장음표시 사용
331쪽
nem, quae complex lonem praeit, negantem esse, sed tum complexio ipsa negans erit; in hoc serite Cic ronis de ossi c. i. ro. c. v I. Si hominis est hominem juyare, omnium utilitas est communis ; si omnium utilitas est communis , una continemur omnes lege naturae; si una continemur omnes lege naturae, alter al.terum violare non debet e ergo homo hominem .violare non debet . Potest etiam ex omnibuxnegantibus confici , modo a summis ad ima genera gradus fiat; ut Quod non est substantia, neque corpus, neque spiritus est . quod neque corpus , neque spiritus est vivens non ςst; quod vivens non est, animal non est; quod animal non est, homo esse non potest. IIisI. Oportet ut e nunciationes, quae soriten efforrnent, aptae sint, ac per gradus recte congruentes dispositae. Qua in re peccasse Velleium ita ratiocinantem ostendit Cotta apud Cic. de nat. deor. xxxii. Dii beati sunt; nemo beatus est sine vir- tu te , vi rius 'o' potest sine ratione; ratio non eli nisi in hominis figura ; ergo dii humana figura constant. En qua ration ς huiusce seritae vitium Cotta patefaciat . Beatos esse deos sum listi . Concedimus . Beatum autem sine virtute neminem esse poke . Id quoque damus, & libenter quidem. Virtutem sine ratione constare non posse . Conveniat id quoque necesse est . Adjungis, nec ratio
nem esse , nisi in hominis figura . Quem tibi hoc daturum putas λ Si enim ita esset, quid opus erat, te gradatim isthue pervenire λ Sumsisses tuo iure . Quid autem est isthue gradatim ὶ Nam a beati' virtutem, a virtute ad rationem video te venisse gradibus. A ratione ad humanam figuram qu modo accedis 2 Praecipitare istud quidem est , non descendere. U. Cavendum sedulo est ne ulla enuntiatio sit particularis , nisi sorte prima . Siquidem cuiuslibet subjectum accipitur ut medium peculiaris syllogismi, qui erit plane ineptus, si medio particu lari fuerit innixus . Adieci , nisi sorte prima; quia quum sorites in syllogismos resolvitur, enunciatio eius prima assumtionis loco ponitur; nec repugnat
332쪽
assumtionem esse particularem, modo alat. Ex quo
bus plane omnibus facile colligi potest, quo uitrua
boret sistites Chrysippeus , ita dictus , vel Quod
Chrysippo iit inventus, vel quod an eo magna contentione sit oppugnatus, dc ς sit fallax. bellicet
multa sunt in eo ambigua , non loco , incerta, partim sera, partim salsa univertim accepta, hine fit ut recte minime concludat . exemplum ex hibet Tullius: Videte, iudices , inquit lib. II . 1 a Verr. e. 94. quam infinitam siris hominibus licentiam pecuniarum recipiendarum daturi . Si ternos denarios qui coegit , erit absolutus, quaternos, quinos, denas denique, aut uicenos coget alias . Qyae erit reprehentio λ In quo primum ansariae gradu ri
silere incipiet se vetitas judicis i Quotus erit ille denarius, qui non sit serendus a Z :VI. Di lemma , pro Ollogi mus edit eruntur . Di-
lemma , involutum ti cornutum disserendi genus a Cicerone Tusc. V. e. xv. dictum, atque a Diodoro inventum, est argumentatio in qua ex singulis parti in bus disjunctivae enunciationis antecedentis loco al- sumtae, incommodum infertur. huiusnodi eli ratiocinatio qua Phocion apud Plutarch Philippi Legatis Consulentibus, ut oblata munera saltem pro 'liisciperet, satisfecit.: Si mei similes erunt, idem hic agellus eos alet, qui me ad hanc dignitatem perduxit r sin dissimiles mei sunt futuri , nota meis Irri pentis illorum ali , augerique luxuriam . In vertitur uuandoque eiusmodi argumentatio &-- graece, latine vero reciprocum appellitatur . ut si hoc diis lemma : Si uxorem de Armem duces, tibi non placebit et si pulcram placebit.aliis ergo omnino ducenda non est r in hunc modum inverteris cum Biante apud Gell. lib. v. c. X i. Si uxorem pulcram du-
a) Ad Driten revocandus es Calvus, quem soph/β cum araeumeutandi modum Graeci anellaba utrei que acervilis argumentario , per quam efficιtur nouesse calvum , qui calvus es; auι esse Iam calvum, stra nondum est; quod certo definiri nequeat, qDot numerosili caιυitiam consιtuant.
333쪽
ces, tibi placebit; si deformem, non placebit aliis ἔergo dudenda eli . Potest dilemma esse etiam complexum, ut illud apud eundem Gell. lib. x IIII. c. I. Genethliaci aut adversa ventura dicunt, aut prospe- si dicunt prospera, & fallunt, miser fies frustra exspectando: si ad Versa dicunt, & mentiuntur , mi Ier nes frustra timendo . Si vera respondent , eaque non sunt prospera, iam inde animo miser fies , an requam fato fias: si fel scia promittunt, eaque eventura sunt, tum plane duo erunt incommoda: & ex Ipectatio te spei suspensum fatigabit , & futurum paudii fructum spes tibi jam defloraverit. Nullo igitur pacto utendum est illiusmodi hominibus, res fu 'turas praesagientibus. Ea super re animadvertendum Iummopere est, dilemma in sophisma evadere , si r. aut membra non sint perfecte oppolita, a. aut con secraria nim necessario fluant. Primi generis esse re eensitum Biantis dilemma .contendit Phavorinus a pud Gell. loe. indit. o Est autem, inquit, tertium quoque inter duo ista, quae disiunguntur, cujus ra tionem prospi. Elum que Bias non habuit. inter enim pulcherrimam femin m , & deformissimam , media quaedam forma est, quae a nimiae pulcritudinis periacu et a summo dili armitatis odio vacat . Qualis
a Q. Ennio in Menalippa , per quam eleganti vo eadulo stata dicitur , quia neque futura sit , neque : quam formam modicam & modestam, Phavorinus non mehercle, inscite appellabat uxo- Tiam ,, . Alterius porro generis est dilemma illius viri apud Aristo t. l. D. Rhet. filium dissuadentis nequando verba ad populum faceret in hunc modum rcii iniusta suaseris , deos habebis iratos ; sin iusta , homines . Verum filius ita retorsit : Iinnao expedit rationem habere ad populum; quandoquidem si j
sa dixero, dii me amaboni; si injusta homines a .
a Hue etiam spectat Ignava ratio , graece αας et quae ita conformabatur. Si fatum, titi apud Cic. de Fato e. XII. legitur, tibi es 3 ex hoc morbo contra ἀiescere, me medicam aut aeris , sis non , convale.
334쪽
Prosyllogismus tandem habetur si exstructo iam lyllogismo, alter ita subnectatur, ut complexio prioris, interioris enunciatio, vel assumtio evadat: quae porro enunciatio lemma , minor subsumta , ac subsumis tum uocitatur . ex. gr. Quicquid habet initium non
eis perfectum; quicquid creatum est habet initium; ergo quicquid creatum eii non est perfectum Sed Deus est perfectus ergo quicquid creatum e si none it Deus.
De sutilis ratiocinandi formis ad syllogismum revocandis r de duplici jFliogismi specie ; regulisque ad
eum attineutibus: de bllogismi materia, forma, silura, . modo : 'ae legibus I. II. rar. I I l l . figurae de modo directio, ere indi-redio s atque de reductione ollogismi imperfesti ad perfectum. I. Omnes ratiocinandi formae Uuin syllogismux ad fi liogismum revocantur. sit omnium, quas
sces: Item, si fatum tibi est, ex hoc morbo nou cou Iesere, sive medicum adhibueris, sue nou , convalesceseat alterutrum fatum esse medictim ergo adhibere nihil attinet . Dusdem generis fallacia 6 Dominans ratio, de qua Arrianus de frem. Dites . l. I I. c. xUI I I I. per hane conficiebat , fetum in rebus omnibus dominari punde illi fortasse nomen est. Ut dem ordiuis etiam Me rens est , graece , tinde colligebant , nullam Usemessis curam suscipiendam, quae fatalibus caussis regererur. Viae Acrossim v. Facciolari de DusNa ratione. Neque ab hisce abludit Electra, quam ita Lues mus in Sebiarum Auctione describit: Elet ram valde telebrem , Agamem nis filiam, quae eadem noυit simul , in nounovit. Ad Zante enim illi Oreste adhinc ignoto , novit
quidem Orestem esse fratrem Dum, illum autem ipsum esse Oresem , minime n it.
335쪽
hactenus recensuimus argumentandi formas, princeps& optima ; atque ad eam nullo plane negotio reliquae reuocentur a et ratio pollulat, ut de ea accura. trus agatur. Ac principio ut perseita atque omnibus numeris absoluta sit ratiocinatio , debet consequens in antece Genti contineri , atque ita esse inter se copulata, ut unnm ex diero aquido di manet: opor. tet praeterea verum esIe antecedens , ut consequens item
a) Unam ese praecipuam ratiocinandi formam ,
evae partes habere nequit pauciores tribus , neque plures , Ex his quae huc u que ei seruinius latis liquet parque harum prima euunctatιo, altera assumtio, tertia complexio e se s queis porro si rationem adjeceris, confrin
bis, Ied eodem tres partes nodo lumiue ritui rabis, --lidiu que roborabis. Indutim solum s reste conjicis, pracereris, s sorites aliquam tibi di uitarem parere post
Iut, atque animum tuum haerentem esscere . Sed quoniam id in animum anducas isto, avdι quanam indu-
η ia Uitae indoctio in f,llogismum e dat. Prudentia es fabitus bonus , ius tia est habitus bonus , temperantia est habitus honus , fortitudo es halitus hontis ;ergo virtus est habitus bonus. In hunc modum jam eam esΘrto : Quod est prudentia , justitia, temperant 1a, fodiritudo es habitus bonus o υirtus es prudentia, ju tria, remperantia , fortiIudo ; ergo virtus es habitus hontis . Propositionem dumtaxat generalem addes, Flus Vmum holebis. Ad foritem vero quod attinet, accse primum seritem , ae deinde eundem in tres blIoglymos restaurum : Omnis homo est animal tenestre i omne animal Ierrestre es ens corporeum ἰ omne ens corporeum est subsantia finita ; omnis substantia finita edii creata ergo omnis homo est creatus. Tu primus Lyllogismus: Gmna' animal terrestre est ens corporeum : omnis homo est animal terrestre ς ergo omnis homo est ens corporeum o En alter o Omne ens corporeum eli substantia finita ; omnis homo es, ens corporeum ς ergo omnis homo es stibis antia finita . En nrtius: omnis substantia finιra est cre
ata ; omnis homo est subflautia Fuim i ergo omnis ho
336쪽
item verum esse queat. Ex vero enim verum, atque
ex talis falsum cclligitur a . Quae quidem omnia
ex iis, quae paullo ante, quum de ratiocinatione sermo erat, editi eruimus, plane intelliguntur.
tur . Jam syllogismus duplex eli , lnnplex & complexus : de limplici nobis. hoc in loco sermo erit ;de complexo vero mox dicemus . Syllogismus simplex, qui & categoricus dictitatur ille est, qui duobus simplicibus terminis , ac medio unico conflat, ex quibus tres coniiciuntur limplices es unciationes; ut omne, quod Deus prohibuit, eli fugiendum; Deus homicidium prohibuit; ergo homicidium est fugiendum . Qui porro, ut rite perficiatur, ad regularum quarundam a in ultim est accurate exigenduS: quae ve- V et m a Non me fugit opinio Mussche abroe ii In . Log. c. m. f. 37 I. contendeuiis ex falsa euuuciatione .ava elici posse, modo usciatur contradistoria, αδυ-stionis famae ivitio assumtae s quae quidem cout radi Horia es, verae atque lauaratis Euclide lib. v I li I. prop. XI I. Jac. Lernoullis vcl. I. pag. 23O. in suae senteutiae parroc ιutum ita argumentatur e ,, Adversarius contradi floriam assertionis meae aut falsam putat esse, aut Uerani : s concidat esse falsam, eo ipso assertiouem meam veram esse agnoscere debet . Si contra putat esse υeriam , oportet tit omne id quod exinde legitima inferoco equentia , adeoque per hypothesin ipsam meam
aberIIouem quoque Deram aguo sat, in coisequeuter ueutrumque contradidiorium fateatur esse serum , quod
quum si absurdum, evidenter sequitur coutradictoriam Hortionis meae, ex qtia fuit hoc a surdum, famam effie, adeoque assertiovem ipsam, quae illata fuerat , veram . Unde formari podet hoc paradoxon . Ex fusio nouuuusitiam Iequitur verum , s ramen Iemper obfur dum is . Verum nemo est qui non videat, ex fabo verum quandoque consequi polye , sed esse itidem abyurdum, adeoque non plane tu antecedenIι conteutum, Nec inde re Za, o nulla captiosa ratiocinatione d1manans.
quod solum Ἀνι gentis valet spieulis viri Mimum .uducere, tit fasces ei libenter submit:at.
337쪽
ro quum axiomatis quibusdam innitantur , haec ara intequam illas proferamus , in medium adducamus Oportet. I. Enunciationes particulares in generalibus
ejuidem naturae continen Iur; contra generales m Inime in particularibus continentur, nimirum I. in A,
nunciatio particularis , vel universalis evadit ex eo quod subjectum it rictius, vel latius usurpetur . III. Quoniam attributum non latius patet quam subie-ltum semper particulariter susciprtur; quia per accidens eli, si universaliter sumatur . I LII. Attributum enuntiationis inficialis semper nniversaliter usurpatur. Quorum quidem axiomatum Veritas ex iis conis stat, quae de ns tura enunciationum aientium, & negantium superiori diximus libro. Jam regulas subiicio, quibus. insuper habitis , in paralogismum , talia m scilicet & captiosam ratiocinationem syllogismus evadat nece Ium eis. I. Medium terminum bis particulariter accipere non licet , sed ad minimum semes univeri aliter capiendus eli . Si latiori significa. tu semel usurpetur , continc bit sane propolitionem in qua pIyticulariter suscipitur ; quia particulare in
universali continetur Contra si in his particulariter adhiberetur, una e nunciario alteram non comple et eretur, ac proinde quatuor termini forent. En syllogi Linum vitiosum: Aliquis homo est doctus: aliquis homo est imperitus; ergo aliquis imperitias eis doctus. Sectum e contrario syllogismum accipe , in cuius
praemissis medius terminuς semel latiori sensu usurpatur: Quod e t violentum non 'eli diuturnum e omnis ty annis eli violenta: ergo omnis tyrannis noueis diuturna. II. Termini complexionis accipi universatio; in ipsa complexione nequeunt , quam in praemii Iis . Nam a particulari ad universale non recte progreditur argumentatio ; ut aliquis homo esti usicae peritus ; ergo omnes homines sunt musicarperiti. Hinc consequitur l. semper de here accipi latiora significatu aliquem terminum in praemissis, qui sinctiori accipiatur in conclusione . 2. Terminum
in conclusione lato susceptum intellectu, eodem eiis
338쪽
suscipiendum in praei dis . Terminum maiorem debere necelsario um versaliter accipi in majori , si Complexio inlicialis est. 4. Maiorem syllogismi, cuius conclusio inficialis est , nuaquam particulare majentem elle pol Ie . 3. Talem esse in complexione inorem terminum, qualis in praemissis e l. 6. Quum inor propolitio eli universalis negatis, si inde com Plexio legitima elici poteli, posse illam semper uniuersalem esse. III. Medius terminus neque integer, neque ex 'parte complexionem ingredi debet . Nam medius terminus cum subjecto copulatus allum lionem, Cum attributo e nunc latiouem coquituit; nequit igitur complexio subjectum , attributum , & medium
Continere, quia ambas praemittas contineret; e Xemplo
sit: Qui pauperes odit, eli indisus Deo, sed Casus
Ddit pauperes; ergo Croesus, qui odit pauperes, eli invisus Deo . Palam est medium τα qui Odit pauperes in conclusione supervacaneum et Ie . In I. Nihil ex duabus enunciationibus inficialibus elici potest. Siquidem medius terminus in propositione, dc assumi ne, quum a subiecto, turni ab attributo sejungitur; atque tunc plane non sequitur suhjectum cum attributo ense copulandum, vel ab eo separandum .ex. gr. Gλlli
non sunt Mahum edani ; Mahum ani non sunt Christiani ; ergo Galli non sunt Chri inani . falsa conse
cutio. V. Complexio inscialis ope a j cntium propo smonum evaci nequit . Nam conclusio ex praemiisiis dimanat, harumque naturam imitatur atque induit.
VI. Complexio sequitur semper debiliorem partem, hoc est si enunciationum altera negans sit, illam ne-Εantem esse oportet; si particularis particularem. Si
enim alterutra enunciatio fuerit inficialis , terminuῖ medius de alterutro quarti ionis termino negatur, ac proinde utrumque copulare nequit; quDd ad con- Clutionem aientem requiratur. Ita etiam si praemissarum altera particularis is erit , complexio quae prae millis continetur, atque ex ipsi ς dimanat, p4rticula
xis esse debet. Siquidem complexio vel a jens, vel ne gans foret: si alens & universalis, subjectum in a se suauione deberet esse universale, ac proinde ejus at-
339쪽
io LIIII. ART.RECT. RATIOCINANDI
tributum particulare, quia quum foret medius termnnus, qui in propositione fuit universe acceptus, nequit iterum th assumtione universe accipi, ne ambae praemisiae universales evadant. ergo si alterutra prinmisiarum particularis erit , complexio unirersatis esse non poterit. Si porro complexio negans S universalis esset, quum subiectum, tum attributum forent univerinsalia; atque adeo etiam praemissae, ac proinde neutra particularis. VII. Ex bmis enuntiationibus particu -- laribus nihil consequitur. Nam si ambae dientes s rent, medius terminus bis particulariter adhiberetur rs vero ambae negantes , medius terminus etiam bis particulariter usurparetur, quod aperte regulae. I. -- pugnat. Si porro altera praemissarum foret aiens, &altera negans: unus terminus adhiberetur universaliter, qui eis terminus medius; & ambo complexionis termini forent particulares, ac proinde conclusio aiens haheretur , quae ex negante nasci nequit , ut aliqui
nobileg non sunt docti ἔ aliqui docti sunt pauperes; ergo aliqui pauperes sunt nobiles . Quo in syllo ibmo quatuor termini insunt, ut nobiles, non dotii docti, & pauperes . Quae quidem Tegulae ut facilius in animo inhaererent , sequentibus fuerunt versibus comprehensae r
Terminus est triplex, maior, mediusque, mi
Latius hunc, quam praemissae, conclusio non vulti Nequaquam medium capiat conelusio oportet. Aut semel, aut iterum medium generaliter et o Nil sequi ur geminis ex particularibus unqualm Utraque si praemissa neget, nihil inde sequetur. iSit parti similis conclusio deteriori. Ambar amrm ntes nequeunt venerare negantem. III. S logismi mareνia, forma, figura , O modus eriplanantuν . Jam regu is , quibus syllogismus confici debeat, explieatis, quot syllogismoriam genera hinc exsistere queant, videre oporret. Atque universim diu ci potest tot ex si iure posse syllogismorum tenera, quot diversis modis tres syllogismi enunciationes , aetres termisi, AEx quibus componuntur , compingi as
340쪽
disponi queant. Matella igitur & sorma syllogismi
est accurate expendenda. Materia duplex dili inguitur, id est remota , termini nimirum , & aiadium , α proxima id est enunciationes, quae ex hi i i e constantur. Forma vera eit artificiosa materiae dispositio; atque iterum duplex eli; uel est enim materiae rem O-tae , & figura nuncupat ut vel proximae, & mn Hasdictitatur . Porro figura est apta medii cum duODuSextremis ad concludendum cc putatio. Quum autem mediuS terminus cum extremis quadrifariam coniungi queati, quadruplex hinc exoritur figura syllogi itica . Prima illa est , in qua medium eis in propolitione subicctum , & in astum tione attributum : secunda, in qua medius terminus est utrobique attributum :tertia, in qua medium in propositione, & in af- sumtione sublicitur : quarta, in qua medius terminus utrobique prius pra dicatur , deinde subjicitur. Verum postrema hare vulgo Galam ca dicta , quippe quae fuerit a Galeno inuenta , vel irequentius adhibita, ut tradit Averrhoes in l. i. Pr. Anal. c.VID.
licet ab aliis, pobabilius Platoni adscribatur, quum nulla ejus mentio in Galeni operibus fi t) tanquam inutilis I sallax contemnitur; quum'nihil lit allud quam primae iuversio. Accipe nunc versiculos id rex explicantes. Prima figura prius medium tibi subjicit, inde Praedicat: ait medium bis praedicat altera & illud Tertia bis subjicit: prim 'contraria quarta eil: Praedicat ilia prius medium, tum subjicit i ludis Jam Vero modus est trium enunciationum secundum quantitatem, & qualitatem hisce litteris indicatasA, E, I, O a certa politio, & connexio. Ex qua Porro diversa collocatione Lx i. syllogismi proficiscuntur; sed non omnes optimae notae. Nam XX v III. vitiosi sunt, quippe qui reaulis Io I. A vo. repta
a Recolite litterarum eiu modi vim ex iis , quae de enunciationibus adferuimus , scilicet A universalemenuucιationem a jeutem , Ε universalem uta autem j, I particularem Uentem, O particularem uta autem iudi altare