장음표시 사용
111쪽
tos EXOD. QUEST. III. t 1odda dantur, tanquam simplicissima avitate. Et qaemadmodum est R. Moseh in Iadrod. e. et a-bacaqaa s, R. Iosepb Aibas in Icari .n f, et R. Levi ben Guerlon ni Milha-ε x e. to in az estua , uc nassa sit in mando talis unitas; quamvis ex omnibaso G. 1 ,.. maxime limilis Deo ἔis unitas numeri, propter allatas jam rationes. Ait porro 3.eap.ra idem Abian Ezra, ex quataor Λἰ, literis, AEVI, R est principium numeri, , finis , nam valet X, at ri ec He et vaci , sunt v et VI, duo medii numeri. Quod vexum et se stim asinam denarius est ianiS omnium numerorum, et ut pluribus lo-ν cis iei cis R. lenuda Levita inquit, Ingens secretum in eo cit, quod omnes Orientis Is . r. are. λ q; occidentis natione S iub istant in denario, cui proprium illud est, includeres 9. et ii reliquos omneS numeros, ut recte observat Halas, et perfectum vocari. Nam si 4.arν. ae numerare incipiamus ab unitate, dicimus, I. II. III. 1 v. V. VI. VII. VIII . IX. Maaris X. Inde seqauntur numeri quos Ioannes de Sacrobosco, et Michael Scotus, MIemοί. compositos aut mixtos appellant, suntque omneS qui componuntur ex digito , et articulo uno, quemadmodum omnes illi, qui reperiuntur inter proximos a
ticulos duos, nempe xl. XII. XIII. XIV. X v. X v I. XVII. XVIII. XIX. inquI S iteram sumunu S unitatem, et reliquos numeros digitos; at post X lX dicimus XX. hoc est bis denarium perfectum, eodemq; modo reliquOS Omnes numeros repetita unitate supputamus: quorum cum unisas principium sit, denarius finis, relinquitur ut Vet VI medio lint loco. Quod applicatur ad demonstrandum, Primam cauisam esse principium , medium, et mem ; iuule, esse, et is c. v. fore. Deinde etiam ottendit id, quod Plato, dc Aristoteles , ac R. Moses ajunt, Deum omnium eorum quae existunt, cautam essicientem, finalem, et formaleelse. Dicit praeterea thpra citatus autor, ri et 3 He et Vm , quae valent v. et VI. 5 ar numeros esse circulares, quis in Sepher Sahut addit denarium : nec ablurde unitatem ipsam adjeceri . Deinde declarans ista, ait, quomodo qui incedit itinere circulari ab uno pun sto proficilcitur, et quoties emetitur circulum illum , toties redit ad idem punctum, ita et in numeris agitur. Nam multiplicando unum per unum,redis ad eandem unitatem: quinarius per quinarium multiplicatas redit ad quinarium: nam quinquies quinque sunt XXV , et quinquies viginii qurnque sunt CXXV , atque ita in infinitum. Ita et senarius per senariu mulistiplicatus redit in senarium, etenim sexies sex sunt XXX VI, et lexies MAVI sunt CCXVI, atque ita porro. Denarium circularem dicere possumus nam per se multiplicatus facit centum, hoc est decies decem. Decies autem centum facit mille, hoc est decem centenarios: quod significat, quemadmodum circulus nec principium habet, neque finem, ita et Primam caussam principio et fine carere: Deus enim, ut ait Philosophus quispiam , est circulus cuius centrum ubiquoest , et circumferentia nusquam. Eodeinque modo quo isti numeri in caeteris omnibus conservantur, uti demonstravimus, ita Deus aeternus est, et sine mutatrone. Adeo ut, quemadmodum ostendimus, excellentia magna at in literis unu AEVI, quae non immerito Primi Caussam designant. natreS istae is in tetragrammato continentur, ae autem in n=riae Ebieb: unum Inc I-pit a Iod , hoc est denario, fine numeri; alterum ab re, id est , unitate, quae est . principium numeri, quo significatur eam esse principiam ae finem omnium rein 'x rum. Nuc mimis mysterio caret, quod quatuor nec plures luerae sunt, quia
112쪽
luxta Philonem Iudaeam, nu Merus qaaternarius, praeterquam quoa omnia comprehena.t, panaam,t: neam, saperaciem, dccorpas, in aliis quoq; multis
periectus est, qum inter eth, quod praecedentes numeri ex quibus componitur, cum eo exacte denarium efficiant: nam cum unum , duo , tria, quatuor, sint partes quaternarii, certo vide mas ea junctim tacere denarium. Praeterea in hoc numero norab: le est, quod principales coni Maiici, nimirum Diapente, Dialesia1atoa, et Diapason , uidem parcieras quaternarii Contiueantur. Diapente enim est iesquialtera ut a tribas ad duo: Diatessaron eit una sesquitertia ut a quatuor ad tres: Diapason vero dupla, ut a quatuor ad duo. Etiam magni apud anti quos aestimat iuit quaternarius, Propter to idem artes MatheseohGeΟἰnetriam,Astronomiain,Mu icam, et Arithmeticam, quae maxurie utiles sunt ad pur- . currendas omneS arteS ac icientias. Praeterea mundus conflatus est ex IV Elementis , et in totidem tempora annas dividitur, ver, aestatem, Autumnum, Hyemem. Deinde et in inundo angelico lunt quatuor animalia divinae quadrigae , quae nuncupanzur quatuor exercitus divinitatis; et universum, iuxta Caba-uitas, dividitur in quatuor mandos. Scilicet talis persectio requirebatur in numero qui repraesentaret primam cauisam. Ieitur ex opinione omnium Philosophorum Hebraeorum, quos lupra citavi, dicimus et nomen Tetragrammaton denotare substantiam divinitatis, et vocem etdiu, nisi quod haec eit primae persolue lingularis futuri, niv autem tertiae, ex quibus duobus vocabalis com-Ponuntur tria, ruptae nari mn ,fui, sum, ero. Ait porro R. Iuda Levita in Curari,
et doctus Aben Egris ad x III cap. Exodi, nomen n eandem habere lignificationem, eundemque numerum literis suis facere , quem faciat Tetragrammatum: nam mv valet xxUI, et Iod He nominis rix suis literis hunc in mo-- dum scriptum in 'i' itidem facit XXUI, adeo ut idem fuerit dicere Mosem se Tetragrammato et ab rimae missum esse : nam interrogantem. quid dicturus esset, si quaererent Isracl.tae de essentia eius a quo mitteretur , liniit Dominus duo ista nomina proferre , quorum utrumque eam denotabat: quia, ut sensit R. Hildai in or Sem , et amor libri Saar a-Sem hadas, illa uis no quod est. nomen ellus, lignificant mnum qua Ut esentia Uus. ob tantam excellentiam nomen hoc cum vocalibus suis pronuntiari ne quit, uti probatur in Guemara Pesaltim a quod solus summus sacerdos, die quo peccata expiabantur, semel in anno proferebat, caeterum tanta Cum harimonia. , ac vociS varietate , ut nullus pronuntiationem aut sonum ejus intelligeret; idque eo fine , ut ostenderet incognitam, et inexplicabilem e se givinam ementiam: ad cuius rei testimonium, occultanda est pronuntiatio nominis, quod eam denotat. Ita in Levitico narratur filium Egyptii, pr nunc asse Nomen , eique maledixisse ; unde initituta est Lex, quae ait: nuisquis maledixerit Deo siuo , tollet peccatum suum. hoc est, excidium animae: sed qui protulerit Nomen, eique maledixerit, judicio morietur: quomodo omnes Rutores haec verba exponunt. Imo tam grave illud peccatum est,
ψ Deus permiserit, quemadmodum in Guemara Abota Zara, memoratur R.
113쪽
Hananiain ben Te radion, ab Imperatore quODJam comtari, quod divinum me cum vocalibus suis ex tuinet. Neq; credibile est.Omnes Israelitas, perquatuor mundi plauas dii peris, in re tam gravi co sensuIOS fuisse nisi eam per traditionem a Mose accepissent. Quid miod in nullis veteribus Assyriorum , Graecorum , aut Chaldaeorum scripturis illud nomen pronunIiatum reperiture unde sequitur. pronunciandum nequaquam esse. Quod si AEgyptii nomina parentum suomm , et multo magis illustris alicuius viri, ut Mei curii I Iis megisti, voca luproferre veriti sunt, quanto justius hanc reVerentiam e hibeamus supremo parenti huius mundi machinae, et Regi regum , cu)us essentia renitus occulta est. neque concipi potestp Sed scrupulus hic moVeri pOuir, cum nomen ti)nu itidem divinam lubitantiam denotet, cur magis illud, quam 1 et Iagrammaton,prons tiare liceat Neminem reperi, qui hanc quaestionem MOVerit, solve inq; praeter R. Iosephum Chequitillam, in opere suo Guinat Egoz t, et R. Meir Aldaiabi in Sebile Emuna : ii alunt, nomen renn , quam is di Inam quoque essentiam significet, minus tamen excelles esse, quia ex TetragrammaIOnri prodeat voxn nae: etenim 'n' tres priore S literaS nominIS ineffabills , facere numerum XXI. quem etiam constituat vocabulum n nn . Indeque crediderim illud ab is inelia pere : nam litera ae habet duo u m Ddim, unum inferne, luperne alterum, quae eo i nista faciunt XX, medium inter utrumq; Iod est Vav , hoc est , sex, quocum prioribus iri unum numerum redacto, Prodeunt XAVI , quem etiam numerum nomen Tetragrammaton complecti ur. Adeo ut hoc nomen ex priori ortum, em: minus excellens, non solum divinam subit nitam designet, sed etiam innovationem omnium entium , quae a Prima Caussa dependent. Porro quia duplieem habet significationem, non appellatur 'mon D Nomen prurium, neque pronunciari cum vocalibus suis prohibetur. Eodem modo Iplum nomen tu Iab alteram quoq; significationem habet, nempe ἐιVinae providentiae. Atque ita discrepantia horum S. S. locorum eonciliatur, eae sententia philosoDhorum
nostrorum, Philonis Iudaei, R. Mosis AEgyptia, R. Iehudae Levitae , R. Abrahaia mi Aben Egrae, R. Iosephi Albi, R. Ishaci Aramae, Isbaci Abravanetis, R. Haldai, R Abrahami Salom, R. Meir Aldabi, Autoris Hobataaetabor, Autoris Saar a-Sem a-hadas, et R. Iosephi Chequilissae. .. Sed divini Iheologi Cabalistae,ut in Ticurum t et Abodat Meodes Iesimvs.
credebat, queadmodu substantia sive essentia divinitatis omnino incognita est. neque ullo modo concipi potest: sic neque nomen ullum reperiri posse, quod eam persecte exprimat ac representet; unde recepta apud omnes eos opinio est Tetragrammato mundum emanationis denotarI, qui decem illustria lumiisna continete et 'explicatum vocari ajunt, 'ura per illa seiosum Deus exisplicuit & communicavit; uti et 'nudiri unitum, quia s ut ait R. Meir Gabat in pere suo A dat a-codes t , et R. Iosephus Chequitilla, in Saare Ora) compo litione literarum ejus adunat totam emanationem a nempe punctum literaes nam illud recta Scriptura exigit, uti et observat autor Lebusim det gnat'ro Reter, primam et altissimam lucem: Iod ipsum rarari live secundam , n vvronam tertiam, 'quod sex valet, sex lumina sequentia, n autem nino estimam. deo κt hoc quadrilitero nomine decem illustria Iumina cotineri ac reprae lenta ri dicant; quod etiam scribit R. Aser in Sepher Mihud , et R Peres in Mahareis
liet a-elahur. Caeteram quid sibi velit, haec litera est talis Se ira, et quod fun-
114쪽
damentum habeat, in nullo autore reperi: et quamvis temeritatem in me ruinprehensuri fortalsis nonnulli sint; expediam quid mihi in mentem venerit, ita tamen, ut liquis meliora observarit, non abnuam ejus me judicio submittere. Plato reputans ordinem et partes mundi, non fortuith, sed necessarici a mente aut intellectu sapietissimo productu eu amrmavit: ct si sapietia atq; ars summi artificis, universum hoc forma perfectissima, et mira concordantia atq; ordine
fabricasser, convenire ut omnis notitia rerum tam sapienter factarum,ante ex
Riterit in mente artificis atq; architecti earum: alioqui enim non per artem,sed Casu factas esse. Eas autem notitias universi, quae praeexsistat in divino intellectu, vocat Ideas: et statuit, singula elementa principium formale incorporeum habere, cuius participatione propriam naturam suam habeant. Ita, eXempli gratia, id eam ignis verum ignem esse putat essentia formali, cu-aus participatione hoc elementum ignis lit, ac lic etiam caetera. Igitur Plato credebat in divino intellectu praeexititiise notitias omnium rerum. Illae autem ideae , sive notitiae, meo quidem, quamvis tenui hac in re , judicio , sunt litem: quod variis comprobari argumentis potest. In Sepher ariclira dicitur Deum copulasse literas, et cum illis omne creatura creaville : quae verba explicanS R. Ioleph ben Carni tot in Saare a-Sedcq ait, nullam vocem esse , quin literae eius variis modis compositae,varia quoque forment vocabula diversae significationis. Sic is Ei Deum notat, transpolitis literis M, Io non: NU Kster, Coronam signinis Car, et mutato literarum ordine caret sexcidium . eadem in reliquis dictionibus ratio est. Et quomodo in eodem libro Iesira dicitur, duae literae hina , ternae sena construunt aedificia, et sic eorro comperimus omnes dictiones,si literas
transponas, alia vocabula, et novae lignificationis facere. Hoc modo ergo Deus literaru varia copositione universum hoc creavit. Idem voluerut veteres nostri
Sapientes, quum in Beresit Raba dicunt, perinde atque artifex ad exemplum eq, x. opus suum perficit,ita Deum Lege inspecta mundum condidisse: et alio loco , Legem antecelsisse mundum. Sic etiam in Ialcut dicitur Besalhelem scivisse s lib.
componere literas, quibus coelum et terra creata sunt. R. Moses Gerundensis art. 3 i . ait, transpositis varie et conjunctis literis, omnes dictiones Legis esse nomina in Pr.- divinitatis. Et in Sepher a-bitalion, per literas omnia opera fieri. Vnde vide- logo 'mus, literas esse semina, sive ideas omnium rerum quas repraesentant, quae ra- ratεuebi dices sunt in inente summi Creatoris. Quin et respectu numerorum, quos faciunt , idem assirmari potest: ideoq; Pythagoras eos ajebat esse principia omnium rerum. Hinc apertum est , quomodo dicatur hanc literam esse talem Se phiram , illam vero aliam , quia nempe literae sunt omnium rerum exempla. Ita R. Berahiel in divinis suis Per aquilo inquit, ex eo quod praecedi Omnem eis, is
numeriuri, provenisse numerum; qui ad denarium, nec ultra, progreditur. Eo- - 'dem prorsus modo decem tantum Sephirae sunt, inde nome suum adeptae: nam nutu Se bira a 'ea S.ιphar id est, numerus, derivatur et quemadmodum numeri sunt, ita et unaquaeq; habet proprietatem numeri quem facit. Nec sine cauisia Theologi dixerunt, Tetragrammato significare ac repraesentare decem illas illustres luce . quis infusa divinitas est. Etenim ex cun his quae exstant vocabulis, solum hoc invariabile est, ut quamvis omnib is modis transponantur literae eande tame retineat significatione. Nam quadrilitera cu sit vox , duodecim
115쪽
Omnia idem notant, nimirum Esse. Indeque ait Nathahi ' Ego Deus me no in to. Quia scilicet Tetragrata malon, quomodocun. q; literas transeonas, retinet scini cr eandem notionem. Atque bac prima iuxta Cabalias est Dujus nominis excelluntia, uti quoquc notavit Ishac Abrax anel in Paras a Telaxe. Altera est, quod cx illo nomine ici qua OITnia nascantur; i Itan vero nulli m sontem, nesialam habet orisinem , nisi se . Cuius rei squis curiosus erit, adeat quae In hoc o-rre , Hispanica lingva superiore anno edito , discrui. Tertia est, quod iuxta Moscin Cordubensem , in opere Pardes Rimonim j solum hoc nomen non derivetur ab effectu aut opere aliquo, contra quam in aliis fit. Sic rria ista est,mnia, MM, El, U.a, Eloinr, sormantur ab m 'να sortitudo, et denotant, a prima
causa venire omncs soletiaS. 3'. a M. , praedator deducitur, quia Vincit vim omni na planetarum. minx Sebaot a uox Exercitus, quod ei tribuitur, quia Dc minus cst omnium exercituum coeli. Ure Dominus, quatenus imperat uni vetae mundi
machinae . At mnn Ebie ab nut 6se, quia dependet ab illo quicquid existit. In n IA
autem conlideratur providentia cius S sic in caetcris. At solum Tetragrammaton a nullo aetii aut Opere originem habet. Accedit quCd caetera nomina , ut observat supra citatus Auctor, in S. Scriptura aliis qucq: rebus tribuantur, at vcncrabile illud soli Deo, nec praeterea cuiquam. Quam obrem si veru est, quod omnes Cabalistae volunt, decem Sephiror, aut di x inas luces, e manasse a prima causa ,et cum ea conjunctas manere,ut flamma cum igne ,radii solares cum S
te; si, in quam, divinitas iis sit insula, possumus Philosophos et Cadalistas conciliare: nam quando nomen illud Sephirot, sive lucibus datur, etiam Primae datur Caussae, quae in iis splendet, atq; insula est. Adferrem et alia magis sublimia de figuris harum literarum, nisi vererer iudicium lectoris adversus prolixitatem meam: nunc eo facilius desino,quod egregie haec ,hujus temporis autor, Abraha Ocn de Herrera tractaverit in doctiss mo opere quod Portam coeli nuncupavit : unum illud additurus, quod in Toar divini I heologi scribunt, hoc nomine omnia creara nobis repraesentari. Nam si hominem confideres, videbis capitis sermam habere; quinque digiti manus dexterae priori η, et altero n totidem sinistrae digiti desgnantur: reliquum corpus litera , . Sic etiam in aquila caput est , duo nutraque ala, corpus . Vnde probant,nullum esse animal, nullam planistam, quae non in se contineat nomen ineffabile. Denique ut in scriptas anticuisissimis Attali, Cecinae, Trismegisti, Zc Zoroastris legere est, solia herbarum literae sunt, quae nos edoceant radicum sitarum vires. Sed finio, et cum Cabalistis O, quando quaerente Mose nomen divinae essentiae, Deus respondit, Ero qui sero misit me ad vos, tantundem suisse ac si diceret, quid attinet quaerere id quod explicari nequit p ego sum qui sum . Aut, quemadmodum veteres Sapientes ajunt, dixit, sequi illis adfuisset in ista captivitate, etiam in reliquis assuturum: et tunc revelato ei Tetragrammato nomine illud renunciare eum Israelitis iussi, quia cum id repraesentet decem illustres luces, per eas cognituri erant Deum quasi velatum: nam essentia eius occulta renitus , nullis exprimi Verbis
NMet benevolus LeBor in hae capite nos reverentia divinitatis pro ri primo, quod in Tetragrammato es, 'scripsisse.
116쪽
Exod. fv. Ego avram novi non Ibid. 6. I. Per manum fortem expetii esse oobis permissarum Regem AEgur itit eos ex torra sua.
vare Deus priore loco negans, quamvis manu sorti Parhonem IsiacE-tas Gnusum, postea idem inrmat
- Et manum sortem castigatio intelligitur, unde R. Sesomoh priorem k,-. eum ita exponit, scio Regem AEgyptiu vobis non permissurum ut disce' ' datis, nisi meam in illum potentiam exerceam, et acriter castigem: ideis cm sequi in S. Scriptura: extendam manum meam, et pereritiam. Quae si exposiatio placet, Deus posteriore loco tantum Confirmet,quae ante dixerat. - II. Doctus Ahen Ezra explicat, Seio Regem AEDIti nequaquam passaerum,ust abeatis, non propter manum fortem: quia ju ta Grammaticos luetii a 1 pius p nitur pro μανα baabur, spropter et sic a betad , vertendum propter manum Paesensus verborum fit: Novi regem non permissurum vobis, ut discedatis ; neque id propter fortem ejus manum, aut potentiam quam habet. etenim ego ext dam manum meam , & percutiam. Eadem expositio etiam R. Bahie placuit. et primum autorem habet Anquelos a-Guer in paraphrasi Chaldaica. - III. R. Levi ben Guerson , ut ex verbis ejus colligitur, per aliam regula π maticorum , statuit hic poni pro baη, quomodo usurpetur illo loco Geneseos. μ'. 3 -δis, sed servi tui venerunt ad comparandum cibarium. Explicat autem hoc pacto. Ego autem novi non permissurum vobis esse AEgypti Regem, ut abeatis. sed non, manuforti: i. . quando non patitur,dabo vobis libertate manu forti. '. Iv. R. Moles Gerundensis haec verba cum sequenti versu connectens, at Seia ego Regem 2EDpti mm passurum ut vo/ abeatra, nec verbis, nee manu fortirat ego extendam manum meam, oe percΜtιam et ac si diceret, donee eum, quod necessarium erit, castigavero. Iv. R. Bahye, per manum fortem, unam tantum plagam designari putat . et mentem Scripturae esse , aegyptium quamvis semel percusitan ,non tamen pan urum ut abeant. At postea cum dicat, eum dimissurum Israhlitas manu forti. denotari decimam plagam. .vI. Ishacus Ablavanel manum sortem hic ad Issialitas reserri existimat. et dicere Dominum, Novi AEgyptium volentem non permissurum vobis ut abeatis ι ree manu forti, i. e. Per Vim, aut armis vos iugum ejus excutietis , sed, era ex tendam manum meam, et pereuliam 2 Utium. Illam expolitionem sequitur R. es h poΜehit Arama in Mehu Theilot supra Psalmos, et R. Moses Albelda ad hunc
117쪽
Exod. 4. 2o. ΕΦ aeeipiens Moseb α- l Itad. rg. a. Et assi e Itbra, seoxoremsuam, et filios suos, imp0uit Φοι Moses, Ripparam uxorem ΜοM , passcino, et reversus ut in terra AEgypti. I muponem v us. I Moses aetorem filio'; in aegyptum abduxit quomodo potuit illi ex mgypto revertenti Ithro socer cum uxore ac filiis occurrere p
CONCILIATIO. Quamvis ex priore loco colligi videatur Mosem abduxisse coniugem suistin in Emptum; non tamen ita est. Nam ait R. SeIomoh, obviam fa- has ei Adiaron interrogavit, quinam isti p cui Moses, uxor inquit, et filii mei. 1 ain rursus ille, quorsum eos ducio respondit Moses in aegyptum. Quod displicuit Aharoni. Ergo, inquit, eaptivora augere numerum Hs, cum abunde nobis sollicitudinis fit ob multitudine m quae ab Egyptiis premitur λ Vnde M ses . accepto consilio, uxorem et filios ad socerum remitu. et hinc Scriprurae verba. νε, mi Gnem qua, . e. postquam remiserat eos ad parentem tuum. Ide ex priore loco eoi Iigit Aben EEra. Nam dicitur, Accepit Moses uxorem Jam Ue. et rediis in ereram AEDpti, ubi, quia mentio fit uxoris et liberorum, d em dum fiuge ait plurium numero, et redierunt. Sed fingulari utitur numero, quin Moses, Aharonis suasu, malavit consilium de illis in aegyptum assumendis. ν
Ex d. 7. 3. Ego indurabo ear Mais
Nonis. Item 1 o. 1. I ad Pharaonem. nam aggravavs cor vus. Daul. x I. 2ς Vide,Vε ρυροπο ... bis hodie bonedictaaaem et massedimo nem. Ibid. 3 . 1 f. Uide repono troibadie vitam et bonum . item mortem esti malum.
C vi liberum trium est, facit quinquid lubet: sed hominem non quicquid vult facere, constat ex primo versu, quo induratum a Domano cor Pharaonis dicitur, ne populum dimitteret: ergo non habet arbitra liberistatem Contrarium ta nen ostendunt posteriora loca, Mando Deus unam mortem, bonum et malum Ista nitis proponit, atq; autor est, ut unam eligant.
ARb xxii liberta , et preflestinario,iam mestis argumentis hinc inde agua Le sunt , ut ad eam accurate tractandatri liber integer requiratus: Nosta nen quian brevi Ane , ea sitaremus. Vαversa hominas sc x xitoritate, vel ration hus, veldenique experientia proven V. in .
118쪽
antem id, quod autoritate scanus, quando ab autore tali est, quem constat eria re non polle, caeteris lirmius ac certius habetur. Ab ea igitur Incipiemus. Primum pro Lbero arbitrio argumentum est, qud a nominem ad imaginem suam creavit Deus. Vnde pie ad angelos tuos, facιamus, inquit, hominem ad imaginem ac similitudinem nos ram. Quod perinde censeo, ac u dixisset: hactenus talia creavi, quae vehit agentia naturalia , nequeant a itere ab opere , cui exercendo facultatem acceperunt. Sic ignis ardere, Sol illustrare, aqua humectare nunquam desinet. At hominem, quem creaturus sum, volo ad imaginem nostri, liberum , ac omnium actionum tuarum dominum elle. Vnde vademus, facere, aut omittere eum, quod libuerit, posse; quod caeteris creaturis negatum est. Itaque Adamo, tanquam libero, pollea praecepit, addita poena, si mandatum egrederetur. Praecepitq. D. Deus hominι, dicen ι, de omnι arbore horta comedendo comedes r at de arbore scient La bons et mals non comedes 3 quia quo die de ea comederis, morieris. Hinc ne cellarib sequitur , liberum arb trium tuille . neq; enim praecipimus , aut poenam denuntiamus uti, qui in omn: bus quae agit coactus, non voluntatem suam, sed praedestinationum sequitur. Frustra, inquit Ria Moses ad VIII. caput Pirque Abor, data est Lex , si neque obsequentem merceS, nec transgredientem poena manet. Sed contra se reni habere videmus. Naet Adamum peccatum suum mortalem fecit, et Paradiso eiecit. Etiam hominum genus universum diluvio Sodomitae coelesti igne puniti sunt unde tequitur.
posse nominem, quippe liberum in cunctis, quae agitὶ mercedem , aut poenam actionibus suis promereri. Quin etiam post peccatum n ansiste Adamo I: rum
arbitrium, clarc testifcantur divinae literae his verbis: Drxitq. D. Dcks, ecce ho mois setis unus e nobιs, serendo bonum et malum: ataqῆ ne extendat manumis am, sumat etiam de arbore vitae , comedatq; et aeternimi vivat. Emist igitur eum
Dominus Deus ex horto Edems Ue. Manifeste videmus, Deum non cogere hominem , quando angelis dicit, eliciendum Paradiso Adamo, ne, quippe liber traedilus arbitrio, manum extenderet in arborem vitae squae facultatem habeat redintegrandi caloris nativi) et comedens de fructu ejus aeternum viveret. Etenim si non quod volebat poterat, quid intererat expelli eum Paradiso, qu do et am illic agitans, comedere non posset Ex his igitur constat,conditum calibero arbitrio hominem, atq; illud, tanquam proprium naturae humanae . reri-nuisse. Quod etiam manifestissim. Dominus Camo ostendit . cum corrigenti vitam veniam promitteret; perseveranti denuntiaret, semper pro porta fui rum Peccatum, i. e. appetatum malum, perpetuum se imulum ad peccata ' que tamen ille ratione superare posset. Idem ex aliis S. Scripturae locis colligitur, ut egrediente ex AEgypto Israele dicitur . Non dux t eos Deus via regionis Pelsaeorum, quod propinqua esset: dicebaι enim Deus, ne poeniteat hunc populum, quum viderιnt bellum , et revertantur in AEnptum. Sic etiam Deuteron. cap. V. a'. ait Dominus: si vis dabit hiane illis animum, xt timeant me , et observo praevia mea omnibus diebus Quis dabit, inquit. Ergo actus ille humanus non erat absolute in manu Dei: hoc est,non a Deo ut causa adaequata pendebat, sed opus erat, ut homo iple vellet, qui velle reterat di nolle. Oua mente restringendu et capiendum, quod aiunt antiqui sapientes, n'nν morumn d a'. Omn a sunt in manu creatoris, trater timorem creatoris. Scilicet quomodo
in uia volvaris c auius rebri necessitatem certam imposiar, ita contin-
119쪽
gentibus aeeommolavit caulas contingentes. Ideoque non m ntis, sed sua- :dentis ac iuvantis modo dixit: Ecce proposui tibi hodio vitam et Fonsi, item ma tem et malum i id quod ego tibi praecipis hodie, es ut ames Dominum Deum tuum. quasi diceret, proposui cibi qualem bonum et malum: sed praecipio tibi, ut me ames. Postea quoq; dicit: contesor hodie contra vos caelκm et terram , me vitamae mortem proposuisse tibi, benedimonem et maledictionem et quare vitam olecturus es. Si Deus vitam eligi suadet, sequitur libertatem iis ad utrumq; relictam esse: nam supervacue connitum datur, cui ademta est electio. Quod verum esse. ex Lamentationibas Ieremiae elaridi md patet: Ex ore exees, inquit, non pro deunt mala, et bonum: per mala Intellige mesas actiones, quae tanquam discre- Iantes a bono, non habent cersum scopum , sed mille modis variant, ideoque icit mala pluriu numero: per bonu, signat pia et honesta opera, quae quia una molli scopum habent, ideo et uno tantum modb peraguntur. Haec mala, in quit , er bona non exeunt ex Ore excelsi , sed ore ac volantate hominis. Undo mox sequitur, Perscrutemur vias noViras eν pervestemus, et revertamur usqι ad Deum. Quibus verbis incitat homines, ur, tanquam liberi in actionibus suis, via deant qui1 agant , redeantq; ad Deum, et peccatorum poenitentii ducantur . . Nam inquit Dominus ore Iesaiae: Illi eligunt vias Das, et ego elagam in damnis eorum. Igitur ex his, et plurimis aliis S . scripturae locis,conuat liberum homini
Idem quoq; rationibus comprobari potest.Etenim videmus nonnulla une I tellectu agere, ut lapidem deorsum cadentem, Hiaque id genus,quibus iudicia non est. Nonnullis scientia naturalis est, sed determinata ad unam solam rem. . neque libera, ut mutis animantibus. Etenim civis lupum sentiens, scit rugienclis sibi: sed hoc ni naturali intellectu, et non libere, quia naturae instinctu id nece sarib faciunt. Atq1 haiusmodi iudicium omnibus animalibus est: sed homini m idietum liberum est,quia per intellectiam iudicat necessario alia sibi vitanda, alia seu uenda' aded ut judicium hoc in singulis actionibus non a natura, leo ratione proficiscatur, quae cum libera sit, velle & nolle, agere δέ non agere nocti. Cum igitur hominum actiones sint contingentes, neq; Iudicium uni adstrierum sit , sequitur esse ei liberum arbitrium . . . . Denique ipsa illud experientia ostendit. Etenim, ut ait R. Iehuda Levita, II- . berum nemo arbitrium negabit, nisi qui promere audet, quae minime Cretat. , Quippe satis hoc apparet ex spe, ae metu hominis. Qui si certo nertisalum haberet, quae praedestinata sunt, necessarid eventura,neque arma ad defensionem . sui, aut noxam alterius tolleret, neque munimenta excitaret. Quod si quis dia
perveniri nequeat, quid aliud quam Iiberum eoncedit arbitrium, quod unum ex his estλ adeo ut suae ipse opinioni adversetur. Quapte Cum omnia putat necessa-
rib provenire divina voluntate culus sententia ac decretum nuspiam Immutetatur: concessis mediis eandem opinionem destraer. Postremo quoridie videmus hominia diligentia in re suis: qu ,d sim fatis est', ut line illa nihilomanus eadε eveniant, incassum semet fatigant. Itaq; cessabant Opera Omnia , negligentiararies, consilia, atque admonitiones, quippe supervacuae ad consequenda desti υ nata Diuitigod by Corale
120쪽
nata. Frustra quoq; maturi fugictur, et bono incumbetur,si voluntati nullas reis lictas est locus. At hoc aliter te habere, et diligentiam maxime necessariam atque omnibas in rebus utilem esse conitat. Quamobrem veteres nolirisapientes ad haec S. Scripturae verba: Ut benedicat tibι in omni re, ad quam admoveras ma- Deutonum tuam: Bene diei io, inquiunt, non venit ad otiosum,sed eum,quι admovet ma- a 3 al. num operi. Ideo quoq; Dominus imperavit Ιlrac Iitis, ne egressiatur vir fores δε- Exod. mus suae, usqι ad crapinam: ad evitandum periculum. Ιuoet quoq; loricλ tectu ia. II. . aedium circumdari, nequis decidat. Item, Quis ille vir, qui ismadus Sc. eat, et Deue. revertatur in ades suas. unde colligitur, non utilem modo , verum et necessi 'aa. 8.riam omnibus in rebas esse diligentiam. Q aam rem illustri exemplo confirmas Ibi. io gR. Istac Arama t, siquis, inquit, vitam tuam petens, arctissimam caeladiam t Aqued. minitetur, summa diligentia,enugere manus eius tentabis. Quod ii alii eum ad- Duriutare aggrediantur , fugam capcllens, in domum te recipies, et studiose ostia occludes. Si instabunt illi, et confractis foribus in carcerem te trahere conentur , t ecreto digressius, dabis te in clientelam potentioris, cui utilem aliquando operam navaris, ut te tutetur. At vero si comprehenderint re , ille cuius tutelae temetipsum commisisti, omnibus modis succurrere tibi adnitetur. Caeterum ubi exhibitum ei erit diploma ac tignum Regis,quo iubearis tanquam reus tradi judicibus, haud dubie te ut facinorosum iudicibus tradet. Idem a pleritq; h minibus factitari videmus. Videt quis peste vexari civitatem, aedibus se cotinet. Si latius ea dissundatur, deseret civitatem, et rus petet. Quod si ne illic quidem
luem effugerit, non omittet necessariis medicamentis uti,ac morbo Occurrere,
quis subinde evadit. Vicinias; verti nec illa iuverint, fecit tamen homo,quod sui officii erat, et discit advenisse tempus, quo exsolvendum terrae tributum sit: u de Dei quoque voluntatem justam censere tum in hae, tum in caeteris rebus debet. Hinc iple Dominus per prophetam Iesaiam t ait: Age popule mi, intra in miavia tua, latita quas exsuo momento, donee praeterierit indignatio. En,jubet se abscondere populum ab ira sua; qua de causta dixerunt veteres lapientes, nsas in urbe est, collige pedes tuos, i. e. exi inde, et fugam capesse. Et ad locu Exodi , quo iubetur is, qui in uria alterum affecit, laeta praestare damnum, et
curationem, dicunt, Hine colligitur medica licere curare. Denique omnes h
mines videmus rebus suis diligentia qua possunt maxima incumbere, defendere se adversum inimicos, fugere malum, et consectari bonum, quibuscumq; queant modis. videmus quos; quemadmodum solus homo cum intentione ac judicio agit, ita eum laudari aut vituperari ob propositum suum. Neq; enim si in- itans, aut dormiens, multo minus si stolidus damnum alicui intulerit,eulpare e um solemus qui tamen.li ex eventu judicandum fit, reprehedi mereantur,pr liter damnum quoa accidit. Sed nemo tam demens est, ut tales accuset: unde equitur persuasum ei esse, nec laudandum, nec arguendum quemquam, nisi
Mne vatione esse impetum aliquem naturae, et necessitatem indeterminaram:
quomodo dicendum sit, hominem necessario , velit, nolit, loquε, perinde atq; pulsus natura alsidue procedit. verum hoc absurdum sit dicere, cum videamus, hominem, si rationi te subjiciat, nunc loqui, hunc tacere, Prout alterutrum expedire i- mn Ergo ut videmus, et auctoritate, et ratio us, eveXpexie -