장음표시 사용
411쪽
eum eonsensio summa; sive omnium rerum, eon Aliorum, voluntatum sine ulla exeeptione communitas . M enim amisitia nihil aliud, nisi
omnium divinarum, humanarumque rerum cum,
benevolentia , ω ebaritate summa eonfensio : qua uidem haud scis , an excepta sapientia quidquam
melius homini sit a Diis immortalibus datum sal sunde illos facilius, atque vividius constanti ais moris , & amicitiae vinculo devinciri conspicimus, in quibus eadem patria, studia , mores , aetas , ac indoles reperiatur; & eximium hunc amicitiae splendorem minui, vel extingui, ubi studiorum, & affectuum disparitas oriatur; dianares enim mores disparia studia sequuntur , euare dissimilituιο dissociat amicitias fbJ. Sin vero divitias, honores, aliaque id genus corporis, atque fortunae bona consideres , inaequalia certh in amicis haec esse poterunt; sed
amicitia tamen illa amicis omnibus veluti comis munia reddere plerumque solet. Idque faeienis dum est omnibus , ut si quam pranantiam virtuistis , ingenii, fortuna consecuti sunt, impertiane eam suis , communicentque cum proximis scJ; praecipua siquidem charitatis , benevolentiae , amiciistiae lex est, iusta celebre effatum illud amieorum omnia communia d) , ut ii , qui sunt in
amicitia, eonjunctionisque necessitudine superio- rex , exaequare se cum inferioribus debeant f sie inferiores dolere non debere se a suis amicis aut
ingenio , aut fortuna, aut dignitate superari le) . VIII. Sed haec pulcherrima amicitiae munera illi solum inesse possunt, quae sincera, ac honesta suerit, quae nimirum, ut Aristoteles ait, Tom. Cc in
412쪽
la honestate fundata sit, vel, ut inquit Cieeis To , virtute esse nullo pacto pores fa J, quae
non alias amori vices, ac mercedem aliam rependi velit, quam amorem. Si enim amicitia utilitatem, seu voluptatem inquireret, illa non amorem, sed voluptatem ipsam , ac utilitatem veluti finem respiceret; illa par pari, vel amorem amori non redderet; illa sanetissima justitiae, vel aequitatis iura violaret; illa denique perennis, & constans esse non posset; sed quemadmodum solo voluptatis, ac utilitatis amor suscepta suerat, ita quoque voluptatis, & comis modi studio facile rescindi posset: unde praecla re inquit Cicero mihi quidem videtur qui ut Iitatis e Da fingunt amicitias, amabili simum
nodum amicitia tollere s non enim tam utilitas parissa per amicum , quὰm amici amor ipse delectat LbJ .
Ut itaque amicitia perennis haberi possit pluis rimae leges ab Aristotele set, aliisque sapientissimis viris aeditae sunt, quas eleganter admodum, & accurate Cicero exponit, ut plurimum proinde deceat illarum aliquas ipsius fere verbis, atque coloribus expressas, hic eκ- hibere a IX. Prima itaque lex amicitia sanetatur, ut
neque rogemus res turpes , nec faciamus rogati . Deinde ut ab amicis honesta petamur, amicorum caussa bonesta faciamur et ne expectemus quidem dum rogemur idi . addendum eodem es , ut ne eriminibus aut inferendis delectetur amicus , aut eredat illatis . . . . est enim boni viri hae duo te
413쪽
quam fronte occultare sententiam . Deinde nomρIam ab aliquo allatas eriminationes repellere ,
sed ne ipsum quidem esse suspieiosum semper alia
quid existimantem esse ab amico violatum. A cedat hue suavitas quadam oportet sermonum, atque morum , haud quaquam medioere condimentum amieitia. Tristitia autem , ω in omni re
severitas habet illa quidem gravitatem , sed amia citia remissior esse debet , se Iiberior, cfr duuetor , ese ad omnem comitatem , facilitatemque proelivior . Illud etiam in amicitiis ineundus cordi esse debet , ut ne nimis eito diligere inincipiamus , neve non dignos a digni autem sunt amicitia , quibus in ipsis inen ea D eur dii gantur . . . . Sed plerique , neque in rebus humanis quicquam bonum norunt , nisi quod fructuosum sis , ω amicos tanquam pecudes eox potissimam diligunt, ex quibus sperant se maximum fructum esse capturos et ita pia Ieberrima iIIi , maxime naturali carent amicitia per se , ω propter se expetita ... ipse enim se quisque diligit , non ut aliquam a seipso mereedem extin
gat ebaritatis sua , sed quod per se sibi quisque
charus es : quod nisi idem in amicitiam transferatur , verus remicur nunquam reperietur , essenim is , qui es tanquam alter idem . . . Quod cum optimum , maximumque sit , si id volumus adipisci, virtuti opera danda es , sine qua neque amicitiam , neque ullam rem expetendam consequi possumus f ea veris neglecta , qui se amicos ,abere arbitrantur , tum se denique errasse sentiunt eum eos gravis aliquis casus experiri cogit . Quo-eirea eum iudicaris, diligere oporteι , non cum
dilexeris , iudicare . . . Quod si in Irena , ides in concione, in qua rebus fictis, cu adumbratis loci plurimum es, tamen verum valet s mο- Cc 1 do
414쪽
do id patefactum , illuseratum est , qu d imam Ditia fieri oportet, qua tota veritate perpenditur ι in qua nisi, ut dicitur , apertum peritur Uideas , tuumque sendar , nihil fidum , nihil
exploratum habeas , ne amare quidem , aut amar Epossis , eum id quὰm verὸ fiat , ignores ta). X. Atque ista de amicitia , ejusque legibus dicta sint, ut intelligi posset quibus illa finibus circumscribi, sive luminibus exornari deis beat, ut virtutis, & justitiae splendorem habere, atque ad persectam hominis tranquillitatem , Delicitatemque conserre possit. Aliqua tamet de amicitia ipsa attexenda erunt inferius ubi de gommuni generis humani societate, ejusque viribus , & officiis disseremus: quemadmodum ibi fusius, & oportunius de Religione, pietateo , observantist , vindicatione , veritate , gratia, aliisque iustitiae partibus disputabimus, quas suis periori loco brevissime complexi sumus. XI. Nunc illa peccata , seu vitia exponi deinbent, quibus eadem justitia laedi, sive violari poterit. Itaque iustitiae virtus, aliarum vi tutum instar, desectu, vel excelsu offendi poterit: cum nempe aequalitas illa, mediocritas, sive proportio non salvetur, quam ad iustitiam requiri, vel in qua justitiae splendorem collocatum esse iam diximus; sed plus , aut minus aequo conceditur. Id clarissimE in justitia commutativa, sive distributiva deprehendi potest, ubi nimirum pretium labori, honor injuriae, compensatio damno, praemium virtuti, vel sceleri poena non aequetur; quin etiam liberalitas ipsa, vel beneficentia vitiosa esse poterit, si obsit benignitas Θ iis usis, quibus benignὸ videbitur
415쪽
Fitur fierν , cateris a' si benignitas majorquὰm facultar , si denique benesium sinὸ deINctu tribuatur sa) .: XII. Nulli bi tamen fortasse facili θs contra iustitiam, sive gratiam peccatur, quam cum i grates sumus; ubi nimirum beneficii memoriam
facile eXtinguimus, aut certe amori, ac bene-ncentiae nonnisi injuriis vices rependimus: unde Seneca inquirens eur actio non detur adversus ingratum ρ illud in caussa fore respondet, quod Bor frequentissimum crimen nusquam punitur , rabique improbatur : sed, ehm di ilis esset in- rei asimatio, tantum odio damnavimus sinter ea reliquimus , qua ad vindices Deον mittimus b . Nec immerito certh hoc ingrati animi vitium gentes omnes odio maXimo prosequuntur, ac impense execrantur quod pulcherrimae virtuti, sive gratiae, quae in se fere virtutes omnes comple stitur, opponatur: hac enim Mna virtus non solam maxima, sed etiam mater virtutum omnium reliquarum. Quid ea enim .
ut praeclare optimEque ait Cicero , pietas , nsvoIunias. grata in parentes qui sunt boni eiaves , qui belli , qui domi de patria bene meren- benesia meminerunt ' qui fan i, qui religionem eolentes , nisi qui meritum Drrs immortalibus gratiam iustis honoribus, , memori mente persolvunt ' qua potes esse iucunaitas vita subIatis amisitiis y qua porris amiciaria potes esse in ingratos ' Quis est nostrum Iibe
raliter educatus, eui non educatores , cui no
magistri fui, atque doctores, eui non Ioeus ille, ubi ipse altus , aut doctus est cum grata recordatione in mente versetur 7 cujus opes rant a
416쪽
esse possunt , aut unquam fuerunt, qua sine mutatorum amicorum osciis flare possint D qua eertysublata memoria , gratia nulla extare pose sunt . Equidem nil tam proprium homini s ex iissimo, quam non modo benesio , sed etiam bene- ωο lentia significatione alligari s nihil porrὸ tam
immane, tam ferum , quam committere , ut be
nemio non dicam indignus , sed victus esse via dear sal.
XIII. Ex iis verb , quae hae enus de iustitia , vel vitiis iustitiae oppositis dicta sunt, facile dirimi poterunt quaestiones illae , quae ab Aristotele , aliisque pluribus fieri solent; utrum nempe volenti fieri possit injuria λ ac utrum graviussit injuriam pati, vel facere Facile nimiruri reponi poterit gravius, & iniquius esse iniuriam alteri inferre , quam ipsam pati . Qui enim patitur, nullum jus laedit, ideoque iniustus esse, sive peccare non poterit; ille vero , qui iniuriam alteri intulerit, a iure deflectit , ideoque purissimas tui titiae , vel aequitatis leges offendit, & iniquus haberi debet.
- Et quamvis etiam volenti , & consentientivis, & injuria inseratur. semper tamen aeterinna iuris, iustitiae, vel honeliatis praecepta Vio tantur, quae privato cujuslibet hominis arbitrio, seu voluntate variari non possitnt; ideoque etiamsi quis iniuriam non modo libere , sed libenter etiam eXcipiat, ut olim Martyres, &Sancti viri calumnias, dolores, & mortem ipsam mira alacritate, desiderio, ac voluptate perserebant , semper tamen iniuria legi contraria censeri debet, adeoque semper injusta, vel iniqua erit. Nulla tamen contumelia volenti iris
417쪽
DISP. III. CAP. X. 4. rogabitur, ut conqueri deinde, vel offendi ponsit; undet celebris est Iuris regula, quod ferenti , ω consentienti non sit injuria , neque da-ιus saJ.
De Fortitudine , ejusque partibus.
I. Apientissimus ille imperator Agesilaus, cum ab ipso quaereretur iustitiane foret , I an fortitudo melior ' dixisse sertur si omnes iussi essent , fortitudine nibiI opus fore. Ac certe si homines singuli purismatnas aequitatis leges superitis expositas servare, ipsisque dirigi vellent, nemo iniurias repeli re , vel patriam urbcm tueri, vel pro liberis, fortunis , vitaque ipsa fortiter , constanterques dimicare cogeretur. Sed cum in plerisque hominibus tenuissimus aequitatis , pietatis , retiagionis amor appareat , & humanus animus voluptate , invidia , aliisque affectibus in aliorum . perniciem assiduis veluti stimulis incitetur , adeoque plurima incommoda ex omni parte nobis immineant, ad tranquillam , pacatamque hominis saustitatem requiritur sortitudo, qua obieeta mala repellere, vel si repellere certe non liceat, alacriter ferre ille possit, ut nimius proinde metus , ac dolor temperetur. II. Hinc optimis sortitudo a Cicerone desiis
418쪽
m tu sa); sive etiam brevius eonsideratae peν lamis Drum susceptio, st Ioborum perpessio sbὶ ; quem admodum a Stoicis definiri consueverat eo Τ συι is sabiIis iudicii in iis rebus , qua formidoinrasa videntur , subeundis , ω repeIIendis e) . IIIa nimirum circa pericula versari debet, quae aut subeunda fortasse fuerint, ubi id religio , necessitas, pietas exigat, ut si pro patria, sive pro Principe in iusto bello sit dimicandum ;aut repellenda, si aliunde nobis immineant; aut denique alacriter , & constanter sustine da , si repelli, sive vitari non possint.
III. Haec ipsa tamen constantia , vel animi vis , mediocris, ac moderata esse debet; alioquin audacia, seritas, sive temeritas vocaretur. Itaque fortitudo , ut praeclare inquit Agellius ,
non ea ea , qua contra naturam mons ri vice nias itur , uItraque modum eius egreditur , aut su- rore animi, aut immanitate, aut quadam mise-
ea , ese necessaria in perpetiendis doloribus exemeitatione, qualem fuisse aecepimur ferum quendam in Itido Casaris gladiatorem , qui eum uuia mera eius a Medicis exsecabantur , ridere solitus fuit ', sed ea vera , 6r proba fortitudo est , quam
maiores nostri scientiam esse dixerunt rerum tois Ierandarum , ω non tolerandarum, per quod apis
paret esse quadam intolerabilia , quibur fortes viri aut obeundis abhorreant, aut fustinendis d . Itaque praeclarE sallimur, & eximio fortitudinis nomine abutimur cum disimus ω gladia
419쪽
admodum certE Aristoteles insanos illos appetis Iat, doloris expertes, qui nihil formident, quales dicunt esse Celtas , qui ne ipsos quidem
terraemotus , aut protellas timent a J.
Plerique etiam fortitudinis voce abutuntur, dum fortes illos appellant, qui eximio , ac sinis fulari corporis robore , vel firmitate praecelant. Ipsa nimirum virtus in animo , Πon Incorpore spei lari debet ; & quamvis aliquis infirmo corpore, fraelisque viribus sit, dummodo in suscepto semel consilio immobilis persevelli, nullis illecebris, nulla formidine , nullis aste-ctibus perturbetur; sed cedere nescius , adve De sortunae viribus aequabilem semper , ac tranquillum animum opponat, eximiam tamen fortitudinis laudem merebitur. Hinc optimE Observat Cicero , quod , lichi illa, quae sortiter , & excellenter in bello gesta sunt, quasi pleniore Ore laudentur ; non minor tamen gloria debetur illis , qui in pace , civiumque socIeta te res praeclare, sortiterque susceperint; &,
cum plerique arbitrentur res bellicas maIores e se , minuenda esbae opinio , quoniam , inquit , si verὸ volumus iudicare , multa extiterunt urbana maiores , quὰm bellica b) . . IV. Neque solum mediocris haec animi conmstantia , vel moderata esse debet, ut sortitudinis nomen, laudemque obtineat; sed illud in primis requiritur, ut honesta sit, vel ad honestatem, & iustitiam dirigatur, nihilque aggrediatur , quod a pulcherrimo honestatis ordine abhorreat. Hinc Aristoteles ait par esse virum fortem non necessitate , sed honestate excitari c .
420쪽
quemadmodum Cicero asseruit fortes , 6r sapisaeis ter viros , non tam pramia sequi solere recte factorum, quam ipsa rectὸ facta fals ideoque siquis voluptatis amore, vel sola privati commodi caussa contra honestatis, fidei, pietatis, & amicitiae iura sortiter aliquid, & praeclare gereret, fortis haberi non posset; tantumque abest , ut apud aequos rerum iudices laudem consequi potaset, ut potius infamiam, Vel dedecus meretur. Hinc reprehendi quoque merito poterunt,
Insontes peperere manu , vitamque perosi Proiecere animas ibJ , qui levissima nimirum caussa, ut inanis gloriae cupiditate, dedecoris, ac infamiae formidineis in seipsos violentas manus iniecerunt, ac audaci quodam , & maximo sortitudinis , & consta tiae genere seipsos peremerunt, ut de Catone , Lucretia, aliisque pluribus memoratur; si tamen adhue dicen/a es fortitudo , qua ita histmalis vine itur , ut hominem , quem sicut virtus regendum , tuendumque suscepit, non modo non possit per patientiam conservare , sed ima ansuper cogatur , oecidere . . . utrum obseero Cato iI-
e patientia , an potistr impatientia se peremit y non enim hoe fecisset nisi victoriam Caesaris impatienter tulisset. Ubi es fortitudo ' Nempe eoo sis , nempe succubuit , nempe usque adeo superata est , ut υitam beatam derelinqueret , desereret
fugeret feJ. U. De variis modo sortitudis partibus loquuturis a) UVat. pro Milon. bὶ Viet. Ain. VI. υ. 234. leὶ Aue. Rebus in adversis faelle est contemnere vitam, Fortiter ille faeli, qui miser esse potest. Mart. II. etur. 68.