장음표시 사용
131쪽
xi et cur stio V. De subgecto peceatorum.
dietiam superioris rationis deveniatur ;satim , ut sensualitas proponit delectationem . inferior ratio per rationes te, rales deliberans , quandoque ε usmodi delectationem aeceptat et ιune eo en-- fus in dilectationem pertinet ad inferi rem rationem . Si veris etiam eonsideraris rationibus aternis , homo in eodem
consensu perseveret; iam talis consensurad superiorem rationem pertinebit. F. III. D. Consensu in Delectationem.
delectatio morosa, qua quispiam de re illicita delectatur, si-nh animo perficiendi opus, sit peccatum mortale
Circa hoc noto cum S. Thoma hὶea. 8. dupliciter posse contingere . aliquem in cogitatione rei ni alae , pura , fornicationis, delectari. Uno modo ;qubd solum delectetur de cogitatione,& non de re cogitata: quandoque enim delectamur in cogitatione , propter cognitionem, quam ex cogitatione aquirimus , quamvis cogitata
nobis displiceant : sicut si Iustus cogitet de peccatis disputando, & conferendo de eis, & in istius veritatis - cogitatione delectetur; chm tamen peceata ips displiceant. Alio; quod delectetur , non de cogitatione solum, sed etiam de ipsa re cogitata: & hoet mc contingit, quando res cogitata affectum movet, & allicit. Hoc autem interest inter hos duos modos:
qudd priori modo in mediatum dele-Aaiionis objectum sit ipsa rei notitia ,
quae sola tunc apprehenditur, ut ali quid delectabile; quatenus apprehen dimus; ut delectabile audire, vel intelligere res , etsi earum executionem detestemur : posteriori vero modo immediatum delectationis obiectum estres ipsa , quae apprehenditur , & quae apprehensa , seu cogitata delectationem
causat et cognitio autem, seu cogitatio sollim se habet ut proponens obiectum. His ergo ex S. Doctore praenotatis XIV. Respondeo prim5 eum eoisdem hoc a. X. qiiod consensus in deis lectationem, seu voluntaria delectatio de sola cogitatione non est secundum se peccatum mortale; etiamsi eogita. tio sit de re mortaliter mala r sed aliuando est peccatum veniale, aliquaniso vero nullum. Prior pars probatur. Delectatio de sola togitatione habet Q. Iam cogitationem pro obiecto, & fine rLn uantiam scilicet vis appetitiva. ruisiti, est delectari , ν sectitur in ipsam μperationem , Aut in quoddam bonum p puta eum aliquis cogitat , cse delectatu de hoe ipso , quod cogitat, inquanthm fuaeuitatio placet. . . . Tunc enim delaiactatio de rogitatione ipsa sequitur ineliis nationem assemιs in cogitationem tuam rsed cogitatio Ppsa secundum se noα. est peccatum mortale, tum scientia malorum sit etiam in Deo; ergo &e. XV. Secunda pars prob. Aliquando
enim aliquis in huiusmodi cogitatione inutiliter sistit: sed sne causa in
cogitationem rerum inutilium se occupare , est peccatum veniale curiositatatis; ergo &c. Intellige tamen , si perseverantia in tali togitatione snhcausa , non afferat periculum consentienia
di, vel delectandi de re mala cogitata; alias enim peccaret mortaliter rnis sorte periculum esset adeo parvum , ut a mortali excusaret. XVI. Tertia vero pars suadetur. Quia dum id , quod non est per se main Ium , assumitiir in aliquem bonum finem, ipsum est bonum laudabile , m do nulla circumstantia prava vitietur et ergo si cogitatio de rebus illicitis as sumatur in bonum finem, sicut cum quis vult de eis praedicare, vel disputare, per consequens delectatio illam comitans erit bona, modo nulla addatur prava circumstantia. Hinc Theo logi , Consessarii , Praedicatores posisunt in studio rerum venerearum Occupari, de iis cogitare, & in tali studio sibi ecm placere, ad instruendum, &
132쪽
doeendum, vel, dum ab aliis consu-Iuntur , respondendum . mo pacto quidam oblectantur lectione, aut narra istione maiornm praeteritorum ; non sibi complacendo in istis malis, sed in
eorum tanti: m cognitione : alias non
Ite ite quis oblectaretur lectione S. Scripturae, in qua varia hominum stagitia recensentur.
XVII. Respondeo seeundb. Consenis fus in deIectationem , seu voluntaria delectatio de re cogitata , est mortale peccatum , si res illa , quae cogitatur , fit mortaliter mala ; etiamsi nulla adsit voluntas operis perficiendi: ac proinis de is , qui de fornicatione, quam animo volvit, voluntari E delectatur, nolens quidem eam committere, sed tamen in ea cogitata sibi complacens, peccat mortaliter. Ita D. Thom. hic
Probatur. mi volvens In animorem illi ei tam , puta sornicationem, advertente , & consentiente ratione, de ea delectatur, convincitur eam amare : etsi proporit, eam Opere non exeis qui r enim linquit S. Doct. alia quis euitant de fornicatione deIecteι- de ipso acta evitato , hoe esuringit ex hoe , quὸd afectio eius es inelinata in ne actum. . . . Nulla enim delectatur , nisi in eo, quod est conforme appetitui eiur: idest , nullus detestatur, nisi de eo . quod amat, & cui tanquam hono delectabili assicitur. Atqui quM
a Iiquis ex deliberatione eligat , quod a sectus Dur eonformetur his, qua feeuu-ram se funt precata mortalia, ea pee catum mortale I ergo &c. XVIII. Confirmatur ex iis, quae docet in et s. de Ueri t. a. 4. Delectatio, qua sequitur eogitationem ex poe rei cogitata , in idem genus eoineidit eum d Iectatione exteriamra actur: sic ad justitiam pertinet operari iusta, & delectari de iustis operationibus; ergo eaiadem inordinatione, qua est inordinata delectatio exterior, erit inordinata delectatio interior de eadem re .
Si ergo Delectatio exterior en delectaiano pereati mortaliδ, car tune etiam M. Tom. VIII.
siderata, δε genere pereati mortalis eris.
iniandocumque enim Ratio fe sub eis
precato mortali, per opprobationem , tune es pereatum mortale .... Tunc autem
o subieis huic delectationi perversa,
quando in eam consentit. Idem docet Lis. de Maio a. a. ad 26. in a. dist.
v. x s. dicit ur : Peccatum, edm eonsumma-tAm fuerit, generat mortem et sed non
consummatur peccatum, nisi ipso opere , vel saltem voluntate illud commitis tendi ; ergo delectatio voluntaria de actu non eit peccatum mortale, quamdiu abest voluntas illum perpetrandi. XX. Respondetur , neg. min. Ne que enim D. Iacobus dicit et Perear-,eism eonsummatum fueris opere, generat moriem I sed eum consummatum fuerit. Consummatur autem non solum opere , sed etiam animo , delectatione,& complacentia in illo cum advertentia , & deliberatione. Unde Christus Matth. s. v. a8. Omnis i inquit a qui
videris mulierem ad eaneupiscendum eam , iam machatus G eam in ered 'ο . Tres ergo sunt motus concupiscentiae . Primus. omnino involuntarius , quem lames, seu concupiscentia in nobis excitat , absque nostrae v luntatis consensu et & hic nullatenus peccatum est. Secundus . Clim aliquem consensum extorquet , sed imperis.ctum: & hie est peccatum veniale s. Tertius. mando pleno consensu deis re mortaliter mala delectatur: & hie est peccatum mortale , tanquam priis mus peccati mortalis partus. inita , ut dicebamus cum P. Tho. sai. I s. de δε-rit. a. 4. tunc primo se subiicit delectationi pervertae, ex quo omnes aliae inordination*s consequuntur.
peccatum veniale non est , nisi veni a. Iis r sed consensus in delectationem de re Rsicita, praecisiis a voluntate exe quendi eam, est venialis , cum praecein pia dentur solam de opere, & volva rate ea exequendi; ergo &e. ' .
133쪽
XXII. Respondeo cum D. Tho. etia atauis. de Verit. a. q. ad s. neg. min. Nam Consensus is delactationem prohibetur praeepto illa et Non concupisces. Non enim sinὸ eausa de actu interiori, edi exterioνi eoncupiseentia diversa pr septa dantur in Iete. Addit praeterea rNibinminui tamen si in nullo pracepto spectari prohiberetur ; ex Me ipso , quisa fornicatio prohibetur, prohibentur omnia ronsequentia . qua ad idem genus pertianem. aia , ut ait ibi ad ra. Conve fio, quo quis post deliberationem ad alia quid de genere mali romvertitur , fu eis ad rationem neeati mortalis ; quamvis pos hane eo lationem aliqua aIia romplatio addi pdsit . Videatur etiam in a. dist. 24. q. 3. a. q. a/ -- XXIII. Diees tertib . Deus pronior est ad praemiandum , quam ad puniendum: sed si aliquis in meditatione divinorum praeceptorum deleει-xetur , & in talem delectationem conissentiret , nee tamen haberet voluntatem ea opere implendi, non merere
tur praemium; ergo nec ille meretur poenam, qui in delectationem peccati consentit, si non proponat, illud comis
XXIV. Respondeo eum D. Thoma Q. 11. de Ueri t. a. 4. ad r3. Ω-d Leut dieit Dionis cap. 4. de Divin. --
Imin. Bonum causatur ex una tota , crperfecta eausa , sed malum ex singularibus defectibus r ω ita phera requirun- νουν ad his, qu d aliquid sit bonum meritorium , quam ad hoe, quὸd sit malum demeritorium I quamvis t Deus )μ ρνο-nior ad remunerandum bona , quὰm ad uniendum maia. Unde eonsensus deIectationis , sinὸ eonsensu operis , non sufficit ad merendum ; suscit autem ad
XXV. Diees quartb. inrando consensus sertur in solam delectationem, perinde est, ae si ei bum vetitum sola
mulier comederet, ut tradit August. I. I 1. de Trinit. e. r 1. sed sola muliere comedente , vir non suisset mortui S ; ergo per consensum in solam delectationem non peccatur ad mortem ἀ
XXVI. Respondeo, disparein esse rationem. Nam mulier, & vir erant distinctae personae , quarum una potuisset damnari sinE altera. Ratio autem insertor , ouae mulieri , & ratio superior, quae viro comparatur , ad unam, eamdemque personam pertinent. Unde S. August. citato capite: Neque enim sinquit sicut in illis duobus primis hominibus personam suam quisque portabat: ideo se sola muliere enum edisset illieitum , sola utique mortis supinpIicio plecteretur: ita dici potes in homine uns , se delectationibus illi titis , a
quibus se eonti sub deberet averteνe eo
gitatis , libenter sola pascatur , nec faetenda deerenantur mala , fed ιantam suaviter in Neordatione teneantur , quasi mulierem sinὸ viro posse damnari : ab M Bω eredere. Hae quippe una personas , unus homo es , totusque damnabiatur ; nisi har , qua δεδ υοIuntate ope randi , sed tamen eum voluntate animum talibus oblectandi , solius euitationis sentientur esse petrata , per Mediato ἐν gratiam remittantur. iasibus nihil apertius pro nostra astruenda sententii XXVII. Diees quinto. oratio Dominica quotidie dicitur pro remissione venialium , teste August. in Enebi rid. e. 78. sed consensum in delectationem esse abolendum , perorationem Dominicam , docet lib. xx. de Triniis tale cap. I . citato, dicens: quod hoc est peccatum ἰοπὸ minus, quam a-suatur opere implendum ; ω ideo de ta- Iibtis quoque eogitationibus venia petenda est , pectusque tundendum , atque di-eendum et Dimitte nobis debita nostra &c. XXVIII. Respondetur, neg. mai eum D. Tho. hoc a. 8 ad s. Oratio enim Dominiea non solum contra pereata venialia diranda es , sed etiam eon tra mortaIia. Et idem S. August. in . Enchirid. e. et r. Debet sinquit omniano bae oratio minima , O quotidian peeeata r debet ω illa , is quibus vita Fidelium sceleratὶ etiam gesta , sed poenitendo in melius mutata discedu. Qiada
134쪽
vera peccata solius delectationis Io gh sint minora peceatis operis, non arguit, ea esse solum venialia. Nam etiam inter peccata mortalia peccata operis graviora sunt in malitia peccatis solius delectationis.
DE caiisis peccatorum agit D. Τh.
hac g. 2. ὰ qu. s. usque ad So. Dixi actualium : quia de peccato originali iam egimus Tom. 6. in I. p. Causae ergo peccati actualis, ali ae sunt internae, quae intra hominem existunt : aliae externae , qtiae extra ipsum existunt . Primi generis sunt tres: ignorantia ex parte intellectus; concupiscentia ex parte appetitus; & malitia ex parte voluntatis. Secundi generis tres quoque excogitari possunt: nempe, Deus una cum voluntate ad actum peccaminosum concurrens; Diabolus, ipsum persuadens ; & primus parens peccatum propagatione traducens. De hac ultima causa egimus . Modo de duabus prioribus agendum est. DUBIUM I. De Causis Interioribus Peccatorum.
a. r. qudd eum in peceato stactus, & sit inordinatio ; est
enim actus inordinatus et ex parte actus habet causam effetentem per se, sicut quilibet alius actus et ex part inordinationis habet causam solum per accidens, sit ut quaelibet privatio , vel negatio. Porro, quia omnis causa per accidens reducitur in aliquam causam
per se; & quia eausa per se actus, ad quem sequitur inordinatio , est creata
voluntas , eoncludit et Sis uiruν -- luntas earens directione regula rationis, or legis divina, intendens aliquod b num commutabile, causat actum quia dem pereati por se; sed inordinationem actus per arridenr, O prater intenti nem: provenit enim defectus ordinis ias actu ex defectu directionis in voluntate .
II. Doctrinam hanc indieavit S. August. L. xx. de Civit. Dei e. s. ubi cum praemisisset, voluntatem sua nais tura bonam esse ; res etiam, ad quas
convertitur, bonas esse: Quomodo sin quit rra bona e iens ea voluntatis ma-ιὰ Cui respondet: Cum enim se vo Itintas, relicto superiore, ad inferiora comis vertit , efficitur mala : non quia mata
est , quis se convertit; sed quia perve fa est ista eonversio. Hoc est: non quia mala sit in esse naturae res, ad quam convertitur; sed ouia inordinat E ad eam convertitur , hoc est, relicto superiore. Et ponit exemplum in duobus eamdem mulieris pulchritudinem inia tuentibus, animo aequaliter assectis quorum unus pudich eam conspieit, alter impudicε eam concupiscite cujus causa non est ipsa pulchritudo, quae eadem praesentatur utrique; nec natura volunt alis, vel animi, quae aequalis est in utroque: sed quia unus ad eam inordinath convertitur , alter
III. Hinc infert idem S. Doct. ibit. I. Nemo igitur quaraι efficientem eausam maIa voluntatis : non enim es eos iens , sed desieiens; quia nee illa e femo es , sed defectio . Demere namque ab eo , quod fummὸ GI, ad id , quod minus es, hoe es incipere habere voluntatem maiam . Causas porro defectronum istarum , cum efficientes nou sint, ut diis κi , sed defientes; velle in Denire, ta te est, ne si quisquam velit videre teis nebras, vel audire Flentium . γοά:.tanen utrumque nobis notum es et neque
illud nisi per oculos, neque hoe nisi per aurex; non D ne in specie , sed in nerui
IV. Quod si quaeratur: Unde habeat voluntas creata , quod si causa P i defi
135쪽
11 Quas. n. De causis Peccatorum actualium.
deficiens Respondet idem S. August. citato I. ra. Civis. Dei e. 6.& I. I . r. I 3. id propterea esse , quia
de nihilo laeta est : in natu sit inquit ex eo babet , qu)d a Deo facta os : ut autem ab eo , quod es , deficiat, o , quὸd de nihil. DEM est.
hae q. s. a. a. causam interiorem
hujus desectus esse duplicem : unam media tam , & remotam ; Et hanc esse apprehensionem sensitivae partis , &appetitum sensitivum et alteram imis media tam , seu proximam ; & hanc effeintelleiam, & voluntatem: ita ut in
universum sint quatuor causae peccati; quae tamen non omnes semper ad omne peccatum concurrunt, sed interdum omnes , interdum aliquae . Quando ergo ' omnes interveniunt , hoc ordine concurrunt. Primo sensus
proponit obiectum delectabile appeti- ui r deinde appetitus, dum in illud inclinatur, quodammodo tradit, movens rationem, ut dc ipsa approbet id , eui ipse assicitur et tum ratio cecsans , eo deratione regulae debitae, iblud approbat, ac voluntati praesentat; voluntas vero conseruiendo perficit, seu complet rationem peccaai .. . ILAn uinantia sit Causa ne ti
stendimus Tomo 6. ιm I. P. LO. de Effectibus Peeeati origin. Dub. I. g. 2.
Qiuaenam insuper ignorantia excuset a peccato actuali, quaenam vero non, abunde ex possiimus Tomo praecedente
Tract. de ambus bumanis Id de is Iuniaris. Dub. 7. Mod, cum D. Tho. a. t. q. 76. s. I. quaerendum est: au
sit eausa peccati; & cum eodem a. a. an sit peccatum; & 3. ω 4. an excuset, vel saltem diminuat pec
esse causam peccati , docere videtur
S. August. lib. de Nat. Ur Gratta c. 6 - & aperte testantur Scripturae. elorum enim 3. v. I . dicit S. Petrus e Seio, quia per ignorantiam fecisis , Autor Principes vesri. Et x. Cor. a. t . 8. Pa inlus ait: Si enim eognovissent , nunquam Dominum gloria eruet issent . Ad Ephes. 4. v. 18. aliensi . vita Dei per
qilaedam privatio. nimiium , desectus cognitionis, docet D. Thomas hie a. I. ignorantiam non posse esse causam peccati, nisi per accidens; quatenuS, scilicet, removet scientiani, quae si adesset, peccatum probibuisset : Uno patet tinquit Sia D. qu bd non qualiabet ignoravita peccantis est causa pe eati ; sed illa tantum qua toIlit selemriam probibentem actum percati . Unde
si voluntas esset sic disposita , qu bd nomprobiberetur ab a ira parricidii, e: iamsi patrem agnosceret.; ignoranιia patris non ea bule causa metati, sed eoncomitanter se babet ad peccatum e crideo taIis non peeeat propter ignorantiam; sed peeeat ignorans. Ignoranti
ergs , quα est causa peccati. est . quae si non esset, actus ille non fieret et sive sit ignorantiae antecedens , & prorsiis involuntaria ; Sive sit consequens voluntatem, & proinde voluntaria; sive sit ignorantia principii universalis, sive singularis. Homo enim. ait D. Tho. probibetur ab actu parricidia per boc , quod scit, paδrem non esse occiadendum , per hoc , qu)d scit, hune esse patrem . Et concludite. Utriusque
ergo ignorantia potest eausare parrieidii actum : fritieet, universalis principii, quo es Maedam regula rationis singularis eircumstantia. Aliter ta- meo eausa est ignorantia antecedens, aliter consequens. Nam antecedens est
causa peccati in aeteri aliter; in quant timest causa talis actas, qui peccatum esset, nisi per ignorantiam tolleretur
ab eo ratio peccati. Ignorantia vero consequeas, quae nimirum volunt aistem conseqaiiur, de voluntaria est,
causa est peccati propria, & formaliter
136쪽
ster; quia actus, qui 'ex ea sequitur,
simpliciter voluntarius est, de proi de proprie peccatum , quamvis sit secundum quid involuntarius; quia fi scientia adsultat, ejusmodi actus non suillat secutus: quia tamen scientiam , uti poterat, & debebat, acquirere neglexit; ideo ignorantia, de actus ex illa seeutus imputatur ipsi.
tia fit peccatum, resolvit D. Tho. hac a. 3. 233d nuIta ignorantia invi eibilia est pereatumr ignorantia autem vineibilis es pereataem , Is sit eorum ,
aliquis seire tenetur ; non autemst eo m , qua suis seire non tenetur .
Prior pars , nobis fuit abunde stabi. ita contra Ian senium Tract. de Volum
uae ver θ partem probat Me S. D. e. Ignorantia tunc imputatur hi mini ad culpam, quando negligit sci- Te ea, quae potest, ac tenetur scire: sed ignorantia in vinei bilis est eorum, ouae quis non potest scire; erso tunc solum ei imputatur, quando ignorat id, quod potest, ac tenetur scire, seu quando negligit scire , quod potet ,& debet sciret quae est ignoranti M. vincibilis. Ea autem homo scire tenetur inquit S. D. quorum ferentra non
potest debitum actum rectὸ exereree. de omnes tenen3ur ferrε ea, qua fura fidei , eis universalia iuris praeepta ἔsinguli autem ea , qua as eorum saxum, veI Ulaium spectant . uuauiam vero sunt, qua es aliquis natus es scire , non tamen ea scire aenetur g seMι theoremata geometria , or eontingentia par Heutaria , nisi in e u . Hinc ignorantia culpabilis est in Christi anci, qui nesciat mysteria fidei, qui ignoret
praecepta juri ν naturalis aci bene componendos mores; & in homine ad alia quod ' ossietum destinato, si nesciat, uae sui ossieu seint i ut in Parocho , nesciat, quae Parochi sunt, in Epis. eopo, quae sunt Episcopi. Alia namque tenetur scire Parochus, quam p
inhiani, & alia Episcopus, quis
Parochus. Idem docet 3. de Mati a. . Unde ait Uc S. D. Manifenum es.
uὸd quicumque negligit haboe, veI facere ad , quod tenetur habere , μι facere , peceat peccato omissionis . X. Advertendum propterea est eum eodem 4.3. citata de Malo a. 7. Quod ignorantia potes eonsiderari tripliciter. no modo ferundam fe ; O se non habet rationem eulpa , sed poena .... Alio modo potes considerari talis ignorantia per comparationem ad ea am s sicut Gnim ea a fetenιia es applieatio animi ad sciendum ; ita eausa ignorantia est , animum ad sciendum non aniteare et crhoe tuum , quod es non applieare antismum ad se tendum id , quod Dis debet scire , es necatum omissionis. Unde sitaIis privatio eum causa pνaeedente a e latur, erit mecaιum actuaIe per m dum, quo omissio meratum dieiιών. Tertia modo potes eo derari talis ignorantia per eomparationem ad id, quod ex ea
XI. Advertendum est etiam: quddetam causa, cur ignorantia est peccatum , sit negligentia applicandi animum ad sciendum ea, quae quis scire tenetiar, quae negli entia esse debet aliquo modo voluntaria; ideo, ut ignorantia sit imputabilis , debet esse aliquomodo conjuneta eum voluntate ne pii genitar ita ut ex negligentia, Mignorantia unum peccatum constitu aistiir ; sicut ex actu imperante, & imperato unum pecccitum stet 1uxtac ictre Augustini dictum lib. 1. de lib. Arb. c. rs. Non tibi imputatiar ad eulis pam, qu)d invitus ignoras, sed qu)d negligis quarere, quod ignorat. casapro pter L. de Gratia ,s' Irbero arbitrio cap. s. non absolvit eos a culpa, qui dicunt, se non credidisse , quia non audierunt 2 quia in eis voluntariam aliquam ne ingligentiam causam fuisse, cur non audierint, supponit. XII. Nec tamen sequitur, qudd toto eo tempore homo peccet, quo iaeo manet talis negligentia sciendi ea, quae scire tenetur et sed solum pro ea
137쪽
418 Ouin. VI. De causis Pereatorum actualium.
tempore, quo urget praeeeptum scien di. Ut enim docet S. Thom. Ω. 3. do MιIa a. I. ad 21. & hoc a. a. ad 3. Sieut in aliis pereatly omi nis DIO illorempore homo actu pe est, pro quo με. ceptum Hsirmativum obligat: ita os Griam de perearo ignorantia. Non enim continuis ignoram actu peccat ; sed fo-ἐam quando es tempus aequirendiselemriam , quam habere renetur. XIII. Circa tertium. An ignorantia ex 'olo a peccato excuset, resolvit S. Thom. hac g. 76. u. 3. Prim b.
Qithd ignorantia, quae est caula actus peccati, s si prorsus in voluntaria, sive quia est invincibilis; sive quia est ejus, quod quis scire non tenetur, omnino excusat a peccaro et quia tunc homo se tacit talem actum ex ignorantia ; ut s sciret, eum esse prohibitum , nullo modo faceret. mo pacto Theologi excusant Noh inebriatum Gen. s. & Iacob tognoscentem Liam Gen. 19. Si tamen ignorantia, quae est causa actus, sit solum de circumstantia actus; excusat quidem, si sit invincibilis, totaliter malitia, quae est ex circumstantia , non a malitia, quae est ex substantia actus. Sic Iudas Gen. 38. accedens ad mulierem , quam ignorabat, esse suam nurum Thamar, non ignorabat tamen , qudd non esset sua uxor, esto non merit reus incestus, si ejus ignorantia suit invincibilis, ut supponitur; fuit tamen reus Brnicationis . Sic etiam test exemplum D. Th. haei si quis injusth percutiat, & occiis dat euin , quem scit quidem, esse hominem, sed invincibiliter ignorat, esse Guiri patrem , quod est circumstantia constituens novam speciem peccati, esto excusetur a culpa parricidii; a
peccato tamen homicidii non eκcusatur : quia adhuc occidit hominem , scietu, eum esse hominem.
ignorantia , quae est causa peccati, sit voluntaria: vel direct/, sicut eum alia diis sti.iiοιδ vult nescire aliqua , ut Itaberias peeeer : et ei indirect , sicut eum aliquis propter laborem , vel propter aliaroeeupationet negligit adriseere Moer suos
a pereato retraώeretur: talis enim M.
Etigentia facit, ignorantiam ipsam esse
voluntariam , peccatum; dummodosis eorum, qua quis ferre renetur, s
potea. Haec tamen ignorantia indire. E E latum voluntaria, sicut non nihil diminuit de voluntario; ita aliquid diminuit de gravitate peccati, intra tamen idem genus: unde si actus est
ex genere peccatum mortale , non sa-
cit , ut sit veniale; sed Qtum , ut iagenere mortalis non si ita grave. Ignorantia verb directe volita noti solum non minuit. sed auget potius peccatum . mare D. Thom. Qi 3. de Malo a. 8. Cum ergo inquita aliquis di. rectὸ vuIt ignorare, ut a peccato per
fetentiam non retrabatur ; talis ignoranistia non exeusat peccatum , nee in toto , nec in parte, sed magis auget δ ex magno enim amore peecandi videtur conis
I. III. An Coneupiscentia , seu Paso sit Causa necati
peccati, ostensum est T. 6. . g. do Peeeato origin. quoad sentiam Dub. t. s. 3. ubi eam non esse larmis liter peccatum originale , sed , peccato esse , & ad peccandum inci Iareis , contra Acatholicos modernos, proba.vimus , Et quidem hoc Scriptura teis
statur: tum Daniel. I 3. v. 36. Concuis piseensis Dbvertis cor tuum et tum Iacobi t. v. 24 Unusqu3sque veris tenta. tu α eoneupiscenιia sua abstractus , illectus: & v. t s. Deinde eo neviscentia , eam conceperit , parit peceaιum . Quod testatur experientia pugnae carinnis contra Dii itum ; de qua Paulus
q. 77. a. I. ubi dicit, passionem apis
petitus senstivi, esto non directe, indiri
138쪽
;ndirecth tamen posse movere voluntatem ad peccandum duobus modis. Primo. Abstrahendo mentem a consideratione ejus, quod recta ratio dictata praesertim quando motus ejus sunt vehementiores: per illam enim vehementiam contingit , qudd ratio circa proprium obaectum vel cesset operari, vel languide operetur: quia,
cum omnes potentia anima in una essentia anima ra uentur; necesse est, quod quando una potentia intenditur in suo actu , altera in Do actu remittatur sv I etiam totaliter in suo actu impediarur : Proinde fit, ut homo paulatim impetum passionis sequatur, ac tandem formet iudicium practicum passoni consentaneum s ex cuius dictamine postea voluntas operetur et ut
manifestum est in iis , qui vel ira,
vel concupiscentia ardent. - Secun-dd. casia passionem appetitus sensit vi sequitur vehemens apprehensio in imaginativa : sicut etiam dispositionem Iingua sequitur Suileium gustus s unde
videmus, quod homines in aliqua pase ne exsentes non Deilὸ imaginationem avertunt ab his, circa qua asciuntur ,
cumque iudicium rationis, & labinde motus voluntatis plerumque sequatur iudicium appetitus sensitivi ; fit,
ut inordinatio imaginationis ex passone , causet inordinatum judicium in ratione , & motum inordinatu in voluntate, quae nata est sequi iudicium rationis. XVII. Inde fit etiam, ut ait D. Thia hoc art. h. qudd ille , qui es in passione eonstitutus, non considerat in partieulari id , quod scit in universali , inquanιdm pagis impedit talem eon erationem : sive quia per passionem mens
distrahitur , ut dictum. est : sive quia passio plerumque inclinat in contrarium eius , quod scientia universalis habet; sive per quamdam immutationem corporalem , ex qua ratio aliis
quomodo ligatur , ne liberὸ in actunt exeat: sicut etiam somnus, vel ebrietas , quadam corporali transmutatione facta , uat usum rationia. Es quod boe,cou tingat in passovibur, patet ex hoc, quod aliquando cum pa*onet multam intemdumων , homo amittit totaIiter usum ra
XVIII. intomodo autem is , qui habet scientiam in universali, puta , non esse fornicandum. possit in particulari concludere, esse sortu candum;
exponit S. Thomas art. Σ. citato ad 4.
dicens : Quod ille , qui habet scientia in in unitiemali , propter pasonem impediatur, ne post sub illa universali sumere , cr ad conetasionem pervenire e sed assumis sub Hia universali, quam fugis gerit inclinatio passianis , or sub ea conis eIudit. Unde Philosoph. dieit in . Ethie. cap. 3. ὶ quud Bilogismus incontinentis
babet quatuor preposistoner , duas partiis cuiares, eis duas universales et quarum una est rationis , puta et nullam fornieationem se committendam s alia est pasesionis , putae delectationem esse sectandam. Passis igitur ligat rationem , ne astu mat , c, concrudat sub prima : unde ea durante assumit , cse concludit sub fecunda. Hoc testatur Paulus Rom. 7. v. 11. ω 13. dum ait: Condelictor e . nim Iegi Dei secundam interiorem bο-minem . Video autem aliam Iegem in membris meis repugnantem legi meatis mea , O eaptivantem me in lege per rati , qua est iu memtris meis LXIX. Ne tamen hinc inseras, quod si passio taliter ligat rationem, iam actio sequens non imputabitur ad peccatum, saltem mortale, quia necessaria, non libera 2 monet D. Tho. 3. deo Malo a. Io. Ωuὸἀ nece tar, qua es ex suppinilone alicuius, quod subjacet voluntati , non tollit rationem pereati mortalis : Aut si gladius infigatur aliaeui in membris vitalibus , necesse est . quod moriatur ; sed in talo eulielli est
voluntaria . Unde mors. illius , qui euia tello percutitur , imputatur percuιieuli ad culpam mortalem . Similiter dieendum est in proposito. Posito enim , quod ratio ιι ligata per passionem , meesse est ,
139쪽
xeto Quas. VI. De eausis Peccatorum actualium.
ratio ligatur ex hoe , quὸd intentio aniama applicatur vehemeruer ad actum a potitur sensis ivi et unde avertitur is eonia Merando in particulari id , quod habia rualiter in universali cognoscit. antia care autem intentionem ad aliquid , vel non applicare , in potestate voluntatis ex sit. Unde in potestate voluntatis est, quὸd ligamen rationis meIudat . actus σrgo eommifur , qui ex tali Iigamine prore it , est volantarius s unde non esertisatur ἀ eulpa etiam mortali hoe
idem repetit ibi ad x. 6r x. Addit tamen , quod si Istatio rationis perpasonem intantam proeederet, quὸd non esset in potestare voluntatis bujusmodi Iigamen removere ,' puta , si per aliquam anima passionem aliquis in insaniam verteretur , quidquid committeret , non imputaretur ei ad eulpam , fui nee aIli
rarium r poterat enim voluntas is principis impedire , ne paso intantam praeederet . Sicut homieidium , per ebrietarem remmissum , impuratur homini ad eulpam s quia principium ebrietatis fuit
XX. Ex his Ormibus constat, quod passio tune solum 1 peccato excusat, quando est prorsus involuntaria, timin se , ouam in causa . Ita idem
sit voluntaria, sive in te, sive in causa . An vero peccatum aliquomodo allevietur per passionem respondet S. Doc . laudato loco a. c. qu bd passio, quae est motus appetitus sensitivi, otest se habere ad rationem , & lierum arbitrium ; vel antecedenter, nimirum, secundum qubd trahit, vel
inclinat rationem , ω voluntatem ἔvel consequenter feeundam quὸd motus superiorum virium , si sint vehementes ,redundant in inferiores . Passo ergo
antecedenter se habens, diminuit rationem peccati; quia diminuit rationem voluntarii: Paso verb eonsequens non diminute peecatum , sed magis auget , Vel potista est signum magnitudinis esus sinetuanthm fellieet demonstraς intensi nem voluntatis ad actum pereaιδ . Essie verum est, qubd quantis aIiquis maisjori libidine, vel eoneupiscentia peccat , ιant. magis peccat.
L industria , est scienter malum eligere , ait D. Tho. hu q. 68. a. I. non quia eligat malum sub ratione mali; sed quia etsi sciat, ei bono com mutabili, quod eligit, conjunctam esse rationem mali, nempe, aversionem 1 Deo , ac propterea quod deberet ab eo abstinere ἔ motu tamen proprio mavult illud eligere . Unde D. Thm . . de Malo a. ra. Si ergo inquit contingat, quὸd aliquis intantiam veli aliqua delectatione frui, puta, adulterii , veι quocumque ejusmodi appetibili; ut
non refugiat ineurrere deformitatem pre cati, quam percipit esse eonjunctam eῖ, quod vult : non DIym dicetur velle HisIud bonum , quod prineipaliter vult ἔfed etiam deformitatem , quam pari eIGgis , ne bono evito privetur. Unde a dulter, deleritionem vult quidem priseipaliser, se fecundariis vult deforismitatem ..... sed d hoe , quὸd aliquis intantam velit aliquod bonum eommuis tabile, quod non refugiat averti a Deo bono incommutabili , potest eontingere duplis iter . Uno modo, ex eo, qu)s nescit, illi bono eommutabili talem aversionem
esse eonjunctam s tune dicitur ex ignorantia pereare . Alia modo , ex aliquo intertiar iselinante voluntatem in bonum ilIual. Invenitur autem aliquid in aIterum ineIinari duplicitre . Ino modo,
quasi ab alio passum s Aut eum Iapis,ojicitur fursum. Alio modo , fecundum formam propriam ; sicut eum Iapis eadit
deorsum . Et similiter voluntas inelia natur ad bonum eo utabile , etii adisiungitur deformitas pereati: quan oque quidem ex aliqua passione; ω tune diaeitur ex infirmitate pecea re alia quando amem ex aliquo babitu; quando
140쪽
do per eonsuetudinem inelinari in talabonum, es ei iam versum quas in habitiam , Θ naturam : ω tune ex pro prio motu , absque aliqua passione , ineliis natur ad illud . Et hoc es peteare exeIectione . sive ex industria , aut ex rerista fetentia , aut etiam ex malitia .
XXII. Ex qua D. Thom. doctrina apparet, quid intersit inter peccare ex infirmitate, & ex malitia: nimirum, qudd tunc peccatur ex infirmitate, quando voluntas movetur passione : tunc vero peccatur ex malitia,
quando voluntas a seipsa, seu ex pra-υ a sui inclinatione movetur . dii odexplicavit S. Doct. citato loco ad s. dicens : Cum dicitur aIiquis peerare ex aliquo , datur intelligi , qu)d illud sit
primum principium pereati. In eo autem qui peccat ex infirmitate , voluntas
mali non es primum priueipium pereati , sed causatur ex passione . Sed in eo , qui peccat ex malilia , voluntas malies primum principium pereati: quia ex
se sa , ω per habitum proprium inelia
natur in voluntatem mali , non ex alia quo exteriori prinei pio.
XXIII. Dicit autem S. Doctor, eum, qui peccat ex habitu, nempe, eum, qui peccat, utens habitu vitioso, peccare ex malitia ; quia operatur quasi eonnaturaliter , & delectabiliter : uniis
cuique enim est per se diligibile id,
quod est ei conveniens secundum habitum proprium, ex quo agit. Id autem , quod est conveniens secundum
habitum , vitiosiim , est id. quod excludit bonum spirituale ergo dum homo agit secundam habitum vitiosum , eligit malum spirituale , ut adipiscatur bonum , quod est ei conveniens secundum habitum . Et ideo dicit Sanctus Doctor et qui peccat ex habitu ,eceat ex malitia . casi enim habetabitum vitiosum , non omnia opera istur ex pravo habitu; sed sicut prave habituatus potest non uti habitu pra
vo , se sacere opus moraliter bonum rita interdum peccare potest ex ignorantia , vel passione . Dicuntur autem
ea, quae ex habitu , vel consuetudine
sunt, eonnaturaliter fieri, non quῖ liber E non fiant; sed quia sicut natura vehementer inclinat in id , quod est
naturae eonveniens: ita habitus velis menter inclinat in ea, quae sunt ipsi convenientia. Qitia tamen habitus reiscipitur in anima secundum conditi nem ejus, quae libera est; ideo libere utitur habitu, qui est in ipsa. XXIV. Non est tamen necesse , ut qui peccat eκ certa malilia , semper peccet ex habitu . Ila D. Tho. hic a.
. Et probatur primo. Sicut se habetabitus bonus ad electionem boni, ita habitus malus ad electionem mali et sed quandoque aliquis, non habens ha bitum virtutis , eligit id, quod est bonum secundum virtutem : ut mani se
sum est in poenitentibus , qui priuia
quam justificentur , de habitum cari tatis recipiant , Deum tamquam iustitiae sontem diligere incipiunt; crisgo etiam quandoque aliquis, non habens habitum vitiosum, potest eligere malum , quod est ex certa malitia
XXV. Confirmatur . Tunc aliquis ex certa malitia peccat, quando ejus voluntas ex seipsa primo deordinat .& movetur ad malum : sed voluntas ejus , qui nullum pravum habitum habet , ex se , hoc est , non ex pasisione , vel ignorant ia moveri potest ad malum ; ergo &e. Et constat ilia Angelis , quorum primum peccatum non fuit ex ignorantia, aut passione, sed ex certa malitiae & tamen in eis nullus habitus pravus praecesserat. xxv I. Eκ dictis infertur . peccata, quae ex certa mali ita , & certa
scientia committuntur, caeteris paribus , esse graviora , quam ea , quae committuntur ex ignorantia, vel passione. Ita S. Tho hac g. 78. a. q. α 3. de Malo a. 23. Et probatur primo . Quia sunt magis voluntaria tquanid autem motus peccati est ma- is proprius voluntati , seu magis
abet de voluntario , lanio gravius
est . - Secundo . Quia passio . quae inclinat ad peccandum, cito transit: