장음표시 사용
261쪽
Si damnii , quod ipse limet non concumrendo, eSt superioris ordinis: si v. g. timui mortem , uisi surto cooperetur , tune non peccat neque tenetur de restitutione, quo- Cumque inodo cooperetur sive mediu te sive
immedia te quia habet justom causam. Neque dominus putest esse rationabiliter invitus; cum tunc illius bona necessaria evadant alteri ad se tuendum in re ordinis superioris , ut ait doctus Milante cum Luyman, Medina et Navarro. Si vero damnum non sit ordinis superioris, ut si damnum timet in bonis fortunae, nisi in furto cooperetur , non poterit ullo modo concurrere; quia in pari causa quis.
que legitime jus habet, ut sua bona possideat 2 l. Excipe nisi nimia sit disproportio , ut si furando parum de alienis possis
servare te indemnΡm in mugitis: seu eo in casu teneris rei ablatae volorem domino Testituere; cum agatur de re in eodem genere, et dequivalenter possideas quod alte
N. V. - Dd muto, non obstante, eι non manifestante Q. l. Ouid est mutus, non obstans, et non manifestons; et quando ιenentur ad restis u.
ιionem PR. Ad I: Mutus dicitur qui ante damnum
tacet, ut non mouet, cum mon 're teneatur.
Non obstans dicitur qui duin sit da uiuum, illud non impedit; cum tenuatur impedire. Non manifestans dicitur qui post damnum, illud non denuntiat; cum debeat denuntia in
s1J Participalio in selione injusta vel sit imma
diale, ut eum quis ae lionem ιlamnifieativam eum alio exercet. v. g. si duo simul incendant domum; et medicite, quando quis ponit aeliones ex se nou damniseativas ἰ sed iis alter abutitur ad malum proximi ut si scalam teneat, dum sue eam aseendit. 23 Alii in nullo easu permittunt toneursum immediatum et quia esset laeere malum ut evenerithonum i alii permitiunt in honis inserioris ordinis ad mortem vitandam. si tamen partieipans animum
gerat damuum reparandi. Concursum vero mediatum ex gravi causa permittunt cum sit ponere rem ex se indifferentem. Lionnet.
R. Ad 2: Mutus, non obstam, non manifes Dius tunc restituere tenentur, uit An licus, eum malum ulterius culpabiliter sinunt , quud vel ex pacto , vel ossicio , vel stipendio tune utur impedire; tunc enim
violant ulterius jus strictum 5ὶ; hae quip
pe d 3 cu usu conducti sunt, utercedem recipiunt ac ollici uin sustinent, ut nμmpe Clament, Obstent, manifestunt. Sic Magistratus et Duces belli tenebuntur ad restitutionem damnorum, quae a latronibus ac militibus ob culpabilem illorum n 'gligentium inseruntur. li in Canonici tacentes ac non Impudi sentes electionem iniquam: item administratores hontarum non impedientes damna minorum et Eucli Siau : item famuli custodientes bona domini, si damna ab extruneis non im nudi verint. Ius civile Neapolitanum art. 1337 et 558 sic bene rem aperit inquiens: cias uno e ι nuto peι danno ehe ha tragionat 3 nιοIumente per μιιο proprio, ma ancora per sua neglig naa opersisti imprudenaci. Et
Ceterum observandum est, non omne Otandium obligare sub restitutionis onero saltein in foro conscientiae: sed illud tantum,
quod ex justilia ortum habet, et delictum
vel quasi-delictuin supponit. Quare parentes ud restitutionum non videntur per sutenori, si omittant filios corrigere; nam illorum ossicium ortum ducit u sola pietatis
obligatione, quamvis jure merito in foro externo punia utur l, ut diligentiores se
gerant in cura suorum 8ὶ: et ideo Senten.
doDuto essera garanti - It proprietario di un animais . o questii elis as ne serve, net temps ineui ne usa. δ tenuia νει clanno easionato duli 'animais itinio ehe si trovi solio la sua su Modia . quiauto seriari xmurrus o mystilo. Quae tamen omnia eulpam ad veram negligen-liam supponere deheut, ut quis ante Sententiam teneatur in eonscientia ad re titutionem; secus censendufi eagus pure fortuitus. Unde ale hat Augustiniis Ep. 154; neque enim reus est christianus, si bos ejus aliquem seriendo. vel equus ealcem --eendo, aliquem Oecidat; aut ideo non disent ehri aliunorum boves habere e nua, aut equus un2ulas, avi denιes eanis'
262쪽
Q. 2. An peccenι eι teneamur ad restitutionem qui eae osticis suo tenentur denunιiare contravenientes legi, nec denuntianι 'R. Hic maxime veniunt qui custodiae sylvarum, dgrorum etc. a principe, comm
ni tale vel privato praeliciuntur . ni porro si deficiant dilige uti custodiae spraeter Puc- eulum contra juramentum , si illud emitranti, peccant etiam contra iustitiam coin.
ni ita livam erga damniscatos, et tenent ut
de damuis sua negligentia non impeditis inde Petu damniti calorum eum ideo stipendio conducti sint, ut dominum suum servent indem uem An autem praeter damna laneantur etiam solvere mulctam , quam
dominus a ruis percepisset, si ipsi eos denuntiassent, disputant. Valde probabiliter allirmant Lo Sm an Sulus et Smrer : quia omissio denunciali 0nis , quue est facienda ratione ossicii, est causa, ut illud jus amittatur. At iumen communius ac salis Proba
muti licensus ei SancheE: ratio est quia lex POP nlitis non tulendit . ut fiscus vel domini
dile uiue mulctis ); sed tantum , ut illi
serventur tu dum ues ac transgre,sores se
uiuutur: uude non est uisi indirecte , quod illaci debitae si ut, nempe post sententiam; uC pro indu nec fiscus nee domini jus siticium, Seu acqui, itum, habent ad illas. Qua ex doctrina concludunt, quod sScales noudenuntiaudo peccant tantum contra justilium legalem in ordine ad mulctam, ideoque hi non iur tantummodo resarcire dam-uum vectigalium, quae mercatores diebuis-sse ut O : idem die uni de judice mulctam punitoriam nou exigente : et talis est praxis ex Gury , cui couim uuis Sensus coucordat.έ ὶ Exeipe nisi prudenter praesumi possit. dominum damnum condonare, ut evenit is rebus t vioris momenti, aut cum damnum sit a pueris, pro quibus una vel altera vice susticit ex praesumpta domini volutitate et tonsuetudine secreta mo
2ὶ uvius generis mutetae. quae eedebant fisco. apud nos hodie applicantur ad reparanda damna innotentibus illata per errorem aut calumniam Persecutis iv poenalibus iudieiis: ut videre estiti arl. 35 iuris poenalis Neaivilitaui. at V. Liguori, Opus Mor. l. a. u. 38a: et t. 4. n. 237. 4 V. Liguori, opus Mor. l. a. nu. 596 et seqq. 3ὶ tae inpio: u il mio creditore riniore; uno uel suoi parenti gli succede, est melle at possesso dei suoi bem: pago it tuto debito e sono iiii ieramento liberalo. Poto moula elle uti paretite ignoto di quello piu pro imo si prese uti e Oael ga tu agione d 'exirii ne it pus,esso deli eredita, polche igni posscs,ure e di diriuo presuuiu proprietasis. Mares-
Pariter communi gsima di eunt neque illum teneri ad restitutionem, qui impedit ne mulcta fisco applicetur ante sententiam ; vel quia sit scus ante illam nullum ad poenam jus atquirit. vel quia sic saltem accipitur commu uiter hoc fisci jus ad poenas. Articulus II. - De eo eui resιitutio
R. Bona certa Ordinarie loquendo restituenda sunt possessori legitimo, quamvis non sit eorum dominus. ut si esset depositarius, localarius; hie enim jus habet bona illa penes se retinendi. Diximus ordinarie loquendo, quia si bona restituenda in manu Dobsessoris pericIitentur , v. g. si iisdem sit abusurus in sui aut aliorum perniciem,
utiliter geret negotium domini, qui illi ea non restituit; nisi tamen aliud obstet 4 .
Hic nonnulla notanda ex iure civili Neap.:-1 solutio houa fide saeta illi. qui crediti titulum possidet, valida est, etsi postea possessor crediit e victionem patiatur 5J;-2 nulla est solutio facta creditori, qui ad eam
recipiendam capax non est, ut eSt minor, interdictus etc.. excipe nisi debitor proh verit rem a Se solutam in creditoris utilitatem versam fuisse *ὶ - - 1 solutio facta a debitore e reditori suo in damnum positi sequestri vel lactae exceptionis non valet quoad illos creditores in quorum utilitatem sequostrum positum fuit vel facta exceptio; isti enim possunt adstringere debitorem alnovam solutionem quoad ea quae ad eorum jura Spoctant: Salvo tamen tunc ipsi debitori regressu conica creditorem ir); - 4ror pro domino habetur. 2 eolpa dei proprietario
vero di non esseret presentato. st perb neeemari uehe io lassi in buona sede, eloe eredessi, mi ut eui
pagat, era i erede a. si Ut si inseruiit ad impensas necessarias pro conservando fundo minori , etc.
I l . Con qnesti alii si impedisee elle it debitois
postrione era reso avvertito the poleva essere ob litigato a pagare a mie tu hui, ed io era quasi di enlato suo ei editore o.
263쪽
debitor adigere nequit creditorem ad reci piendam per partes solutionem, licet debitum sit divisibile : pur nondimeno. ita limitat ius civ. Neap., i qiudici avendo riguar-
0. 2. Quibus sunt resιiι uenda bona incemia, quorum nempe dominus poει diligenιem inquisitionem cognosci non possiι'
n. Si dominus ille incertus est in particulari , si nempe setatur quidem bona illa Spectare ad tres , aut quatuor homines in particulari, sed ignoretur ad quem num praeelse per linea ut, tunc illa inter tres vel quatuor illos homines dividenda erunt pro rata dubii: nec posset tunc restitutio fieri pauperibus ; nam Deus odio hubel rapinam in hol ausιo N)-Quod si res etiam in generali inuerta est, tunc Si res vliena ucc
via fuit mala fide , restitutio facienda est
pauperibus; quia nemo debel commodum re-Forsare ea propria iniquuate. Si hona fide, tunc si Spectatis omnibus circumstantiis , est vehuc possibile, ut dominus inveniatur, res vel irius pretium servari debet: et sine trum servari possit, in pios usus fiat conversio juxta voluntatem domini rationabiliter praesumptam, qui rei dominium com servat, quamdiu illa suas in manus rediremtest. Si secus, nulla amplius erit obligatio restitutionis: quia res habetur tamquam derelicta , saltem juxta veriorem Sentenis
Q. 5. An qui emiι bona fide rem furιinam,
Possu solutum preιium jura exigere a domino, cum rem ,uum ei resιituiι pR. Qui emit reni surtivam, eo sine ut eam domino invento restituat, pretium Solutum Potest repetere , Si modicum Sit; aequum enim non est, ut qui utiliter negotium d
mi vi gessit, damnum exinde patiatur. Si
autem pretium esset serme aequale rei, nouposset illud exigere ; secus dominus eme-Tut rem suam : tunc sussicit refundere ad
si Rimanendo Ogni eosa net sus nato. Vale adire se ii ereditore eominetb un' arione eontro ildebitore, essa sar, sospesa pendente la dilarione di oraria: ma alia Madenra di tal termine nos es Bendo Pagato, potrh sarta rivi vere at punio in euiti tro ava. senZa the gli si possa opporre la P Seririone aequislata eontro emo pendenti te more . . Cod. Alb. smeg. Art. 1330 - C. A. 1424 G. G. 1240 - C. P. 1218 - C. M. 1295. 2 s. cap. 10. Jὶ V. quae supra tradita sunt de rebus inventis,
ubi et modus adsiguatur dominum inquire ei, et
arbitrium viri prudentis tantum quantum
videtur meruisse emptor , rem domini utiliter redimendo - 0uod si quis bona sidorem ulienam emerit putans illam esse ve diloris, ideoqtie ali,que ulla intentione eam legitimo domino reddo nui, communis SMntentia i teste Bonedicto xl V Epistola Urbem. si mari. 1 52 docet possessorem ueberurem surtivam restituere, num res clamat ad dominum; nec lumen posse Solutum Dretium jure repetere, quia dominus cogeuduS non est rem,uam emere l. Excipe ex civili iure, si res empta fuerit in foro pubblico, vel ab eo qui res hujusmodi velidere , leat: tunc emptor non leuetur rem uomino
reddere , nisi pretio soluto art. 2l86 I . Quae juris civilis dispositio probabilius et
tu couscientia oblivet; cum hono publico intersit, possessurum tranquillitati , ac
An quaerest qui emu bona siderem sur-
ι tuam pos,u iιιum furi restiι uere, uι pre ιium suum ree ereι Conveniunt 1 quod non potest eum suri rusti luere, si dominus r in Suam t. i; domi uus uuini de jure naturae a quocumque et quocumque loco pol est rein suam rucuperare;-2 quod B eo trario potest iuri eam restituere, si dominus ipse facile posset ab ipso iure rem Suam habere; tunc enim dominus non ESSet rationabiliter invitus, siquidem nullum Patitur damnum. et Sic emptor suum recu Perat
pretium: ut juxta v xioma, quod mihi prodest et tibi non obesι, teneris permitιere. Extra hutie casum, utrum possit 1n con scientia emptor iterum rem furtivam reddi te suri ad suum pretium recuperaudum, duae sententiae: una cum f. Antonino, L Sio, Lugo etc., umrmat ; quia hoc modo nullum damnum insertur domino, cum res in priori suo statu collocetur. Allera autem cura Lay man, Croix et concina negat: num
negari haud potest. rem illam per emptio.
nem e manu suris ablatam evasisse ui elio.
ris conditionis ; et ideo, si iterum suri re- stiluatur, fieri deterioris, quod est illicitum. Aliundo res clamat ad dominum, non ad larem l6 -Secunda haec sententia Be-
easus resolvitur si latis inquisitio omissa fuerit. 4J V. Lignori, opus Mor. l. 3. n. 600. illi Cod Ath. Art. 2411, 2412 - C. G. 228 C. P. 2376 - C. N. 2327, 6ὶ Puid idiees) ei actatur de emptore malas F-
dei' Tune eommunius docent illum non pusse reia suri reddere : nani mala fide emendo. idem e et ac si de novo eam iuraretur, sieque tu se transtu- Iii furti obligationem: imo qui id ageret, graven poenam ex iure poenali uou effugeret. Sed 1.Dyo appellat, hoe non obstante , sorte probabiliorem
eorum belli emiam, qui doceat etiam tu hoc casu
264쪽
DE BESTITUTIONE II GEMREgans est quillem mullum probabilis , sed etiam prima illa amrmans non est minus probabilis, imo sorte probabilior, si tamen
eo in casu emptor constitutus sit, ut aliter non possit prelium sunm recuperare nemo enim tenetur rem domino suo servar rum aequali suo damno : ideoque poterit Dormittere ut fur rem a so venditam iterumrrcipiat ; ne emptor pretium suum amit
tat il). Adde, eum quisque jus haboni ad
honu filia recuperanda, nemini interdicitur tacito illa, quae per se est dirocia Id dam- Dum proprium reparandum, licet per accidens damnum alteri superveniat lBl.
DE BESTIICTIONIA ORDINa let. Q. i. Quisnam in restitutione servandus est ordo pNOTA. uare ante omnia sunt notanda: qui m m ulterius npud se tenet. quocum-
qi se titulo toneat . eam debet vel domino , vel ejus haeredibus tradere , vel demum pauperibus, si haeredρs desciant; quia res semper clamat ad dominum; 2 debita ex
titulo oneroso v. g. ex contra tu venditionis, prius solvenda sunt dehitis ex titulo gratuito, V. g. ex donatione, ut communiter dicunt etiamsi haec facta sit ab eo qui, quando eam secit, impar non erat ad solvonda debita Sl; nam in omni promissiora
gratuita haec semper includitur conditio nonoratis: si forιius vinculum non obsit: est etiam axioma: nρmo liberalis nixi liberatus. Hinc debita desuncti solvenda suntnnt omnia vota et ii gata, etiam pia. Η posito :B. Si debitor omnibus creditoribus salis sacero potest, nullus ordo necessario servanduS est, ut patet, modo suo lρmpore omnibus solvat. Si vero nequeat omnibus
posse emptorem rem suri regiitnere. ut proprium pretium re euperare valeat: lieet enim iste poeea erit rom illam mala fide sibi comparando, tamen post emptionem habet jus non Meu' ae emptor bonae fidei , eontraetum suum reseindendi Neque dicas. actionem emptoris in hoe easu suisse domino injuriosam: nam ad restitutionis obligationem
requiritur. ut artio non solum sit injuriosa, sed ν-tiam ut realitor innuat in damnum alterius. quod in casu nostro non ovenit; eum jam ab alio suerit eo sum D tum . neque de uno in alium furem retranseunte melioris tonditionis eva erit.
1ὶ Neque obstat. quod res lial hoe modo det
rior; quia hie non habet ne, nisi respissio tontra eius: Νed restissio eoniramns huie emptori est directe itella et neeessari ad vitandum proprium damnum. Uuod si inde damnum obveniat domino. id per aeridens ret: non mim emptor rem turi r stituit ut sibi eam relineat, sed ut rescindat con
satisfacere, tenetur dividere bona sua inter omnes creditores juxta proportionem debitorum , nisi quis eorum jus praelationis habeat; nam cum d bitor omnibus aequaliter sit obstrictus, iniquum foret omnia uni solver , aliis posthabilis. Hoe etiam in civili inrq pra oseptum est art. 19s,3 -Diximus: nisi quis eorum jus praelationis habent: hoe enim jus lex civilis tribuit tum privit 'glutis, tum hypothecariis: quod quidem obtin t otiam in conscientia: cum sit legitima lox superioris lata in bonum en mune. ut nit s. Antoninus. Porro ad hyp
tuearios quod spectat . ipsi praelationngaudont post privilegialos , ac primo qui prius inscripti fuerunt: quod si plures su
rint inscripti eodem di . a qualiter concurrunt: ex ari. 2020 ct 201 l. Quod vero pertinet ad pririlegiatos , si eadem sit ratio privilogii et eodem erit ratio concursus I rserus privilegiorum diversa videnda qualitas; nn myrteilegia non tempore aestimantur, εed eae eausa. igitur privi logio a leget alia constituta sunt in omnibus; alia in qui. husdam mobilibus uantum: item ulla in immobilibus; alia in bonis tum mobilibus tum immobilibus, id est in universnm substa tiam . ita ut de unius rea substantia solutio
peti judicialiter possit: ex art. 1968,1970
et seq.1. Ante omnia ex omnibu et mobilibus
solvi debent impensae t judiciales; 2 sunWriales; 3 medicinales pro ultimo morbo 6):4 stipendia domesticorum ad ultimum semestre cum mense currente; 5 debita pro cibis et indumentis a sox mensibus inita , si ea venditores minutatim vendant; si secus VPndant, inita ab anno: sex art. 1970 eit.
2. Privileginm habent in determinata mobilia: - 1 loeator domus et praedii rustici pro pretio lorationis in laueluq anni eurrentis, et in valorem omnium mobilium,
raelum suum - V. Limori. m. Mor. I. a. n. 569 2ὶ V. Lignori. Opus Mor. l. 3. nn. 284, et 1eqq.3ὶ Aliter esset si donatio iam sit eonsummata, et res donatario tradita sit: tune eontraetus firmus est ae stabilis atque in absolutum dominiam do
lunerarie non restimo the D. M: il medieo non minia tollocato prima dei famaeista. ne questi prima det medi eo : onde verranno per contributo prendendo do se . eadum . . Cod. AG. vita.
6ὶ duae sellieet debeatur medico, ehirurgo aepharmatopolae simul.
265쪽
M TRACT. vlquihus domus Instrueta est, vel praeditam; -2 creditor in rem mobilem sibi oppigno tam ,- 5 qui rem servavit vel meliorem fecit, si adhuc retineat, pro lactis expensis ; - 4 venditor pro pretio roi mobilis
praecedenti anno venditae, si adhuc sit pρ-nes debitorem: imo si adhuc res in suo primo statu existat, et venditor nullam em- mori concesserit moram ad solvendum , tune intra octo dies res vendita vondicari potest;- 5 caupones in res viatorum apud Ee depositas pro eorum impensis ,- 6 VP tores quoad res transvectus; I creditores
publici iunctionarii. qui commissa sibi negotia male administrat, quoad res in cautionem datas; ex art. 49TI. 3. in bona immobilia privilegii in ha-heni: -- vonditor pro solutione pretii rotimmobilis venditae;-- 2 qui pecuniam mutuam dederunt ut per e an nequireretur immobile, si id tamen sui hentice probari possit; - 5 cohaeredes in bona successi nis pro solutione portionum, quae ab aliis haeredibus refundi debent; - 4 architreii, eaementarii et alii operiarii in aedificia pinlia ol aera pro morcede 5 qui pecuniam mutuam dederunt, ut per eam stilisfieretiis , de quibus in numero ε', si id pliam authen lice probari possit; ex art. 1971.4. Privilegia super mobilia et immo-hilia sunt quae habentur con titula in cimiania mohilia notata sub n. s' ex urt. 1073 Ilaec tamen privilρgia non oblinoni in immobilibus , nisi in dosectu mobilium : et quando id obtinet, expensue judiciales ac funerales et ultimi niorbi praeseruntur omnibus specialibus privilegiis supor immobilibus. Cetera postponuntur: ex art. 1974. Duo adhue hac de re notanda sunt: - ut privilegia vim suam obtineant. necesse osl ut quemadmodum hypothecae legales , inseribantur si ea excipiantur, quae sunt sub numero l', ex ari. 4992 et seq.; - 2
etiam fiseus gaudet privilegiis ): et quidem omnium primus quoad tribula fondiaria et in direcis, necnon quoad debita fun-elionarii pubblici, qui cautionem tribuerit: ex art. 3988. Quoad tribulum vero personale et mobiliare privilegio gaudet, si v solutis expensis judicialibus, innuralibus et ultimae infirmitatis. Tnndem quoad sex pensas in materia criminali ci correcti ovali, siseus non gaudet privilegio , nisi post ea
quae vel omnia VPl determinata mcihilia respiciunt ex art. l 988 cit. et seq. σ).
2) Cod. Alb. Art. 21st. Quoad alios Cod. l. eit.
0. 2. Inereditores priores tempore praeserendi sint posterioribus Nulli dubium est, quod creditores priviis logiali ot tirpollis arti sint praeserendi creditoribus simplici hus qui scilicet nullum nlegρ jus habent praelationis , quia it c privili gium habent nec hypothocamὶ . etsi oornm creditum tempore sit prius ; sic o nima lege statutum est duod vero spectnt cidipsos ereditores simplices inter se, utrum qui priorsis sunt tempore , ut iis sint 'ru serendi, alqust ipsis antea integre solvendum sit, disputant. Alii probis iliter no gant
cum Ahorio, uolZman, Lessio, VaSqueZ et . . ratio quia hisce creditoribus non bona, sol ipsa persona ligata est. quae Omnibus no
qualiter obnoxia est. Sed alii probabiliu
et communius affirmant cum f. Antonino ,
d. Thoma, Coneina, Croix, Navarro. Mi man licensibus, SuareZ etc.; nam regula qui prior est in tempore, potior est in jure, licet a jure civili pro sulis privi logialis et hypothecariis assignata sit, attamen a juro
canonico I) illa ad millitur pro omnibus :et quod praecipuum ost, id sundatur in jure
naturali: eroditor enim anistrior personalis, quamvis directe personam di bitoris. in diis reci' lam n habet obligata etiam ε jus bona, in quibus proinde non debel pra ludi. cari a creditore supervPniente sa). u. 3. An debita eae delieto, puta rapina, sint prius solvenda , quam debita eae contractu. puta emptione: ilem cerια priusquam incertarn. Ad 3: S ntit s. Thomas prius osse Sciuvonda dehita ex delicto: quia est major injuria pa relin re, cum major fuerit iniuria,
in Deum videlicet et in proximum illud opus perpetrare s5 . Alii tamen communius et proba hilius cum Alasia, Billuari, Lessio
et Lugo docent nulla praelatione ea gaudere; quia oblig alio, quae Oritur Ox commutativa iustitia, eadem est in contra tu aedelicto; delictum autem poenitentia deletur,
R. Ad 2. Si debita hoc sensu in stria sint
quia dubitas utrum debeas. ad nihil ton ris; nam in dubio melior est conditio possidentis. Si vero corio debeas , sed dubites cui debeas , t 'neris restituere pauperibus juxta praesumptam domini voluntatem. Verum quaestio est , , utrum huΡc d hila sint postponenda illis,quorum domi ut cerii sunt, vel an etiam ista sint solvenda pro aequa
parte simul cum debitis certis. Lessius, sal Reg. 45 jur. iv 6.
266쪽
DEI BEsT MITIOM IN GEΝERE 26. ILueto, Salmantieenses aliique probabiliter Diximus modo absiι 'nus, quae tamen tuentur debita certa incertig praeserenda adeSset, si publice sum declarata sit cessio esse; quia lege naturae certa debentur ere- bonorum; nam tunc debitor omni actionis diloribus, incerta vero non nisi ex logo p spoliatus existeret is . Hinc creditores a sitiva debeatur pauperibus. Nihilominus lege civili jus habent, impugnandi omnesost satis probabilis sententiu ultorum . qui
docent restitutionem et ter torum et in priorum faciendam esse pro rata; eum vulde
probabile sit, quod restitutio pauperibus
debeatur etiam de lege naturali: nam talis praesumitur esse creditorum ignotorum voluntas, ut cum ad ipsos nequit pervenire restitutio. saltem stat pauperibus pro suis
perem esse praeserendum diviti quia obligatio restitutionis datur ad reparandum damnum proximi , plus nutem patitur dam. Num pauper, si ei non fiat restitutio, quam non indigens M probabilius negant Lus sius, Lugo, Vasqueet aliique; quia nullo jure haec praelatio pauperibus tribuitur; quando enim agitur de justitia commutativa. Omnium jus aequale est, ut pol turn sundalum. Exeipiunt, si pauper versetur in gravi uset
extrema necessitate: et Sic revera tenendum est. casu quo creditor iam teneatur ex charitate cederρ solutionem illam, liabens superflua ualui, ut pauperi subveniatur ibi. 0. 5. An prius eaesenti liceal prius persolvere'
ll. Distinguρndum est: vel creditor in judicio pelit, vel pulit extra iudicium. - Si
, a stirmant eommuniter; lex enim tale tri-huit privilegium in obsequium publici indiacii: ex art. 1lse, libo, stari, 4505 es t 506 iuris civilis Nen politani. i. JSi 2, dissident;
sed eommunissime et pro babilius adhuc os-srmant, si agatur de creditoribus peris natibus et aequalibus, et absit fraus; iura enim lavent vigilantibus, et non distinguunt in iudicio an extra 5). Non ideo tamen potest debitor non rogatus urbitrio suo uni prae alio satisfacere, quum id nulli bi fuerit
Theologia Moralia. Tom. ILactus, quos debitor egit in fraudem creditorum: sic v. g. si dubitor velit renuntium haereditatem sibi delatam, vel usumlaucis tum sibi constitulum , qua renuntiatio nosat impos ad solvendum, creditores illain fraudulentam renuntiationem prohibera
possunt, et ipsi subingredi in jus dubitoris pro quota proprii crediti ex art. 705 p .
Hic tamen notamus eum Dilluari, minima esse inquietandus qui, exorta de fortuna debitoris suspicione,di bitum repetunt: tum quia haec est vigilantia: tum quia non conis
stando de impotentia debitoris. jus suum
certum legitime prosequuntur. Q. 6. ouisnam reuilutionis ordo serrandus inter causas negativas, et causas posi-
it. lnter varios cooperantes ille tenetur primo loco restituere. qui rem alienam habet; cum ea semper clameι ad dominum: neque obStat, Si eam consumpserit; quia recie pro possessore habetur qui dolo desiit possidere is . Quodsi nemo rem alienum unis quam habuerit, ut evenit v. g. si ea in incendio fuerit consumpta, tunc primu loco
tenetur restituere mandans, sive consilio 10 sive imperio mandaverit; quia ipse
suit primus movens, et princeps causa. Secundo loco tenetur execulor; quia est pri cipulis, qui post mandantem damnum immodi alius attingit. Tertio loco celera cau- suo p0sitivuer consuleus in uli Prius gratiam. e Sentiens laudans Die..habita vid stlicet ratione cooperationis; ii que enim una est magis vel minus priticipalis causa respectu ut interius, sed unaquaeque in suo ordine cooperata est quid tamen ad totum est 009'
tu, Sunt qui quamlibet causam obligant ad totum in aliarum dolaotu Ultimo loco
eniunt causae n gativae, sod in aliarum desectu; quia cuin causa positiva sit potior in ius uxu, id 'o et prima osse doliet in Atituendo. Porro inter cauSus negati vas illatiam benestium non est juris eivili ut de ea valeat disponere - Cod. Am. Art. 125η - C. G. 1162 -C. P. 1129 - C. N. 208. 8ὶ V. Limori, opus Mor. l. 3. n. 5M.
40ὶ De tonsulente i damno ex consilio Mentolaus. Alphonsus, Oma Morale l. 3. n. 560: α fit consilium sit utile illud praebenti. ipsum primo len ri: setus, si soli executori. Si autem sit uti uiti que . utrumque teneri pro rata: et idem pulo. ex damno illato neutri utilo evenerit. In defeetu autem alterius tenetur ille in solidum n.
267쪽
26g TRACT. VII DIS P. l. primitus tonsetur, qirae magis d:imnum a-vvrlere isti Phatur: sic custos specialis rei alicuius proba hilius tonplur Inlp custodem genuralem, cujus est primario invigilarμ in speciales rustodes, non in rem ipsum. 0rdinnrie lumpn inter as nullus videtur ordo adessρὴ eum a qutiliter de re leneuntur, ne per se loquendo ad suam tantummodo pamlem obligentur, quia neutra Pst alterius instrum 'tilum. Aliis lumpn deficientibus, valde probabilit r unaquaeque tenetur ad totum, eum revera unaquaeque tolum damnum avertere i neu tur.
Hoc autem maximum est discrimen, in-t Pr causas tum positivas tum negati as, quod causa, quaB primo loco tenetur, Semper teneatur restituere. licet aliast causae subordinatae restituerint, id psi solutum in istas reland nilo: nam ipsa est causa prima ac substantialis. Cplerae autem non tenentur, nisi quando recte praesumunt, primus causas vel non posse vel nolle resarcire dam
Quid id istosi si damnum passur illud Gn-
donaueris Si principali dum nisi tutori condona Verit, ceterae causae liherantur; quia principulo do seit cum uecessorio: secus si condon alio fiat minus principali, lunc hic solummodo liberatur Quoud remissioni mautem debiti in contra libus statuit ius civile Nen p. art. 3259 et 124l: quod remissio uni debiti liberatio pacta in utilita-lPm unius ex conclHhiloribus solidariis omnes vlios liberet, nisi aliud exprimatur; 2 quod remissio aut liberatio concessa principuli liberet fidi ussores, non e contrario ij.
B. Vel restitutio facienda est ex contractis; vel alio titulo: Si eo tempore sapienda ost, quo fuit
convpulum. Etiamsi eam creditor non petat;
quia dies interpellat pro homine. uti sert
1282 - C. P. 12sit - C. H. 1343. 2ὶ V. Lignori, Op. Mor. l. 3. n. 6II. ete. 3ὶ Monet autem i,ngo eum aliis neque damnan indum de eulpa qui dissert solvere debitum ex ron. raelu sine gravi damno ereditoris, lieet iste νε-tat; quia talis dilatio non videtur tune graviter et injuriosa.
debitori anilei pate solvere dehila sua, si terminus
juris udagium. Ubi vero nullum eunusentum suorit tempu', non peccat graviter qui ra-stitutionem disseri quoad rogetur a credit re; nam creditor scienter non petendo videtur consentire dilationi, et talis est usus I . Exeipe nisi ad solvendum se obligaverit aurumento; nam juramentum de se obligat quam primum l4 . eque obstat dicere, quod
juramentum Sequatur naturam contra lus; respondent enim Salmanticenses; jumamentum utique sequitur naturam contractu , sed primordialem seu actus substantialem rporro quod in contractu monitione opus hit,lioe est ex accidi nil, nempe ex consuetudi
Si st, fieri debet stulim ac moraliter
potest; socias non restituens eqset morosus detentor, set privari t alterum usu rei suae. Quod si nequeat obligationi huic Suae sali lacere pro toto, tenetur pro parist quam se test; utile enim per inutile non vit: atur. Item qui non potest commode restituere aperte, restituat occulte; qui nequit per Solaciat per ullum, v. g. per ipsum consessarium aut amicum. Altamen excusatur a mortali qui differt restitutionem ad brovo tempus, Sidum in ut nec grave damnum patiatur nec gravitor e enseatur invitus. Paluus spatium 20 dierum putat ordinariebrove esse 5). Si rosii lutio si 'ri debel ex delicto, probabilius et communius docent Croix, LaΥ- man, Lessius et Lugo dobitorem tenseri compensare omne damnum ex dilatione proveniens, etsi habeat nunc justam causam dis&rsendi; quia licet justa dilatio posterior non sit causa damni, tamen reveraeausa fuit illa prima injusta acceptio 6 .Q. 2. Ouid de eo, qui non vulι resιiι uere,
nisi in morte R. uui non vult restitustest nisi in mori', non debet absolutionis beneficio donari; quia semper est in Stalu p ccaii, juxta illud Angustini: non remittitur peceatum, nisi resti. tuatur ablatum Tl. nostitutio enim omni
tempore semper urget: retentis rei alienae, ait Angelicus. eonιrariatur praecepto negativo, quod obligat semper; et ad semper. et
suerit praesinitus in ejus favorem . ut in mutuo: nam quisque potest iuri suo eedere et neque tune terminus appositus est ne solutis anticipale fiat. sed ne ultra disseratur. Setu . si terminus sit sty positus in favorom ereditori : nam fieret itijuria ereditori habenti jus ne sibi liat solutio ante praesinitum tempus eae l. I.s M ann. Ivαι. 6ὶ V. Liguori. nor. l. 3. na. Mo TM. Si restitutio v pro sit laetenda ex eontraetu . et disseratur, vid meontrae ibu 1 ubi De obligatione, q. . I
268쪽
dum l. Excipi tur: l si debitor sit tu bona
fide. nuque monitio praevideatur ei prosutura; tunc ne peccatum materialem eucidat formalμ. in sua bona fide relinquendus est; 2 si sit causa restitutionem disserendi, V. g. si statim si uri nequeat sine scandalo vel iu-famia; lunc enim dilatio rationabilis est.
committi, quot sunt occasiones restituendi, quoties a domino res petitur, vel de restitu-lione a consessario munetur; ilem quoties ipse proponit te nolle restituere: imo quoties per somnum vel per alias causas distra
hitur; tunc enim ajuut tot sunt interru
tiones, ideoque et tod idem peccata. Secu da tradit unum tantum ad 'sse peccatum, licet per annum et amplius restitutio negligatur; tale enim peccatum, linquiunt) licet
physice tulerrumpatur, non interrumpitur
moraliter; cum mala voluntas non retractetur et virtualiter perseverare dicenda sit, in assectu, et in esseclu, scilicet in retentione rei; ideoque putant sussicere, si poeni tens confiteatur restitutionis alienae omissionem, quin tempus exprimat quo omissiopserduravit. - Prima sententia est probabilis; at secunda videtur probabilior cum Lugo et Salinanticensibus. Eritne i quaeres debitor absolvendus a ιρ quam res si tuas8 Regulariter loquendo non est absolvendus. Si restitutio sit ipsi moraliter possibilis; luctuosa eniin experie ita docet, dρbitores post absolutionem raro v d modum restituere. Quare inquiebat s. Tliuinas a Villanova: prius ergo vadat poe
eι tune ad confessarium rediaι. eι absolvatur 2 . - Si tamen prudens Consessurius xe vera deprehendat debitorem Sincere paratum ad resti luendum cum primum pole-ril. recto procedet, si absolutionem impe liatur etiam pro secunda et tertia Vice, in do tales occurrant circumstantiae impellen
contractus quamquam proprie loquendo
tunc non tam habeatur restitutio quam Solutio), standum est pactis: μl ubi nihil fuerit
in contractu expressum, ibi facienda erit so-
lutio ubi contractus est inllus, et Impen, is illius, in cujus favorem cedit. Hinc in iure
Si vero restitutio aliter facienda est quam i contractus, tunc vel agitur de possessore bonae fidei ; vel de posse SSore mulae fidei. Si l , restitutio facienda est in loco , in quo res extat, et impensis domi ni ; ipsa enim naturalis aequitas minime patitur ut possessor bonae fidei absque eulpa sua damnum aliquod patiatur: quando tamen primo ud vertit rem esse ulleuam, statim debet ejus dominum admonere, ut possit sibi consulere. Si 2. restitutio suci n-da est in loco, ubi dominus cum possedisset, si non fuisset ei subrepta, et lax peusis possessoris mulae fidei vel tua usti damnificatoris, iis tantummudo di ductis, quas su-cisset dominus in rjus conservulione ut translatione; nam Si Dx una parte dominus ex alterius culpa jacturam puti non debet, ex alia neque locupletari de alienis.
Sed quaeres) an debitor iterum debeat
resιituere, si debitum per nuntium sitelem ad erediιorem missum uel aluerius culpa uel etiam casu perieriι in trastatione illa R. Si res e,t restituenda solum ex re accepta, Seu a possesso tu bonae fidei, illa perit domino; quia possessor honuo sidei non est in culpa noque in ea nequironda neque in ea imansmittenda: hinc qui in grege suo ovem ulterius casu inveniat, ei miliat per virum sidelem ad dominum, perit d mino, si in transi itione pereat. Si vero res do bΡtur ex contra elu pariter di bitor ud nihil amplius leno tur, si agatur de re existente individuo, puta si sit commodatum, vel depositum; num res sicut stat, ita perit domino. nisi aliter conventum sit. Secus tam 'n si ligatur de pretio solvendo; quia debitor dominium tu illud servat,donec ad credit Orsem, vel ad porsonam a creditore designatam pervenserit. Si tandem agatur de debitore Ox delicto
seu lare, ipse non liberatur a nova' restilutione in dicto casu, ut communis an tΘnynda sententia uocul; uam debitor ex dolici i
269쪽
2 IS TRA . Villenetur ad omne d innum, licet fortuitum; quia ex jure: eulpa praecedente, casus eιiatim for1uitus imputaιur. Praet rea fur tenetur dominum esticaciter reddere indemnem eum restituo nilo in illum statum, in quo serat uni a. Adde si res in manu suris
perim t. salentibus omnibus, ipsi periret; 'rgo a pari ipsi perire debet in manibus
nuncii, cum illius personam repraesentet. Excipe si dominus designavPrit nuntium DPr quem rps debita mittenda erat; tunc Mnim nuntius gereriti personam creditoris :2 si nuntius a judico fuerit designatus judex
enim creditoris causam tuPlur ac vestit: 3
si ereditor ipsi debitori expressis verbis libortalem tribuerit eligendi nuntium quem vellet, et nuntius prudens ac fidelis fuerit eis ius a clobi toro i). U. 4. Cum quonum damno debeι injustus
damnifietitor restituereYNOT damnum hoc inco est pensandum comparalive ad stah Iectum: nam fieri po- tost, ut damnum decem libellarum ruspectu debitoris inopis sit longe majus, quam damnum libsellarum centum respectu credi- loris opulenti, ut contra. -Quo posito: Il. Sententia communissima et probabilior rum II illuari, i,ugo, Vogier utc. negat damniscatorem in neri ad restitutionem cum quocum sust sui damno etiam gravissimo; justitia enim ost virtus pRaecipiens pru-uo ut iam et a qui tutem, ideoque non potest bligure cid r stitution in eum quocumque uaniuo etiam gravissimo debitoris; tunc d minus ipse censeretur irrationabiliter invitus. Pro corto idcirco dicimus clam ni sicalore ni hujusmodi teneri ad restitutionem cum damno simili: imo Lugo, si agatur dero magni mi monti, obligat furem ad restiti euilum, etiamsi passurus sit damnum du-Diu mojus, ut si v. g. ad restituendum tria dubeat expendere sex; cum enim sit in cul-ν , murili, illum excessum sustinere de-het, ut dominum indemnem faciat. Quod si omnino restituere non poSSit, nisi cum sumptibus longe mi juribus , et nequeat
Drelium trusinit iure, vel rem conServare
domino aut ejus haeredibus . in probabiliori saltem si latentia, Sussicit, ut rem tribuat pauperibus, quia sic videtur charitati Consurine: nam tunc restitutio habetur
si V. I.iguori. Opus Mor. l. 3. n. 704. 2l V. I.iguori, opus Mor. l. 3. n. 59η. 31 Multi etiam di eunt ad hane restitutionem te.
neri haeredes oecisoris, vel mutilatori . in hujus deseelu: nam haeredes leuentur ad omnia debita. quibus gravatur haereditas: porro clieta obligatione tia roditas certe gravatur: neque euim volnil occisor vel mutilatur se oblisare , quin obliεaret
tali morialiter impossibilis. Ita s. Antoninus,llilluuri, Lessius, Lugo, Sporor, aliique docent communiter ue passi in s 2). Q. 5. Qui non poleti restituere in uno stinere bonorum itenebiturna restituere in alio
inferiori: tr. g. lenetur dare pecuniam qui nequiι famam resarcirepli. Duae sunt sententiae. Prima proba.hiliter affirmat cum Antoine . Cajetam , Sylvio, Suto aliisque; nam licet lama et
membra non cadant sub commutatione aecivili commercio, ut tamen in ordine ad uin Sus humanos bene datur compensatio: ita
defeetus formae compensatur divitiis 3l.
Pro hac opinione videtur esse S. Thinnas
quamvis e una aliqui explicent de debito honestalis et convenientiae); nit enim: eum aliquis alleui abstulit membrum. d bει ei compens are vel in pecunia veι in aliquo a
Secunda vero sententia communior ac
probabilior cum Croix Filii utris, La Finast, Lessio, Lugo, Salmanticensibus, Sanchez,
SDoret, VasqueZ, Victoria aC ceteris negat.
Et probatur : - 1 Scripturis, ubi dicitur,
quod, vulnerato convalescente , percuswrinnocens erit, ita tamen, uι Operar ejus et impensas in medieos restitutiιr sussicit ergo damnorum compeusatio in bonis fortuna, sol-Iure communi , ubi dicitur vulnerantem teneri ad expensas curationis , et merce des, quibus cariturus ost vulneratus: cica-ιricum autem , auι Oformitaiis nulla fit aestimatio, quiet liberum eorpus nullam recipit aestimationem si);-5 Ratione, nam justitia commulativa obligat ad restituendum juxta aequalitatem damni illati; atqui
ubi rostitutio est faciunda in genere diverso, nulla adest aequalitas, per quamcumqqiD Pnim Pecuniam damnum non rΡparatur
neque in toto neque in parte; quia res ut te diversi ordinis se mutuo attingere nostpossunt. Quod uiatem utiquando u lege imponatur dulinquenti aliqua satisfactio s*venda ad arbitrium vel judicis vel tertii vel ipsius damnilicati s7 , poena est, non restitutio. Sane. si res in se ipsa spectetur, Videtur pugnare in verbis, quod ibi habeatur justitia commutati va, ubi rei aequalitas nosthabetur. Docent tamen communiter congruum
hona sua - Sed mulli hoe negant: quia hoc prae ei se non est de hi tum reale, sed personale; ideoque non transit ad haeredes. 4, 2. 2. q. 62. a. 2. 5ὶ Exod .. 21. V. 19.
270쪽
DE RESTiTUTlONE IN GENERE 269 valde esse in praxi, ut postnitelati imponatur aliqua erga laesum ε largitior idque ii die praesdriim: quia et decus et famam re
0. l. Ouaenum sunt eauaae a restitutis. Ne eaecusantes R. Causae a restitutione excusantes Asex Praecipuae numerrantur, quarum tres primae tPmporaneae sunt quae illis tantum durantibus; celerae vero Sunt perpetuae, vi- .dplicet pro semper extinguunt offigationem
restitutionis 2J. 4. Est impotentia tum physica , tum
moralis : phisica, cum nempe quis neque in re neque in Spe habeat, unde restitueremssit; sane nemo potest ad impossibile hligari: moralis , si nempe absque magna clinicultate restitui non possit; haec enim innio milibus idem est ac si esset omnino impossibilis 53. P. rtinent autem ad morulem
impol sentiam: - 1 jactura n nimare fiune vel Suorum, V. g. perii ulum desperationis, vel ne filii doni operam latrociniis; - 2 perieulum vitae , v. g. si debitor per restituti DPm pocuniae esset periturus: cum in ex- tr ma nocessitate liceat ulisena retinsere, Siculi licet eadom auferre; 3 jactura status juste acquisiti, v. g. Si nobilis nequeat restituere, nisi se privet famulis. equis Ple; nam perlinet ad honum commune propriis latus conservatio. Id tamen intelligiliar, dummodo croditori nequale damnum non sit obveriturum ex tali restitutionis omissione vel dilutioni'. insuper ipse t neretur aliquid sibi subtrahere ex non absolute necessuriis; neque enim decvntia status consistit in indivisibili: qui sanΗ utitur parsi. monia et industria sensim Sine sΡnsu plura congerere poteSi, quibus valoat sua debila solvore: unde non tum facile sunt audiendi, qui impotentiam adbtruunt. Diximus
la) lmpotentia moralis vel eontingit Oh jam exi
stetit Em necessitatem. vel ob eam quae exurgere ex restitutione. Ubi observandum necessitatem a- Iiam esse communem. et est Malu personae, quae
cliniculter et nonnisi eum magno labore vivit. ut incurrat periculum in gravein incidendi morbum nul jacturam . nisi auxilium eidem praebeatur; a.
ndeo indiget, ut siue subSidio periculum ineurrat amittetidae hila -- Necessitas cυm murus luc cer-juale aequisiit: si enim statuq injuste acis quisitus sit, etiam cum illius jactura restituere debet: quia non Θsset stultam v mittere, Md ad pristinum reverti. Exeipe nisi id agore clρbeat paullati m. ne bonum superioris ordinis amittat, scilicet sumam, si en iniusta si alus aequisitio ignorytur: inhumanum Pnim sorΡt uc plurimos in haratrum despμ rationis pyne conjiceret. si hujus rei non ita retur ratio; denique grave damnum in bonis uset tartunne Propriue, modo
dominus a sequale damnum n in esset passu rus ex restitutionis omissione.
2. Grave creditoris ipsius damnum, si pra videatur eidem obventurum in restituistionis hypothesi: v.g. si ille petat per uniam mihi mutuo datam, ut ea n latur ad P 'c an dum. nostitutio enim ordinatur ad utilitatem creditoris. ideoque non potest esse ratio utibiliter invitus , si debitor ei disserat restitutionem . quia certo prast videt ipsam hic et nune pius animae graviter noxiam eSSesuturam ). - Aliter tamen dic ndum esset: si restitutionis di negatio parum serviritvd culpam impedisendam; quia nempe ullam Pecuniam obtinere potest: 2 si damnum proportionate grave debitori immineat , nam charitas cum tanto incommodo non obligat: es set v. g. si dehilor ideo pΡrderΡt creditoris amicitium sibi valde necsessuriam; 5 si croditor dρbitorem continuis pi litionibus vox ri; ux ri pelliis enim petitionibus multiplicantur pHrcula; 4 si restitutionsserat croditori tantummodo temporato de irim senium, quod ipSe licitu potest subire:
ni si polat solutionem pecuniae mutuo con- SSae, quam Vult applicare convivio minime n cessario; ratio, quia non poleSt cogere dominum, aut croditor 'm graviter inia
itum, ne sua bona expendat in iis, in quibus licite potest. 5) - Item excusat grave damnum BPipui ilicae . quod omnimode impediendum; cum sit dum num publicum. Dem damnum tertii; unde quando dominus re in tortii damnum e St obusurus, luteneris ex jublilia denegare illum, semper
te attendenda non est, alioquin de restitutione a 4etum eSsel; cum ea sit ordinaria. Quod vero pertinet ad necessitatem gravem, atque eriremam , aequilas postula quidem, ut earum habeatur ratio; sed eum hae generali advertentia, quod in pari causa melior esse debeat eonditio innocentis, ac proprietarii rei. Ceterum vide dicenda insequenti. t hi S. Thomas 2. 2. q. 55. a. d. ill) lia Voglet: unde nonnulli eoneludunt raro evenire casum , in quo creditori non sit reddenda res sua, quando ea nou est abusurus tu alterius