장음표시 사용
151쪽
enobal. nee laus magna, nec Ix xia tribue 1 est. e L.certe ita virum bonunon
Ist M. T. cIc E R ONI sEnnio conueniret. Hecatonem quidem Rhodium,
discipulum Panaeti ,video in iis libris, quos ' de osticioscripsit Q. Tuberoni,dicere, Sapientis esse, nibit
contra mores,leges,inctituta facientem habere rationem rei familiaris. neque enim solum nobis di- suites esse volumus,sed liberis,propinquis, amicis,maaimeque re sngulorum enimfacultates,et co .
pia, diuitia sunt ciuitatis. Huic Scsuo factu, de quo paullo antἐdixi ,9 placere nullo modo pote it. etenim omnino se negat facturum compendi, sui io
causa, quod non liceat. Huic di nec laus maxima tribuenda est, nec gratia. Sed siue oe simulatio, dis mulatio, dolus malua est, perpauce res sunt, in quibus dolus iste malus non versetur: sue vir bonus estis, qui proden, quibua poten, nocet nemini, i sς recte iustum vim bonum no facilὰ reperiem . Numquam igitur est utile peccare, quia semper essturpe: O, quia semper en honestum, virum bonuesse, semper en νtile. Ac de iure quidem praediorum, ψ sancitum est apud nos iure ciuili, ut in bis
Nendendis vitia dicerentur, quae nota essent Nend tori. Nam, cum ex XI I. tabulis satis esset ' ca tum ea praestari, que essent LINGUA NUNC OPATA , qua qui infitiatus esset, dupli poenam subiretra iureconsultis etiam reticentiae poena est con , situra.Quidquid enim fises praedio viiij, idstatuerunt, si venditorsciret, nisi nominatim dictum esset, praestari oportere, υt, cum in arce augurium augures amri essent,i Ventque Titum Claudiat gcentimalum, qui aedeis in lalio monte habebat,de- moliri h eas, quarum altitudo osceret austiciis: 'α clo
152쪽
claudius proscriUt insulam,vendidit: emit P.Calpurnius Lanarius. huic ab auguribus illud idem denuntiatum en . Itaque Calpurnius cum demolia tua esset, cognouisietque, Claudium aedeis posteas prosiripsis, quam esset ab auguribus demoliri ius μου, ' ad arbitrium, illum ad git, QUU I D Q V I D
SIBI DARE, FACERE OPORTERE et Ex
FIDE BONA. M. Cato sententiam dixit, huius nostri Catonis pater.νt enim ceteri ex patribu sicio hic, qui lumen illud progenuit, exsilio eri nominandus. Is igitur iudex ita pronunciauit: cum in Venudando rem eam fissetio non pronuntiasset,emi ri damnum V praestari oportere. Igitur ad fidem bonam natuit pertinere, notum esse emtori vitium, i 1 quod nosset ven itor . Quod si recte iudicauit: non rem frumentarius ille, non rectὰ aedium pestilentiuπenditor tacuit.sed huiusmodi reticentiae iure ciuili omnes comprehendi non possunt:quae autem possunt,diligenter tenentur. M. Marira Graditiano, eo propinquua noster, C. Sergio Oratae vendiderat in deis eo, quo ab eodem ipse paucis ante annis emerat. ba Sergio seruiebant: sita boe in mancipio Marius non dixerat. Adducta res in iudicium est. oratam Crassua, Gratidianum defendebat Antonius. asius Crasua νrgebat:ς quod vitium venditor non dixisset si iens,id oportere practari: a quitatem AntoniuU:quoniam id filium ignotum Sergio non fuisset, qui istas aedeis vendidisset, nihil fuisse necesse dici: nec eum esse deceptum, qui id, quod emerat,3 o quo iure esset,leneret. Quorsi m haec' ut illud intesilao, nonplacuisse maioribus nonris astus. I alime
a L. arbitrii illu adegitabat. prcsta
153쪽
a L. quod g-dem mihi h nos, abest
quenda est, e t. ita, Adquid hon. f L. hine furt a, peςulat', expit.
ne sis, sed ut ea sine errore dijudicaremus, si quando incidissent, induxit eam, quae Nideretur esse, nouqua esset, repugnantiam. Hanc igitur partem relictum explebimus, nullius adminiculis, sed vi dictitu Marte nosti o. et teque enim quidquam de hac rparte post Panaetium explicatum en,' quod mihi
probaretur, de ijs, quae in manus me, Nenerunt.
cum igitur aliqua species νtilitatis obiecta est,
h nos commoueri necesse est.sed si, cam animum a tenderis , turpitudinem Nideo adiunctam ei rei,s i o quae peciem utilitatis attulerit: i d tunc utilitas non requirenda est sed intelligendum, ubi turpitu
do sit, ibi utilitatem esse non posse . Quod si nihil
es tam contra naturam, quam turpitudo recta enim, O conuenientia, s constantia natura desido i Irat, aspernaturque contraria9 nihilque tam strandum naturam, quam νtilitaS: cert8 in eadem reo utilitas, ct turpitudo se non poteB. itemque, se ad bone natem nati summs, eaq. ut sola expetenda es, ut Zenoni est Nisumo aut certe omni pondere a cirrauior ei habenda, quam reliqua omnia, quod
Aristoteli placet: necesse es, quod bonestum δε id
esse aut solum, aut summum bonum: quod autem bonum, id certe νtile: φ itaque quidquid honenum, id νtile . quare error hominum non proborum ascum aliquid, quod νtile Nisum est, arripuit, id cotinuo secernit ab honesto. Hinc sica, binc νenena, hinc falsa textamenta nascunturis hinc furta, hinc peculatuπ, expilationes, direption Esque sociorum, ct ciuium, hinc opum nimiarum potentia non orenda : postremo etiam in liberis ciuitatibus exsi nunt
154쪽
Trunt regnandi cupiditates , quibus nibit nec taetri , nec foedira excogitari potest . emolumenta enim rerum fallacibus iudicijs vident e poenam non dico legum, quo saepe perrumpunt, sed ipsinus turpitudinis, quae acerbi sima eri, non Nident. Quamobrem hoc quidem deliberantium genus peli tur e medio est enim totum steteratum , ct impium aut deliberant, virum id sequantur, quod b nestum esse Nideant, an se scientesscelere contamia o nent:in ipsa enim dubitatione facinus inest, etiam se ad id non peruenerint. Ergo ea deliberanda omnino non sunt, in quibus en turpis ipsa deliberatio. atque etiam in omni deliberatione celandi, ct o cultandi Jes, opinioque remouenda est. satis enim
ue nobis Cy modo in philosophia aliquid profecimus
persuasum esse debet, si omneis deos, homine que celare posmus, nihil tamen auar/, nihil imiod, nihil libidinos nihil incontinenter esse facis. dum. Hinc ille Gues inducitur a Platone: qui, i suco cum terra'decessisset magnis quibusJam imbribus, in illum hiatum descendit, ueneumque equum, V Niserunt fabulae, animaduertit, cuius tu lateribus fores essent: quibus apertis, hominis mortui vidit corpus magnitudine , inusitata annulumqae au- a s reum in digitorquem Vt detraxit, ipsie iudui:: erat autem regius pariortitum in concilium pastorum se
recepit.ibi cum palam eius annuli ad palmam con . verterat, a nullo Nidebatur, ipse autem omnia ν, debat. idem rursus Nidebatur, cum ς in lacem anio nuta inuerterat. Itaq. bac opportunitate annuli ν- sus, reginae surum intulit; q. adiutrice rege dominum
se tb hoe totu. ut se uni fabulae, non videtur este ci
155쪽
a L. nihilo plus I 42 M. T. CICERONI S
minum interemit, sussulitque quos ob iure arbitrabatur: nec in his eum quisquam facinoribua potuit videre. sic repente annuli beneficio rex exortus ess
dis. Hunc igitur inum annulum si habeat sapies,' nihil plus sebi licere putet peccare, quam se non shaberet.honesta enim bonis Niris, non occulta quin
runtur. Atque hoc loco philosophi quidam minimὰ mali illi quidem, sed non satis acuti,sictam, ct commentitiam fabulam dicunt prolatam ut Platone: quasi vero ille aut factum id esse, aut fieri potuisse isb V.c.anuli, defendat.Haec e Ii vis huius h annuli, ct huius exepli: se nemo sciturus, nemo ne susticaturra quidemst, cum aliquid, diuitiarum,potentiae, dominationis,libidinis causa, ieceris,sid dijs, hominibusque futurum sit semper ignotum,sisne facturu . negat i se L. non pol id fieri posse: , quamquam ς potest id quidem . sed - quaero, quod negant posse, id si posset, quidnam fa cerantἐVrgent rustiice san/.negant enim possciet iueo perflant hoc verbum quid νaleat, non νident. Cum enim quaerimu , si possint celare: quid facturi iosint:non quaerimus, possintne celare: sed tanquam tormenta quadam adhibemin, ut , sirsonderint, se, impunitate propositata Ituros quod expedia acinorosos se esse fateantur: si negent,omnia turpia per seipsa fugienda esse concedant. Sed iam ad pro- , spositum reuertamur . Inciduntsaepe multa cause, d L. non con quae ii conturbant animos utilitatis θecie, non,cum
Myhς' hoc deliberetur, relinquManest honestra propter utilitatis magnitudinem: nam id quidem improbum e IV sed illud,possitne id, quod Vtile Videatur, . o feri non turpiter. cum collatino Tarquinio collega )
156쪽
Brutvi imperium abrogabat, poterat νideri Iacere id iniust/. fuerat enim in regibus expellendis socius Bruti , consiliorum etiam adiutor. cum autem consilium hoc principes cepissent,cognationem Su-5 perbi, nomen que Tarquiniorum memoriam re gni, esse tollendam:quod erat utile patriae ' consulere,id erat ita honestum, vi etiam ipse Collatino pia let tacere deberet. Itaque Nillito Naluit propter hon flat sine qua nec V Ntilitas quide esse potuisset. 2 nς uxili-
άo At in eo rege, qui Urbem condidit, y non ita. προ e L. non ire.
cies enim utilitatis animum d impulit eius: cui cum Mutτisum esset Nilliin,' solumst, quam cum altero re- c. gnare, statrem interemit. Omisit hic pietatem, qui μ' humanitatem,νt id, quod Nille Nidebatur, n
. , que erat, assequi possit: tamen muri causam oppo fuit , Jeciem boneἱiatis neque probabilem, neque satis idoneam. Peccauit igitur, pace Vel cuirini, . vel Romuli dixerim.
Nec tamen nonrae nobis Ῥtilitates omittendastunt, aliis que tradendae, cum bis ipsi egeamM : sed suae curque νtilitati, quod sine asterius iniuria fiat, seruiendum est. Scite Ch sippus, vi multa. Qui sta 'dium, inquit, currit, eniti, ct contendere debet, quam maxime post, Vt Vincat: supplantare eum, qui-cum certet, aut manu depellere nullo modo debet . sic in vita sebi quemque petere, squod perti- fal. quod adneat ad usum, non iniquum est: alteri g surripere, Virum pς ub
Maxim/ autem perturbantur ossicia. in amicia Pς ς iossis, tritum est. Sed huius ijs: quibus ct non tribuere, quod recte Ibuere, quod non sit aquum,contra ossic
157쪽
M. T. CICERONI shuius genertis totιus, breue,'non discite praeceptum est. quae enim νidentur νtilis, honores, diuitiae, oluptates,cetera generis eiu1dem, haec amictitia numquam anteponenda sunt. At neque contra rempu. neque contra iusiurandum, ac sidem, amici scausa, Nir bonus faciet', ' nec si iudex quidem erit de ipso amico. ponit enim personam amici, cum induit iudicis . tantu dabit amicitiae, ut Neram amicicam esse malit: V vi perorandae liti tempua, quoad per leges liceat, accommodet. Cum Nero iurato di- inccnda sententia sit: meminerit,deum se adhibere te sem, idest, νt arbitror, mentem suam, qua nihil homini dedit ipse deus diuinius. Itaque praeclarum a maioribra accepimus morem rogandi iudicis, si
eum teneremM, Q V ΑE SALVA FIDE F A- i sCERE POSSIT. Haec rogatio ad ea pertinet, qus
paullo ante dixi honest8 amico a iudice posse concedi .nam, si omnia facienda sint, quae amici Nelint:no
amicitiae tales, sed coniurationes putandae sunt. Loquor autem de comunibu amicitiis. nam in sapientibus Niris , atque persectis nihil poteri esse tale. Damonem, O Pythiam, Pythagoreos, ferunt hoc animo inter sie fuisse, ut, cum eoru alteri Dionysius rannus diem necis destinauisset: ct is, qui morti addictus csset, paucos sibi dies commendandorum 1 1 suorum causa postulauisset: vas fa ctus est alter eluds flendi: ε, vi,si ille non reuertisseis ad diem, mo
riendum β esset sibi ipsi. quicum ad diem se recepis
set, admiratus eorum fidem tyrannua, petiuit,νt se . in amicitiam tcrtium' adscriberent. Cum igitur id,
158쪽
sum est, comparatur: iaceat πtilitass species, va- leat honestas. cum autem in amicitia, quae boneIta non sunt,postulabuntur, religio, fides anteponatur amicitia: sc habebitur is, quem exquirimus, .s ' delectus Uci'. - ossi
Sed υtilitatis perie in repu. saepissim8 peccatur,
ut in Corinthi disturbatione nostri. durius etiam Athenienses, qui sciuerunt, Vt AEginetis, ' ροι eias.closse Naiebant, pollices praeciderentur. hoc isumio en utile. nimis enim imminebat, pr pter propinquitatem. Aygina VPiraeosed nihil, quod crudele, e H Piraeeo. ωtile.eri enim hominum natura, q*am s Di csi asoti qui remus,maximὸ inimica crudelitas. Malὰ etiam 4 qui ikstinos vr- peregrinos Vrbibus Nil prohibent, eosque extermi- p -- ε 3 nant, Vt Pennus apud patres nostros, Papius nuper. Nam esse pro cive, qui ciuis non sit, rectum est. non licere: quam tulerunt legem sapientis i consules,Crassus Scaeuola: uνero νrbis prohibere peregrinos, san8 inhumanum en . Illa praeclara, inao quibus publicae νtilitatisspecies praehonestate contemnitur. Plena exemplorum e Ii nostra re p. cum lasaepe alias, tum maxim8 besso Punico se so:quae, cannensi calamitate accepta, maiores animos babuit , quam νmquam rebus fecundis. nulla timoris
a s signifixatio, nulla mentio pacis. tanta vis en honesti,ut oeciem νtilitatis obsuret.Athenienses cum Tersarum impetum nullo modo possent sustinere, fatuerentque νtνrbe relicta, coniugibus, O tib ris Trae ne depositis, naueis conscenderent,liber so talemque Graecia classe defenderet: Cyrsilum quenil Oadentem, Vt in Vrbe manerent, XVxemquN
159쪽
an silentio fluumquὰm plurimo venditurus/S pientem, oe bonum virum fingimus : de eius deliaberatione , ct consultatione quaerimus: qui cel turus Rhodios non sit, si id turpe iudicet: sed du-s bitet, an turpe non sit. In huiusemodi causis aliud Diogeni Babylonio Nireri solet, magno ct graui. Stoico : aliud Antipatro, discipulo eius, homini acutismo. Antipatro, omnia patefacienda, Ni ne- quid omnino, quod venditor norit , emtor, o ignoret: Diogeni, Nenditorem, quatenis iure ciuili constitutum sit, dicere vitia oportere: cetera sine insidiis agere: ct, quoniam Nendat, Ne te quamoptim8 vendere. Advexi, exposui: Nendo meum non pluris, quam ceteri: Drtasse etiami s minoris, cum maior est copia, cui sit iniuria ' Exo ritur Antipatri ratio ex altera parte: Quid agis' tutetiim hominibus consuere debeas , er seruire humana societati, estque lege natus sis ea habeas principia naturae, quibuta parere, ct qua semaeo persequi debeaa, Ni utilitas tua, communis utilitas sit: ' victim, et aeque communis πtilitas, tuast: celabis homines, quid ijs adsit commoditatis, et copiae ' Respondebit Diogenes fortasse sic. Aliud est celare, aliud tacere: neq.ego nunc te celos ribi non dico, quae natura deorum sit, quis sit finis bono rum: quae tibi plus prodessent cognita, quὰm tritici νtilitau: sed non quidquid tibi audire utile en, ἱd mihi dicere necesse est. Immo vero, inquit illa, necesse est, si quidem meminini esse inter homines natura coniunctam societatem. Memini, inquit ille, sed num ista societ, talis est, ut nihil suum cuiusp
160쪽
e L. iniuste, aut Improbes v. e. sanctu
sis quod si ita est, ' nec vendendum quidem qui
quam est,sed donatam. Vides in hac tota disceptatione non illud dici, quamuis hoc turpesit:) tamen, quoniam expedit faciam eis Ita expedire,ut turpe nonsenex altera autem parte, ea re, quia turpe sit, 3 non esse faciendum. Vendae aetiis vir bonus propter aliqua Nitia, quae ipse norit, ceteri ignorent: pestilentessint, ct habeantur salubres: ignoretur, in omnibus μ cubiculis apparere serpenteis: ' mala materiae, ruinosased hoc, prater dominum, nemo io sciat. quaeros hoc emtoribus venditor non dixerit, aetiisque Nendiderit pluris multo, quam se Nendiaturum putarit, my idnuste, an improia fecerit.
Ille Nero, inquit Antipatero improbe facit. Quid enim est aliu erranti Niam non monstrare, squod i o Athenis exsecrationibus publicias sancitum est se hoc non est, emtorem pati ruere, o per errorem in maximam fraudem incurrere e plua etiam est ,
quam Niam non monstrare.nam est scientem in errorem , alterum inducere. Diogenes contra. Num te 1 oemere colait, qui ne hortatua quidem est'illa, quod non plassebat,proscripsit:tu, quod placebat, emisti. quod si, qui proscribunt, VILLAM BONAM, beneque aedificatam , non existimantur fefellisse, etiam se illa nec bona est, nec ad cata ratione,mul 1 to minus, qui domum non laudarunt. Hi enim iu- 'dicium emtoris est, ibi Mus venditoris qua potes esse' sin autem dιctum non omne pra Itandum est,
quod dictum η in. id practandiim putas ' Quid