Eduardi Corsini ... Institutiones philosophicæ ad usum Scholarum Piarum. Tomus 1.5.

331쪽

DIsP. II. CAP. X. 32 ieelanduntur , si re opiniones ipsas, Illarumques probabilitatem intrinsecam ; sive Auctores, Mextrinsecam probabilitatem consideres, plerum. que salsae, temerariae, ac perniciosae esse solent;

ut qui proinde illarum aliquam temere, ac promiscuE relicta probabiliori sequatur, illam se seligere intelligat, quam falsam , & absurdam esse posse cognoscit; ideoque se in peccandi periculum , sive salutis discrimen adducat: & tantis quidem gravius , quantd gravior est lex il-Ia , quam violare desiderat, vel probabilior est illa lententia , quam deserere, vel minus pro- habili posthabere constituit. . Sin verb potius sententiam , vel opinionem

illam elegerit, quae sbj probabilior appareat , certissimus est se ab omni peccandi periculo longissime abesse , cum manifestissimE intelligat senistentiam probabiliorem , veluti certam ducem

ab Adversariis ipsis haberi; simulque cognoscat

Theologos illos , qui sententiam probabiliorem . Consulere , proponere, & amplecti solent, ab erroribus dissidere; ac sententias illas, quae pro- habiliores fuerint, nunquam ab Ecclesia proscriptas esse.

S. Quin etiam si Theologus, vel quicumque

Operatur, ex duabus opinionibus sententiam illam elegerit, quae in se non verE probabilior, sed minus probabilis, & aliquando etiam salsa, vel improbabilis sit, ab omni tamen peccati labe immunis haberi debet, ac prudenter operatur, si illam elegerit, quae, omnibus rith , vel accurath perpensis, interim sbi verisimilior, vel probabilior appareat. Quum enim voluntas intellectus cognitionem sequi, atque ab illa v

luti proxima morum regula dirigi debeat, si errore , vel ignorantia invincibili existimet opi. m. V. Z nio-

332쪽

nionem aliquam probabiliorem, ac veram esse, quae tamen in se minus probabilis, vel etiam falsa sit, ab ejusmodi tamen errore excusatur; ideoque prudenter, ac optime operatur si in te lectiis judicium sequatur, ut fusius ostendimus ubi de errore, vel ignorantia loqueremur. Ex

suo clarissime apparet insigne discrimen , quod inter Theologos illos reperitur , qui vel miniis probabilem, vel probabiliorem sententiam elegerint: ille nimirum, qui sententiam illam amplectatur, quae sibi probabilior appareat, etsi sententia ipsa revera minus probabilis , ac salsa seret, ab omni tamen peccandi periculo longissime abesset; ille vero, qui sententiae potius adhaeserit, quam minus probabilem esse existimat, etsi illa probabilior sortasse, vel meislior sit, seipsum tamen peccandi periculo eX- ponit . s. Denique si .eommuni sententia ille, qui

dubius sit, pares nimirum ex utraque parte rationes esse conspiciat, ideoque utramque sententiam aeque probabilem viderit, alterutram

eligere sne peccato non potest, multo certe minus ex duabus sententiis , quae inaequaliter probabiles fuerint, illa deseri, quae probabilior , alia autem eligi poterit, quae minus probabilis videatur. Quis enim existimet, quod ille, qui

pares e X utraque parte rationes , & argumenta considerat, ac definire non potest, quae gra- Viores, verioresque sint, operari, atque alterutram ex illis sine peccato amplecti non possit; illi vero, qui inaequales rationes inspiciat, &opiniones inaequaliter probabiles esse cognoscat, eam prudenter, libere , ac impune amplecti liceat , quae miniis probabilis sit, levioribusque rationibus innitaturi quod ille, qui reli

333쪽

DISP. II. CAP. X. ,23 ela opinione probabili alteram aequ3 probabi- Iem eligit , peccandi periculum, ideoque peccatum amplectatur; ille vero, qui relicta probabiliori, minus probabili adhaeret, nullo periculo , nulloque peccato se e X ponat 3 ille , qui in dubio versatur, atque utramque sententiam aeque probabilem videt, operari non possit , sed debeat novas rationes, & autoritates inquirere ; illi vero, qui temere, & inconsulto viderit sententias esse inaequaliter probabiles, eam deserere liceat, quae probabilior appareat, atque illam amplecti, quae minus probabilis sit sententia denique, vel opinio illa , quae, si cum altera comparetur, aeque probabilis sit, prudenter eligi non possit ; illa vero , quae, si cum altera conseratur, minus probabilis sit, prudenter eligi, ac tuto defendi possit Qtiid unquam absurdius , quid in verisimilius, quid deterius eringi potest, quo non modo morum honestas violetur , atque gravissimae ii Iae Patrum , & Conciliorum autoritates superius exispositae impudentissime eludantur; sed ipsum quoque rationis lumen, ac prima veluti moralis, ac honestatis principia turpissime convellantur Exadmirabili nimirum, ac nova Theologorum istorum sententia, ubi aliquis oppositas sententias seque probabiles viderit, ideoque alterutram eligere sine peccato non potest, debet alterutram ex illis extenuare , debiliorem, deterioremque reddere , ut illam deinde liberE , aetuto amplectatur; atque ob hoc ipsum eam licite amplecti poterit , quod illa sibi nunc deterior appareat; cum antea ideo amplecti non . posset, quod aeque probabilis, aeque a peccato remota videretur et quemadmodum , ut senistentiam aliquam, quae legi consormis videba-Σ α . tur,

334쪽

tur, deserere possit, nihil aliud requiritar, nisi ut illam legi magis consormem, live probabi-

Iiorem cognoscat: tunc nimirum facilius, pruindenter, ac impunius legem violare poterit, cum

illam novis , & gravioribus rationibus asseri, vel confirmari jam viderit Quis unquam, non ex iis dicam , quibus divinum fidei lumen aia fulsit, sed ex Ethnicis quoque, qui solo rationis lumine de honestate dissererent, portenta ejusmodi serre unquam possit XIX. Hinc mirari certE non possumus, si ex eiusmodi principio , vel Probabilitatis doctrina, veluti insecta radice , tot errores eruperint , quibus. Ecclesiasticae disciplinae sanctitas vitiata, puriora Moralis doctrinae capita funditus everissa , omnia denique naturalia, humana, ac divina iura miserrimE viqIata conspicimus. Quum enim plures extiterint liberioris ingenii viri , in quibus aut doctrinae splendor , aut m8rum. integritas optari poterat, qui incredibili sere licentia de morum doctrina, vel ut inquiunt , Morali Theologia volumina conscripsere , AOpiniones aliquas mirifice. a veritate dissidentesserere non erubuerunt, nihil sere divino, aut humano iure praeceptum offendi poterit, nulla in moralibus controversia excitari , in qua oppositae Theologorum sententiae non reperiantur, quarum altera honestate in , legisque sanctitatem tueatur; altera libertati consulere, ideoque legis vim elevare non videatur . Si itaque ex propositis opinionibus illam deserere liceat, quae legi consormior, ac probabilior sit, atque illam complecti, quae minus tuta, minus probabilis , minusque legi conveniens videatur, quis aperte Hon videat, omnium se rh praeceptorum vim, & omae robur eludi, & in quo-

335쪽

DISP. II. CAP. X. 3ας eumque, lichi gravissimo, divini iurIs, ac Mocratis capite legem impune violari posse , dum . unius solum Scriptoris autoritas, incredibiles ita Iae subtilitates , effugia, & cavilli, quos illi accuratissimh excogitarunt, libertati favereis, omnemque licentiam tribuere existimantur Si prudenter ille, ac tuto operatur, qui probabili opinioni innititur, atque ut opinio quaedam. probabilis sit, nihil aliud requiritur, nisi ut ab aliquo Auetore tradita sit, etsi illam nulla ratione , sed solo nomine sive suffragio confirmaverit, quis non intelligat, nihil esse tam abis surdum, ac impium, divinis omnibus, humanisque legibus contrarium, quod prudenter, ac impunE fieri non liceat; cum semper Theol gus aliquis afferri possit, qui tenuissima ratione , vel coniectura ; ac si conjectur1 quoquo ,

vel ratio non afferatur, nomine solium, vel auis

Horitate sua opinionem illam probabilem , ideo que tutam reddiderit ρ . ' , XX. Atque jllud certh incredibile videretur nisi hare perniciosa doctrinae semina , & fructus ipsi , qui ex pravis eiusmodi seminibus .ube xi md prodierunt, in voluminibus illis, quae ipsi non sine maximo Christianae Moralis dedecor conscripsere , clarissime , & frequentissimh legerentur ; nisi haec eadem incautis hominibus, qui solo libertatis, & voluptatis amore, peccandi Iicentiam ab Ainctoribus illis inquirunt, saepissi

me obtruderentur. Si enim a sacris Literis eruditus Deum ἐn t so eorde tuo , in tota anima tua , tota menta sua diligendum esse taὶ intelligas, atque a Doctoribus illis, qui prima Moralis disciplinae lu-X 3 mina,

336쪽

mina , legis Interpretes, animorum duces haberi voluerunt, inquiras, quo tempore , vel quam frequenter amare debeas, respondebunt quod homo non tenetur unquam per totam vitam suam elice e actum amoris , fidei , spei ex vi praeeptorum divinorum ad eas virtutes pertinentium.

Si divina Redemptoris voce nitide, vel α- presse dictum legeris qui non erediderit, ω baptizatus fuerit, condemnabitur ta , aderit benignus legis interpres , qui Christi legem mitius exponat , & constanter asserat infidelem, cui proponitur nostra fides ut magis eredibilis , dum ejusfecta probabiliter adhue eredibilis appareat , non

teneri ad recipiendam nostram fidem , eXtra mortis articulum; cumque mortis articulus haud novam retolam operationum inducat moralium , alius consequente= asseret in elem illum nec in mortis articulo obligari ad credendum .

Si Ecclesiae praecepto teneris semel in anno mensae caelesti accumbere , & diebus sestis sacro interesse, mitius haec praecepta nuperus Theologus enponet, ut communione sacrilega praeepto. satisfacias ; simulque doceat posse quem partem Missa ab uno , partem ab alio Sacerdote audire , immo posse prias partem Missa posteriorem audiri , ω postea prior em e licere simul , eis eodem

tempore dimidiatas Missas audire qtiando ex duobus Sacerdotibus unus Missam inchoaret , alter confecrationi operam daret , quia Ecclesia tantum praecipit ut Missa audiatur , dua autem medieta-Ies unam Musari componunt: quod de quatuor

etiam partibus intelligi posse arbitrantur . Si falsum dicere, sallere, decipere, ac impu-nh mentiri velis, Theologos ejusmodi consulas s

337쪽

Ias, qui mira subtilitate varias aequivocationis,& restrictionis mentalis artes exponent, quibus feliciter utaris; ut si vel Dius, vel eoram aliis sive interrogatus , sive propria sponte , sive recreationis caussa, sive quocumque aIis sine iu-νer te non fecisse aliquid , quod revera fecisi , inteIIigendo intra te aliquid aliud , quod nomis fecisti, vel aliam viam ab ea , in qua Deisi, vetquodvis aliud additum verum , revera non mentiaris , nee es periurur g sicut jurando non esset plus quam veniale mendacium dicere uro ablata i , chm verὸ nil tirat ; sive licebit reo non iuridieὸάnterrogato respondere se non occidisse Petrum , intelligendo alium ejusdem nominis , vel etiam

eundemmet, intelligendo antequam nasceretur .

Si calumniari velis, aderit qui prudenter asinserat quod calumniam ealumnia repellere non essseeeatum contra justitiam , sed solism peeeatum veniale contra veritatem , qhod aequivocatione , vel

restriistione mentali facile diluatur; quin etiam quod est probabile non peccare mortaliter qui imponit falsum testimonium alietii, ut suam juglitiam , O honorem defendat: quia illud eis probabile, quod asseritur a viris doctis , probisque , O hac doctrina habet pro fe χo. aut plures viros magnos , doctor , qui si dieantur non fuscere, vix ulla erit opinio probabilis in Theologia a quod , si alio modo te ab injusto teste tueri nequeas , lieith illι fassa erimina potes obiieere quanta sussciant astuam iuuitiam defendendam e probabila enim esssi id facias non peeeare contra iolitiam , unde nee obligari ad renittitionem ; quod denique id

set mendarium sinὸ iuramento , oon esset mortale setiam aeeedente iuramento potest adhiberi a quia

vocatis, ω sic vitari periurium , e mendacium .

338쪽

Si Christus in Evangelio praecipit quod supera

es, date eleemosinam ta), aderit Theologus , quivis in saeularibus inveniat, etiam in Regibus' perfluum satas , ideoque legem hanc inutis Iem , & absurdam esse definiat. Si Redemptor ipse graviter admonet artendi

te ne eorda ve ira graventur crapula , θ' ebrietate b , eximiam hanc temperantiae legem abro gabit Theologus afferens quod comedere, crbere usque ad satietatem absque necessitate modὸ non obsit valetudini, non est peeeatum s vel vonia Ie tantam est si absque utilitate se quis cibo , et ' potu usque ad vomitum ingurgitet, nisi ex bu-jusmodi vomitione gravia salutis incommoda exoriantur ; idque etiamsi quis vomat ut iterato possit bibere et ac ne rationem quoqne desideres , hanc

praeclaram adiunget , quam impurioribus aliis voluptatibus aptare iacile possis, quia nimirum Iieitὸ potes appetitus naturalis suis actibias frui . . Si celebre Redemptoris praeceptum , quo inimicos diligere jubemur , durius , atque dissicile videatur, aderit qui praecepto deroget, ac ultionem licitam, ac necessiariam eta definiat pr habiliter, & prudenter afferens, quod ille, qui

co Iaphum accepit , potest satim repercutere etiam cum gladio , non ad sumendam vindictam , sed ad Ditandam infamiam, ignominiam , ne via deatur gallina non vir s es enim in praxi probabilis , ct tuta opinio quod licet post impactans

aIapam nreutient εm insequi, cr interimere . quia alapa pereussus eensetur tandiu honore pria vatus quandiu adversarium non interimit.

Si divino, ac naturali jure homicidium vetari videas, ne tamen exi1times alteri mortem optaviris

339쪽

DISP. II. CAP. X. 3a ri, vel inferri non posse: siquidem potes host/

sibi alioqui valde nocituro mortem exoptare non

odio , seis ad vitandum damnum tuum: sicuti non ecas si absolutὸ desideres in hunc modum , euispio mortem Patris , non ut malum patris est, sed ut bonum meum g quemadmodum mater filia-Tum mortem optare potest, qu)d ob deformitarem , aut inopiam nequeat suxta animi sui desia derium eas nuptui tradere . Neque optare so- Ium, sed etiam mortem facile inferre poteris; plures enim existimant Iisitum esse calumniatorem gravia crimina de se , vel sua ReIigione Dargere minitantem oecidere s violatam virginem perimere ne id quoque minitari possit; 'Iicitum denique in tutelam suarum facultatum, Mnius aurei , vel minoris adbue valoris , aut pro pomo iurem, vel invasorem occidere.

Si veras aequitatis, atque justitiae leges in sexendis iudiciis desideres, Theologos illos cons

Ias, omnemque scrupulum adiment, docebuntque iudieem in sententiis ferendis opinionem minus probabilem relicta opinione probabiliori sequi φορθ , immo contra propriam opinionem ς illum , qui

bonis eedat , tuta conseieistia posse sibi , ω fami-

Iia sua , ne inderorὸ vivat, necessaria retinere , Iieὸt debita , pro quibus cedit , sint ex iniustiatia , Θ notorio delicto eontracta ; ἰicere ei, qui paratus es furari a paupere , persuaileri ut furetur a divise tali determinatὸ: non esse deni que in eo eientia furem , nec peccare, qui per occultam aereptionem compensat id , quod sibi de- .

betur , ω posse iurare etiam eoram iudice se nihil accepisse, intelligendo quod sibi non debeatur . Si denique in rebus aliis erudiri velis, in quibus estraenis hominum cupiditas, & corpo

reae voluptatis ardor liberrimi exspatiatur , non

340쪽

modo singula, & minutiora quaelibet accuratilissime exponent , ac longa de his oratione disiserent, a quibus honestas , ac pudor ingenuas aures, & Oculos deterrere debet ; sed faciles etiam , ac benignos assertores invenies , qui diis vinas, humanasque leges mitiori, ac benignori sensu inflectentes ab ejusmodi flagitiis , ac libidinibus omnem sere peccati labem abstergant, parumque absint, ut illa non modo licita , sed debita quoque esse velint, ut nempe appetitur matur alis suis actibus Ite ite fruatur . XXI. Ubi vero probabilibus ejusmodi rationibus innixus, atque eximia gravissimorum hominum auctoritate confirmatus eiusmodi actus prudenter admiseris, nulla tibi severitas timenis da erit; nec dubitare unquam poteris, quin tibi divina Sacerdotis potestate i celerum absoluistio concedatur. Si enim rectam habeas intentioismm probabilem opinionem acquirendi , qua tibi faveat , animoque a claris nihil agendi probabili eo cientia contrarium, lieitὸ quidem potes varios adire consiliarios donee invenias qui reis, spondeat ad libitum s quin etiam , quando paenitentis opinio es probabilis , absolvi a Sacerdote debet , etsi secus opinante quam ille sentiat Is quidem negare absolutionem operanti eκ opinione

probabili culpa est ex genere suo mortalis ; ω si

paenitens probabiliter eredat Confessarium non imis sensurum absolutionem si fateretur eo uetudinem peecandi, potest a quivoeatione utendo negare consuetudinem , ut fiat sensus consuetudine pereandicareo , non absolute , sed, ad eonfitendum tibi deprafenti: idem dicendum est de oecasione proxima , rnevit bili tamen sinὸ magno ineommodo Φ scandalo ; qttinetiam licebit quarere occasionem peccauis

di primis , ω perse ob bonum spirituale , vel remis