장음표시 사용
31쪽
16 IusTITUTIONEs ΡΗILos. causae nomine notum fuit Cartesio rationis sussicientis principium; ita enim in meditationibus de Deo ratiocinatur: Nulla res ex sit, de qua non post quaeri, quaeuamst camsa , cur . exsat. Hoc enim ae ipsi Deo quori potes, non quod indiseat ulla causa, ut exsat ; red quia ipsa ejus naturae immensiatas es causa , propter quam nulla causa tu diget ad exissendum . Nullum dubium est , quin causae nomine rationem sufficientem in hoc loco significare voluerit Cartesius.
De Ufentia, oe exissentia entis.
I. ILIVS dicitur id omne, quod existere pot- ' , est, 1eu cui existentia non repugnat. Ita arbor in horto emorescens, sicut & a bor in semine delitescens estens. Hinc quod possibile est, ens dici potest; quod autem impossibile est, ens esse nequit. Itaque notioentis in genere existentiam minime involvit, sed saltem non repugnantiam ad existendum, seu, quod perinde est, existendi possibilit tem. Ens fictum appellatur id, cui existentiam non repugnare ponimus, quam Uis re
vera repugnat, idque fit ex eo, quod non advertamus contradictionem in fallace, &deceptrice notione latentem. Quoniam enim imaginationis vi fingi quaedam possunt; ideo ea sibi invicem minime repugnare nobis videntur, etsi fieri nequaquam possit,. ut e tra imaginationem existant. E. G. Trunco
32쪽
& pedes equinos. Nemo tamen sibi facile persuadebit fieri posse, ut istiusmodi homo
existat. Quoniam tamen impossibilitas demonstrari non potest, existentia eidem non repugnare sumitur, atque ideo in entium numerum refertur, sed cum id perperam fiat, ens fictum appellatur. Ens imaginarium iulud est, quod notione imaginaria exhibetur. , Notionem imaginariam eam dicimus, qua ob quamdam sint litudinem fingitur, quod non est, ut per imaginem quamdam veluti praesens oculis sistere valeamus, quod in eos non incurrit. Ita in Geometria lineae rectae natio imaginaria est, si eam imaginemur tanquam filum subtilinimum ab uno terminoal alterum usque extensum. Quare differunt en ta ficta ab imaginariis. Etenim . entibus finis existentia repugnat; enti autem imaginario non tribuuntur, nisi ea, quae enti vero competunt, illiusque vices gerunt. Ita in notionis imaginariae exemplo praecedenti lineae rectae possibilitatem concipimus, cum Mium quodcumque extendi pone liqueat: modum metiendi rectam intelligimus, eam in
partes aequales, & inaequales dividendi possibilitatem, & quae sunt huiusmodi alia, advertimus. Si ergo caveamus de linea recta non . nisi ea praedicari posse, quae ad fili longitudinem pertinent, non modo omnem e roris occasionem declinamus, sed etiam longitudini absque latitudine concipiendae assu 1cimus, & a notione imaginaria ad realem deducimur. II. Si ens aliquod concipere volumus, in eo primum conliderari debent attributa essentialia, inter quae unum investigari debet,
quod primum in ipso ente concipitur. Illud
33쪽
. a 8 INsTITUTIONEs PHILOR. antem primarium attributum essentiam appellamus. Cum itaque nihil essentia prius inente concipiatur, ens per essentiam possibile est, ac proinde essentia entis possibilitatem ejus intrinsecam continet, & ideo essentiamentis intelligit, qui possibilitatem ejus intrin-
ecam agnoicit . Cavendum est autem, ne εcredamus, essentiam entis agnoscere, dum
idem possibile esse, agnoscimus ,' id enim manifeste absurdum est, cum ens quodlibet sensui obvium a posteriori possibile agnoscamus, etsi ei lentiam ejus ignoremus. Etenimis tantum entis possibilitatem intrinsecam agnoscit, qui a priori demonstrare potest, ens esse intrinsece possibile. Ita essentiam trianguli aequi lateri tenet , qui non solum novit triangulum aequilaterum tribus lateribus inter se aequalibus terminari, sed vi eonstructionis intelligit, non repuSnare , ut
tres lineae reme inter te aequales Jungantur,& spatium comprehendant. Hinc possibi lita-.tem intrinsecam entis, ac proinde essentiam
intelligimus, dum intelligimus modum , quoens fieri potest. IN. Cur essentia ipsi enti insit, ratio in- trinseca nulla datur ; est enim primum, quod in ente ponitur , ideoque nihil prius concipi
potest, ex quo Intelligatur, cur essentia ipsienti insit. Sic nulla datur ratio intrinseca, cur triangulum sequi laterum tria habeat latera aequalia; cur insint attributa propria,
quae nempe dato enti unice competunt, ratio sufficiens in essentia continetur; cur i sint attributa communia, quae scilicet aliisentibus conveniunt, ratio sufficiens continetur in aliis quibusdam attributis communibus: similiter cur modi inesse possint, ratio
34쪽
METAPHYs. PARs I. CAP. II. I9sufficiens in attributis continetur; cur autem
actu insint, ratio sussiciens continetur vel in aliis modis, vel in aliis entibus, aut etiamin entibus, & modis simu Exemplo totam rem illustrabimus. Ratio sussiciens aequalitatis angulorum in triangulo sequi latero est laterum aequalitas; ex hac enim sola demonstrari potest, angulos in triangulo aequitatem aequales esse debere. Porro laterum aequalitas ad essentiam triansuli aequi lateri pertinet,
angulorum vero aequalitas ad pitributa. Temnarius laterum numerus est attributum triangulis omnibus commune; in hoc autem communi attributo continentur attributa alia
triangulis omnibus communia. Si ignota sit lapidis essentia, non patet ratio, cur calidus fieri pollit; ostendiant autem Physici ex lapiadis attributis, calidum fieri polle. Cur a tem calor astu insit, ratio in ente alio continetur, veluti in sole, cujus radiis expositus fuit. Asserri etiam possent exempla plurima, in ovibus ratio sussiciens, cur modns aliquis in ut, continetur in pluribus modis, vel pluribus entibus, aut partim in entibus, partim in. modis . Huius generis exempla luppeditant morborum causae, quae non solum extrinsecae sunt, sed intrinsecas quoque corporis dispositiones supponunt. IV. In essentia entit continetur ratio eorum, quae enti insunt , vel inesse possunt Unde essentia a caeteris, quae enti insunt,
probe distingui debet. Ipsa enim nullamI
tionem intrinsecam habet, cur enti conU niat; cetera vero, quae insunt, aut inesse possunt, in dissentia rationem habent. EL sentia igitur definiri potest id, quod primum
de ente eoncipitur, α in quo contineturr
35쪽
zo INsTITUTIONES PHILIS. tio 1umciens, cur caetera vel actu in sint, vela nesse possint: & haec essentiae notio est no-rioni 1'hilosophorum conformis. Etenim Franciscus Suarer e Societate Jesu Tom. I. Dist. I. Oeet. 4. e sentiam rei id esse, dicit, quod e primum , ac radicale, s intimum principium omnium ac tonum, oe proprietatum, quae rei . conUeniunt; & paulo post addit; ventiam realem esse, quae in sese nullam inυohit r pug uanitam, neque est mere confidia per intel- Iectum, Tel etiam quod si principium vel
rauix re altum operationtinet, vel esses um. Si
i militer Cartesius in principiis Philosophiae pari. I. Una, inquit, est cujusquesubstantiae
proprietas, Pur ipsius naturam, essentiam 'ae consiluit, ad quam alii e omnes referuu- artesii interpres Claubergius in Meta- Pnyllca de ente , essentiae notionem ita ex-pιlcas: Ex omuibus, quae rei alicui tribuun- , uuum solemus considerare tauquam priamum, praecipuum, oe intimum rei, quod re-ι qua quodam modo complesctitur; oe certe eorum omnium quas radix , fundamentum, O NDm VPComus essentiam rei, oeci mr pectu ad proprietates, oe operationes indepi manautes ertam naturam dicimus. Notio
nem naturae nos suo loco dabimus distinctam, i EJUtque ab essentia differentiam explicabimus; caeterum patet, allatas essentire defini-- riones solis verbis , non reipsa differre. Haec autem omnia conserri debent cum iis, quaece essentia demonstravimus in Logica art. 2.Ge mate1 tali idearum disserentia.
pium illud Scholasticorum verbis enuntiabimus: Ab em adposse valet consequentia, seu
quod perinde est: Ab exseritia ad possibilia
36쪽
tatem valet consequentia: Sed non viceversa: a posse ad esse valet consequentia. Ita arti sex animo concipit ideam machinae, & clare perspicit, machinam possibilem esse ; nec tamen ideo machina istiusmodi existit. Quare patet , possibilitatem non esse rationem sussicientem existentiae, ac proinde eX eo,
quod aliquid possibile sit a priori, non tamen intelligitur, cur existat. VI. Exilientia definiri potest complementum possibilitatis , ducitur etiam actualitas ,& ens, quod existit, ens actuale, vel etiamens actu : quod vero sufficientem existentiae suae rationem in aliis entibus habere potest, ens potentiale , seu ens in Dotentia appellamus . Ita arbor in semine delitescens, quatenus per entia alia existentia, nempe solum fertile, pluviam, rorem, calorem solis ad actum deduci potest, estens potentiate. Si empotentiale rationem sufficientem existentiae tute habet in entibus actualibus, dicitur ensin potentia proxima. Si autem entia illa nondum existunt, seu non sunt actualia, dicietur ens in potentia semota .
VII. Hic quaeri potest , an ideo ens sit possibile, quia Deus voluit, illud esse possibile . Cartesiani contendunt , possibilitatem rerum ita.a Deo pendere, ut nihil sit possibile, nisi quidquid voluit Deus, esse possibile; ac proinde nihil tam impossibile excog tari posse a nobis, quod non evadat possibile, si Deus voluerit; sicque e vadet possibile, ut totum non sit majus sua parte. Porio duplex distinguitur rerum possibilitas, extram sca scilicet, seu respectiva, & intrinseca sseu absoluta, aut primaria. Intrinseca possibilitas est illa, qua ens in se consideratum nulla.
37쪽
mullam. contradictionem .involvit; extrinseca autem pollibilitas eis illa , qua ens consideratur sub eo respectu, quo existentiam ab aliqua causa accipere potest. Porro ut al. quid, quod est intrinsece possibile , existentiam accipiat, illud pendet a voluntate Divina ; contra vero ut illud in se contradictionem non involvat, nullo modo a Dei voluntate pendet. Unde sit
Pos IBILITAS RERUM ABSOLUTA, ET PRIMARIA EST INDEPENDENS A VOLUNT Α- TE DIVINA .
Prob. 1. Si possibilitas rerum absoluta penderet a Voluntate Divina, ab ea penderet uti, que, quia Deuῖ potuit velle, ut sibi mutuo non repuῆnent , quae sibi invicem repugnabsent, fi aliter Deo visum fuisset; sed falsum
Iosterius ergo Verum prius .... Prob. min. Si eus potui siet velle ut res quae sibi mutuo non repugnant, sibi mutuo repugnarenti res eaedem in se spectatae possent repugnare , &non repugnare ac proinde possibile esset, idem simul esse, & non esse, quod quidem absurdum esse, nemo dissileri potest. Prob. a. Si possibilitas rerum absoluta penderet a voluntate Dei, rerum possibilium ideat potuissent esse in mente Divina ideae rerum impossibilium; ergo essent mutabiles ideae, quae sunt in mente Divina, ac proinde non essent necessariae; ergo non essent eisentiales
Deo, ideoque Deus polset concipi sine ideis xerum possibilium. Sed si Deus concipi possisne id eis rerum possibilium, possibile est, ut
38쪽
Deus sit aliquando sine cognitione rerum pos- sibilium, quod repugnat. Prob. 3. Si postibilitas absoluta rerum penderet a voluntate divina, Deus posset velle, quod est impossibile. Porro Deus non potest velle id quod contradictionem involvit ; alioquin vellet idem simul esse, & non esse, id eoque vellet, & nollet simul. Et certe si Deus vellet id , quod contradictionem involvit, vellet id, cui nulla nodio respondere potest: sed id, cui nulla notio respondere potest, est nihilum; ergo Deus vellet nihilum ; ergo nihilum esset objectum voluntatis divinae: 1ed voluntas Dei semper fertur in aliquid reaie, ergo nihilum non potest esse objectum illius voluntatis; ergo Deus non potest velle id, quod contradictionem involvit; ergo postssibilitas rerum absoluta non
objic. Si possibilitas absoluta rerum non
penderet a voluntate Divina , minueretur Dei Omnipotentia; ergo&c. Res N. seq. ant. Etenim ad omnipotentiam Dei non pertinet, ut possit facere ea quae repugnant, sed tantum , ut possit facere quae non repugnant. Unde non minuitur ejus omnipotentia ex eo, quod E. G. non possit facere , ut praeterira non sit praeterita. Imo si possibilitas rerum abloluta penderet a voluntate Divina, ejus omnipotentia non nisi per circulum definiri posset, eam scilicet definiendo id, per quod Deus sacere potest,
quaecumque facere potest y cum e ntra re-hte definiatur id , quod per L eus facere potest, quae non repugnant.
Inst. i. Nihil potest admitti immutabile,& aeternum praeter Deum; sed si possibilita
rerum absoluta non penderet a voluntate Livina,
39쪽
vina, admitteretur aliquid immutabile; ergo&c. Reip. N. min. Etenim possibilitas rerum non existit seorsim a Deo, sed tantum in intellectu divino. Unde intellectus Divinns, est fons omnis possibilitatis, ita ut si nullus esset Deus, nec quidquam aliud ne intrins ce quidem possibile foret. Etenim res idea possibiles sunt, quod impoliabile sit, ut intenectus Divinus contradictoria sibi repraesentet; ac proinde aliquid est possibile, quia ejus idea in intellectu divino datur, & sic pendet possibilitas rerum ab intellectu divino, non vero ab ipsius voluntate. Quamvis ergo possibilitas rerum sit immutabilis, A alterna; attamen nihil Deo coaeternum, &praeter eum immutabile admittitur. Etenim
quae in intellectu Dei sunt, & ad intell)ctum ejus pertinent, non sunt aliquid quidpiam praeter Deum, sicut ex eo, quod idear rerum sint immutabiles, non tamen inde se- suitur, res ipsas esse immutabiles, cum in ideis immutabilibus res ipsae tanquam mH-tabiles repraesententur.
Inst. a. Vel possibilitas absoluta rerumpendet a voluntate divina, vel voluntas Di- vina pende t ab illa possibilitate; falsum posterius ; ergo verum prius .... Resp. posm-bilitas absoluta rerum non pendet a Voluntate Divina, sed tantum ab intellectu Divino, quia res ideo sunt possibiles, quod rerum ideae in intellemi Divino existant; Deus autem quidpiam velle nequit, nisi prius illius ideam in mente conceperit, & sic VO- lluntas Dei pendet quodam modo ab ipsius intellectu secundum nostrum concipiendi mo
Inst. 3. Quod res sit possibilis, id h1be
40쪽
METAPHYS. PARS I. CAP. II. asa voluntate Dei; ergo possibi litas rerum pendet a Dei voluntate .... Relp. Dish ant..
Quod res sit possibilis, extrinlece id habet a voluntate divina C. Ant. quod sit possibilis intrinsece N. A. & pariter distinguo consequens. Res igitur vel concipitur, ut creatura, & sic est possibilis extrinicce, pendetque a voluntate divina ad recipiendam existentiam; vel consideratur in ratione entis, quod nullam contradictionem involvit, sic tunc vullo modo pendet a voluntate divina, licet pendeat ab ejus intellectu. Inli. 4. Haec non repugnantia est aliqua perfectio; ergo pendet a Voluntate divina ...Hesp diit. Ant. Haec non repugnantia est aliqua perseitio non exiliens, nisi in intelles udivino C. exiliens leortim ab intellectu divino N. Anci, & pariter dist. coni ergΩ ---det a voluntate divina, ut existat imrtim ab intellectu divino, & a parte res C conl ut existat in intellectu divino N. coni.
De id utitate, illicidine. I. DER HOctiones entis intelligimus qua J vis ipsius praedicata, quorum ratio vel
in eisentia lota , vel etiam in aliis ab e entia d i vertis continetur, sive ea intrinseca suerint, sive extrinseca. Latius itaque patet affectionis, quam attributorum, & modorum simul 1umptorum nomen ; cum sub ilio nomine
comprehendantur etiam praedicata extrinseca, quae relationem quamdam entis unius ad alterum involvunt , veluti cum unum altero
majus, vel minus dicitur. II. Eadem dicuntur, quae sibi invicem sub-Jacq. T. II. B . illia '