장음표시 사용
291쪽
ropae Regnis maXima authoritas illis concediis tur, ideoque maximus etiam illorum usus in dirimendis caussis, quas excitari contigerit, haberi solet; nisi sortasse consuetudo, vel oppostiatae alicuius Regni , sive Provinciae leges servari
. XXXI. Optimo siquidem, sapientissimoque , consilio Delum conspicimus , ut quodlibet Rei-fnum, Provincia, vel Civitas proprias leges ha- eat, quibus pro Varia temporis , rerum, i eorumque conditione privata Reipublicae ipsius utilitas, sive tranquillitas conservetur. Sinta. etiam cuilibet Principi , si e Reipublicae vis , &auctoritas inesse debet, qua novas leges instituere , subditos dirigere, & obligare possit, ut paullo superius ostendimus ; quae privatae Principum leges ab ipso Civili , sive Romano Iure minime abhorrent. sed potius ab illo veluti sacro, augustoque sonte derivant, ipsumque Civile Ius uberius . atque nitidius exponunt, vel certe minutiora quaedam eXpresse praecipiunt, quae in Romano Iure obscurius fortasse, vel generalius continentur ἀ
292쪽
De publieatione , inte petatione , revstiscatione, aliisque proprietatibus Legum .
x. Vae sit humani, divinique Iuris ori . go, quae mira legum varietas novis. subinde temporibus sit instituta, quae denique illarum singulis vis, & authoritas coniscedi debeat , satis , ut arbitror , superiori bus Capitibus demonstravimus . Varias itaque legum proprietates , & accidentia supremo hoc loco ostendere , sive complecti iuverit, ut illa simul coniuncta, ac vel titi conneXa in tueri liceat , quae ad uberiorem , nitidioremque legum notitiam spectare posse merith viderentur . Quandoquidem vero leges institui , publicari , explicari , revocari subinde solent , . de iis omnibus uno , eodemque Capite di feremus t non modo qudd clariora certh illa sint , quam ut fusius exponi debeant; verum etiam quod inter se mutuo , arctissimoque
foedere .conjungantur , atque ex illarum singulis maximus caeteris , novusque splendor accedat .
II. Atque illuὸ in primis veluti certum, perspectissimumque supponi debet , leges ab ullo institui , sive praescribi non posse, qui dignitate caeteros non antecellat, qui juito , legitimoque imperio non fruatur, cui nulla potestas , Vis, & authoritas, ex populi consensione , haereditario jure, sive divino imperio non conc
293쪽
datur . Cum enim leges non mod5 mores comis ponere , liberos voluntatis actus dirigere , ad honestatis amorem impellere debeant, unde dire- crisam vim habere dicuntur; sed liberam quoque , ac flexibilem hominis voluntatem cogere , quibusdam veluti finibus coercere , poenas infligere , illarumque formidine hominum animos a
sceleribus avocare, unde vis etiam eoactis Gillis. conceditur ' , quis aperid non videat id fieri, sive sperari non posse, nisi in Legislatore legitima serendar legis potestas, imperium , dominium, & autoritas reperiatur; tantdque meis Itori iure potestatem hanc in Legislatore requiri quanto frequentius legum dignitas, atque perseis cito ex poenis. ipsis , quae constitutae, vel irrogatae fuerint, oriri debet Hinc ἡnter leges illa imperfecta dieitur , in qua nulla deviantibus poena sancitur sa) I ut Valeria leκ nihil ultra quam improbe fatium adiicit . Id qui tum pudor hominum erat) visum vine ultim satis validum IegistbJI & galeucus Rheginorum Legislator nullas poenas constituit se atque apud Romanos ipsos periuriἰ poena divina exitium, humana. dedecus dicebatur id . Unde etiam fieri conspicimus. , ut
in legibus non praemia justis, sed potius iniquis. poenae sint constitutae, quod vehementior ut in humanis animis mali formido, quam boni cupiditas se ideoque facilius homines poenarum timore , quam praemii desiderio, vel amore ἱncendantur. Quod si a privatis hominibus s
294쪽
DISP. II. CAP. IX. 18s 'bus , quibus nimirum autoritas nulla . nullumisque imperium conveniat , leges aliquas institui contigerit, sanctae illae quidem , ac honestae esse poterunt; nulla tamen vis ; nullumque robur ipsis inesse poterit, sed monita potius, atque consilia , quam legitimae, veraeque leges haberi debent. III. Cui verδ serendae legis autoritas conceis datur, superiori Capite ostendimus . Illa nimiis rum Deo, veluti supremo rerum omnium domino tribuendam esse iam diximus, qui voluntates hominum ad quemcumque finem dirigere, Minflectere potuit; ideoque aus naturale, accςterae Ieges omnes, quae libere ab ipso Deo praescriptae fuerint, ab hoc infinito imperio , vel autoritate oriuntur. Quinetiam leges omnes, quas ab hominibus ipsis , sive Principibus ad Ecclesiae, sive Reipublicae bonum edi contigerit , ab ipso
divino iure, vel imperio veluti tonte dimanant , ut quemadmodum potestas illa , ac imperium , quod in Principibus reperitur , a supremo diis
vino imperio dependet, ita quoque serendae legis potestas , quam in. Principibus esse iam diximus , ex infinita Dei potestate , vel imperio profluere existimetur. od si leges aliquae a privatis solum hominibus editae , vel institutae sint, ut de Solone, Lycurgo, Periandro, alitiaque pluribus memoratur , illae consilia solum , ut antea dicebamus , quibus nulla cogendi , vel obligandi vis inerat , censeri debent ἔ aut cetatb auctoritas omnis ex publico solum imperio, quo rogatae, conscriptaeque sunt; sive ex comin muni populi consensione , vol acceptatione dependet . .
IV. Neque soldm ab aequo , legitimoque
Principe leges institui , sive prs scribi debent, ut
295쪽
obligandi vis , & autoritas illis accedat ; sed
etiam requiritur, ut ei iisdem Principis imperio publicentur , ut a subditis omnibus , ad quos lex ipsa diristitur , cognoscantur . Iniquum enim foret legibus illis homines obnoxios es se, quas editas, Vel observandas esse nescirent; atque immerito prorsus iis pς nae infligerentur, qui leges eiusmodi non liberE , sed inconsulto , sine ulla nimirum cognitione violassent . Hinc maxima certh severitas , ac iniustitia Caligulae Cς laris reprehendi solet, qui leges a se editas perexiguo , minutissimoque charactere exaratas in sublimi , ac inaccesso loco ponebat , ne ab ullo intelligi, legique possent; psnas tamen violatae legis immaniter exposcebat ab iis , qui leges editas esse ignorabant aut quid ejusmodi legibus vetitum , sancitumque foret, conii cere , vel divinare sa) viX poterant . Sed haec iniqui , perditissimique Tiranni mens fuerat , qui non in commune Reipublicae bonum , vel civium amore , ut par fuerat; sed effraeni potius dominandi cupiditate, in civium perniciem leges edere , ac equas infligere per summum nefas
U. Optimus itaque princeps, qui solo Reipublicae amore init nsus leges initituere, atque a Civibus servari desideret , leges omnes ita praescribere debet, ut scriptis editis, prςconis voce, aut alia quacumque publica, & solamni ratione pro vario gentium more proponat; neque prius ullum servandae legi , vel subeundae pyne obnoxium esse velit, quam legem illam nitide , distincteque cognoverit. Hinc apud Veis teres id in more positum , vel sapienter institutum αὶ Dion. c 1.
296쪽
tum esse conspicimus, ut leges ipsae plerumquet carminibus expressae sorent, ut facilius cordi in-hς rere , ac publice subinde cantari possent, quod Aristoteles ta) , & eleganter etiam Horatius comis memorat b) ; quin etiam Principes pro varia temporis , rerum , locorumque conditione ali . quod temporis spatium definire plerumque solent, quo lex edita , riteque proponta obligare inciis piat. Quod si peracto hoc ipso temporis intem vallo , aliquis legem editam esse ignoraret, ipsamque violaret, non immerito tamen a Principe puniretur; quod e reor ille, vel ignorantia culpabilis seret, ideoque a scelere, vel pςna eX cusare non posset, ut alibi demonstravimus ; aut si certe ignorantia in vincibilis , vel inculpabilis esset, ab omni scelere immunis mitius etiam in existeriori sero puniretur. VI. Atque ista quidem de positivis solum legibus, sive humanae, sive divinae ille suerint, inis elligi debent; quae nimirum a libero Legislatoris arbitrio ita pendent , ut si ab illo propositae, vel publicatae non fuerint, cognosci non is possunt. AEterna siquidem lex , & ius naturae , quod in ipsis hominum cordibus impressum est, clarissimoque lumine in omnium mentibus effulis get, nec ab ullo proinde ignorari potet , publicari non debuit , quandoquidem manu forma risis nostri in ipsis eardibus veritat scripserit. Quod tibi non vis fieri, ne facias alteri: hoc antequam ιeκ daretur , nemo unorare permis .es is ut esset unde Judiearentur etiam quibus non esset data se s unde a sacris Literis erudim qrbanc legem ab ipsa mundi oris inς, ad eXitum pQ-
297쪽
tuli ex AEgypto non modo apud Iudaeos , sed apud exteras quoque, barbarasque gentes vigui sisse etsi Moysi primum expresse tradita, ac mirificε publicata suerit, ut alibi ostendimus. Id eleganter etiam Cicero asseruit dum Lucretiae factum commemorans , ait, nec si regnante Tar- suinio nulla erat Roma ferula lex G Stupris ,
Deireo non contra illam legem sempiternam seκ-sus Tarquinius vim Lueretia Tricipitini Filia ad sulit. Erat enim ratio profecta a rerum natura,
O ad rectὸ faetendum impellens , ω a delicto
ovoeans s qua non tum denique incipit lex esse eum eripta es , sed tunς cum orta es t orta autem manui es cum mente divina . Quam ob rem lex ve-νa, atque princeps apta ad subendum , ω ad vexandum, ratio es recta summi Iovis sa) s atque Apostolus quoque docuit quod eum Gentes, qua Iegem non habent, naturaliter ea , qua sunt Iegis , faciunt , ejusmodi Iegem non habentes ipsi sibi sunt Iex, qui Uendunt opus Iegis seriptum in eordibus suis , testimonium iIIis reddente conseienti
VII .. Hinc reselli Dcith poterit Rabbinorum opinio, qui singulorum hominum animos , qui deinde corporibus conjungendi fuerant , eo tempore creatos esse finxerunt, atque in Sinai montis lateribus adfuisse, quo Moyses Decalogum , legemque a Deo sibi iraditam Ebreorum pq- 'pulo publicaret ; neque enim fieri posse arbitrantur , ut illi servandae legi obnoxii esis possent, nisi legem ipsam institui, vel publicari cognovissent. Quam vero temere, ineptissinimque delirent, ex aliis pIurimis intelligi potest, ted ex illo praesertim, quod naturae leX omnΙum
298쪽
DISP TI. CAP. IX. 38'. anImis Impressa publicari non indiget, ut ante dicebamus; aut certE, si publicari deberet, id
verisimilitis tune fieri potuisse videatur cum animi ex optimi , divinique Artificis manu prodirent, di organietato iam porpori conjungerentur, aut ubi primum rationis lumen ipsis affulgeret, aut ubi denique sensim malum , bonumque distinguerenι; ideoque temere prorsus, ac inutiliis
ter rationales animae tunc editae fingerentur, quae deinde a corpore seiunctae, inertes , otio-iae , per aerem vagarentur , ut olim Pythagorici, stoiei , aliique plures existimarunt , qui Rabbinis hae in parte praeluxerunt VIII. Facile quoque refelli , vel impugnari
poterit Hobii sententia ta , qui omne robur, Omnemque vim, quae in naturali, vel aeterna lege reperitur, ex libera Dei voce, sive praecepto repetendam esse opinatur, ut illa solum de caussa divina lex homines cogere , & obligare possit, quod ab ipso Dei ore prodierit, ipso divinae vocis oraculo praescripta , ac publicata fuerit ; nullum . proinde robur habitura nisi divinae hujus vocis auis toritas accessisset. Quamvis enim Hobbio concedatur legem ab ipso Deo , non vero potius ab Angelo editam , Moysi que traditam fuisse , nulla tamen ratione concedi poterit tunc ejusmodi legis vim , pc robur incς pisse, cum lex naturae aeterna, ac invariabilis esse debuerit, ut Capite VI. manifestissimE demonstravimus ; nequeis
ab externa promulgatione , sed potius ab ipsa hominis conditione, vel rationali , laetabilique
IX. Quandoquidem verb leges plurimae , quae pret sertim ab hominibus institutae fuerint, non . adeo
299쪽
adeo nitidae , saciles, distinctaeque esse possunt .
ut in explicandis, vel exequendis illis obscurietas, & ambiguitas aliqua non offendatur, illud etiam ad plenam, uberioremque legis persee ionem requiritur, ut subinde explicari , vel illustrius exponi debeant. Accedit etiam quod variae temporis , loci, personarum conditiones, ve Icircumstantiae ita plerumque sapientissimos etiam viros ancipites efficiunt, atque in diversas op niones abripiunt, ut facit E i ntelligi, vel definiri non possit , quae in eiusmodi circumstantiis legis aut horitas haberi debeat; quae fuerit L gislatoris intentio; an ad ejusmodi quoque circumstantias lex extendatur ; an peculiaris iste casus, de quo disseritur, in lege contineri , vel ab illa potius excipi debeat; ut iusius alibi diximus ubi de errore , vel ignorantia iuris, & facti loque-
X. Itaque si de lege , eiusque vi dubitari contigerit , explicatio quςdam , ac interpretatio adhiberi debet, qua omnis obscuritas, & am-
iguitas auferatur . Ae dubitari certe non poterit, quod explicandae, vel interpretandae legis auctoritas in eodem Principe non reperia
tun , qui legem ipsam edidit; aut in illo, qui pari
potestate, vel imperio potiatur, qui nimirum hς- reditario , vel alio quocumque iure Le Statoris successit. Quemadmodum enim in ipso vis , S potestas illa reperitur , qua legem ferreis, invertere, ac revocare possit, ita quoque legem eX ponere, ac interpretari poterit; cumque ipse communi Reipublicae bono, legum observantiae , civium tranquillitati consulere debeat, desinire etiam poterit, quae legis vis, amplitudo, vel autoritas sit sutura, ideoque legem ad cer-ςtiam temporis i rerumque circumstantia
300쪽
DISP. II. CAP. IX. asyextendere; aut certis quibusdani finibus coemeere . Hinc innumeris in locis a sacris Literis, vel utriusque Testamenti libris erudimur ; quod Regibus, Sacerdotibus, Episcopis, Conciliis, atque in primis Romano Pontifici explicandae legis autoritas concessa suit. Quod si divinam quoque legem, ac naturae ius , quod variari, vel abrogari non potest , eXpouere , vel explicare iis licuit, meliori certe jure leges humanas ab ipsis hominibus libere institutas interpretari illi poterunt. XI. Quod si a Principibus IeX explicatata, vel declarata non fuerit , tunc eXplicatio a communi , vel stabili consuetudine repeti, λve de sumi poterit . Quidquid enim non privato , sed publico omnium more , vel consensi Ne receptum , neque a Principibus expressis vetitum , vel abrogatum si, id a Principibus ipsis tacito veluti consensu probatum cenieri potexit; ut ipsa proinde consuetudo libere, ac tra quille instituta , & diuturno temporis spatio confirmata veluti nova lex , aut veteris certEIegis e*plicatio haberi debeat: unde communis , ac celebris illa Iuris regula quod optima I gum interpres est consuetudo sal, quae proinde merito definitur Di quoddam moribus insit tum , quod pro lege suscipitur eum deficit Ieκ bb. Ex quo intelligitur consuetudinem irritam , aciniustam esse s legi adversetur; ideoque, si lex
edita fuerit, plenumque robur obtineat, eo suetudo impedire non debet, quominus legi S ve-νitas pravaleat , ω vineat. Nam consuetudo sinὸ veritate vetusas errorit est fel, atque ubi lex e