장음표시 사용
161쪽
EXOD. QUAEST. XXXVI. CONCILIATIO.
IsoVEteres sapientes,differentia hac observata,in Melii ita inquiunt, Memore,
ese, Usservate,uiro verbo dactum eji. Quod, ut recte noravit R. Abraham Aben EZra,non adl ecram accipiendum cit. Etenim quamvis concede-xemus,disinum fermonem ab humanis differre . atque idem praeceptum alus atque aliis verbis efferri polle s naiaominus relinqueretur dissicultas ita, q:od utraque limul verba audire Iiraclitae nequ uerim Nam necessario primum a dienda erat vox ' ai et .iebor memorem esse, in ' ον Samor,custodire; quando in una eademque , oce ipsae literae , & multo magis syllabae succciiive audiuntur. Iccirco lupra citatus autor, Rab nicum illud dictum emphasin habere,dc maius aliquid lignificare existimat; nimirum , servatione in a memoria Iendere. Quippe ad servanduin Sabbathum scire oportet,quis dies hebdoma-ae fit. Vnde statuir,dicere veteres magistros voluisse, Israelitas, quando in monte S nai audirent vcrba illa , naeaxemtote diei Sabbathi, omnes intellexisse ideo praecipi memoriam , ut diem l tam servarem : adeo ut hac ratione unum verbum virumque incluserit: ac Moses pro mementote dixit servate,an solum sensum attendens,ialitato Prophetis more, qui seni per mentem Scripturae, non autem verba conliderant. II. Jidem quoque veteres sapientes notaverunt,Sabbathum significare creationem mundi;qinetem autem ejus, parvam quietem,quae Israelitis in AEgypto concessa fuerat. Ideoque in decalogo dici, mementote dι ei abbathi,ut memores essent rei antiqui Isimae,scit:cet creationis mundi: quamo em subiici, Quia sex diebus creavit Dominus caelum S terram: at quzeteir'.quae illo die capitur,respicere verba. sero ite diem sasbatbre dein rationem reddi, ut gauderent, his verbis, recordaberis servum te fuisse in AEa pro . ac sii dicerer,cogita in Egypto, ubi serviebas, etiam ipso Sabbatho per vim te coactum ad labores. Secundum hanc observationem, cum ajunt sapientes recordari & custodire limul d cta eL, liguificant, Sabbathi duas caussas esse,creationem mundi ,& servitalcm in AEgvPt a Ill. R. Ethagar,quem secutus est R.Selomoh,inquit ibidem, Mihi quisq; recordari jubetur,ut illud observet. i. e. si medio hebdomadis exquilit orem cibu n paraverit, ut cu n servet ,ad honorandum Sabbathum. Quemadmodum in Guemara Bel Ia narratur , Samaium lenem , comedisse quotidie ad honorem Sabbathi: cteni in primo hebdomadis die cum selectum piscem, aut limite quid appara set, dixisse, hoc Sabbatho reservetur; dein secundo die mel us aliquid accep ise. ac priore com csto,illud Sabbatho servassc; eode inque modo singulis diebus egit se, donec qaod optima habebat, Sabbλ ho relinqueretur. Ergo D minuq iubet Israelitas per totam hebdomadem sabbathi recordari . ut illud inagnis caerem 3n js colerent: idque in Deuteronomio Moses repetiit: quod per:nde et . ac si simul ut rumque verbum protulisset. I V. In Pelicata Tut rata per Rscordari intelligitur memoria ejus, quae fit in in Kidus, aut vase vini, vespera Sibbathi ι per Servare autem observatio diei; quod iitru laque Mo'i simul significatum fuit. v. Sapiens R. Moses Gerundensis ait , duplex praeetatum habere nos circa Sabb
162쪽
Sabbathum; nimirum lubens, ut eo laetemur, di vctans , ne laboretrius: acleo ut Recordari, sis , memorem clie ejus dici ad sanctificandum illum, custodire
autem, cavere ne profanetur opere aliquo. Quoniam vero hoc praeceptuni contineat mandatum dc interdictum, eo etiam veteres dixille haec vocabula simul prolata.
V I . Rab Ishacus Arama, in hoc praecepto Sabbathi, inquir duo consideranda Aquedusunt; quies & laetitia,qua nos illo die Deus frui lubet; ac intermissio omnis ope- Saar s sris. Neque ex primo Iecundum sequitur: etenim pollit d cere quispiam, cum Deus laetitia praecipit, non vctari ab eo Omne opus, sed tantum istud, qu d grave iit;quatenus ill .us consilium fuerit,ne isto die semet homo fatigarei;ac proin talia, quae line molestia peraguntur, licitatunc esse. Ob id secunda pars praecepti ait, nullum opus facias aqu's Verbis qualescumque labores prolii tantur. Igitur gaudium repraesentat vox RecordarI, interminionem operis vocabulum 1ervare nam est peUnde ac si dixisset, cave ne facias,&c. Quoniam autem in termissionem operis laetitia dc oblectatio sequuntur stantundem est acti duae hae voces simul prolatae fulstcnt.
VII. R Eliheger Arquenagi ait, Quantum ad corporis exercitia,s,bathi die νεές
homo quiescit,non item anima; nam hic dies meditationibus piis dedicarus est ρ Ideoque respiciens ad corporis quietemS. S. nquit, Recordare, nimirum creatiO- p 7 nem mundi s at quia meditationibus spem concipimus aetet nae laetitiae in altero mundo,cujus lymbolum est sabbathu in suti di notauri autor Maamar a-Seh el) pQ 3O- usurpatur vox - , quae itidem verti pote it , spera ut, 'a'n vis urari S pater ejus speravit rem illam. Et quia unum ab altero dependet , est ac si ultumque simul dictum esset.
jacar, a re dicunt, Recordatio stabathi humanum genus speetat, ideoque su jicitur, Quia sex diebus Deit Dominus caelvim , 8 c. propterea quod credere de- Dent cruatum mundum; at servatio ejusdem soluin spectat Istae leto: quod de monitiaturus causam addit, se tutem in AEgypto: Quandoquidem vetoobservari nequit, nili simul quoque memoria teneatur, dicuntur duo illa vocabula Sanhe-
I X . Ego ad expediendam hanc dissicultatem dixerim , t quemadmodum cup. 8.recte Tornoropho respondit Ri Aquiba) duo test onia esse Sribbathi a Deo San- sanetricati. Prius est flumen Sabbaticum , cuj rs mentio lit in I halna e B - ribylonio, Hierosolymitano , Rabat, i et Ialcur. Josephus quoque, magnae au- cap. 1. tori ratisic fidei hiitorio'raphus, narrat,Titum; Assyriorurri urbeς transduntem, i Bcr. 1 ubititiise ad videndum nunc fluvium qui, mirabile dictu, violetitum cursum l - Rabanitis lex quibusque diebi s sponte sistebat, posteaque rurium priore modo repe- cU. 73.tebat: unae & nomen accepit Sabbarici,a quiete qua se primo qu: que die frue- Sira0iabatur. R. Moses Gerundentis vult, fluvium hunc e fila imGoran ad quem decem rim tribus captivae abductae lano, qua captivitate veniente Melisa l berabuntur Et Raba, juxta veteres iapientes . de his qui simi translum P n. quod Pulgo vocatur Flu lib. a. me lapidum,prolata sunt verba lesaiae cap.xl Ix. 9. iux o men, 'du, Dicendo vinis supra iς cite. Alterum sanctificati Sabbathi testimonium idem R. Aquiba esse aje- Diamb is , q Odeo die magi dc praestigiatores' idque i psi confitentur) nullo modo ' lib. 7 pravas & nesarias artes suas exercere possunt. In Semot Raba cap. x x V. cap. 3s quoque
163쪽
Psil. 91 inlibeap. 38, lib. 2.
quoque tertium memoratur, videlicet manna. quod Sabbatho non deseendebit, nequis laboraret in eo colligendo. Igitur Deus benedictus cupiens Sa bathum cuius sanctimoniam tantis documentis approbaverat,aeternum ab omnibus coli, decem praeceptis illud inseruit, quo scientes Praecepta aeterna esse, etiam hoc inter ea habendum intelligerent. Quia autem non suffciebat recordari, addit, custodite, nimirum ut coleretur. Quandoquidem vero utrumque eodem simul lcmpore faciendum est, perinde est, ut veteres sapientes volunt,ac si simul utrumque dixisset. Alia tradit R.Ioel ben Sue, in Nora Thei Iot , dc R.Moses Isial in Torat olli ob brevitatem omittenda nobis ; qui ante dicta sufficere putamus. Nam ut diximus, Moses in decalogo utramque simul notionem Intelligens, cum secundo praecepta illa repeteret, altera voce usus est.
EX Scripturae verbis in Exodo colligi videatur,Sabbathum institutum esse
quia sex diebus mundum creaverat Deus i unde quaeritur, cur Moses in Deuteronomio decem praecepta repetens,rationem Hus memoret,serviis
intem Israelitarum in AEgypto.
R Moses, hae dissicultate observata, in Directore ita ait: vulgus ratione
non adsequitur rerum scientiam . nisi corporales Echiones addantur. Quare Deus benedictus,ut omnes memores essent creationis mundi, rei
tam notabilis, julsit septimo die eos quiescere; ut de caussa quietis interrogati, responderent. Domin inm fecisse sex diebin caelum sterram; quomodo futurum erat ut caput hoc, quod principium dc fundamentum reliquorum est , firmiter mente tenerent. Jam verd in ulo praecepto duo sunt effectus diversi. diversis caussis procedentes. Unus a creatione mundi , alter 1 servitute aegyptiaca. Prior effectus est, quare Dominus magis Sabbatho,quam alio quovis die quietem imperaverit; nimirum, quia ipse, creato seX diebus mundo, septimo quievit. Alter est,cum Israelitae loRgo demum tempore post Sabbathum esse coepe rint quare illis peculiariter praeceptus sit illius diei cultus idelicet propter se vitutem in aegypto: nam pro laboribus quos illic subire coacti erant, quies postea illis data est. Adeo ut in Exodo ex matur,quare Sabbatho magis,quam alio die,quiescendum sit. In Deuteronomio autem Moses divina revelationexationem dat,cur Israelitis potius,quam aliis gentibus,Sabbathi cultus comme datus sit. II. Doctus Aben Ezra non Ium has duas,inquit,differentes causas Sabb thi notare est,sed re tertiam. Nam in Exodo dicitur. Recordare diei Sabbathi ut eum Ianctifices. in Deuteronomio verti, observate diem Sabbathi, ut sanctim
164쪽
enis eam, quemadmoum tibi praecepit Dominus Deur tuus. Hinc infert, Mosem hoc loco nos remittere ad memoratam iam ante rationem ; ac si dixisset,serva diem Sabbathi ob caussam iam a Deo expositam,videlicet ,creationem mundi. Sed quatenus in Exodo jubeat Dominus etiam servum & servam quiescere. nulla ejus rei caussa expolitas Mosem in Deuteronomio rationem reddere,quia Israelitae ipsi in aegypto teretissent. III. Doctissime nac de re. ut & caeteris omnibus, disserit R. Moses Gerunis densis. Sabbathum, ait, est signum eritus ex AEgypto, dc egressus ex AEgypto est sisnum Sabbathi: idque hoc modo. Jn Exodo vera ratio colendi Sabbathi traditur,scilicet mundi creatio, sex diebus consummata. Sed quia possit quispiam , gentilium opinionibus immersus, dubitare, utrum principium mundus
habuisset a Moses, velut certum ejus rei argumentum , memorat egressum ex Hypto. Qitia solus creator mundi miracula edere poterat, qualia in aegypto vira erant. Quare verba ejus accipienda sunt ac si dixisset, scite mundum a Deo creatum esse,qua de re siquis dubitabit, cogitet se ex aegypto eductum eta. Et quemadmodum recte observavit R. Iehuda Levita, hanc ob caussam Deus in primo mandato dixit. Ego sum Dominus Deus tuin, qui te eduxi ex terra AEDpti: non autem, Ego sum Dominus Deus tuus,creator coeli & terrae, angelorum,& illustrium creaturarum. Etenim revocare illis in memoriam volebat ea quae ipsi viderant, quaeque negare nullo modo poterant. Quibus creditis facile etiam creationi mundi fidem habituri erant , quia unum necessario ex altero sequitur: uti & observavit R. Moses Isral in Lorat ola. Adiungere licet,quod ut prima Legis verba de creatione,ita ultima de miraculis Mosaicis agunt. Et veteres Hebraei die festo,quo acceptam Legem celebrabant, instituerunt, ut simaeatque unus Minque libros Molis absolvisset, ester mox eosdem inchoaret. Quae cuncta significant, circulo eidem haec duo includi, & unum ab Hiero pendere : ita ut concessis miraculis etiam creatio 3 hac concessa, etiam
IV. R Ioseph Albus in Icarim Sabbathum,inquit,duo repraesentat; primo, Deum esse caussam essicientem mundi: deinde eundem voluntarium agentem esse, qui continenter pro placito suo etiam post creatum mundum potestatem&Ivirtutem suam exerceat. De cauta effciente haec verba Exod : Quiasex diebus Deit Dominus &c. voluntarie agentem denotat egressus ex Egyptos ubi ostendit, se mutare pro Iubitu ordinem naturae,&quicquId libuerit sacere. U. R. Istacus Arama, juxta ea quae quaest. xxxv Irretissimus,ajt,ubi dicitur Sabbathum ob creatum mundum institutum esse , respici ad quietem illo die praeceptam; at quum exitus ex AEgypto velut caussa eius memoratur, spectari intermissionem Operi S. VI. R. Levi ben Gerson nullam in eo dissicultatem ponit, quod duae ejusdem praecepti caussae reserantur: 'uia, ut plantae complures , dc mineralia , ad varias res apta sunt, & diversas virtutes habent: ita etiam unius praecepti complures esse rationes possint.
165쪽
IE S praesupponit laborem dc fatigationem, quae tamen Iesaias negat
IN Metalla huiusmodi verbis quaestio super hac re movetur. Et quievit die septimo. Ergo in Deo aliqua fatigatio locum habet p atqui seraptum est;
non defetiyes, nec defatigari eum : dc mox, dat fesso rotar ;& rurium alibi. verbo Dei eaeli sunt ereati. Quid ergo sibi illud vult, Deus quievit p soli Legi haloqv. licuit: nam Deus benedictus scripsit se ereasse mundum sex diebus. ecsepimo quievisse. Vnde sequitur : cum Dem. in quem non eadu defatigatio, quievit se dicatur, multo magis homini, qui ad labore natus est,quiete necetaris. Haec sunt verba veteru sapiento,profecto colideratu digna. Quippe ex iis colligitur sapientes nostros no suisse ignaros Philosophiae,& miratos,mei, Deo qme te esse necessariam. Recte Aben Erra si coelum, inquit, perpetuo velociter adeo movetur line ulla fatigatione , quanto minus spirituales creaturae. 8c Deus ipse fatigatur,cujus actiones non in motu Hiquo . sed solo verbo consistunt. Itaque illum quievisse ideo tantum dicitur, ut ostendatur necessitas quietis. Quis confirmandis ait R. Bahie, quemadmodum nox necessaria fuit,ut homines somno reficerentur ex laboribus suis; quia nullum tam minutum animal est, quin ad vitam servandani somno opus habeat; ita 8c Sabbathum inmutum est, ne homo laboribus succliberet. Quies aute illo die data est,quia,ut naturae periti volunt, septenarius est periodus in quem terminus vitae incidit: unde omnes seris tenarii sunt periculoli. Accedit quod Sabbathum, Ec reliqua festa, recte o servat R. Ie nuda Levisa, conservant ec tuentur Israelem oppressum , adeo uLigne captivitatis, sinstar rubi ii Mose conspecti in non penitus consumatur; quia nationes mundiaeputantes pietatem ejus, re fidelitatem, eo uterentur ad gerenda bella ,insi pauculae istae horae quietis obstarent,quae quia datae sunt in me moriain creati mundi, exitus ex AZgypto, re datae Legis, eum durare faciunt. Absque eo foret,nullus indueretur velle pura,neque ullo in loco congre aretur Istael ad memoriam Legis ,propter infirmitatem, Ec humilem sortem,aci quam captivitate redactus est; neque in omni vita ullum quietis vel gaudii haberet diem. Iam vero observatis quotannis LII sabbathis , 8c septem lastis diebus, qui undesexagin a in anno faciunt dies sextam partem anni lunaris test is die rum coci ruin quieti indulgent. Imo sola Sabbatha, ut ait R.Moses,taciunt se timam vitae parrem . adeo ut per ea Israel adeptus sit quietem,qualem ne Re Rum quidem maximi un uam habuere. Quippe inquieto animo, si sorte quo die quieti indulgent,inciderit aliquid novi,confestim curas omnes Ec labores eo
166쪽
transserunt,ut illud ad exitum perducant ; zquu i a veram quietem nunquam adsequuntur. Quamvis autem & gemes mundi, in sabbathi exemplum, diem quietis & laetitiae instituerint,non tamen ille ea religione observatur,qua sabbaia tnum nostrum g & hoc illi tantum praesta .qumum picturae res ipsa
II R.Moses facilius hane difficcitatem eXPedit. Nam verba I. maννi 2. tu 3. .at i quorum prius, laetatus est, reliqua duo Hu σ3 vulgo vertimus,ille aliter transsert. Ac primo ista indisn uva tuam vais i , versir, o cessavit dieIeptimo,
nimirum creare novas creaturas: qi a mente Illud vocabulum exponere licet sic Iobi cap. xxx II. 1. nuru nisn-n- ma. Et deserunt tres miri isti respondere. Alteram vocem diaeri ov1 ny vesanah,itidem transfert,cessavitque,die septimo : qua mente etiam l. Semuel. xxv.f. legimus, Mndi di bra buriam, ,- - u.s Et dixerunt ad Nabat secundum omnia haec verba in nomine Duoidis. ω eesartine: videlicet loqui: responsum eX spectantes.Tertium, .mrina. vaina fu,interpretatur implevit voluntatem suam et nam V em πω, deducit a MiNeses,quod .ut eodem in opere demonstrat pro Voluntate ponitur : uti Genae Mora xx xxx. g.quo loco Abraham Esronem rogat,ut carii pum endere vellet, quit lib. 1. miser ris σε oκ s es cum voluntate vestra. Quod si hoc modo singula transferre eap. 4 t. libeat, nulla manebit dissicultas. III. veteres nestri sapientes, quo loco dicitur Mam uva nm, quartae coniu- Mehilta rationisHiphil hoc vocabulum facientes, erium,fecstque Piescere die septimo: Par.ίμnimirum,mundum. Significant, sub finem sextae diei, ac septimo, Deum reli- ero. quisse creat uras in eo statu, quo sex illis dae s fuissent Mec quicquam postea in nautasse: atque hinc Philo Iudaeus hausit,quod libro secundo allegoriarun. Legis
stribit. At .sv UMnafar,uansierunt,&animavij.deducta notione a aevi Nefes, anima: ostendere aurem cupiunt ,Sabbathum animam esse,quam Deus mundo
infudit; me ut recte observant R.Abraham Aben tara.& R MosesGerundem G ffis,fvit benedictio illa,qua Deus Sabbatho benedixit, atque illud lanctificavit: cμs ria uia isto die novae vires eorporibus, & novus intellectus animis copiose acce- Φ. a.Denique eonc die , quemadmodum notavit RJehuda Levita, meditationi- o ni- - s accedit ais gradum angelorum : nam ut illi non indigent naturali potentia. inre tempore ad exsequendum aliquid , ita & intellectus noster conis templatione coelum & terram uno momento complectitur. Ideoque voearunt 39. antiqui hunc influxum n- να animam exeellentem; cujus mentionem Cabaia e N C elistae quoque passim in Zoar faciunt. In Paraiah Ytrti columna et 1 ρ -- dicunt, nocte Sabbathi crescere in homine novam animam, quae alta, & ut1- r a dique perfecta sit. Idem scribunt in Para Mispalim col. x s. & Paras. Pinia μεθε caphas .col 4 1 unjuscujusque influxum esse, pro gradu suo. Qua de causa etiam Unotant in Par.Vaiahel col. 367. Sabbathum non corporiς sed animi diem esse, D r g &in Selah col. 328. afirmant, animam illam plurimum oblectari iis, quae in qμς se Sabbatho adepta lit. Adeo ut non inimcrito R. Elialtu Vitalis in libro suo Resit lima dixerit, Sabbathum radicem esse omnium sanctitatum. Alia naulta tradis R. Abraham Sab1, in Teror a-mor sensu Cabalistico . quidnam Sat ha- hum significet; & Ιshac Abravanel ejus xcellentiam praedicans ad lv r. caD. Esahe, ait intadesse fundamentum tredecim articulorum fidei, quos R. Moles O 'recenset in comentario ad Mimatota sed longum sit omnia illa memorare; suia ς Ψ ficere videtur,quod ostendimus varios significatus illud vocabulum admittere.
167쪽
Exod.21. 7. Quum autem vendιderit quis
filiam biam ut si anellia, ne exito ut hi sem
Deut. Is.12. Si venda ur tibi frater tuus , Hebraeus aut Hebraea. ii serviat tib3 sex annis. V X de servo Hebraeo & serva Hebraea eadem erat; ut ex Deuteron. colligitur Quid igitur volunt sibi verba ista,serVam non erituram ut servi solent, cum utrique exacto sexennio exeant p
R Selomoh, dc R. Bahie, quum in Exodo dicitur servam non exituram. ut servi solent per servos intelligi putat nanaeos. ut juxta illos mes S. Scripturae lit, tervu quidem,si Dominus ei excussisset oculu aut dentem, aut aliquod ex xxx v praecipuis corporis membris , quae antiqui numerant , I bertatem accepisse: at aham fiuile servae rationem: quae a Domino percussa,aut mutilata,non libera exiret; sed ,compensato detrimento, porro illi serviret;quo postea ab eo duceretur. I I. Doctus Aben Ena ait filiam,quam vendere pater posset ,haud dubie par vam fuisse,quales sub potestate parentum sint. Eamque ubi attigisset aetarem hina betaret hoc est,auodecim annorum & dimidii, libertate recepisse,iametis si sex anni servitutis completi nequaquam forent. Ideo dici a Scriptura ,nequaquam exituram eam ut servi exeunt, quia illi cogebantur pleno texennio te vire.At Deuteronomii verba,quibus firmetur servam quoque sex annis servire, ita accipienda, si tam parva vendita esset, ut annos sex servare posset, antequam attingeret dimidium annum supra duodecimum.
tem,seu jubilaeo, libertatem accipiebant: at serva, quam Dominus sibi uxorem vult,semper in aedibus ejus manebit Meq; parcii eius hac in re obsistere licebat: quia eme tur in spem matrimonii. Ideoque ait Scriptura, non exibit ut servi exeunt. Eandem opinionem sequitur R. Moses AlbeIda in Olat Tamid.
nanaeam ad tollendos liberos; at servam Cananaeo uriorem dare nequivisse; veis rum obligatum fuisse ut vel ipse duceret eam , aut filio suo daret. Quare cum Scriptura dicat, haud exituram eam ut servi exeunt, dicere voluisse, ne raram maritatam. Quam sentcntiam in glossiis suas appmhat Issiacus Abram
centem, prohibuisse, ne Dominus servae minasterio , tanquam servi, extra domum suam uteretur; quia quemadmodum forensia negotia servo, ita domestica servae mandanda sint. Proin quando vetet eam exire ut servi exeunt, id voluisse,ne illa servorum more ex aedibus prodiret, ac Domini negotia curaret. Sane expolitio illa valde congrua est verbis Sc turae.
168쪽
Exod. 2x. o. Si redemtionis pretiam im- l Num. 3sa I. At ne aceipitate re positu fuerit ei, tum dato pretium redemtio- l demtιοms pretium pro ulla occisore.
nu vitae suae. lCV M Dominus prohibeat pretio redimi animam occisoris,quare inExodo ait,li pretium redemtionis impositum fuerit ei, tum illud daturump
R Abraham Aben Ezra, quem sequitur Ishac Abravanel, ait, quamvis in. Numeris prohibeantur iudices pro anima occisoris pretium accipere a hietamen diversa rationem esse a quatenus non ipse homo sua manu alterum interfecerit, sed non satis custodito bove suo , negligentia tali caussa fuerit, ut bestia,aperto ostio prorumpens,homine perimeret. Ideoq; moriendum ei quidem esse ; sed posse, si moderari poenam partes velint,pretio redimere vitam. II. veteres sapientes tamen non a iudicibus, sed sodo creatore,talem puniri voluerunt: adducti eo, quod nequaquam hic,ut caeteris omnibus in locis, dic Iur, moriendo morietur , sed tantum, morietur. Ideoque obligari judices , ut Pretium et ponam,quo multa ut Mec ut vult R. Moses Gerundensis) pro sacri-ncio sit.
Exo. 2 Attamen pasperem ne honorata. Psal.4I. 2. Beatus qui aι tendiι ad in lite Dus. t pauperem.
ΙN Exodo prohibemur pauperi in Ille gratiam facere: unde quaeritur quid
sibi velint,& utrum non repugnent huic loco verba Davidis,dicentis.atren dendum esse ad pauperem.
ConciIiatio facilis est. Nam quantum ad litem,vetat Deus honΘrari pauperem, i .e. ne senatus misericordia ejus a iustitia declinet - uti divitis quoque gratia judicium perverti prohibet. At David docet, ut succurramus pauisperi in necessitate sua: qui cum beatum praedicat eum,cui pauperes eurae sunt; meo judicio, vult, nos nequaquam exspectare, donec pauper eleemosynam petat a sed inopiae ejus occurrere. Quod facientes Dominus promittit se liberaturum in die aerumnae, i.e. ne delabantur ad paupertatem , aut similes mis rias. Vel, quemadmodum dicitur in libro Tapuhe Laab in principio, eicem sina paupera data, ipsum pauperem servamus, a die malo. hoc est a nlerno, qui
169쪽
illa a desperatione eum arcet. II. Etiam transserre liceat, Beatin est qui vistat infirmum' nam dat etiam de infirmo usurpari arguunt verba Σ.Sem .X II1,4 bd. ιγ , --muti, quare tu tam infirmus fili Regisὸ unde David merito beatum vocat, qui infirmos visitat, quia sui recte obierva Autor Mibbar peninim, & RMosea Albelda in Sa hath dimha , & R.Ephraim in Holetat Ephraim J multum id aegroti animum sublevat ac consolatur, quod videat esse qui valetudinis siIae curam gerat. It que solent dicere veteres, eum qui visitat infirmum ,eximere illi unam ex L X partibus doloris, praeterqua quod . teste Cicerone in officiis, duplex sit liberis tas,una quae ex arca proficiscuuritera quae ex corde; re multo illustrius est posteriori modo liberalem esse. Denique, ut ait Plato, eum non nobis nati timus, oportet naturam,velut dacem, sequi,N omnibus benefacere.
SI unienique praefixus est terminus vitae, ut Priora loca indieare videntur. quomodo potuit Deus quindecim annos adiicere vitae Regis Hia QM
AD solvendam hanc quaestionem scire oportet, vitam,& sustentationem
humani corporis,consistere io harmonia quatuor humorum. ex totidem elementis provenientium, ex quibus compositum est: nimirum, hutrudo. ealido frigido, sicco: nam vita homum , quamdiu calor naturalis durat; per quem , velut efficax maxime mstrumentum, amma vegetativa Σctus suos exerit ; at deficiente illo,etiam anima coreus humanum delerit. Quoniam autem Calor naturalis,naturam ignis habens, semper consumit, opus etiam habet alimento;itaque necessario Deus junxit ei humidam radicate , quo sustentatur, ut flamma oleo candelae. Partem autem humdi quam quotid e calor absumit, cibis,quantum fieri potest,reparamus. Nihilominus, quando ciborum substantia nequaquam adeo Dona est , quippe externa mixtura in singulis diebus partem aliquam caloris naturalis amittimus, donec temporis progressu , ignis & calor naturalis exstinguatur, & cum eo vita ipsa. Qua in re notandum est, tametsi vita pendeat, carire naturali re humido radicali , non ideo eum,qui plus illius substantiae habuerit,longius vivere, nisi simul omnia melius, quam alii,temperata habeat. ita ut brevitas aut longitudo vitae naturaliter penaeat ab harmonia ista,&aequali temperatione horsi humore,quom primus calor, secundus humiditas est, linu 1 duobus officio suo. ubi oporter, fingentibus. Dicimm autem naturaliter quia vix millesimus quisque terminum illain attingit ; variis inter venientibus,quae vitam ante hoc tempus abrumpant; cuiusmoai sunt, pericuIaemalia,Pestilentia,fames,bella, venena,luxuria,gula, infirmitas, & quae alia id
170쪽
genus. His intellectis, in arduo non erit conciliare verba S Seripturae. Nam Iob ait unumquemque habere certum vitae suae Ierminum i res Fciens ad remiaperatione 3c harmoniam humoru, qui in homine sunt: hunc autem rerminum promittit Dominu Mosi, eos adsecuturos, qui Legem observant, quando ait, numerum dierum euorum complebo. Itaque cum dicitur Dominus quindecim annos adiecisse vitae Regis HiZquisiu, eos sui in Guemara Jebamot, Κ.Aquita, B in Ialcat refertur) x, urn isti de proprso adιeeir es, i. e. Hrequiahu Corinius ita a natura dispolitum ac temperatum erat,ut X V post annis vivere pos-et ; at in eum statum a morbo,caussa extrinseca, reductus erat, ut necessario ei moriendum fuerit; msi Deus ab eo exoratus, ex annis.quos naturaliter vixisset ii morbus nequaquam intervenisset, quindenos ei adiecisset, renovato humido
radicati. Addere licet,quod in Jcarim scribit R.Ioseph Albus,mortis triplicem caussam reperiri : primum a poena ; deinde a natura i tertio ab accidenti. Vnae David de Saule ait: Vivit Dominus , Ied Dominus plaga afficiet
eum , aut dies Πus veniet ut moriatur , aut In bellam descendet ut eo umatur.
Cum ait, Dominus eum plaga sciet, designat mortem ob peccatum aliquod; verbis,dies ejus veniet, naturalem exitum denotat, cum non longius naturae dispositio vitam proserri patitur cilis verb,m bellam descendet ut consumatur, mortem accidentalem,quae ante tempus venit, neque id ob peccatum .sed e stelis lationes coelestes,aut decretum siquod umvertate,quia placuerit Deo,ut quotquot bellum illud adeant, moriantur. Vbi omnino notandum est, Davidem non loqui de quarta mortis Decie. nimirum voluntaria , qtram sibi ipse homo conscii cit. Nimirum putabat,neminem vitae mortem praeimurum qua in re falsus est: nam mors Saulis, voluntaria flair,unde IUimus ; Accepitque Satii gladium sau, es inexbuit isti. Non mese tamε R.Ie da Levita an Mari dicere vadetur, mortem Saulls voluntariam vocari non posse , quia non Iaedio vitae, aut mortis desiderio sibi ipsi manus violentas inritia, sed exuandae ignominiae . dixit enim. ne illudant mihi ineircumeis illi. Ex his igitur certd probatur , esIe homini statum vitae terminum, quem tamen nonatti M. Ob externaS cavisas. Ideoque Iex jubet, tecta circumdari loricis. ne deci ciens aliquis vitam amitteret; neque alia de caussa pronuntiatum fuit,ut timida omnes Milo excederem quod superis vacuum erat si unusquisque fatalem horam haberet,quam nulli casus praevenire possent. Hinc statuit R. Aquita, Dominum,cum promittit, se piis & Legis o lervantibuς dies eorum impleturum,designare , talium vitam duas generatio nes duraturam, aut tam diu, quam per humorum temperamentum heri polset; qui termirrus supremus.&insuperablis sit; at si menta delin , multos annos C ubus abscindi poste,nti Himuialtu eventurum fuerit, nisi precibus de s Dotnυ-nus, renovasset hu Nidum radicate, dc quindecim annos adiecisset, donec attin geret terminum , ad quem natura, dc temperatio humorum,nullo casu inter ueniente, perducere eum potuisset. I L lbiciem in Iebamot diversa sapientum opinio memorarata, credentium, hominein,ii mereatur posse vivere ultra quam raturalis corporiscordiitutio patitur ; quem terminum non attingant, quorum nulla sunt meriza. Itaque HlZquis . lupra naturae terminum, additos a Deo quindecini annos mura ; N'tram S.S. ait numeriam βι erum ιuorum sinple o - uiles prerantur augebo : quasi Deus se timentibus vitam longiorem, quana pro naturae lacnuaLe , promittaI Hanc