장음표시 사용
101쪽
ioo Artis Rheloricae. Liber I. habeat praecipium , et suem , et mctgnitudinem , quae uno quasi 'ad talu perlustrari socile possit danc Definitionem in nostram perbelle quadrare. Principium enim illud , de quo loquitur Arix toleus , nihil aliud - ,
H a SuspenSum ferri debet, ut aliud quidpiatu subsequi omnino debeat.unde etiam vocatur principium. Medium vero ac sinis sunt reliqua perio i mem-Dra, quae brevi quodam , cout racioque verborum amis hi tu debent illam circumscribere. Unde vere dicitur, illam uno conspectu facile cerni debere , unoqiue spiritu pronuntiari.
S. I. De partibus Periodi. rQuaenam stini Periodi paries te. Periodus constat certis quibusdam partibus, quarum majores adpellantur Uembra sa , Graece Co- u i minores vero appellantur simia, Graece Commalo, Quid est membrum Persidi lMembrum , sive Colon est pars Periodi, continens sensum aliquem, sed suspensum ac imperfectum et v. g. bi Antequam de republica , Pasres conscripti draccm m , qucte dicenda Doc tempore arbitror, ecce tibi Periodi membrum s neque enim hic sensus orationis conquiescit. IIabebis Periodum absolnlam , si ad primum illud membrum accedet hoc alterum et Evoncm robis brevi fer consilium et profectionis et reuersionis me . Quid est Incisum l l. Incisum , sive Comma est pars membri 3 quemadmodum enim in Periodo membrum , sic in membro continetur Incisum et v. g. (c Actu est, mihi cre-ae , uirtute formosius , nihil pulchrius , nihli amabilius ex tribus hisce incisis membrum unum efficitur. It que dicere incisim est crebris id genus incisis , et orticulis suam orationem distinguere. Ovcndonam potissimum usurpanda sunt crebra illa
incisa mirum in modum valere , quum adver sam
102쪽
De Elocutione. Io Irio vehementius et acrius inflat orator. Ita Cicero
per Incisa Pisonem increpat, ill uinque sa) caesim, ac punctim . ut ita loquar , objurgat et serit: Non enim
nos color iste serotiis , non pilosae geme nou dente
Putridi deceperunt; oculi , supercilia , fmus . pullus demnique solus , qui sermo quia m facilus mensis est, hic in stolidem homines impulit es hie eos , quibus eras ignomius, decepit', fefellit , iis fraudem induiti. Pauci sua ista lutulenta , i ta novi eramus e pauci lardualem ingenii, Sive rem , debilualemque linguae S. II. De variis Periodorum generibus. Ouot sunt gnera Periodorum 'Tria. Alia est Periodus bimembris , sive dico- alia trimembris , sive tricolos , alia quadrimem mhris , sive tetracolos. Plura enim , vel pauciora mem bra , aut vix , aut nullo modo palitur germana. Sin ceraque Periodus. Singula porro haec membra si vel paria sint, vel non valde uisparia , multo gratior et
Periodus himembris et mihi meae pristinae pilae consuetudinem , C.
Ceterar interelarum operatisi , (bj et his omnibus ad
brae de republica sperandum, quasi signum cliquod sumstulisti. Trimembris exempIum eximium esse potest illa Cicerοnis Periodus , numeris , ut mihi videtur , omnibus absoluta , in exordio Manilianae. m cum iam, per cremem hujus auctoritalem loci consili ne non auderem ' malueremque nihil hue nisi Perfectum ingenio , elaboratum industria osserri oportem re omne meum tempus amicorum temporibus , Dunsmum tendum Pulces.
Periodi quadrimembris , quae et quadrata dici solet , absolutissimum exemplum habes in orat . pro A. Caecina et Si quantiam in agro laesique desertis cuG-cia potest' tantum in foro atque judiciis impudentia
reseret ' non minus in eavsa cederes A. Caeclara
T. Aebutii impudentiae: ' quam tum in re facienda
103쪽
Iost Artis Rhetoricae Liber I. S. III. De legibus ac regulis Periodi
Oucenam sunt Periodi leges l l. Tres praecipuae. Prima est, ut illius membra nexibus quibusdam inter se quam a plissime cohaereant, alioqui enim iam non esset Periodus , sed oratio dissipata dissolutaque , et, ut alunt o Mena sine Cialae. I. Regula est, ut sensus non sit nisi in omnium membrorum sine perseclus. 3. Ut Pleniore verborum ambitu et circulo Periodus concluuatur Posset ne feri Periodus , quderinlineress memDa, petminus quam duo . per plura quam quoluor . Posset fieri Periodus unius membri atque haec est illa , quae vocatur ab Aristotele Periodus (aj sim-Pira , sive monocolos Posset eliam omnino. usque affuuinque , aut sex , vel plura etiam membra produci verum persecta , de qua hic tantum sermo est, Periodus , nec ultra quatuor membra procurrit, nec infra duo contrahituri Atque haec est unanimis sententiae
Demetrii Phalerei, (bj Bermogenis , ac Terentiani
quoque Mauri, cum ait et quatuor e membris plenum formaro videbis Rhetora circulium , sive ambitus illla vocetur. Atque in primis nobiscum itae sentit ipsE Tullius , eum ait in Oratore et Constat ille ambilus , et Alma com-Pfehensio e quatuor fere porsibus , quce membra dicuntur , ut et aures impleat , et ne byestior , Sit, quam Satis sit, nec Iovior Quod si, ut aliquando contingit, ultra quatuor procedatur , ac nihilo tamen minus orbe quodam eircui- tuque conclusa feratur oratio, vocabitur Ambitus , sive inutio periodiea. Ita Cicero pro se Archia Poeta di suid est in me ingenic judices, quod unus , quiam sit exiguum s aut si qua exercitatio dicendi , in qua me
non inscior mediocriter esse persalum et cui Si hujusce
104쪽
De Elocutrone. logian ratio aliqua ab optimarum orsum studiis et disciplina profecta , ct quia ego confleor nullum aetatis meiae tempus abhorruisse : eorum rerum omnium pes imprimis
beant fad. maminae , et in promptu. particulas , vel lo-- cutiones. quaidam. corvisiciendis Periodis mirum in mo- dunt idoneas 3 cujusmodi sunt voces. illae omnes , quae necessariam quamdam habent cum aliis subse-.quentibus assinitatem et v.gri Elii quiampis , quσmquon , emct modum es Sicut, cum , quoties , quctnium, quolis , quo uou minus , quibus respondent, famem, Ucrumtamen . nihilominus, ita, tam , lolies , lanlu m, loci , eo, quam. 2. In quavis, enim Perilado partes duae sunt, Promtasis nimirum et Apodosis Est autem Protasis prima Periodb pars ,. ex qua secundae pendet, et in qua oratio, crescit quodammmodo et attollitur. Apodosis vero est altera perio da pars, ita qua oratiis persecta conquiescit. Illae porro , de quibus loquimur , particulae, Suspensae Iilla loeulsones, mirum in modum, idoneae sunt ad Prolasim eum Apodosi connectendam , ut videre est in allatis exemplis , illo praesertim pro Cae- ei na supra I s. Quaenam est secunda et lenia nullo amplificantae
Pieriodi his . Periodus pulcherri di dis latur, cum brevis quaedam sententia tu suas quasr partes. distriliuitur et Ita Tullius paucula haec verna Omnes lugens Clodium iamplificat per enumerationem partium, cum ait iro- nilae nimirum , Clodium desteri a Senatu , ab Eque
stri ordine , a (bj Municipiis , a (cj Coloniis, ab Agris denique ipsis.
105쪽
ios Artis Rhetoricae Liber I. 3. Facile dilatatur Periodus per desinitiones, quas
vocant conglobatas , pqr circumlocutionem et per interpretationem, quae sit cum res eadem aliis atque aliis elegantioribus verbis exprimitur. Vide quae s
pra in Elementis diximus de Amplificalione. s. v. De numero et ceteris virtutibus Periodi. Quid est numerus Periodicvs xx. Numerus Periodi, de quo hic agitur, non est numerus arithmeticus 3 sed est numerus ille in harmonia et concentu positus , de . quo Virgilius in
liumeros memini , si verba tenerem. Et rursum in Ecloga G. Tum vero innumerum Faunosque ferasque videres
Numerus antem oratorius est armonia quaedam non exquisita , neque canora , qualis est in poemati-hus , et canticis; sed ita dissimulata latensque , ut tamen Sentiatur, et aures mirifica quadam voluptate permulceat. Atque ut exemplo res illustretur , suavis admodum est auribusque pergratns verborum numerus in hac Tullii sententia pro Mareello: Aucta era tanta pis , foliaque copla , quae non ferro ae uiribus debilitari frangique possit. Peribit funditus omnis venustas , si inverso numero dicas : Nuta est uis lania . et copio tanta , quae ion possit debilitari naumque uiribus ac ferro. Quid item suavius hac altera Ciceronis sententia in Philippica 5. Te miror, Ausoni, quorum siclo imuere , eorum rectus non perhorrescere t Quae quidem verba tam apte mihi videntur constructa , ut praeclari cujusdam numeri absolutissimum exemplar esse possint. Abibit vero decor omnis , si sublato tam eleganti numero, dixeris, Te minor , Antoni , non Petrummescere exillis rarum , quorum imiteris Ioela. Tanti nimirum est certa quadam moderatione numerorum explere sententias : ideoque ut optime notat Quintilianus et Neque Demontanes fulmisa piarasse diceretur, nisi numeris pibraea fuissent.
106쪽
De Elocutione. Ios . VI. Regulae sex , quibus reddi potest
Quae de varia collocatione pedum ac mensurarum, et de optima ratione miseenui inter sese Daclitos , Spondaeos, Anapestos , sambos, Crelieos, Molossos, Cnoraeos et Dichoraeos tradunt Ariste teles , Tullius , Quintilianus , eeterique artis magistri s sunt egregia illa quidem , et oratori persecto numquam Salis commendanda . Verumtamen ut aperte et ingenue lo- quaer animadversi iamdudum dissicilioribus hisce et salebrosis, ut ita dicam , praeceptionibus valde defatigari tyronum aulnius , et illorum industriam retaris dari solere potius , quam adjuvari. Qua propter , ut animorum satietati fastidioque occurratur , operae prelium me laeturum existimavi, si ex laboriosis illis praeceptionibus quemdam quasi succum exprimerem , et laciliores aliquot, brevesque regulas ad omnium captum , et quotidianum usum accommodatas hoc loco proponerem. Quaeniim est Prima regula Persidi numerosce reddendae las . Numerosa siet Periodus , si syllabae breves ac
longae sic temperentur alternenturque quodammodo, ut neque copia brevium incitatior ac celerior feratur oratio, neque longarum multitudine retardata languescat. Concinnam nanc brevium et longarum s liabarum temperationem vides in illis Tullii verbis ad Caesarem : Domuisti gentes immonitate barbaras, mustuv-dine innumerabiles , locis infinitas , omni copiarum semnere abundiantes, etc.
Aliquando tamen , ex arte, et industria , syllabae breves , vel longae , sine illa , quam dixi . mixtura coacervantur , ad rei, de qua agitur, vel celeritatem, vel tarditatem exprimendam , et oculis quodammodo subiiciendam. Ita Virgilius Aeneid. S. Iemigantium nautarum impetum , naviumque velocitatem, Dactylorum crebritate depingit 3
Inde ubi clara dedit sonitum tuba , finibus omnes , Band mora , prosiluere suis et ferit aethera clamor Fauticus
107쪽
Itemque celeritalem equorum in hoo versu etiam Pueris nolo ;. . . It clamor , et agmine facto , Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum (a - . - Tarditatem contra egregie imitatiir hic versus lib. I. Luctantes ventos, tempestalesquo Sonoras.seu niam est secunda regula numerosam efficiendi
Periodum Voces unius , duarum , aut plurium syllabarum
Si commisceantur, nascetur inde oratio valde nume- rosa et g. Vipis , et ripis, Nom cd APonendam , sed ad confirmandam sudoriam. Contra vero crebriore momnosyllabarum iteratione quasi exilit atque subsultat oratio et T. g. mc in re nos hic non ferret insenum est fertia regulapcadet numerose Periodus, si magnificis et bendi sonantibus verbis terminetur 3 ut in hisce exemplis. ex Cicerone desumptis: Quos omisimus cloes, eos Mor, eis pis perculit, non im uictoriae. Nam qui lactis quietis oc tranquillitosis plenissimus fore o ebatur, in eo
- moima moles molestiorum , turbulentissimcteque sempe--. alales enuerunt.
. Gusteliam est quatio res la tNulla res magia facit ad numerum oratorium quam Verborum splendor , non solum in periodi clausula , sed etiam in toto illius quasi contextu. ItaTullius in Pisonem et inremissi ad honores errore hominum, commendatione fumosarum imaginum, quorum simile ni- Ail habes praeter colorem. Et in eloquentissima illa peroratione pro Fonlejo : Nolite pare, judices , aras seo Deorum immortalium , Vestaeque falsis , quotidianta ivinis lamentationibus, de uestro judicio commoueri. Et in Catil. Id est lactum consilium , is inferfectis, omnibus , nemo ne od de oranssum quidem populi Rom. nomen et ad lamentandam fusili imperii calamitatem relin-
108쪽
De Eloculi one. Io cedo quintam regulam. Ut leniter , aeuuabiliterque siuat Periodus ,
fugiendus est asperior litterarum et Vocabulorum concursus , quod est In oratione . vitium Fel maximum et Incurritur autem in illud vitium multis modis. i. Cum durius cac. crebrius concurrunt inter se consonantes, quae stridorem efficiunt , ut .ars flu-
I cum verbi prioris ultimae s3llabae fiunt pri adsequentis, ut vel ipsi Ciceroni aliquando excidit, cum ait: Res mihi lapsiae Usae sunL Itemque cum dixit
in carmine et . O fortunatam natam me Consule Romam l
3. Cum eadem littera, vel etiam , quod peius est eadem syllaba crebrius. iteratur , quale est illud Ennii Poetae et Africae terribili tremit horrida terra tumultu Demques illud adeo tritum eo Tito tutes fa Tati tibi tantae tyranne tulisti s .
. Cum similiter cadentibus ac desinentibus frequenter utimur , ut Amctifices clubices , pressissi trices fuerunLTria tamen sunt, quae Tyrones etiam a quo etiam cavere debenta Primum , ne dum numerose loqui vo-Iunt , insarciant , ut persaepe sit , inania quaedam complementa et (b ramenta numerorum, quasi si rimas explere vellent. Alterum est , ne , dum oratorium numerum quaerunt, incidant in metricum, et periodi finis sit sinis alicuius versus , praesertim ueroici , vel elegiaci et quod non semel Cicetoni ipsὶ excidisseti ieronvinus Lago marsinus in opusculo , nuod sic inscribitur: Disposta di Golacrio pepugies Marsi in-no , allatis loeis ipsis, praeclare docet n. ID, pag. si Tertium est , nedum numero serviunt diligent luget aurium voluptali morigerantur, omnis interea retardetur impetus visque orationis , et animus ab iis, quae potiora sunt , penitus avertatur. Quapropte haec aliaque hujusmodi in numero vitia , non ut in-
109쪽
gens crimen expavescenda sunt ac nescio hac in re negligentia ne, an nimia solicitudo sit pejor. ouae est ultima numerosae Periodi regula Caput illud est, non in periodo solum , sed etiam in omni oratione, ut Latina constructio, quam maxime distet a vernacula ; hoc est , ut verba pere inversam, quam vocant, .constructionem ita trajiciantur, ut quod reipsa prius est, fiat artificiosa quadam verborum collocatione eosterius. Et quoniam trajecta illa constructio ita est propria latinae Linguae, ut omnis illius vis, atque ele)antia ,
ac quasi natura et indoles in eo potissimum sita esse videatur; visum est aliquot illustria illius exempla . . hoc loco ad imitandum proponere. Hemplo selecta constructionis trajectum I. Quos amisimus cives, eos Martis vis perculit, non ixa victoriae. Cic. 2. IIabet magnum dolorem, unde cum honore &Messeris,. eodem eum ignominia reverti. Cie. 3. Frater tuus quanti me laciat, semperque fecerit , esse hominem qui ignoret arbitror neminem. Cic. Quod cuique temporis datum est ad vivendum,
S. Mea lenitas, si cui solutior visa est, hoc expectabat, ut id quod latebat, ercimperet. Cic. f. quam quisque novit artem, in hac se exerceat T. Fae quaesο, qui ego Sum, esSe te. 8. Quae res in civitate duae plurimum possunt, hae contra nos ambae faciunt hoc tempore , summa gratia et eloquentia. Cic. s. Fere quem quisque locum pugnando ceperat, cum, amisis anima, corpore tegebat Saluti.i o. Id situ negotii creuidit solum dari, populo ut placerent, quas secisset sabulas. Terent. II. Quas eredis esse has, non sud verae nuptiae.
i'. quam rem vilio dent, quaeso, animum adyerr
110쪽
De Elocutione. Ioss. VII. quomodo parari possit facullas
numerose dicendi. 'Quae de Periodis numerisque , post ' Aristotelem , Ciceronem et Fabium accurate praecipimus hactenus, non eo dicta sunt a nobis, quo tyro in dinumerandis pedibus syllabisque dimetiendis consenescat: quod sane nec magni nec felicis foret ingenii. Verum haec apte numerhseque dicendi facultas non est prosecto tanti laboris, quanti prima fronte videtur esse. Nihil est Anim tam ilexibile , et quod iam facile sequatur quocumque ducas , quam oratio , atque ut mollissimam ceram ad no,trum arbitrium formamus ac singimus , sic plane dictionis genus ad omnem rationem et ad aurium voluptatem motumque animorum facile
mutatur ac vertitur. Qua nullane viaque numerose scribendifocustas Pamm
e. Duplici potissimum. Si Tyro numerosas aliquot et volubiles Tullii sententias non legere modo , sed et ala etiam voce pronuntiare assueScat : cujusmodi sunt illae , quas supra attulimus , vel illae , quas alifert quintilianus et Omnes prope ciuitales piratile, glaria , dignitale superabat. Itemque ista et Patris dictum sopiens temeritas filii comprobastit; qui numerus ita
placuit populo , inquit idem Tullius, ut hac audita
periodi clausula clamorem ingentem sustulerit. I. Parabitur numerose dicendi facultas , si num rum illum et quasi concentum imitatione ac stylo coneris exprimere, quod quidem exercitatione atque usu, qui est optimus dieendi magister , non ita disicultei: consequeris . Ut enim , qui in sole cmbulat sensim coloratur , inquit Tullius; ita cum istos libros lego, sensio Orationem meam illorum quasi cantu colorari. Sed de Periodo satis hactenus dictum. Nunc ad majora veniamus.