장음표시 사용
141쪽
t o Artis Rhetoricae. Liber II.
ergo voluptatibus servire non debet. lia Cicero et is Si considerare volumus , quae sit in hominis naturaun excellentia et dignitas , intelligemus quam sit tur, ' dimuere luxurie , et delicato ac molliter vives re quamque honestum parce, continenler, Severe ,
Quomodo denique argumentandum est a musa malite. Ita probabis eum Tullio , insidias Miloni struxisse Clocium, quod nempe multas ex illius interitusihi polliceretur utilitates. n igitur pactori probari potest insidias Miloni iecisse Clodium p Sa-- iis est quidem in illa tam audaci, tam nefariaeis bellua cere magnam ei causam , magnam Spem, in uilonis morte propositam, magnas utilitates suis-- se. n Ilaque illud Cassianum. n Cum bono fuerit in his personis valeat, et si boni nullo emolumen ,-- to impellentur: in fraudem ,. improbi, Saepe par-n vo . Atque, Milone' interfecto Clodius hoc assequem batur , non modo ut Praetor esset, non eo Con-- sule , quo sceleris nihil facere posset rum sed e liam, is, ut his Consulibus esset , quibus, si non adjuvan- tibus . at conni entibus certe , sperasset se posseis rempublicam Ilutare in illis suis cogitatis furori
Denique ex quatuor illis causis simul junctis commendare poteris celeberrimum templum Ierosolymitanum Causa efficiens erit Salomon , sapientissimus item atque ditissimus, et alii peritissimi artifices, qui in illo elaborarunt. Causa materialis erunt preliosi lapides , si a cedrina , aureae laminae , etc. Causator malis erit ips& structura et pulchritudo templi. Finalis erit summi Dei cultus , in cujus honorem luit
Quid sunt Merea pEffecta , seu effectus , sunt eae, quae oriuntur ex causi s. Runc locum mirifice tractat Tullius libro de Senectute, ubi funestos voluptatis effectus il a describit :
142쪽
De Inveuilone. I t oluptatis incommoda ob raeelis. Arripito, optimi adolescentes, Teterem oratironem a J Architae Tarentini , magni imprimis et praeclari viri , quae mihi tradita est, cum essem adolescens hi Tarenti cum Quinto Maximo. Nullam capitaliorem pestem , quam voluptatem corporis hominibus dicehat a natura datam et cujus voluntatis avidae li-hidines temere et esseo enato ad polluiiuum incitarentur Einc patriae proditiones , hinc rerum publicarum eversiones, hinc cum hostibus clandestina colloquia nasci dicebat s nullum idenique Sces iis , nullum magnus facinus esse s ad quod suticipi elidum non libido voluptatis impelleret. Stupra vero et adulleria et omne late flagitium , nullis aliis illecebris excitari, nisi voluptate. Cumque homini sive natura, sive quis Deus , nihil mente praestabilius dedisset huic divino muneri ac dono nihil tam esse inimiuum , quam voluptatem. Nec enim libidine dominante , temperantiae
locum esse omnino , nec in voluptatis regno virtutem Posse con Si Stere . . . Quocirca nillil esse tam det eis
stabile , tamque pestiferum , quam Voluptatem. S. XI. Comparatio. Qi id est Comporalio lii'. Est se oratio , qua duo, vel plura in tertio aliquo conferuntur , quod illis commune est et ut . OO-ni licuit sequi bellum civi ite : igitur et Ciceroni Itrahit. Commune est enim ambobus sequi hellum civile. Ouot simi comparationum gynetia tetria. Primum est a majori ad minus. Secundum est a minori ad majus. Tertium est a pari. Ovomo O crgumentatur a Comparolione mmoris ad minus la'. Cum contendimus , ut id , quod valet in majori, valeat etiam in minori, ut eum ait Cicero in ita lota Archiliis Philosophus PFl igorictis, visit tempore Pla-ιonis.lli rarentum urbs masnue Graeciae , a Taranio Neptuni filio conditra.
143쪽
i et Artis Itinetoricae Liber II.
. vitam e Onid soceres domi tuae , cum alienae lam sis insolens Z Sic etiam Terentius et
Quem seret, si parentem non fert suum ZEx hoc eodem loco probat Ovidius leniri posse Augustum , quod vel ipsi Dii leniantur ecur ego posse negem leniri Caesaris iras, Cum videam mites hostibus esse Deos lQuomodo sit argumentum a comparatione minoris ad morasit. Quando contendimus, ut quod valet in minori. vakat etiam in maiori et ut Cicero pro Lege
Manilia: n Majores nostri saepe mercatoribus ac nam di, viculatoribus tractatis: bestia gesserunt x vos tot Ci-n vium Romanorum millibus uno nuntio, atque unon tempοre necatis, quo tandem animo esse debetis in
Iluc pertinet eliam floralianum illud Epist. 2. Ut jugulent homines , surgunt de nocte latrones, Ut te ipsum serves, non expergisceris l, Quomodo si argumentum a comparatione partium t- Fit , cum contendimus , id , quod valet in unare, valere etiam debere in alia pari et ut, lex est, qui occeiderit patrem insutus in (a euleum dejiciatur in profluentem; ergo et qui matrem occiderit, eodem supplicio diguus est. Ita Cicero licere sibi, Syllam defendere , qui fuerat ante ab Uortensio defensus, probat orat . pro L.Sylla .n Si conjuratio palen facta per me est, tam patet dortensio , quam mi is hi. Quem quum videas honore hoc, auctoritate,n virtute, consilio praeditum non dubitasse quin in-n nocentem Syllam defenderet, quaero, cur, qui aditus dii ad causam Ilortensio patuerit, mihi inierclusus essen debuerit Z quaero illud etiam , si me , qui defen-n do reprehendendum putas esse, qui tandem. exiS-- idines de his summis viris , et clarissimis civibus , n quorum studio et dignitate celebrari hoc judicium n et ornari, causamque defendendi hujus innocentis
144쪽
De Locis extrinsecis, seu remotis. uinom sunt Loci refrinspei las . Loci extrinseci, qui etiam vocantur remoti etcssumpsi, sunt ii , qui nullo modo pendent ab arte ingenioque Oratoris , ut excogitentur , quique extrarem ipsam positi sunt : qua propter ab . Aristotele recte vocantur sa): Argumenta seonscio ia , seu allerarentia et non quod artis omnino sint expertia , cum potius illorum tractatio summum requirat artificium, sed quod non eruantur ex rebus ipsis , et ex causae visceribus S quippe quae foris eruuntur , et auctori- Iale Sola nituntur et itaque sunt inartificiosa quod attinet ad Inventionem , non vero quod spectat ad usum atque tractationem. - Quot sunt Loci effrinseri lSex assignantur a Quintiliano et Leges seu praejudicia , Fama , Tabulae , Jusjur, dum, Tormenta ,
Quomodo argumentandum est a Lemus , cc Praejudieiis l. i. Dices , praeiudicia ac legra esse vincula reipublieae , regnorum iundamenta , justitiae nervos , omnis aequitatis fontem , libertatis asylum , sapientiorum virorum oracula v. Commendabis eos , a quibus latae leges. 3. Recensebis damna, quae consequentur, si leges impune violentur. Iuvabit interdum afferre ipsa legis verba coiice piamque ac Solemnem formulam: v. g. di quis hominem, dolo malo, moni b) Gu, parricida Esla. Si lex tibi adversetur , illam ita resulabis , et infringes et Dices i. vel antiquatam suisse legem, et amplius non valere. Ita Cicero pro Rabirio. Tune mihi
145쪽
i ii Artis Rhetoricae Liber Is etiam legis (a Ponetae mensionem facies Z a. Vel Iegem
Legi oppones. 3. Vel dices standum esse non legis litterae , quae nimirum occidit, sed ipsius legislatoris menti. . Dices , majoris cujuspiam utilitatis gratia licere interdum a legibus discedere .l Sic olim cum Virgilius moriens testamento jussisset suum poemaeomburi supremae huic illius voluntati quamquam id teges iubent j noluit tamen oblemperare Imperator Augustus ut ipsemet testatur hisce versiculis a F rangatur' potius legum veneranda poteStas, Quam lot congestos noctesque diesque laboresti auserit . una dies.setita est Fama seu Rumor lay. Fama , ut hic accipitur, est sermo vulgi, sine ullo auctore ac capite dispersus rum seu , ut ait Quintilianus , est nemo militudinis , qui habet auctoritatem , nisi ira sexu malitia , uel nimia quaedam, ut si,
quomodo Iraefandus est locus a Fama l. Is . Si tibi causaeque tuae faveat fama, dices magnam esse vim atque buctoritatem Famae, cui optimus quisque tam Impense studet. Dices populi vocem es-3e quoddam quasi oraculum , quod vix umquam sallere possit. Usurpabis imprimis aureum illud Plinii dictum ad Trajanum et Singuli decipere, ac decipi pos-
Iulii , Nemo Omnes neminem omnes fefellerunt. Cοntra vero, si tibi, causaeque tuae rumor adver-Setur , erit amplificanda verbis Famae levitas atque inconstantia , quae saepe viris integerrimis maculas amet aspergere. Dices , ex opinione magis, quam ex veritate res aestimari solere. Usurpabis auream Senecae , οpinor , sententiam : Pessimi argumentam tu
bc est. Dices cum Iuvenali Sat. I. Dat veniam corvis , vexat censura columbas.
Addere denique poteris de fama cum Virgilio Aeneid. i. et cum Tertulliano etiam in Apologetico , quod nimirum sit.
J,ὴ Lex Poreia a M. Poreio Ictici contra eo8 , Aut ciuem Romanum Necabant aut Mirgis cedebant.
146쪽
De Inusintione. I S. Tam sicli pravique tenax , quam nuntia veri. Ita Tullius pro Plancio judices obsecrat, ne disse ..minalis rumusculis fidem habeant : illud unum vos mi magnopere oro atque obsecro , cum hujus quem de-,, fendo , tum communis periculis causa, ne siclis au-n ditionibus, ne disseminato dispersoque sermoni lar-n lunas innocentium subjicienda putetis Nin hil est tam volucre , quam maledictum , nihil fa-n cilius emittitur g nihil citius excipitur , ,nihil latius
es dissipatur. Quid sunt Tabulae - Nomine Tabularum intelliguntur omnia testimonia scripto exarata , quibus pacta comenta , contractus, codicilli, stipulationes , testamenta, et alia id
- Quid est Iusjurandum l. Est assirmatio . vel negatio rei alicujus, ritu religioso facta et Deo Optimo Maximo in testem appellato. Sic olim Scipio apud Livium lib. 23. discietis facto , tu me Iupiter Opi. Mai. domum , somilium , remque meam pessimo (aj loco assicias. Quod si forte iuramenti fidem velis inurmare, dices cum eloquentissimo illo ibi Massiliae Sacerdote Salviano equi es incentos qui saepius pejerant quam qui omnino non jurent. Et rursus idem Salvianus libro . Pe-jexul Praucus , quid noρi facii l oui perrarium ipsum
sermonis genus pulsi esse Non criminis.
Quid sunt Tormenta, siue quaestiolii. Sunt cruciatus, vi quorum veritas extorquetura reis. Valet autem plurimum locus ille ad faciendam fidem, si post quaestionem reus in facti confessione perseveret. Facit item maximopere ad probandam eius , qui accusatur, innocentiam , si tormentia adduci non potuit , ut crimen fateretur. Ouomodo insimari poterit locus ille t iapy. Dices periculosam esse fallace que consessionem quae tormentorum vi exprimitur , quandoquidem com
147쪽
pertum est, bene multos innocentes , vi tormentorum ac metu doloris, ad salsa dicenda persaepe fuisse adactos; poterisque hoc loco usurpare sapientissimam
illam viri clarissimi nugonis lai Groili sententiam ;
MENTIETUR , qui ferre poterit ; MENTIETUR, qui
ferre non poterit. Ila etiam Cicero pro h lla : n Quae-
Stiones, inquit, servorum. ac lormenta nobis accusatorni minitatur, in quibus quamquam nihil periculi suspi- camur , tamen illa tormenta gubernat dolor, mori deratur natur, elinis aue cum animi, tum corporis, m regit quaesitor , flectit libido , corrumpit spes ,ri infirmat metus , ut in tantis rerum angustiis nihiIn veritati loci relinquatur. Ouid sunt Tenesiit. Sunt qui de to , quae vocatur in controversiam, voce, vel ScriptW testimonium ferunt. Accedit huic testificalioni majus pondus atque auctoritas: I. Si lestes sint oculati; et . Si sint jurati: s. Si sint viri Probi atque integerrimi: c. Si sint viri illustres ac primarii : S. Si nulla nec spe nec cupiditate impulsi testimonium: dicant. Porro Te inmunium potest esse vel humanum, ve idivinum. Irum Mum est illud, de quo supra dictum est. Ad divinula referebantur olim Oracula , Seu voces Boi ipsius; Auspicia, seu Auguria, quae erant testimonia ex avium volatu , cantu, pastuque duci Solita , Vaticinationes, quae erant responsa Valum 3 Responsa denique Sacerdotum et tiaruspicum , qui vel interpretabantur somnia, vel ex eXtorum in SPectione futura conjiciebant; unde vocabantur Conjectares. Ad divinum humanumque Testimonium Spectat 'algaris illa , sed egregia Lucani sententia de Caeaare ac Pompeio et . . . Quis juStius induit arma, Scire nefas : magno se judice quisque tuetur: Victrix causa Diis placuit et sed victa Catoni. Quomodo in malar Deus a Testibus ait. Infirmabitur locus ille, si dicas , Testes esse ho
148쪽
De Inventione: i et mines vel infames , vel leves ac sulites vel servos,
domesticos , amicos , aut quomodocummie Suspectos. 2. Si ostendas, illos non secum ipsis couaerere , sed pugnantia loqui. 3. Si graviores Testes illis opponas. . Si conjecturis et argumentis illorum testimonii futilitatem demonstres. S. Denique si dicas , Testes illos esse homines infimae sortis . atque egentissimos,
qui facile subornari potuerint. s
De secunda Invenlionis parte, seu ide
o Raloris munus ac partes sulit primum , ut pers uadeat, doceatque audentiun nimos, deinde ut eosdem moveat, inflammet ac ifillectat. Diximus in prima huiusce libri parte de argumentis ad docenuum et ad fidem lactenuam idoneis. Postulat nunc instituti nostri ratio , ut motuum , sive assectum conci-iandorum fontes aperiamus , dicantusqii qua ratione saces ac stimuli sint auditorum animis: subjiciendi, quod est in Oratore praecipuum. Siquidem homines asseelu magis , quam ratione ducuntur , et quod approbant honum, non semper amplectuntur, exemplo Medeae illius Ovidianae fa e. . . . Video meliora , proboque ,
Sed antequam asseclus omnes sigillatim persequam mur, pauca quaedam , ut sit, de illorum natura numeroque praemittam US. Ouia est Arapelusi 8. Esi cnimae sentientis , re visione boni , pel mcti nota commolio. Vel, ut clarius dicam, est quidcm . mimi impetus . quo impellimur oehemensius ad vi iqvid rei oppetendum , pes speraclidum.
Quot sunt insectast ij. Sunt qui cum Stoicis quatuor lanium statuunt
149쪽
r 8 Artis Rhetoricae Liber II.
allectus , duos circa bonum, nempe e gutidium:'et duos circa malum, scilicet tristulam et metum. Quatuor hosce modus eleganter expressit Virgilius Aeneid. G. cum ait: mne metuunt cupiumque dolens inv-clenique . Eosdem sat Boetius hisce quatuor versiculis
est complexuS: Gaudia pelle , Pelle timore Iut Spemove fugato, Fec color . ad Sit.
Philosophi vero longe plures statuunt affectus, de suibus ita dicemis ut primo illorum definitionem alieramus, deinde; quomodo sint excitandi quam accuratissime praecipiamus. S. I. De Amore, et Odio. Ouid est Amori
l. Est assectus , quo alicui bene volumus, eique benefacimus i. non nostra , sed illius causa. ubi vides tres omnino esse. germani amoris conditiones ac dotes . it. Est ut ei, quem amamus , optemus bona , vel saltem quae bona esse arbitramur. v. Conditio
eit, ut quae thona judicamus , noWoplenius illi dumtaxat , sed etiam Pro virili paris procuremus. Ut enim ait Iulius Scaliger : Tu si ex animo forte velis bj cui benedictum , Addas operam S sola cadaver eSt Voluntas. -- 3: Conditio est , ut ita simus animati non propter propriam utilitatem , sed illius causa , quem diligimus. Nam , ut ait (ci Cicero , si cd fructum nos rum referemus , non sil illius commoda , quem diligimus snon erit ista amicitia, sed 'mereolum quaedam usilua
vuid disseret Amor ab Amieuia lis . Differt, quod sit verus amor , etsi qui amat ,
non redam e tur in amicitia vero requiritur amor mutuus. Unde Aristoteles rogatus quid esset amicus,
150쪽
pulchre respondit: sa Anima una in duobus tabisas
Quo Rufo conciliandus est Amor Amoris conciliandi causae ac viae praecipuae sunt I. Excellens quaedam et rara virtus. Ita Illioneus Troianorum Orator praeclaram Aeneae virtutem collaudando, Didonem illi conciliare conatur, Aeneid. I. Rex erat Aeneas nobis , quo iustior alter Nec pietate fuit , nec bello major, et armis. 2. Utilitas , et collata beneficia. Ita Cicero Miloni benevolos mirifice facit judices . ab. ejus in patriam beneficentia et mecine ob patriae qlus , usquom nisi in patria morieturi . etc. Sic etiam ventorum rex Aeolus , commemoratis Iunonis erga se beneficiis, suum erga illam gratum ac memorem animum les latur (bj. Tu mihi quodcumque hoc regni , tu seepira , Jovemque
Concilias , tu das epulis accumbere Divum, Nimborumque facis , tempestatumque polentem. I S. Nulla re magis comparatur amor , quam amore mutuo, ut monent pervulgata illa Senecae vox: Si PD amori mα. . Denique conciliatur amor oris aceorporis dignitate, si sit cum virtute conjuncta, unde Rex Evander apud Virg. lib. 8. Sed cunctis altior ibat Anchises. Mihi mens juvenili ardebat amore l- Compellaro virum , et dextrae conjungere dextram.
Quid est odium' on. Est assectus animi aversantis id , quod malum
esse putatur. Ouuenctm cete concilandum e u Odium ZEx iis , quae de amore diximus , facile cuivis patebunt O dii fontes , quod erit a contrariis capiti-hus excitandum , nimirum ab insignibus vitiis , ah illa lis injuriis. Cuius rei mirificum habes exemplum apud. Cornelium Tacitum in Agricolae vita , ubi magnanimus ille Galgacus suorum Britannorum animos sal