장음표시 사용
151쪽
iso Artis Rhetoricae Liber II.
adversus Romanos hac eximia oratione irritare conatur.
Galgaci oratio contra Romanos apud Tacitum. Raptores orbis , postquam cuncta vastantibus deis fuere terrae, et mare scrutantur. Si locuples hostis est, avari et si pauper , ambitiosi , quos non oriens, non occidens saliaverit. Soli omnium Spes a love inopiam pari assectu concupiscunt. Auferre , trucidare , rapere salsis nominibus Imperium ', alque ubi solitudinem faciunt, vacem appellant. Liberos cuique ac propinquos sum naturae carissimos esse voluit. ui per delectum alibi servituri auseruntur. Coniuges sororesque, etsi, hostilem libidinem effugiant, nomine amicorum atque hospitum polluuntur. Bona fortunasque in trinutum egerunt , in annonam humentum: Corpora ipsa ac manus silvis ac paludibus emuniendis , verbera inter ac conlumelia si conterunt. Nala servituli mancipia isemel veneunt , atque ultro a dominis aluntur. Britannia servitutem suam quotidie
emit, quotidie pascii , etc. S. II. De et Ietu, She , et Audacia. id est Melus, si e Timor . Est perturbatio nata ex opinione mali impen
Ouaenam sunt aries ei industriae concitandi me lus lii . Tres sunt potissimum. Prima est, hi denuncietur malum aliquod magnum ac grave , ut best uin , Pestirentia , pauperies , infamia , infelix aeternitas . I. Si ostendatur mali vicinitas, imminensque periculum et neque enim solent homines metuere vel ipsam mortem, si longe remotam arbitrentur , at illius horrore concutiuntur , ubi urget morbus , pestilentia,
vel naufragium (a :Praesentemque viris intentant omnia mortem. IIac arte mirabiliter , suo more , utitur Tullius indi. Catilin. ubi funes la Catilinae consilia et impendentes urbi calamitates ita describit: n Videor mihi
152쪽
De Inventione. I In hanc urbem videre , lucem orbis terrarum atquen arcem omnium gentium , subito uno incendio con-n cidentem. Cerno animo sepullam patriam , miseros 'n atque insepultos acervos civium. Versatur mihin ante oculos aspectus ta) Cethegi in vestra caedei, bacchantis. Quapropter de summa Salute Vestra , .n Populique R. de vestris conjugibus ac liberis, dem sanis ac lemplis , de liberiale ac salute Italiae , n deque universa republica decernite diligenter, ut is instituis lis , ac sortiter Eadem arte Aeneas Anchisem satrem humeris gestans apud Virgilium lib. I. iimp em suum sic exponit ab imminentis calamitatis imadnitudine et Succedoque oneri r dextrae se parius Iulus Implicuit , sequiturque patrem mon. passibus aequis:
Pone Subit conpix. Ferimus per opaca locorum Et me , quem dudum non ulla injecta movebant Tela neque adverso glomerati ex agmine craji, Nunc omnes terrent aurae ianus excitat omnis Suspensum, et pariter comitique onerique ii mentem.
I. cincitandi metus industria , et ars haec est , si
proponatur malum , non publicum dum I xat et commune , sed privatum et proprium: . Solent enim nos
privata multo magis tangere , et acriori oloris sensu ferire quam publica e etsi hdiuine, vulgo videri malint publico potius dolore moveri , quam suo. Uoc probe intellexerat olim ii Ibili, ille Graecus histrio , nomine Po Ius , qui Athenis acturus sabulam
Sophoclis , cum repraesentandus esset dolor Electrae gestantis cineres Orestis . clanculum eruit e sepulchro cineres, ossaque filii , quem amaverat unice , urnamque detulit in scenam, et cum ili re videretur
aliena mala , deflebat Sua Ita A. Gellius lib. p. Ouid est spes lis'. Est gaudium ex opinione imminentis boni. Ouaenam sunt inciliamcntu , ianimum ad Spem erra Sensia ii. Baec duo numerantur. I. Bonesias, et magni.
(ui Cethegus unus e principibus conjurialionia Caluinaritie.
153쪽
isa . Artis Rhetoricae. Liber II.
. ludo boni : I. praesidia certa ad illud comparandum, qualia sunt opes, vires , industria, prudentia, amici, i adversariorum imbecillitas , et favor divinus. II inei Tullius Romanos ad certam victoriae spem excitat Sane luculenter, et. Catilin. Insimile nunc , Quirites , contra hos tam praeclaras Catilinae copio , resim praem tala , pestrosque exercitus'. et primum gladiatori illi confecto et saucio , Consules, Imperatoresque Vesbos UmPonile , deinde confra illam natisfossorum ejeclam cc ueis, filiolam monum , florem lolius Italiae , et robur educitc. i liinc, etiam Aeneas suorum animos mirum in
modum epigit . φ bene sperare jubet. Aeneid. I. o passi gryx a , dabit Deus his quoque sinem. Vos et o Scyllaeam rabiem, penitusque sonantesi sci , esiis scopulos, vos et Cyclopea saxa. Expertii revocalet animos , moestumque timorem Mittile: forsan et haec olim meminisse iuvabit.. I er varios . fugis per tot discrimina rerum
Tendimus in Lalsum , sedes ubi sala quietas Ostendunt illicitas regna resurgere Troiae.
Durate , et vosmeti rebus Servate secundis.
Ad Spem pertinet Audacia , seu considentia, quae est assectus qui ath animi adversus futurum malum, quamvis arduum ae difficile, quod tamen vinci pos-iSit, consurgentii. ovomodo concitatur suducia phl. Iisdem ferme actibus, quibus Spes. Ita magnanimus II annibal , trajecto Rhodano , Italiam recla Petens , suos milites hortatur, apud Livium Decade I. ut obstructarum nivibus Alpium dissicultates su- Perent, Romanorumque vires contemnant. n ouid aliud
' glpe ereditis quam montium altitudines in Fingite altiores Pyrenaeis. An terras aliquas Caen tum contingere , et inespugnabiles humano generin creditis Z n Et alio loco : n Cum eo nimirum hosterum res est nobis , qui nec bonam , nec malam seri en fortunam potest: seu vicit , ferociter instant victis, seu victus est, instaurat cum victis certameII. n
154쪽
De Inventione. ISIIIac eadem ratione audax Turnus suorum Latindisrum animos ad pugnam accendit, Aeneid. Io. In manibus Mars ipse , viri s nunc coniugis esto Quisque suae tectique memor , nunc magna referto Facta patrum, laudesque et ultro occurramus ad
Dum trepidi , egressique labsit vestigia prima. AdDENTES fortuna luvat. Multum etiam addit fiduciae pers sio de favore divino. Ilinc illa Tolumnii Au uri audacia, Aen. I a. Tum vero augurium Rutuli tumore salutant , Expediuntque manus primi que Tolumnius augur, Boc erat , hoc votis, inquit qd saepe tetivi. Accipiο , agnoscοque Deos , moe m e duce i ferrum Corripite, o Rutuli . . . . S. III. De Misericordia. Ouid est Misericordia Est dolor animi et aegri , quaedam ex malo alterius, praesertim iuimhruo lanorantis. In hoc excitando commiserationis a fidesii triumphare solet magni Oratoris industria. Siquidem, ut vulgo dicitur,
Lacrymae auditorum sunt laus pel mutima. Ovaenam sunt anes ad miserere diem concitandam
ri. Variae ac multiplices sunt artes. Hima est, si qui malum patitur , eo plane indignus esse dicatur. Uude ad ciendam misericordiam valet hoc Virgilii ta . Nec tua plurime , Panthri, Labentem pietas, nec Apollinis insula texit. 2. Est, si de patria, vel de nobis Privatim heno meritus fuisse ostendatur. IIoc artificio mire usus est senior lioratius apud Livium, ut silium , 8b interfectam sororem, parricidii reum , ab imminenti morte liberaret. Oratio P. Noralli ad populum pro Filio parricidii reo. Livius lib. I. Euneeine, quem modo decoratum ovantemque vimetoria , incedentem vidistis , Quirites , eum sub larea inter verbera et cruciatus 'idere potestist quod vix
155쪽
iSi Artis Rhetoricae Liber II.
Albanorum oculi iam deforme spectaculum serre posissent. I, lictor, colliga manus , . quae paullo ante armatae Imperium populo Romano pepererunt. I , caput obnube liberatoris hujus urbis et Arbori infelici suspende .: Verbera , vel intra sa) Pomoerium , modo inter illa pila , et spolia hostium: vel extra Pomoerium , nitido inter sepulcra Curi aliorum. Quo enim ducere hunc iuvenem pol estis , ubi non sua decora eum a tanta foedi late supplicii vindicent lI. Ars est, si calamitatis magnitudo , vel diuturnitas, eeleramue hujusmodi circumflantiae luculenter
. Ars ha est i si tristia quaedam recentis
miseriae si si mretinenlaque ob oculos auditorum Ponantur , . ut cruentae vestes , vel ipsum mortui cadaver , aut imago. Nam ut monet Boratius ad
Segnius irritant - animos demissa per aures , Quam quae sunt oculis Subiecta udelibus . . Sic M. Antonius, Npi, postea Triumvir fuit, prolaia Iulii Caesaris veste pugionibus ac gladiis perso- rata , sanguineque huenlata , Romanam plebem ita accendit, ut .a malorum aedes inflammandas e vestigio provolaverit. Sic Clolii dis Clodovaei filia dure et inclementer habita a marito Almarico Visigo iborum rege , cum sudarium Suo imbutum sanguine ad fratres suos Franeorum reges misisset, (bj immane illud bellum excitavit , quo res Visigothorum penitus altritae , deletaeque suerunt. Sic olim summus ille orator Antonius, eum defenderet Aquilium, in causa peroranda , tunicam ejus diloricavit , ac discidit e pectore , et adversas senis cicatrices indicibus
Sic etiam Aeneam flectere Dido conatur apud Ovidium in heroide , hac lamentabili sui imagine
Aspicias ulinam , quae sit seribentis imago l
156쪽
De Inventione. ISSScribimus , et gremio Troicus ensis adest. Perque genas lacrymae strictum labuntur in ensem
qui jam , pro lacrymis , Sanguine tinctus erit. S. IV. De Ira et Indignatione.
Ouid est Italis Dicere possem cum Noratio: Da furor rast sed malo cum Aristotele sic illam deliinire et Ira est sui Propter contemplum, ulciscendi cupiditas, cum dolore conjuncta. Unde non maximopere dissert ab odio , quod est Ira quaedam incelerato. Quomodo ercitatur et incenditur Ira 3 Accenditur commemoratione . illatae iniuriae si praesertim injuria sit cum eontem purioniuncta. II incnimirum apud Virgilium Aeneidos . r. tantopere eraservescit Iunonis ira contra Troianos , ob spretam
a Paride Troiano sormam suam , et IIebem siliam Ganymedi Troiano post positam e r. . . Manet alta menta repostum.
Judicium Paridis , spretaeque iniuria sormae ,
Et genus invisum , et rapti. Ganymedis honores. Et rursum in eodem libro suam iram Sic exsuscitat eadem Iuno
Ast ego , quae Divum incedo Bessipa, Iovisque
Et Soror et coniux , una cum stente tot annos Bella gero i Et quisquam numen Iunonis adoret Praetereat aut supplex aris imponat honorem t. Quo quis vero est gloriae appetentior , vel dignitate illustrior , hoc ob sui contemplum vehementius solet irasci. Cuius rei memorabile in primis est exemplum Narselis Eunuchi rei militaris gloria praestatilissimi. Is enim post res sortiter gestas adversus Tolitam Colliorum regem , cum invidia quorumdam, a Iustino Imperatore Italiae Praesectura suisset exulus, atque etiam ab Imperatrice Sophia , impotentis animi foemina virulento hujusmodi suisset impetitus convitio et Narselem Eunuchum ud pensa lanasque cum foeminis esse relegandum et illud adeo acerbe tulit, vi se telam brepi orsurum Hieris, Suam Imperator et Con-juet . dum pioerens, nulla ps industriaque revetera pos-srn . Ac paullo post, evocatis in Italiam Longobardis, Imperatori magnam Italiae partem ademit. H.
157쪽
is6 Artis Rhetoricae Liber II. Quid est Indignatio p
Est dolor perceptus oh secundas res bonaque alterius, qui hac felicitate judicatur indignus , ut apud a Iaronem Eclog. I. Impius haec lam culta novalia miles habebit lBarbarus has segetes lEjusmodi est etiam illud Eclogae 8. Mopso Nisa datur ii qn id non speremus amantes Jungentur jam sa) gryphes equis, aevoque sequenti Cum canibus timiui uuenient ad pocula damae. Quomon ab lapidia dissere indimotio l. 8. Roc disert , quod indignatio sit tantum in in dignos eo , 'Do fruuntur bono , ut vel ex ipso nomine liquef. Bnge indignatio praesertim suscipitur ab liis, qui sunt viri probi , et honoris cupidi ; quia
honi ferunt indigne malos florere : et honoris flui oti indignantur , immerentes anteferri sibi. Invidia vero est erga bonos , et sua selicitate dignos. Omodo conciliisur indignasio e Excitatur dupli imodo. i. Si vitae setoris sordes , et vilitas cum ' praesentis temporis opibus , potentia , arrodantia praesertim conserantur. a. Si hominis , in que iii: istiligitamur , vilia cum viri , cui antefertur vir sitibus comparentur. Ex primo capite Tullius indignationem ita movet in Vatinium : Atque illud fenebricosissimum lem us ineuntis oelalis fucte patier latere . . '. . . Deinde commemorat, ut homo
vilis et obscurus Paullatim ad honores accesserit tandeinque illa subjungit: Te cognati se uunt , ita tribules eiecrantur, Picini metuunt, fines erubescuntici si timae denique ab ore improbo demissarunt , efoliis jam se locis collocarunt. Quasi nempe adeo sit impurus, ut vel ipsae strumae laedum hominem
Similiter IIoralius indignationem concitat adversus Menam Poin peji Magni libertum in hac oda cedrolinonda.
158쪽
De Inventione. IS Licet superbus sal ambules pecunia ,
Fortuna non mutat genuS. Videsne , sacram bi metiente te viam Cum bis ter ulnarum loga dici hora vertat huc et huc euntium i
Liberrima indisnatio Sectus stagellis hic sc)rariumviralibus ,
Arat Falerni mille fundi jugera , Et id) Appiam se mannis terit;
Sedilibusque magnus imprimis equis, Othone contemplo Sedet.. . Ex Secundo capite vehementer natur Ajax apud Ovidium, quod Ulysses secum si sit de Achillis
. . . . Agimus, proh Iupiter se inquit, Ante rates causam , et mecum consertur Ulysses lPraemia magna peli fateor et, sed demit honorem Aemulus Ajaci. Non est alenu isse Superbum ,
(Sit licet hoc ingens quidquid speravit Ulysses.
S. V. De Mansuetudine. Ouid est Mansuetudo ih. ManSuetudo , Seu lenitas , ad clementia , est mulus oppositus irae : neque aliter definitur , quam sese remIssio, sique mili Nilo. Oufentim est cis conciliandae Nementiae cis . Miligabitur ira , et conciliabitur mansuetudo , primo ingenua quadam culpae consessione ac dolore. Ita Cicero Caesarem iralissimum licet, lamen Ligario placavit. n Ad judicem sic agi solet , sed ego di, ad patrem loquor, erravi , temere feci , poenitet, is ad clementiam tuam coniugio , delicti veniam petola Menos, eum ob hero Pompeio defecisset sil Ligustiatri, ob illo Tribunus militum uit creullis.(b Vis socres sie dieto, quod iad Iouis templum et Capitolium reclia dueerel. c Iudic tu de seruis , se furibus exerceboni tres judices qui tritinis iri espilrales dioebuntur. di Via Appire Roma Brundusium usque pertingehol, Nomes traxerui a Claudio Appio Caeco, qui ectui muni erat.
159쪽
. i Ss Artis Rheloricae Liber II.,, ut ignoscas , oro : Si nemo impetravit, arrogans, ter et si plurimi , tu idem ser opem, qui spem, dedisti. α. Facit ad placandam iram humilitas , et supplicis animi demissio , praesertim apud hostem ma)nanimum. Ut enim pulchre ait Ovidius lib. 3. Tristium. Corpora magnanimo salis est prostrasse Leoni. Pugna suum sinem , dum iacet hostis , habet Addere poleris cum Virgilio tritum illud lib. G.
Parcere subjeetia et debellare superbos. d. Ad declinhidam iram maxime sunt adhibendi qui minus habet Yoboris, et quos de vi inserenda cogitare hullatea suspicio , euiusmodi sunt pueri , foeminae , senes 'sacrorum antistites. Ita lepimus in
sacris paginis , Davidis iram ab Abigail , iram sat
Artaxerxis ab Esthere suis Se repente mitigatam. Romana quoque historia festatur, Sabinarum interventu Romulum inter et Talhun foedus ictum fuisse. Item Volumnia et Veturia Maritum Coriolanum , patriae funestum, hellum' hi se litatem , a noxio proposito di-
Facit phar nuun ad iram molliendam ; si scias et capies molle vi aditus , et commoda fandi tempora ;quale est tempus convivii, ludi , fausti alicujus successus , victoriae , sestivitalis ac laetitiae publieae:
quo tempore solent homineS ad mansuetudinem esse propensiores.
S. Si prudenter ostendas , quantum praestet mansuetudo cupiditati vindictae , ut recte monet Iuvenalis hisce versibus aureis Satyrae I S. Quippe minuti Semper et infirmi est animi exiguique voluptas Ullio ; continuo sic collige , quod vindicta NEMO magis gaudet, quam foemina.6. Denique valet plurimum ad elementiam, si dicat qui peccavit, non dedita opera , non dolo malo Peccasse , nec id egisse , ut eum contemneret, quem
160쪽
habet iratum: sed vel incautum, vel errore humano deceptum, vel necessit ale adactum peccavisse. Vide qua dexterilate locum hunc tractet Tullius ad Caesarem M. Marcello placandum .n Atque hoc C. Caesarisis judicium , P. C. quam tale paleat allendite. Omnes .es enim, qui ad illa arma lato fuimus, nescio quom reipublicae misero lanes loque compulsi, etsi aliqua
is culpa tenemur erroris humani, scelere certe liberali sumus. Nam cum M. Marcellum deprecantibus vo-n his, reipublicae conservavit, meme .mihi, et item is reipublicae, nullo deprecante, reliquos amplissimos, viros et sibi ipsis , et patriae reddi it i quorum et
is frequentiam et dignitatem hoc ipsis in consessuis videtis. Non ille hostes induxit in curiam , sedes judicavit a plerisque ignoratione potuis , et salso M alque inani metu quam cupiditate aut crudelitateis civile bellum esse SuSceptum. f. VI. De Aemulatione.
Est dolor ex aliena selieitate Susce plus, non quod illi contigerit, sed quod nos illa careamus. uinc liquet, Aemulationem esse in laude ponendam,
et ad perdiscendum bonas Mises . Pr imum valere. Sunt enim Aemulationi obnoxia quae noxime praeclara , ut virtus, honores, PPes, d Urava gloria, etc. Quid interest Aemulationem inter et Inoidiam pii. Aemulationem bonam esse , laudabilem , et honestam , quia nos excitat, ut ipsi quoque bona consequamur. Contra Vero Invidia vitiosa est turpisque, quia id agit, ne alter bonis poliatur, ut ait uoratius: Invidus alterius rebus macrescit opimis.
Quomodo excitari potest Aemulatio pExcilatur majorum exemplo , nominis gloria , et propositis illustrium virorum egregiis facinoribus ;Iia Andromache Aeneidos d. . Quid puer Ascanius i superatne , et vescitur aura cEcquid in antiquam virtutem , animosque viriles Et pater Aeneas et avunculus excitat decior lIla magnus ille Alexander eum ad Achillis tumuis