui parte sejunctim accepta majus sit: & omnes partes simul acceptae ipsi toti aequales sint , sive totum ipsum comprehendant; quare recta minime M. xet orbis terrarum divisio in Asiam , Africam , &Europam, exclusa America . quippe partes illae tres
simul acceptae totum haud aequarent . II. Pars una alteram non ineludat necessum est. Itaque peccaret,
qui ita divideret: tres sunt res, quae omnes homines
232쪽
DE PERCEPT., 1 DEIS, ET VOCAB. eto
sollicitant, metus, cupiditas, aegritudo; siquidem cum metu, & cupiditate aegritudo conjungitur. Est huiuiat modi partitio in lib.auct. Herenn. cap.xx I. ΙΙΙ. Fierar debet in immediata; & quantum fieri potest, oppo-i sita, id est, ut inter totum atque illa membra, nullum sit aliud intermedium membrum: ut Omnis nu-λ merus, vel est par, vel impar. Ac male animal iai hominem, leonem , &.canem tribueretur ἔ quippei immediata ejus membra sunt homo, & bellua ; leor vero, & canis partes helluae sunt immediatae , anili malis mediatae. IIII. Opus est, ut membra non sinta nimis multa; nam confusionem parerent: nec adju ν mento, sed detrimento nobis divisio foret. Recte ep.ll Lxxx VII M. se Dividi illam, non concidi utile est.b Nam comprehendere, qnemadmodum maxima, itati minima dissicile est . Describitur in tribus populus, i in centurias exercitus. Quicquid in majus crevit, fa-l cilius agnoscitur, si discessit in partes: quas ut dixi, innumerabiles esse , & parvas non oportet . Idem enim vitii habet nimia, quod nulla divisio . Similes confuso est, quidquid usque in pulverem sectum ,, . XII. Diυillanis laus. Denique quanta sit divisionigi utilitas, vel ex eo discere licet, quod Socrates apud Platonem asserere non veritus sit, nihil sibi diuideni di peritia divinius videri ; & si quem dividendi petitum offendisset, eius quasi Dei cuiuidam se vestigiat lare secuturum. Omnibus itaque ingenii uiribus enitendum est, ut non solum rerum divisiones, sed et-i iam definitiones sint accuratae , ae periectae, exind siquidem plurimus in vestigandae exponendaeque veritatis negotio splendor dimanat. Satis longum divi sionum, live potius dii linctionum scholastiuarum catalogum ex F. Ioseph Ant. Ferrari Conventu alis
Logica excerptum inferne attexendum Operae pretium
putavi , ut Scholastica , quum occurrant , facilius percipiantur. a
a se Ad se, O ad aliud. is Aa se nim rum quod
ed semet referri intelligituν . Ad aliud , quatenus ad alterum refertur. Ita Deus ese ad fer Creatara vero ad Deum , quatenus creaIura es refertar, is In actu primo,
233쪽
Η in fecundo,, . Primum denotat rem diamtaxat in viri te suae caussae exstare ἰ sis potius solam virturem caussae es tum Ualentis producere significat. Alteram indicat rem exsare reapse extra Inais ea fam. Iu astu, in potentia reipsa exsistit, vel
fit in astas quod ieri potes in potentia esse dicitur. D Arithmetice is aequalitatem Aviscat . D Geometrice is aliquam habere demnat. is Caussa in a tu primo, . eoulti in actu feeundo IVDra sen fu , caussa secundum Dam vendi facultatem
Uderatur 2 posteriori quatenus reapse operaturis . Coν
sequentia materialis, formalis o. Prima e , illario admittenda est proρter materiem, excitur; vera est. Altera est, quae υi resti argumeu. rationis ex praemissis defceudit. δε Conceptus formalis, oe obseetiuus . Ille si vi cat tuam meretis perceptio. Hem, quateuus, es actus mentis i isti objectum denotat ab idea repraesentatum.
is Dici de omni, oe dici de nullo,, . id est quisquid
de toto logico affirmatur, de qualibet ejus parte affe- maji valet , oe quicEt id , de toto logico negatur, de vatibet ejus parte negeta potes Dires e, indir ere, tu recto, m oret quo Primum per se, o immediate e alterum ex accidenti , . alterius gratia si-enificat .
ficιens d hoc quum veluti dirigens caussa operatur-. is e simpticiωr , edi secundum quid . Primum veram exsistentiam, alterum solam possibilitatem indicat. ,, Evident a consequentiae, O consequentis Prima es regnitis clara , . manifesta, qtia intelligimus veram , in legitimam esse illationem unius ex altero . Secunda effi cognitιo clara, O manifesa , qua percipimus propositi uem ἰ ex altero elicitam esse veram in seM. ,, Formaliter, E concomitanter is . Primum aliquiuesse ex se ferale s alterum ahq Ud rei cuipram comenire ex consequeuti, s alterius gratia denotat D. Formatiter, in eminentialiter ω, . Iured Iecundum ruammet formam Bu assectionem , is rei a o hoc quatenus unum altera
234쪽
DE PERCEPT,IDEIS, ET VOCAR ros
re ectius est, oe illud eminenter continere significat
Foemalitis oe ι dentice Primum idem ae au notione essentiali designate alterum meram ιdentιtatem realem
Adicat is Formaliter, si materialiter Primum seniscat qui iam aIicui convenιre propter formam ipsius , non vero tantummodo propter sulphium formae. Ita dicimus dotiorem mcere quatenus Astrinam habet. A rerum indicat ipsum , tit quum dicimus Musicum ali- suem esse Logιcum s ιd enim υerum est tantummodo pro materialι, quatenus subiactum sve homo , qui Musicae seritus callet etiam aliquando logicam facumtem. M Formatites in prae nostiis se. Illud prae se fert unum esse idem eum altero inessentia, seu in notιone ima rigentiali . hiud Anificat, tinum cum altero connexio nem habere , quatenus Dapte natura. hoc ipsum p iupponit Falsitas complexa, O incomplexa Prima os quum judicιtim a vero alienum es e secunda quum .dea objecto, quod refert, minime eonformis et . ,, Ius tum cat Eorematice, oncategorematice
orumque tot numero partes centinet, earum ultιm
per enumerationem nullatenus derivari queat. At primo repugnat quaecunque additio , non item secti udo Intensne ; oe extensis se Illud qualitatis augumentum
.n eodem is ecti parte An cato istiae quantitatis incrementum in diversa subelli parte . ,, Intentiis c e Iecia iiDe Primum alii us rei Gcιendae propositum; Alterum propositi exsecutionem designat . In se s oessuoad nos Alterum quum res ιοnsideratur Iecundum suam naturam oe inestiones ψ alteram prout nobis minnotescit, designat. ,, Iutuitive . abstractive,, . Primum dicitur, quum rem praesentem propriis oculis intuemων:secundum dicitur , quum res cogniιa minime praesenses ,, Motive, s terminatiis is . Guod intellectum movet excitatque ad sui cognitionem . mortis s se vero unice coguucatiar gratia alterius, terminativo tantum est.
osci dicitur. Necessu as absoluta oe conditionata is . IIIa dicituν etiam antecedens, simpliciter , argue ea es qua nostra ιibertatis usum aurecedit, oriturque a causa nobis ne .
235쪽
--κ T II ART RECTE RATIOCINANDI. .eiquam libera. Haec liberam nostrae voluntatas determe- minationem sequituν ς nasciturque a caussa nobis tifero, censequens secundum quid etiam fiatio extra genus , O mra genus D . Prior 6t, Fua
ouid Primo est reipsa a futietio suo indiltιncta , axuo nullatenus separari valet i ut negat;o maternem
illud sisereminet; sic Angelus homDN praeflat . Pol&νiori lenta res perfectior imperfestiorem dιcitur continere,
res continere deberere vel res perfectior nersistiorem continet , quatentis etiam sola facultatem abet eos omnes sestus praestandι, quos res imperfectior patraret se Deus opificia Ia, sive creaturas contine 2,.
influxum; hoe consilium, Iussionem ex stuιtur, denotar. M Potentia pbsica. log cais. Ilia de re dicitur , quae fierι reapse Tais, , rur, qua suopte natura serr non rep gnat, , ametJι stita
236쪽
DE PERBE PT, ID EIS, ET UOCAB. zo
,, Quantitate Virtutis . molis is . Primum venia Devitatem ἰ secundum extensionem corpoream desiluaris. suantum in non quasstumis. illud perfectum g tie nou
earum metaphisicum fora sua egentiali notione desunetim, a modo exsissenti abstrahens. Ua praedicattim metaph cum cum exueni modo, in it. se Reduplicat e specificariis is . Prιmum indieae inraedicatum objecto conven re , quatenus trie eis. A tertim ostendit praedicatum subjecis conuenire , non quarenus tale es , sed velut ex accia enti. is Sensus compostus , oe divisus M. Ille conjunctio
nem antecedentis cum consequentι portendit. hie vero hujuscemodi conjunctionem minime ex re demonstrat.,,
Secundum quid diserahens s secundum quid diminuis ensis. Prius Deram mcιs segni carioncm omnino auferte posterius hane mιnuir ω macliat. is S guate oe exercire A. Primum significat quidpiam futurum esse , se actionem aliquam esse aliquaudo e tendam. I Secundum ipsam actionem sive exercisium vis operatricis. se Ut quo, Θ ut quod is . Illud firmam designat , quae alteri determinariovem tribuit vel facultatem , qua quis operatur, indicat . me denotat ia quod denseminationem accipit, seu quod re fa agit. is Unum so maliter ω entitariis D. Ea unum formaliter dicuntur, quae eadem natura, sive praedicatis esurialibus ejusdem
rationis constant. Unum autem entitariis eandem omisnino dicit, s indiyulsam praedicati entitatem . Atqua factenus de perceptione tisis , oe vocabulis; nutae territium orarediar librum, qui rotus in judicio, enuncia ione, is arte critica versabitur .
237쪽
ARTIS RECTE RATIOCINANDI LIBER III.
De judicio, enunciatione, oe arto criticis.
Vae hue usque suis calamo sum prosequutus eo spectant, ni iudicium serre quisque valeat ; etenim nisi proboenobis innotescant rerum attrihuta a proprietates , & elare distincteque a nobis snt percepta , nullo pacto de rebus judicare queamus. Siquidem quum in iudicio subjecta cum attrihutis copulentur , ni fr eorsim serio expendantur , facili ratione ea coniungemus , quae haudquaquam erant copulanda . Hinc factum est ut in superiori libro quae ad rerum rerum perceptionem attineat , diligenter versaremus. Iam .aeeurate agendum nobis est de judicii natura, atque indole, de ejus signo, de enuntiatione videlicet; atque de arte critica , quae plurimum adiumenti hu
238쪽
Iuineia natura in aperto ponitur: intellectus non autem voluntatis foetus esse ostend tur e Carte uorum di cultates enodantur . Iudicii simplicitos demonstratur ἱ atque o ectiouibus adversariorum respondetur. I. Iudicii nata- TAm in I. horumce elemen rerum νa enucleatur . I libro c. I. n. v m. iudicium deo
finivi mentis actum, quo binas notiones accurate perceptas inter se comparat, easque vel aiendo conjungit, vel negando divellit ; ut eorpus est iners; anima non est mortalis. Ea vero super re Genuensis secus ac ceteri Logies, opinatur : o Iudicium , inquie Artis Log. lib. I. e. i. 6.9. est clara duarum, vel plurium idearum, & relationis convenientiae, vel disconinvenientiae, quae est inter eas, vel inter eas, & obiecta, quae referunt, intelligentia; velut quum intelligimus, conferimusque inter sese ideas trianguli, & qua orati, earumque convenientiam, vel disconvenientiam intuemur clare, aut quum ideas externarum rerum ad sua
objecta reserimus. QMd si eam eonvenientiam, vel disconvenientiam minime, aut saltem non elare intuemur, non illud iudicium, sed aut fides, aut dubitatio, aut opinatio dieetur, qua de re suo loco plenius . Quolibet iudicio affirmamus aliquid , aut ne amas: aifirmatio autem, aut negatio, quae fit int*ulectu, non differt ab ipsa clara perceptione conveni entiae, aut disconvenientiae idearum ,, . Ex quibus postremis verbis intelligimus per Genuensem minime distingui claram intelligentiam convenientiae, vel disconvenientiae idearum ab affirmatione, aut negation mentis. Verum haeci duo distinguenda esse post communem philosophorum opinionem arbitramur. Quod Patebit clarius, si quo pacto mens se gerat in ferendo de rebus iudicio, exponemus. Ae primum mens illas binas notiones, quas vult vel aiendo copulare, vel negando distrahere accurate perpendit. deinde eas
239쪽
L. VI. ART RECTE RATIOCINANDI.
inter se se confert ; nam si minime isi haec collatio
feret, haudquaquam valeret mens sognoscere, utrum una alteri conventat , aut non conveniat . denique paercepta earundem convenientia, vel disconvenientia
assirmat, vel inficiatur, A eognitione ergo convenientiae , vel disconvenientiae , assirmati ovem , negationemque secernamus oportet . Quum vero saepe usu venit, ut de rebus judicium feramus, haud expensa earundem natura , inde fit ut falsum stultumquest iddicium ii Iud notuum. Iis itaque praei ctis ad
binas qngeli iunculas, quae super judicii natura a philosophis moveri solent , gradum facio . Quocirca mens nostra quae sit , duae enunciationes aperient ἔquatum 4. sic habet. Il. Enuntiatio i. Judicium es intellectur, non miam aris opus. Carte fum, Malebranchium, Purcholium, atque ali s Hlorum allectas ferit . I. Si intellectu noliri objectum eli veritas , & in ejus possessionem venimus Ope id earum, ratiocinationum, ac praecipue iudiciorum iudicia ad intellectum pertinere , no putetri ad' vuluntatem se tendum eli : atqui utraque propositionis conditio est vera: ςrgo iudicia ad intellectum pertineat , Prima sonditioni a pars apud om ei philosophos pert4 eil e altera pinis pars itidem firmalle; siquidem falsum adeo est posse nos veritatem sol idearum ope nancisset, ut philosophi non desint, quiveritatem falstatemve ideis minime sonuenire posseminentur. contra judicii proprietates esse veritatem di falsitatem inter omnes conitat ; neque ipsis Cartesianis ringenii bus . Concessis ergo praemissis, consecutio detur oportet. II. Ea notiti animi facultas, .uae-voluntas nuncupatur non nec ζssario , sed libere agit ἀ ut . in pom perso apud omnes est ; in Cartesii autem sentςntihi ex clara distinctaque cognitione judicium assentiens pecemuio sequitur . ,, Omnium animis, inquit , shrt. I. Princi p. n. x LIII. a natura I m.
pressum est , ut q*oties aliquid clare percipimus, eis pie assentia myr, & nullo modo pothmus dubitar, quid ita vetum is . Judicium ergo vqluntati adno tibi haod pulcst. III. Si voluntati, non autem in se l.
240쪽
edtui attri dum esset iudicium, eique attribuenda forent scientia, opinio, & fides, quae tria omnia vel, antecedunt, vel comitantur, vel consequuntur judicia: atqui, ut scientiam, opinionemque mittam quae nemo sanae mentis ad voluntatem attinere dixerit Ddes in intellectu insidere debet secundum Apollolum aientem Hebr. c. x I. v. m. fide intelligimus . aptata esse saecula verbo Dei D. Contra ac contendit Calvinus lib. III. Instit. c. II. g. 8. se assensionem fidei cordis potius esse, quam cerebri; S. affectus ma-
is, quam intelligentiae. Quocirca Bellarminus de ju-is. lib. I. c. II M. in eo ab Haereticis Catholicordiscrepare ait , quod ,, illi fidem collocant in voluntate . . . Catholici fidem in intellectu sedem habere docent, , . Ergo si fidei iudicium , quod ex voluntatis imperio captivantis intellectum in obsequium fidei procedit, ad intellectum spectat; quanto magis
cetera iudicia, quae nullo voluntatis nutu essiciuntur II H. Non possumus veterem exuere opinionem, novamque induere sine valida lassicientique ratione: atqui Cartesius nullam attulit solidam rationem ad evincendum ,, cupere , aversari, assirmare , negare, dubitare esse diversos volendi modos , , . ergo a recepta vulgo opinione, quod iudicium sit intellectus nostri scelus, recedere nequimus. III. Respondetur obeetionibus. I. Purchotius pari.
secun d. metaph. se l. III. c. v. post reliquos Cartesianos sic argumentatur : actus voluntatis ad voluntatem, non ad intellectum pertinet: atqui judicium est actus voluntatis ; est enim amrmatio veri , vel negatio falsi , sive est assensus , vel dissensus , quo voluntas aliquid approbat , vel improbat ; sive quo
sese in partem assirmantem, vel in partem negantem, prout idear aut consentaneae , aut dissentaneae sunt, inflectit. ergo iudicium ad voluntatem , nor' ad in tellectum proprie pertinet. Resp. Data propositione, a IIumtio negatur. Nam etsi mens ex judiciis consentiat, dissentia tue : judicium tamen semper antegreditur consensum, vel dissensum. Quod si assirmationem,& negationem consensus, dissensusve nomine da