장음표시 사용
281쪽
specialiter ordinatis, nutriri solent: hyemeque produ- .ctiore,asperiorique inualescente, putaminibus quercinis, loco foeni vel culmi, iumenta vescuntur. Aestate verb, in lucidissimis noctibus pascua sumunt sub cura pastorii, propter improbos vermes,& bruchos: quos ipsi custodes piceis fumis, ubique pinorum combustione
flammantibus, exurunt,aut arcent. Sed no ex integro: quia ingruente autumnali tempore, bruchi ingrediuntur cutes macrorum boum, ibique hFbernant, ut tempore vernali cutem exeant,ac hospitem vexent: veluti erucae folia arborum depascentes , quarum seminario solliculo inhaerentes,hyemem transigant quietiorem. Boues tamen, quibus vermes huiusmodi sunt infesti, ε coetu aliorum, quantum industria permittit, seorsum impinguandi mactandique segregantur: tuncque dorso tenus velut cribrum cutis perforata apparet, pretium sui diminuens aliena labe . In iis autem locis sanius conseruantur,celeriusque impinguantur, ubi nec muscarum aculeis, nee bruchorum stimulis agitantur de fatigantur, & herbarum viretium satietate non
Omagici equi statura mediocres, admirandae foram titudinis & pernicitatis sunt,in montibus ae viis saxosis penetrandis. Suetici verbac Gothici, paludes de colles altos, profundosque saltus in disterenter Iongiore dieta, magnaque celeritate absoluiit. Oelandici, quia paruuli sunt, ludicro magis spectaculo, quam labori deputantur: l icet & in illis egregij laboriosique, distincto genere reperiantur. Equi etiam Finnonici bonae qualitatis sunt.
De Equis praeliarita . cap. q. MAximi verb equi quos Septetrio producit, praesertim in regno Vestrogothoru, non sothin publico edicto hippagogis educi prohibetur,sed ut militaribus exercitiis, & disciplinis ad omnem armoru vium pro patriae defensione enutriri, custodiri, & adaptari de
282쪽
beant, satis strictὲ iubetur. Tales etenim equi hyemalibus bellis, quae in Aquilonaribus regnis fiunt, ob conatum frigus assueti, hyemis patientes, animositate ac sortitudine armatum sessorem, quocunque direxerit, inoffenso accessu,ac valido cursu intrepidὸ coportant:& ob id omnibus generosis equis, quos Hispania, Ne apolis, Gallia vel Germania gignit, assimilari possunt, . si praeferri non merentur. Licet Africis, Numidicis, aut Turcicis equis in celeritate cursus non comparantur: hanc tamen velocitatem mira audacia & fortitudine recompensantes, pro natura populi, loci, & temporis qualitate, maximis bellis satisfacere deprehenduntur.
relis Diu- I Eles seu catti, Graeco vocabulo Aeluri nuncupati, L satis magni, frequentesque, candidi praesertim c loris, in Septentrionalibus terris reperiuntur: qui nedum domos, humanasque habitationes, horrea, atque granaria, sed & agros aedibus viciniores , mira sagaci-x 1 sti, x xς murium gliriumque praeda compurgant. Qui ve- eo sylvestres sunt, avibus,& minutulis animalibus in sidiantes, vesciitur. Harumq; fellii pelles vestibus su duchae, mire prosunt aduersus hyemales asperitates.
Hircorum in Aquit. numerosius et rex.
De Hircis capris. cap. 6.HIrcorum & caprarum in Aquilonaribus terris lo-ge maior est abundantia, quam in reliquis Europae locis, ob montana pascua, & pastoruin caprariorudiligentissimam curam. Hirci itaque ibidem sunt magno corpore, crasiis cruribus, breui & plena ceruice, auribus flexis & depressis, paruo capite, longo, spisso ac nitido collo, cornibus altis dc latis, animosi, bellicosi,& robusti, ita ut lupis mediocribus, canum tame auxialio, congredi non formident. Ferὲ omnes colore albi sunt:ita & caprae. Hyeme pascuntur pinearum arborum corticibus, atque mulco,& populeis virgis . Pelles eorum maximis nauigiis, quaestus & lucri causa, decadumque numero exportatur ad Germanicas Oras:
283쪽
ubi rursus amplius disperguntur in qrbem. Similiter casei, propter essicaciam nutrimeta, ac medicinae, scilicet stupide ac in grossatae car iis, vel turgentis. CV-nibus caprinis crudis, sole, sale,ventoque siccatis, inco 'et emlae auidius vescuntur, quam ilico mactatis adhue tem- pore aestatis,&agriculturae. eduntur. Puae munera dentur nouis nuptis. cap. 7. P Opulis Aquilonaribus mos est, nouae nuptae plebeiae conditionis, pro initiandis augendisque a mentis,& dornestica supellectile, liberali ter dona,
re porcat ouem,& Vaccam,atque marito equinos pilos, canem, felem,& anserem.
De Raetiferis. cap. 8.ΙN partibus septentrionis utriusque Bothnianim extremi Aquilonis terrae, quasi a fundo , cantur & magnae Lapponiae, bestia tricornis genere ceruorum, sed longe procerior, robustior, ac vclocior,Rangior duplici ratione dicta: una, qudd in ca pite ferat alta cornua, velut quercinarum arborum ra mos: alia, quod instrumeta cornibus, pectorique, qui bus hyemalia plaustra trahit, imposita, Rancha & Lo-cha patrio sermone vocantur . quorum cornuum duo caeteris maiora, eo loco, quo ceruus habet: sed ramo-
284쪽
fiora ae extensiora. ad ramoa quindecim aucta. Aliudvem in medio eapitis , ramusculis circunstantibus Geteris breuioribus, stum est, caput undique eo tra inimicis bestias, praecipuὶ Iupos, armatum reddens . imb admirationis decus inter caetera monstra praesentans. Cibus huius bestiae est, muscus mo tanus,eandidus, praesertim in hyeme, nivibus in si perfiete soli eoopertus: quas nives, licet densas , naturae instinctu quasi sylvester equus) perforat, cibit quaesiturus. In aestate verb Aliis ac frondibus arborum. stando eundoque melius,quam se inclinando floribusae herbis,propter cornua nimis antrorsum incuruata, vescitur:idque laterali de obliqua capitis inclinatione. Iubatum habet collum, veluti equus: ungulas bisurueas, & ferὶ rotundas, a natura tributas, eo qubd eius
transitus,aut cursus etiam admissis sessore,fit super altas nives, in vallibus, campis, aut montibus condensitas. De 'vulitate baim ann udis. cap. 9
MAnsuefacta lixe animalia, veluti armentaru gr
ges,maximam praestant dominis suis utilitatem, videlicet in lacte, pelle, neruis, ossibus, ungulis, eornibus,pilis,ac carnibus ad victu delicatiorem. Quidam terrarum incolae possident ro. 1 .RO. 7 o. oo. 3 Oo.
vel ue oo. qui pastorum cura ad pascua ducuntur, dc re ducuntur, stabulisque,ob agmina montanorum lup rum caeteris ferociorum grassantia. clauduntur. Educti in terras alienas, praesertim ultramarinas,ob caeli solique mutationem, aut insolitam escam nisi pastore consueto cibentur no diu super sunt: quemadmodum olim Illustrissimum Principem Suetiae Stenonem Sture iuniorem, Duci Hol satiae Friderico sex huiusmodi animalia misisse, notatum est, duosq;,masculum de foeminam, Lapponicae gentis coniuges, eisdem animaliabus adiunxisse custodes: quibus e sua natiua terra tras
Iatis, atque alienae directioni subiectis , quia optata quies, vivendique ratio subtracta erat, nec ipsi, nec bestiae singulari cura destitutae, diutius in vita mansere. Similiter dea Rege Suetia: Gostauo eirca annos D
285쪽
mini im postqua aliquot 'illustribus viris terrae Prusesiae, chira ad spectaculum tum ad generis propagationem, decem similes utriusque sekus rangi seri emisii es.sent, sylvestri libertate donati sunt: at nihil inde eompertum erat,an ipsa mutatio loci profuerit stirpis propagationi.
Idendum est,duo esse genera Rangiserorum, syl- uestrium videlicet,& domesticorum : qui usibus humanis subdita mansuetudine fideliter inserui unt, ubi ferae naturae reliqui in solitudine relicti, ait mento generis se sociant, ut interim venatione prematur. Qui domestici sunt, curulibus plaustris aptantur, optimeque grauissima plaustra per rura campo Rite deducunt, res scilicet pretiosarum pellium, pannorum, piscesiue diuerta speciei continentia: eo qudd pro maiori parte Lappones ichthyophagi sunt, inexhausta fertilium aquarum piscatura viventes, ut & infra de eo rum diuersis exercitiis erit aperiendum. Iter itaque eo rum est in vallibus planis, Noruegiam ad quam frequentius proficiscuntur respiciens, tanquain in rerum commutatione locum viciniorem, ac populum fideli, oris amicitiae seruandae commodiorem . Qui verb his curribus praeseisti sunt, vulgari gentis nomine Quenar
286쪽
ΗYemalium vehiculorum usu miram commoditatem assequuntur praedicti Lappones , maxime qudd lubricitate huiusmodi vehiculorum cum nive
conformi, longa peragunt itinera,ad loca rerum commutationibus deputata, pro ut superius Libr.ii. de forma eorum extitit declaratum: dc edicto, ne externis hominibus ob maximam celeritatem accommodentur. Hic verb ostenditur, quod ea velocitas causatur ex pellibus tenerrimorum Rangiferorum, vehiculis his hyemalibus subductis, hac praecipuὶ arte, Vt anterior pars pellis, antrorsum consuatur sub taeda: quo sit, ut pili foras eversi, nedum lubricitatem generent progrediendi, sed & resistendi firmitatem, ne retro labatur aurigar alioquin in collibus altis nunquam haberetur, aut per ficeretur optatum iter. Imb eo compendio viatores arcubus sagittisque extensis, sylvestres ransiferos Venatu acquirere solent. --
3o. lidis aut exegit necessitas, centum,& quinquaginta milliaria Gothia passuum, id est,triginta miliaria Gothicra ς Germa-
ω -ο die nica confieientes : cursusque eorum animalium non mi exeinrunt noris grauitatis, quina equorum reputantur.
287쪽
' nec moditatepartium huius an alis. cap.r I. T Ae depintur ad usum domestici nutrimenti , aec erum illius, adpotum conuenientem. Pellis protegumento humano, tam corporis, quam lecto ru: im ciequestrium sellis, culleis, & Gllibus artificum diue sorii aptatur vallae enim tenax de λrtis est, ac durans. Nerui loco Iini ibidem ob frigora non crescentis ad indumentorum usum,instar fili praeparati, deputantur, prout superius lib. . de colligatione nauium, ferro deficiente, fuerat interpretatum. Ossa atque cornua, a euum & ballistarum artificibus, avide ea pro rerii commutatione quaerentibus,applicantur. Similiter & vngulae spasmaticis prosunt. Pili pro farciendis mollifieandisque sellis equestribus, atque puluinaribus pro hospitibus honorandis,& syeme reprimenda. Carnes eius animalis optimae & salubres sunt, sale ventoque ficcatae, durabiles ad plures annos: licet interim mos genti fit, ex venatione veteribus adiungere recetiores.
O LAI MAGNI GOTHIARCHIEPISCOPI VPSALEN sis
de animalibin diluestribus. Epitome Libri decimioctauum Alcibinfra on ris in captura eam .
tim in vasta solitudine , insidii R; ex
tentorum telorti, industria venatorum cepissime capiuntur, vel maximorum canu insultu retruduntur in antra ru-yium, ut inde raro vivae evadant: imbquiescentes
288쪽
quiescentes humi, vel erecti stantes onagri maximi, a minima quandoque mustela guttur insiliente mordetur, ut sanguine decurrente illicd deficiant morituri. Adebun satiabilis est haec bestiola in cruore sugendo,Vevi 2 similem suae quantitatis habeat in omnibus creaturis. Hacq; bestia cannis imposita, chordaq; directa, quidam praedantur nidos . hyrundinum, lumbarum,& gallinarum, ut eoruni extrahant pulloh: quibus naia ct insidiatur, hoc solo instinctu, ut sanguinem fugat, quasi ventrem haberet elephante maior m. Depugna Auamctu onagrorum contra rupta.
mines sustinere yenatores telis asperis, sagittis ; latis,millenis insidiis sese in vasta solitudine impote- es: imb & bestiolas contemptibiles, mustelas scilicet
praemistas, respectu tam procerae altitudinis me: nisi de ferocis imos lupos, montanos praesertim , susterat insidiatores: eo videlicet modo, ut quii asperrime hyemes sint, dense ue niues, ipsi lupi fame pressi, heremita eb vasto agminς circumeuntes expostulent pretans; lacubustiue congelatis onagros inesse speculan-3us in quos irruentes,& ungulis de cornibus vel interimuntur, vel effugantur.Tanta enim vis est in ictu unpsilae, ut illico tactum lupii interimat, aut fodiat: quod saepius.in canibus robustissimis venatores experiun
289쪽
tur, imb elabente cane opposita arbor eliditur, quasi fungus adesset. Onagri naturae instinctu, norunt apta certamini loca,scilicet in lubrica glacie,in qua mucr natis ungulis sunt solidiores, ubi Iupi quasi in vaginis
ungulas retinent viribus vacuatas : atque ita in confliactu manentes,non procul absunt venatores, qui fatisatam partem prεlio excedentem,ad interitum usq; subsequi solent,alieno periculo praedas opulentiores conquisituri. Fit enim atrox certamen, ut pauci onagrom, at multi Iuporum lacerati linquatur: quos ob pellium Valorein venatores acceptant,atque interim onagri seu alces in tuta recedunt. Lupi procul dubio super congelatum nivium cacumen, tanquam leuius insultantes, exciperent victoriam, ubi alces graui pondere nivibus immersae, lupis fierent esca. Ita prouidens natura Vnia
cuique animanti, idoneum campum pro sui defensio. ne distribuisse videtur. De cen- σ Dat M. cap.3. I Det in septentrionalibus terris, plus quam in alia
orbis ulla regione,videtur asperrima frigora prae- dominari: tamen innumerabilis ibidem etiam ignoti generis animaliu multitudo reperitur, ut partim dictum est, atque peramplius ostendetur. Inter quae ad esum humanum praedicti onafri, di hic dicendi cerui. damula atque capreoli, nobiliorem sortiti sunt aestia mationem:& ob id eorum venatio solis nobilibus,a
rue eorum ossicialibus, & priuilegiatis regnicolis, utunt hospitum receptores, & Ecclesiarum prassides, antiqua lege reperitur admissa: atque etiam ne auiditate venatorum quorum maximus ibi numerus est solitudines evacuentur in sobolis propagatione. Cornibus tamen in nemoribus, tanquam pignore futurae prare aerelictis,utuntur occupatores: licet non facilius sit ea inuenire, quam ceruas prospicere par turientes, aut onagrum liberum in terra falsugi
290쪽
MAxima horum animalium abundantia est in Septentrionalibus aquis , eb qudd quietiores sunt, quiriti Rheni, vel Danubij. ubi strepitus est, & incessabilis nauigantium labor. In Aquilone infiniti fluuii
sunt,& arbores aptissimae, pro domibus aedificandis: quas & mira fabricant arte, docente magistra natura. Gregatim etenim ad caedenda ligna incedunt, dent
busque ligna praescindunt,& praescissa ad sua latibula
miro modo comportant. Nam unum ex suo grege I
boribus inutilem, desidem aut ignauum, vel senio confectum, sed maxime alienae societatis & gregis profugum, pro vehiculo pedibus eleuatis supinum in terram dor tenus sternunt: inter coxas & crura, ligna ordinant, & coponunt:& eum trahentes ad suas mansiuncula I lignis exonerant: iterumque exeunt & redeur, donec institutae domunculae fuerint elaboratae, situ scilicet bicamerali vel tri camerali, ut corpus ab aquis emineat.atque cauda in eis quiescat, quae, Ut pedes posteriores, pro piscibus in escis habetur. Est enim cauda instat pisicium squamosa coriaria, tum densitate suffulta, atque nodis latentibus mirὲ distincta, delicatissimam praebens esca atque medicinam iis, qui sauciis intestinis elanguent. Nec periti coci eius praeparati nem ignorant,sive pro cibo, siue pro medica refocillatione sit praeparanda. Dentes habet acutissimos,Vt arbores iuxta flumina, quasi ferrea nouacula cedat: quia