Ioannis Casae Latina monimenta, quorum partim versibus, partim soluta oratione scripta sunt

171쪽

res corporis 'serent, ut spatio trium quattuor ve die - i. rum resisterent, sine dubio morbum ipsum impetum situm remissurum: se tamen magnopere Vereri, ne contra i pse deficiat naturaque penitus stangatur: intelligere enim se venae motum valde imbecillum esse. Cui ille; qui saluti ipsius omni studio prospiciebat, respondit, rogans Vt abduceret paulisper animum ab his molestis cogitationibus, rationemque omnem sui curandi in prudentia diligentiaque medicorum positam esse vellet: affirmans praeterea Deum optimum maximum, quem se per ille pie coluisset,ipsi presidio futurum: esse autem accurate incumbendum valetudini recuperandae , ut cito mandatum sibi munus obiret, iterque ad imperatorem faceret. Ille vero statim hilari vultu,ad alium longe maiorem imperatorem sibi iter instare,dixit, idque ipsos breui cognituros: neque tamen se hoc dicere, quia mortem: Valdo perhorrescat, parumq; animo aequo serat se evita discedere: intelligere enim se praeclare quot quantaq; beneficia a Deo acceperit, quorum etiam plaeraq; comm

morauit, non gloriae causa ostentationisque, cui tunc lacus minime erat, verum ut se gratum esse erga auctorem illorum fgniscaret. Inquit igitur se ortum esse ea in ciuitate, quae nulli earum cederet, quae in Universo terrarum orbe existunt: e familiaque, quq haud postremum locum in ea rep. teneret : consecutumque itidem illic esse honores non paruos: ut domi,ita etiam soris gradus maximos dignitatis adeptum esse: utramq; vitam se cum . Iaude aliqua coluisse: & eam,quae in contemplatione re rum versatur, & eam, quae rebus agendis incumbit: peruenisse ad talis annum LI x. quem terminum Vitae non multi attingere potuerunt: quare secum quoque hac parte non male actum esse canereque se debere una cum tsacro Hebrieorum vate carmen, quod ad equum gra

rumque animum significandum pertinet, nomenquest

172쪽

GAsPARIs CONTARENI, Uilius laude gloriaque cumulandum, quia non tam libera. liter se gesterit erga multos, neque tot bonis expleuerit 3 omnem populum gentemq;. Vnum tantum sibi mol sum esse, quod,Vt optabat, commodis quorundam te - , nuiorum hominum non prospexerit, qui sbi,postquam adsecrum illum honoris gradum ascenderi fideliter misnistrarint: sperare tamen se Deum optimum max.Pontificemque, cuius dignitati toto animo inscruierit, sert nas eorum subleuaturos. Nec oblatus est suo opportuno que tempore mandare custodi ipsius, ut priuilegium , quod benefici; loco a Pontifice impetrarat, ad delicta penitus abstergenda traditum, sibi legeret, dum mente orationeque consisteret. Cum haec animo versaret, sane constanti ac serti, atque hoc sermone semet conseiars, tun suos, ctui presentes adςrant ij autem erant,ut quisq; maxime illi acceptus probatusque fuerat angebat,atque alta perturbabat, ut lacrimas Vix tenere possent: a quibus

tamen sibi diligenter temperabant, quamuis intellig irent ne magna quidem copia ipsarum spectante illo emisarum, polle ipsam commoueri, & e statu illo animi d ihi. Eadem vero hominis prouidentia in intelligendo, i praedicendoque sitis vite suae fine,exitu ipse comprobata est,que in ceteris rebus iudicandis fgnificandisque tapet

paruerat: crestente enim semper Vi morbi,remedi)sq; omnibus superatis, oppressus ille est; animamque emauit . K. Septi meridie. Quamuis autem horas circiter sex antea Voce orbatus esiet, non tamen sensit ani mi, intelligentiaque extremo illo tempore caruit, ut cer letis quibusdam notis indicijsq; perspectum est; confiditq; , clementia conseruatoris nostri,ut Christianum virum deocet; & cum aliter non posset,se spem omnem sitam in eo collocatam habere nutu, admonitus diligenter de hoc, significauit. Vt vero se constantem in hoc, maximeque pium praebuit, ita, quae moris est consuetudinisque,non solum magno, verum etiam alacri animo geri, custodi- rique pasius est . quae sanBYt nuntia mortis, perterresa Hi ciunt

173쪽

ciunt plaerosque ac valde omnes, qui non sinas radices legerunt in peis sione Gaiastianam; perturbant .l; aer i Reliquit vero ille discessu suo suoςomnes moeroris ac tu, ictus plenissimos: ut uniuersam quoque ciuitatem dolo re magno adsectam, quae sane, quacumque ratione p liuit, funus illius honestauit,& quam molesta ipsi optimi custodis mors suisset, planum secit. die autem, quo se cura est mortem ipsius,sunus ductum est. Orationem de ilaudibus ei dem, & honhste acta cuncta vita, habuit Rcit mulus Amaraus, disereus&nobilis orator, qui tuncinca urbe, domicilioquqdam ὐetere omnium disciplinarum, & humaniores litteras docebat, & negotia publica tresp. administrabat. corpus in Diui Proculi depositum iest, eo consilio,Vt Venerias postea comportaretur, in se pulchroque maiorum ipsus, claristimorum virorum , Icollocaretur. Paulus III. nuntio allato de obitu Coatiarent, aegreadmodum illum tulit: declarauitque quin ali hominem secisset, omni genere liberalitatis usus erga: domum illius . nec tantum Pontifex Maximus, qui Leperopera ipsius fideli &xtili usus fuerat, verum cliam Ro- me ceteri probi Viri morte ipsius vehementer conflictati

sunt. nam, quantumductum eadem in patria cxcitarit,

non facile dici potest. omnes denique, qui aliquando doctrinam illius sturixant, sngularisque probitatis hominis specimen aliquod acceperanti publicam illam cladem exissimarunt. Ciuis autem collegaque ipsius invimplissimo secerdotio Petrus Bombus quantum dolorem cepi selex graui morbo Gon taronri desperataqueiam a medi. cistaute, norum omnibuSesto vomit Irin epistola enim ad Raminium Tomarotium, quomodo adiectus animo esset audito cassi illo,& propinqua morte optimi i h bsiimi viri, diligenter narrauita Verbis ipfs,quum ililustri loco posita sint: alioque sermoneedita,supersede tbooPosium etiam aliorum multorum., d ctorum&.ex rcellentivam virorum. testimonia ditare; qui quantum dial

mnum morte illius fictum esset scriptis suis testati sunx: i

174쪽

GAspARIs coNTA RENI in quibus etiam non nia hi qui ab eo vehemefites disseti--tiebant de ratione uiuendi; veroque eultu Christiani hominis,&acerrimi adtarsari; opinionum, has illo in Germania defendit , extiterunt: magnisςd tamen deier ditione, continentiaque illius in illis ipsis libris, quibus sententias ipsius oppugnabant, locuti stat. quod lac. su venire non seler aeq quibus de veritate homines di sentiant,non eviem etiani conentur desermare, atque ita auctoritate omni ipsos spoliare. Et ouoniam dejd Iore, quem illo tempore cepit Paulus ΙΙ l. mentionum seci, libet etiam commemorare, quod ab eodem illo semiliari Contaeeni, & omnibus ossicijs cum eo coni uncto,

Ludovico Beccatello honesto in primi; di fide dignoviro, accepi, ad id confirmandum vehementer oceomm datum: declarat mim mansisse diu in animo pontiscis digii tudinem hane, ac leui quoquαmomento tresti si se litam tantam plagam tii si serto aliquis putet sapientissimum illum senem cotidie magis, in magna penuria tali iam virorum, cognouisse quantum incommodum olim acceptum fuerit obitu eius viri,qui ut quietorum temptirum ornamentum ingens,ita perturbatorum proditini firmum erat: quum enim ad se illum euocasset V opera iapsius quibusdam in rebus usurus, diligenter ex eo quartauit, an presens serte ille adsuisiet, quum lato Contar nus iunctus est: rogauitque ut diceret aliq uid de institutis&vita illius.cui statim, mihi assirmauit ille,se respondisie id, quod erat : mirificam fuisse Contarent intera istat fidemquoin iis omnibus rebus gerendis,quae mandare illi ab ipsis forent, intelligeret vo ipse sua sponte, cd re aδ dignitatem Romane rei p. conseruandam virumque illum vera probitate pr ditum suisse, noli fem ac sita mulata,quam personam plYrique,ut eo perueniant, quo cupiunt,sbi callidhimponulit: unumq; omnium Coretarenum veteres ac maxime ratas opiniones &aoimo prci

basie, dc verbis etiam semper desen disiec quo sermone aecepto commotum Pontilicem Maximum; labase

175쪽

labat: stetisse, ni antique iterum percusiisie mensam prope postam , dixisseque non sine gemitu quodam ac sa spirio, quod indicauit evulsam fuisse penitus omnem ex animo testus suspicionem,quae quondam eo inculcata doeillo vocibus malevolorum fuerat Amisimus prose magnum Virum, ac valde utilem rei p. nostrae ciuem. sed, - ut alia,ita hoc magno constantique animo serendum .est

Quoniam autem non tan et dictum est in hae vita de magna labe animi quorundam , quum ab ipso illo vitio ma- gnopere Contarenus abhorreret, qui alienam personari induentes unde Graeco vocabulo,sum pio ab actoribus sabularum, vulgo υ πέιτοα appellantur & eam quidem semper meliorem, Vel optimam potius omnium, longe alia videri volunt, quam vere snt; atque itam mis in rebus imponunt simplicibus hominibus,nihil inae mali suspicantibus, unde plurimum ipsos expectare oportebat,non alienum esse duxi de hoc etiam disserere:& si enim numquam defuerunt, qui sallacias & dolos horum nefariorum hominum aperirent, ac maxime illos esse cauendos in vita admoneret, numquam tamen ita probi viri eruditi & instructi fuerunt, ut satis possent artes

eorum intelligere, atque insidias etiam vitare. In primis autem in pietatem nostram Christianam quς tota in simplicitate animi sun data est, radices egit, atque incommoda s pe magna apud nos peperit liqc stam. Quo maiore odio digni lunt hi pessimi mortales, qui in re,quequo gis pura, integraque est , eo magis probatur, astu mxis consilijs utuntur, ac dolos malos exercent. Hoc

tiam aliquo modo sgnificasse videtur doctisiimus viri Plato, qui,hoc genus hominum notans, inquit. postremam iniustitiam esse, videri uelle optimu uirum, quum minime sis. Idemque ab Aeschylo, non solum graui poeta, sed etiam docto indisciplina Pythagorea prolatum est, quum ferret in cetium magnis laudibus Amphiaraum, summum illum augurem, eundemque sanctisit Inum virum .inquit enim ipsum non studuisie quod mul

176쪽

GAsPARIs coNTA RENI Mti faciunt, ut videretur optimus, verum ut esset. nam quod nos, malis multis doctos, reddunt etiam aliqua

do dubios & incertos: saciuntque,ut probos honestosq; viros ab improbis &impuris distinguere nequeamus, non dici etiam potest quantopere hoc pacto obsint, cum apud Euripidem etiam sapiens antea semper habitus Theseus, eo nomine suspectam habuerit eximiam probitatem, castitatemque fili; : insimulatus enim salso Hippolytus , quod cubile i psius violasset, quum se ille apud

cum purgaret,quod vita sita ab eo scelere valde remota esset,sidem ea de causa no secit: timuit enim pater ne tenuis victus, cultusque, quo filius delectabatur. abstinentiaq; avescendis animantious, simulata foret: simulque ne diasciplina Orphei, quam ille profitebatur, familiaritasque

demum Diane, in qua se valde iactabat, ficta esset . quare in alteram partem miserabiliter peccauit. Sed eo rede mus unde aigressi sumus. Idem etiam intimus consili)s Contarent: nec minus studiosus fame existimationisq; huius optimi, ac pudentisiimi viri, quem sbi in vita tamquam viuum quoddam exemplar probitatis proposuerat, notam, quam improbe Vitae ipsius inurere prsposterus quidam amicus studuit, hoc pacto deleuit. Narrat enim sorte euenisse, ut illo i pso tempore, quo grauiter Con tarenus aegrotabat, Bernardinus Ochinus,illet nouet condendae Franciscanae familie dux &auctor, non iam venerit, Romam ad causam dicendam euocatus: in simulabatur enim in i)s contionibus, quas Venetiis habuerat non nulla dixisse, quae veteribus decretis Romane rei p.

aduersabantur: additque habuisse illum litteras ad se scri tas a Giberto episcopo Verones, quibus a se petebat,ut

iligenter ageret cum legato,Vt hortaretur hominem adsistendum 1e in iudicio: coramque ad ea, quae ipsi obiiciebantur, defendenda: quum cognouisset ipsum timide ad id descendere, egereque stimulo quopiam& a ctoritate magni alicuius &grauis viri: neq; enim adhuc Gibertus hominis leuitatem inconstantiamque perspe-T xerat.

177쪽

xerat: is autem vesperi venerat, quum iam cenassent omnes, legatus tamen adhuc in lectulo vigilaret: qui, qua speraret morbum postridie leuiorem fore, ut commodius eum audire posset, loquique cum ipso similiariter, iusiit ut prs berentur illi, quae ad curandum corpus pertinerent: contigi fle vero contra , Ut ea nocte morbus infrauesceret: quare manc legatum totum distentum sui De in remedijs, quae medici adhibenda iusserant, sumendis , nouisque curationibus: unde factum fuerit, ut neq; de hospite illo, neque de alia ulla re agi cum eo potuerit. Bernardinus interim, cui in primis mala sita mens, malusque animus cognitus erat: atque umbras etiam,vi, qui sibi alicuius sceleris conscij sunt, faciunt, reformidabat, coepit vereri ne astute illic detineretur: putabat enim fingere morbum legatum . quo metu homo oppressus nam hoc verum esse non multo poste consilio , quod cepit perspectum est non cessabat Ludovicum Vrgere, Ut rogaret legatum potestatem sibi saceret abeundisin quo ille ipsi non obtemperabat, putans breui sore ut melius esset legato : videbatur enim sibi perspexisse' cupere illum magnopere cum Bernardino loquii qui sane usque ad id tempus magnum sibi nomen ex facultate illa dicendi, &opinione sanctitatis conciliarat. Cum autem, magis magisque semper timore crescente, instaret, Ludovicus importuno sane tempore coactus est, cum qstu febris in lectulo legatus iactaretur, co irrumpere , rogareque ut pateretur ipsum abire: in quo sane humanisiimus vir ei morem gesiit quumque ad eum Bernardinus introductus esset, haec ipsa verba protulit. Vides quo in statu sim . excusatio haec apud te iustast:& ora,vt Deus Opi. maX. mihi propicius st: seliciterque institutum iter perage . cui ille tantum, demisso ut moris est capite, respondit se prorsus ita facturum: ilicoque abiit. Hic est sermo, quem Bononiae habuit cum sanctissimo,&modestissimo uiro Bernardinus. nec verbum prpterea additum est. qui tamen postea, quum susceptam uitae rationem deseruis set:

178쪽

set: acerrimumque se hostem Pontificiae potestatis praebuisset,ut se sapienter id secisse ostenderet: a perditaque

causa & flagiti)s multis contaminata, merito defecisse: habereque se multos socios eius consti3 probare vellet,non veritus est criminari amicum, memoriam; ac litteris prodere: questum secum esse eo tempore Contarenum de moribus institutisq; Romanorum antistitum: &insectatione seua atq; iniusta bonorum: huiuscemodiq;alia multa scribere prorsus inania, & quae non solum a veritate abhorrerent, sed etiam vitae eius, cui adficta erant, nullo modo conuenirent. quae cuncta Ludovicus ut est vir optimus & omnis offici; , quod in amicitia coli debeat, o-hseruatissimus asseuerabat, refellendi eius mendacia causa.& purgandς innocentis uiri illius mortui, quem uiuum magnopere dilexerat,nec tantum hoc se ita habere, testimonio suo confirmabat, sed alios etiam testes huius rei producebat, qui praesentes illic adsuerant: in quibus etiam nominabat Iulium Contarenum, fratris legati filium: qui post eius mortem & ob naturae probitatem, &ob commendationem patrui, creatus est Pont.Ciuitatis, cui praefecturae regendae prepositus antea suerat. Cum hoc tanti momenti sit ad integritatem Contarcni o stendendam, abstergendamque maculam illi falso aspersam, volui totam rem, ut factam eam accepi: ac pene ij dem uerbis, quibus mihi exposita est,commemorare.

Rebus autem gestis ab eo dum uixit enarratis, nunc quae monimenta ingent; reliquerit, fructusque oti; ipsius indicabo. prius tamen, quod adhuc ualet aliquid ad confirmandam doctrinam hominis, testimonium de ea re grauissimi & eruditissimi uiri citabo: quod additum sup rioribus testimonijs, quae prodidi de eximio ingenio ipsius, praestantique cognitione omnium disciplinarum,uera esse declarabit: simulque non sinet quempiam dubitare, quomodo ille, in vita plerumque Occupata, tot tamque praeclara opera eslicere potuerit,quq multum etiam

179쪽

tusque vir fuerit. Ludovicus igitur, cui cognomen semrei oris fuerit, nobilis philosephus, & qui inultos annos in Bononiens gymnaso summa cum laude & admiratione omnium, qui aliquando ipsum disputantem audie

runt , matrem eam omnium optimarum artium coluit,

mortuo Cotareno, quum sermo ipsi esset institutus cum honestis quibusdam viris de damno, quod eo tempore factum esset interitu illius, plurimisque animi dotibus, ac maximis virtutibus, una cum eo extinctis, inquit doloris plenus: nam virum eum valde dilexerat, in familiaritatemque se eius in sinuarat illo tempore, quo legati nomine Vroem eam rexit. Ego, quod mihi videor meo

iure facere posse: nec enim malum me omnino esse existimatorem harum rerum arbitron adfirmo hunc hom

nem omnibus, quos aliquando cognoui in philosophiae studiis merito laudatos, qui sane non pauci suere, prξst tisse & scientia multarum rerum , & iudicii firmitate: ipsumque vere philosophi grauissimo nomine dignum fuisse iudico. Certe quum ego de aliqua re, propria eius studii, cum eo disserebam, videbar mihi prae illo minutus q uidam philosephus esse; vel potius nouus quispiam

auditor, & plane rudis eius artis, quam profiterer, quare ad ipsum s pe me conserebam, usi locus aliquis obscv rior mihi negotium secesseret: in qua quaestione quum paulo antea ipse toto animo Versatus essem, & aliquas etiam horas, euolutis pluribus voluminibus, praeterita die consumpsissem: ille vero,ut existimari potest, spatio multorum annorum nullam cogitationem de ipsa sitscepisset, ita tamen apte & exquisite nodos illos dissoluebat,ut videretur diu multumque non multo antea de ea cogitasse. quare inquit s*pe ego paene stupidus euas; mihique

potius cum caelesti aliqua natura, quam cum mortali h mine visus sum loqui: idque nunc, quia res ita se habet, Verumque id prorsus est, praedico,nulla alia causa impulsus. quis enim non videt asientationi nunc locum non esse;quae praeterea a persona, quam sustineo longe semper abesse

180쪽

abesse debet'Hqc asieueranter tunc ab illo prolata quum

essent, auxerunt magnopere opinionem, quam, qui aderant,de praestanti Contarent ingenio antea in animis habebant. Sed etiam scripta, quanta fuerit eruditio ipsius, aperiunt: que sane, Vt ordine a me tradantur, haec sunt. Edidit iuuenis adhuc xxx. enim tertium aetatis annum tunc agebat librum contra iudicium Petri Mantuani doctoris sui ; nec tamen ea de causa minus pius, quamuis cova pietatem sacere videretur,suit: ille enim in omni sese mone suo adfirmare solitus erat, ex opinione senten tiam Aristotelis existimari debere animos nostros esse mortales. quum contra ipse, sedulo aduersus eum disputans,citatis multis locis,& tamquam tabulis obfgnatis,ostenderit longe aliter principem Peripateticorum de ea re sensisse: viderique potius immortalitate donatos ipses Aristotelem esse voluisse. cuius opinionis antea Plato, Unde didicerat,sine ulla dubitatione suerat. Argumenta autem

illa firma ad probandum & grauia fuisse, opusque totum valde elaboratum, perspicitur ; q uia acutissim us ille

physicus in libro ; quo defendit opinionem illam suam;

acriter oppugnatam ab eo, quem in struxera tradit eum librum & doctissimum omnium & uberrimum esse, qui omni tempore materiam illam persecuti sunt: additque videri prorsus eum diuina opera&manu fabricatum fuisse. Scripsit etiam de Elementis libros quinque; in quibus viam omnem, rationemque Aristotelis 1ligenter expressit: mist autem illos ad Mattheum Dandalum sor ris suo virum: cuius hic supra mentio cum magnis vertiaque ipsius laudibus facta est. Addidit his, in altiore philosopniae parte,libros quattuor, quos dicauit Paulo Iustiniano, no bilissimo & clarissimo suo ciui. qui odio rerum humanarum , quum pertaesum esset varietatis ipsarum; ut sicilius diuinas contemplaretur: deoque ipsi toto an mo seruiret;in Etruscos montes coetumque Camaldulensum se contulerat. Hi libri et,qui attente legerit, nullo

nTotio patefacient , quae fuerit vis animi ipsius,& quan