Eduardi Corsini ... Institutiones philosophicæ ad usum Scholarum Piarum. Tomus 1.5.

231쪽

CA P. VII.

De Lege Divina .

I. Tsi plurima, ac infinita se rh sint illa

H ris argumenta , quo sapientissimuς rerum Artifex hominum genus complesti ill ruminque lalicitati consulere consuevit, in varii S etiam legibus id mirifice apparet , quibus pro varia temporis conditione humanos adlus dirigere subinde voluit, ut illi facilius mores componere, finemque sibi constitutum assequi Desiit iter niterenis

tur . AEterna siquidem , ac naturalis 'ex omnium quidem cordibus impressa , vel insculpta fuerat , ut homimim quilibet intelligere posset quid sibi vel naturae propriae conveniens , quid e repugnans haberetur, quid proinde amplecti , quidve respuere deberet , qua denique ratione

mores componere , iucundam vitae societatem inire , aeternamque faelicitatem comparare potaset; cum tamen nitidum rationis Iumen sensuum erroribus , praejudiciis , ac praesemina affectibus mirifice perturbaretur , neque proinde facile cognosci posset quid naturali iure velitum , praescriptumve fuerit. Deus optimo , sapientissimoque consilio hominum saluti consuluit , ut leges aliquas per se , vel hominibus velut administris institueret , quibus clarit simE aeternae legis vis , & authoritas agnosceretur ; civilis hominum societas firmioribus veluti vinculis , ac foedere coniungeretur , homines denique , qui naturali jure Deum colere , ac certo religionis

232쪽

DIS P. II. CAP. VII. 121 genere venerari debuerant, uno eodemque cultu , vel sacrificiorum genere, quod ab ipso Deo institutum, atque prescriptum esse intelligerent, alacrius , melioriqtie Ordine uterentur. II. Itaque praeter aeternam legem , sive naturae ius, de quo superiori Capite sie disseruimus , ut illius Originem, vim, ac proprietates omnes exponeremus, plures aliae leges sive a . .

Deo proxime , & immediate, sive a Principibus in quibus authoritas , ac imperium ex ipso naturae iure reperitur, positae, vel constitutae sunt, quae proinde positiva appellari merito solent. Atque illa quidem , quae proxime , & immediath ab ipso Deo praescripta , vel constituta suerit , Divina appellatur; caeterae vero, quae naturali quidem juri innituntur, atque ab illo obligandi vim sortiuntur , sed ab hominibus ipsis

inuentae , sive sancitae sunt, humana vocantur ἔeiviles quid m , si a Principibus constitutae ad exteriorem solum , civilemque ordinem diriga tur ; Ecclesiasica verd , si ab Ecclesia , vel Eccle-sae Principibus editae ad interiorem etiam cultum , animorumque persectionem pertineant . Singulas itaque leges hac ordine complectimur , ut praesenti Capite de Divina Lege loquamur , sequenti vero de humanis omnibus, live Civiles, siue Ecelesiasticae suerint, disseremus. Quandoquidem vero Lex Divina ex solo Dei ipsius veluti supremi Legislatoris arbitrio pendet, ut illa revelatione sola cognosci, ideoque solo Scripturarum testimonio veluti fonte deduci possit, seposito paulisper rationis lumine , divina Scripturarum oracula consulemus , ut exinde divinae Legis originem , varietatem , & si quae alia nobis explicanda fuerint, deducamus .

III. Illud itaque merito concedi poterit pri

233쪽

xxx ETHICAE

mam divinae Legis origini m ab ipso generis humani principio m putendana esse . ut homini , sive pulcherrimo divini Artificis operi , Deus

ipse non modo aeternam ligem ostenderit, sive naturae praecepta humanis coidibiis s re exarata in prassi rit, sid aliquid etiam ex libi ro suae voluntatis arbitrio prascrapserit , quo suprimum ius, atque dominium os cnderct; flexibilem hominis voluntatem angultioribus veluti finibus coirceret, & ad honestatim , nobilioremqtie finem dirigeret. Vix inim Deus hominem in Pa- . Tadiso , via deliciarum horto condiderat, ipsique liberrimam potitialem concesserat, cum re

pin te gravi, atque inviolabili lege prohibuit,

ne arboris scicntiae fructus comederet; cumque ita Ie Daemonis fraudibus , ac mulieris amore divinam hanc legem violallit, atque a pcrsecto innocvntiae munc re excidissit , debitas illi poenas Deus ii flixit illum X antaeno voluptatis horisto ei elum innumeris aegri uidinibus , anguli iis laboribus , atque ipsi di iniim morti subjicit , ut sullus , & accuratius a sacris Literis trudimur. EX pluribus etiam Scripturae ipsius aut horitatibus variae leges intelligi , vel deprchendi possunt, quae primis hominibus praescriptae fue-Tunt , ut v X. gr. quod coniuges sancto , ac invio- Iahili foedire conjungi , quod crescere , & multiplicari di bi rent, &c. ut ex pre sie in Genesi me mo-xatur . Tacita quoque vel expresia Dei voce ritus aliquis, vel aliquod sacrificiorum genus institutum e sse videtur , quibus homines ipsi Dium veluti Numen, pitren que colirent, ipsi Telluris

fructus , lactis, florum, vel fructuum primitias Ostirrcnt, ut in Abel , Noe , aliorumque his oria clarissime di monstratur. Atque illud in primis vel sacrificium , vel orationio genus, vel qui-

234쪽

DISP. II. CAP. VII. 213 quicumque ille fuerit, religionis actus institutus

existimatur, quo parentes veluti remedio uterentur , ut originalis peccati labes , qua infantes omnes adspersi nascebantur , deleri posset. Quamvis tamen haec , aliaque id genus plurima Dei praecepta , seu leges in ipsa mundi origine hominibus tradita nierito existimentur, communis est tamen Theologorum omnium sententia, quod Divina Lex in Sinai monte primum praescripta fuerit , atque illo temporis intervallo quod ab orbe condito ad exitum populi ex AEgypto intercessit , sol naturae lex hominibus affulserit , qua duce mores componere, Deum colere, aeternamque gloriam mereri possent; cui deinde oleκ positiva veluti clarior , & certior morum norma , sive potius nitida legis naturalis explicatio aceessit . IV. Optimus itaque , amantissimusque hominum Creator, ac parens, cum Iudaeorum gentem , quam sibi veluti populum elegerat, ac peculiari prorsus amore complectebatur, ex diuturna captivitate , innumerisque laboribus, quibus illa in AEgypto miserrime premebatur, eripere , atque in regionem illam inducere vellet lacte , & melle manantem , quam Abrahae, Isaac,& Iacob, posterisque illorum promiserat , eximio prorsus, ac admirabili consilio Moysen elegit, quo veluti duce in gravissimo hoc obeundo munere uterentur . ver 5 Deliciter ,

ac mirifice Deus haec omnia praestiterit, quantae prodigiorum copia AEgyptiorum impetum , Iudaeorum pervi ea clam compresserit , quam copiose, dili incteque leges ediderit, a sacris Literis erudimur. Ille nimirum pluribus , gravissi- . misque plagis AEgyptium Regem , ac populum i asilixit s ille sic aquas rubri maris extento brachio

235쪽

th r suspensae aditum, secuntque maris alveum Iudaeis ri linqu reiit; ille fluctus Iudaeis in opposito iam litore iam confidentibus, super AEgyptios

mare ingrcgbs reduxit , ut Pharaonis exercitus, & currus veluti plumbum in aquis vehementibus merger .ntur, ille sitientibus Iudaeis aquas eX arida, percussaque petra praebuit, ille manna diuinitus paratum quotidie de pluit , quo nutrirc ntur ; ille columna nubis interdiu , igneo splendore noctu errantes , ac invios in deserto direxit; ille denique innumeris, & eximiis propc modum argumentis effusa amoris , ac pletatis suae viscera uberrime demonstravit, atqtie illorum animos ita devinxit , ut. nullum sane amoris , religionis , & observantiae genus illis suppitere posse videretur , quo pares beneficentissimo patri, duci , Deoque Viev S rependereo , gratumque animum testari possent . Pervicaκ tamen , & effraenis adeo gens illa fuit , ut incredibilem hunc amorem , ac beneficia frequentissime contemnerent a tantumque abest , ut optimum . amantissim timque Deum colere , ac venerari studuerint, ut omnia potius iuris naturalis praece pia , quae illorum cordibus impressa , ac viva subinde Moysis voce excitata fuerant , ini pudentissime violaverint . Eximius

tamen , ac ardens amor ille, sive clementiata,

qua Deus ipse veluti in misericordia dives gloriari consueverat , juilissimam divini pectoris

iram , & ultionis amorem, quo iam exarserat , ita compescuit , ut cum perditam Iudaeorum . genti in perimere, ac dispergere posset , effusis

etiam Moysis lacrymis delinitus , illi peperce-xit ἔ ac ne pervicaci religionis aestu in idololaia triam laberentur , atque sanctissima iuris nat Talis

236쪽

DIsP. II. CAP. VII. 22sralis pmcepta violarent, sed illa nitidius coagnoscerent, atque facilius amplecterentur , eadem exponere, stabili ac perenni monumento inscribere voluit , atque admirabili hoc veluti foedere cum hominibus ipsis coniungis ut si easdem iuris naturae leges accurate servarent, ipsi gens electa, populus acquisitionis haberentur; sin ve-TO contemnerent, Ultricem ejus di xteram eX- perirentur , atque a caelestis, ac terrestris etiam isticitatis , sive haereditatis spe prorsus . mciderent .

V. Moyses itaque populum anteacti sceleris dolore commotum sanctificari iussit, dumque ipse in Sinai montis vertice moraretur popuIus in valle montem gravi , densaque caligine circumfundi, fulgura, ac tonitrua Inde erumpere conspeXit. Interim Moyses ipse supremi , divinique Numinis adspectu, & colloquio honoratus ejusmodi foederis Tabulas, quibus Decalogi praecepta , sive decem juris naturalis mandata Dei digito inscripta fuerant, accepit, quas m monte descendens , & ignea veluti flamma, quam ex colloquio Dei cunceperat, illustratus populo 'stendit, atque uberrime declaravit; ut quae iam pridem solo rationis lumine intelligere , atque Observare debuerant, eadem nitidius exposita, supremique Numinis imperio proposita , atque exarata facilius colerent ,

eademque partim poenae formidine, partim mer- , cedis, vel praemii amore inviolabiliter, accuratissimeque servarent. Ejusmodi vero naturalis legis, sive Decalogi praecepta, quae lapideis

Tom. U. Ρ ' ta- :' Ne sibi homines aliquid defuisse quererentur , scriptum est in tabulis quod in cordibus non legebant . Non enim scriptuin non habeb4nt, O legere nolebant in I f. II. u.

237쪽

tabulis insculpta fuerant , sequentibus verbis in sacris Literis exhibentur a

I. Ego sum Dominus Deus tuus , qui eduxi se de terra AEgrpti , de domo fervitutis . Non habebis Deos alienos coram me s non facies tibi sculptile , neque omnem simi- litudinem , non adorabis ea , neque coles. II. Non assumes nomen Domini tui in vanum. III. Memento ut diem Sabbati fanctimes . IV. Honora Patrem tuum , ω Matrem tuam δut sis longavus super terram , quam Dominus Deus tuus dabit tibi.

V. Non oecides o VI. Non maehaberis . 'VII. Non furtum faeier. VIII. Non loqueris eontra proximum tuum Drusum testimonium . IX. Non roneupifees domum proximi tui. X. Non de arabis uxorem ejus, non agrum , non servum , non ancillam , non bovem ,

non asinum, st universa, qua litius sunt. Quae naturalis Legis, sive Decalogi praecepta

his etiam versiculis comprehendi solent. num crede Deum , nec jures' vana per ipsum , Sabbata sanetifices is habeas in honore parentes , No sis Oecisor , Maebus , Fur , Tesis iniquus ,

Alterius nuptam , nee rem eupias alienam.

VI. Neque moralia solum, sive naturalia praecepta Judsorum populo Tabulis inscripta Deus proposuit, verum etiam, ut gens illa facilius dirigi, propriisque legibus institui, vel gubernari posset, quibus tranquilla societas conservaretur, plurima quoque judicialia praecepta san- civit, quibus in administranda Republica Moyses s

238쪽

DISP. II. TAR UL aa res, aliique Judsorum Iudices uterentur'. Ita que populus, qui Dei vocem caligine, fulguriis

busque perterritus serre non poterat, Moysem minoravit, ut iterum montis verticem conscendens

Deum ibi loquentem audiret, & quidquid ab

illo sancitum , sive praescriptum acciperet, ad populum , velut interpres, deserret. Igitur Moyses diuturno colloquio cum Angelo , qui Dei vocem , ac maiestatem expresserat, eruditus , divinoque spiritu amatus plurima rudicia ,sive leges exposuit , quae ex altera Decalogi par-' te, sive ex ipsis naturae legibus veluti fonte deducebantur; ut iis Iudaeorum natio in publiciuiudiciis, atque in poenis, quae cuilibet sceleri infligi debuerant, nitide , sanctissimeque dirigeretur. Singula vero eiusmodi praecepta exponere prorsus inutile videtur, cum & plurima sint, & solam plerumque Iudaeorum gentem , sive Rempublicam reipiciant, ideoque nunc ab rogata sint, & suse in Exodo cap. LI. 22. 23. declarentur. Qui plura desiderat, scripturam ipsam , ejusque Interpretes adire poterit, atque etiam Cunaeum, de Seldenum , qui de regimine, legibus, atque Republica Iudaeorum suse, eleganter , & accurate disseruerunt.

VII. Illud interim hic addere juverit praeter ejusmodi leges , sive praeqepta judicialia , quae

nimirum Iudaeorum regimen , ac societatem respicerent, alia plurima veluti sacra a Deo tradita , sive praescripta suisse , quibus caeremonis , ritus ac ordines in sacrificiis peragendis , ciborum delectu, expiandis criminibus, Deique. Ρ a cultu

' Quae est alia gens sie Inclita, ut habeat ceremo.nias , rustaque judicia , ω uni Uersam .legem , quam ego Propono hodie ante oculos vestros ὸ seat. v. 8.

239쪽

Ε ΤΠICAE

sultu Sacerdotes uterentur. Moyses enim Iteriimin montem secedens , ibique densa nubis cali gine 4o. dierum spatio circumfusus Omnes ejusmodi ritus accepit . simulque eXemplar conspexit, ad euius similitudinem tabernaculum , &arcam foederis aedificare debebat. Eiusmodi ve-τd praecepta, quae raremonialia vocari subinde solent, in Levitico continentur, librum nimirum , quo Leviticae Tribus homines , in quibus Sacerdotii ius, & honor haereditarium veluti mu-

.nus conservari debuerat, erudirentur. Atque, illi quidem ritus omnes , ac caeremoniae, etsi illustres admodum, sanctae , ac venerabiles vid

rentur , quod ab optimo , sapientissimoque Deo institutae , in optimi . sapientissimique Numinis

cultum dirigerentur, longe tamen nobiliores augustioresque censeri poterant , quod illae futurum humani generis Redemptorem, promissum Patribus Messiam , vel Christum ipsum veluti figurae quaedam , ac imagines ita respicerent, ut ex solo Christi merito , vel futuri Redemptoris sanguine vim, robur, & effractam omnem acciperent .

VIII. Ex iis verb , quae hactenus de veteri, sive Mosaica Lege dicta sunt, clariisime apparet, quod illa , sive praecepta, quae continet , si Veias Deum ipsum , a quo sancita fuerat , consideres , veluti bona, justa , maximeque conveniens haberi debet. Ac certe, quod ad praecepta ipsa pertinet, illa distingui debent, ut antea dicebamus , in moralia , sudicialia , ac earemonias .

Moralia , quae moribus nimirum dirigendis, perinsciendisque conserunt , sunt ipsa juris uaturalis praecepta clarius , & expressius prop0sit . . ideoque , sicuti jus naturale purissimum , sanctitasimumque censeri debet , quippe quod ex ipsa

240쪽

DIS P. II. CAP. VII. 22' .hominis natura vel divina sanctitate veIuti somte profluxerit , ita quoque moralia legis Mosaiiatae praecepta purissima , atque justissima haberi debent, Iudicialia vero , etsi a libera solum . Legislatoris voluntate pendeant, mirifice tamen eum ipso naturali iure conspirant, atque ab illo elarissime deducuntur ; ut iis proinde Iudaeo-rtim animi ad ius naturale, ac tranquillae societatis foedera conservanda optimh dirigerentur. Riis tus denique, ac caeremoniae singulae ita ab optimo, sapientissimoque Legislatore sunt institutae, ut rudes , ac pervicaces Iudaeorum mentes eo poreis, ac sensibilibus religionis actibus ad veri Dei cultum excitarentur ; cumque in AEgypto ritus plurimos , ac caeremonias conspeXissent ,

quibus AEgyptii Isidem , Osiridem, aliorum quo

Deorum gregem colere consueverant , ac so tame vereri', vel suspicari posse viderentur non satis augustam , ac sinceram religionem esse s , quae splendidis ritibus non uteretur , amantissimus Pater illorum moribus, vel ingenio se accommodans leges, ac caeremonias illas instituit quae auia gustae, splendidae , ac magnificae forent, quaeque Egyptiorum ritibus similes viderentur; ut eXis pressi Theodoretus a , ac D. Ioannes Chrysost mus ib) testatur. IX. Quae vero de Lege veteri, sive de Iibris, in quibus eadem praecepta a Moyse tradita continentur, illorumque sanistitate iam diximus, de caeteris etiam libris, qui in antiqua Foedere continentur , intelligi debent . Cum enim lex illa Moysi tradita in variis etiam vete ris Testamenti libris exposita , vel cc nfirmata sit :omnesque libri divinitus inspirati, sive divini