De arte rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum aetatis aureae, perpetuisque exemplis illustrati auctore r. d. Dominico de Colonia accedunt etiam institutiones poeticae auctore r. d. Josepho Juvencio

211쪽

etio Ariis Rhetoricae Liber IV. Tertio loco laudatur nuptiarum adparatus, atque celebritas, popularium et assinium praedicatur laetitia , et aliqua ei iam laude solent aspergi, qui ad nuptias convenere. . Denique praecipuis et faustis ominibus clauditur oratio , et vota Deo Superisque pro felici liberorum ortu , mutuaque conjugum Concordia nuncupatur. Ita Statius ire Epithal. Stellae , et Violantillae et Eja age , praeclaros Latio properate nepotes , qui leges , qui castra legant, qui carmina laudant. Acceleret partu decimum bona iai Cynthia mensem; Sed parcat Lucina , precor et tuque ipse Parenti,

x Parce puer et ne mollem uterum , ne stantia laedas. Pectora et cumque tuos tacito natura recessu Formarit vultus, multum de matre decoris .. Plus de patre seras. Pro mutua conjupum concordia sic vota nuncupat

Martialis in Epithal. Pitilentis et Claudiae lib. . --Dilinat illa senem quondam: sed et: ipsa marito,

Tunc quoque cum fuerit, noni videatur' anus. s. De laudati ie. Funebri 'Ouid em Oratio fune,in iEa est, quae habetur vel in ipso, funerei, ves in anniversario funeris die , cuiusmodi eranb uretitio . nes: illae , quas ad Mausoli se lchrum quotannis haberi lassit Artemisia , ite inque quae Atheni; habebantur in laudetix eorum, qui in bello pro patrio cecidissem, qualis est: oratio Periclis apud Thucydidem. Quaenam est origo h Husmodi Funebesum orationum Illarum idiventoe a pust Graecos fuit Solon , unus e septem Sapientibus ; apud Romanos vero. Valerius Publicola , qui collegam suum Iunium. Brutum , in pugna contra. Tarquinios caesum funebri oratione prh-Sequutus est et, tantoque id populi applausus fecit, ut exinde mos ille olainuerit , publice laudandu, D seos , qui . imis bello cecidissent , et a Romanis mos ille ad ceteras gentes et ad ipsos etiam Christianos manaverit. Mususmodi porro laudationibus mendosam

212쪽

De diversis orationum generibus. 2II faciam esse historiam, auctor est Tullius, et post illum Livius , quod nempe supra modum res in illis augeri solerent, et bene mulla assentatorie magis quam vere dicerentur, ut fere sit. ouol panibus constat Oxalio Fuvebris tie. Orationem funebrem hibus omnino partibus eo, stare debere 3 nimirum Laude , Consolatione , et Paraenesi, sive adhortalione : Laude mortui , Consolatione , Parentum , et assinium , Paraenesi vero , seu adhortatione ad superstites, ut in mortui vitam atque virtutes , tamquam in exemplar intueantur. De artifieio funebris orationis Ouo om esse debet, et undectam ducendum est iralius Emor tam pe. Magnam quamdam moeroris luctusque significaliquem praeseserre omnino debet. Duci autem poterit. I. ab exclamatione. Tale est Exordium brevis illius , sed perelegantis orationis Tullianae in morte Crassi Oratoris clarissimi et O fallacem Muram spem

frumemque fortunam, et inones nostfias, conlaesiosses, quae in medio vatio: saepe 'unguntur 'et contiunt , et cula ta ipso cursu obruuntur , quum Porium conjicere

I. Duci potest Exordium a descriptione lane is

apparatus , vel a moesio audientium silentio , quae res utraque sacrum quemdam horrorem audientibus . incutiat. Ita inos olim sumus exorsi sunebrem lauda

tionem Ili. Ecclesiae Principis Camilli de , Neusville Archiepiscopi et Proregis Lugd. n Quod tristi silention tacitaque maestitia defixos , et rerum a me . u:enisn darum expectatione suspensos eSse vos Videam, Auditores j arguit illud quidem dolorem veSirum,

citius vim acerbissimam in vestris animis aIlius in-n sedisse satis intelligo. At hic vester moerom , haec n. expectatio tanta ne mihi vobisque fraudi sit, est mi minino quod verear. . natant ' Mi tempe magnia, dolores , ut superbissim, sit illor im masus , de-- licatissisum vie fastidium: Raheni h , ui refrican-M do facile recrudescant, neque se, nisi caute modum m ac molliter interpellari patiantur. Verum opprimarn ante licet ossicii pondere, quam illud deseram.

213쪽

etiti Ariis Rhetoricae Liber IV. B. Duci poterit Exordium a gravi aliquo fa) apophthemate de fragili caducaque rerum hullianarum Sorte , quae nobis , cum maxime illius qui excessit evita cadaver est praesens , ante oculos obverSatur.

. Duci poterit ab adjunctis , quae forte laudandi

mortem circumstetere. Ilinc Imperatoris Theodosii M. Iaudationem funebrem orditur D. Ambrosius. n flocn nobis molus terrarum graves, hoc juges pluviae mi-n nabantur, et ultra solitum caligo tentarosior demin-m ciabat, quod elementissimus Imperator Theodosiusn recessurus esset a terris. Ipsa igitur recessum ejus,, elementa moerebant. Coelum tenebris obductum , M. aer perpeti horrens caligine , terra quatiebaturn motibus, replebatur aquarum alluvionibus. Quidni is mundus ipse defleret eum Principem continuo essere rapiendum, per quem dura mundi istius tempe rari' solerent i S. Denique abruptum exordium ad movendum commiserationem longe aptius esse videtur , quam temperatum ae leve. Vide quomodo M. Antonius Mureius in funere ib) Caroli Noni Galliarum Resis exordiatur ex alurumis et re Boc igitur restabat amiciis , acdi, pene prostratis infelicis Galliae rebus, ut Carolus die Tnex , quo se illa reereabat ac solebatur uno , de quo cogitans , In quem intuens , omnium quasn excepit acerbitatum memoriam deponebat, cum is honorum animos ad aliquam spem quietis erigere M coepisset, in ipso ineuntis adolescentiae store , re acerea a Pisa immaturam morte raperetur Ore fallaces hominum spes t D incerta vota I O lubri- ca et ancipitia humanae vitae curricula i t. Dcla vus est iu i Consmalione lTrihus illis, quVsupra memoratae sunt pari imbus constabit Consirili io : Laude nimirum , Consolatione , atque Pal nest: laude mortui , eonsolatione propinquo u ac amicorum , et Paraenesi ad adstantes. Quia attinet ad mortui laudes , vide quae diximus de rinegyrico , a quo nimirum hoc lantum dili

214쪽

De diversis orationum generibus dii 3 fert oratio sunebris, quod audientium voluptatem se. quatur et captet Pa negyricus ; Funebris vero laudatio non nisi moerori serviat atque tristitiae , unde vitandum erit diligenter quidquid laetitiam gaudiumque

posset animis ingenerare. IIoc artificium observare

poteris in illo II oratii Carmine, ubi (a Quintilii amici

et assinis sui mortem lamentatur :Ergo Quintilium perpetuus Sopor Urget i cui pudor et justitiae soror Incorrupta fides , nudaque veritas , Quando ullum invenient parem pMoerentium dolorem utcumque consolabitur. I. Vitae ab amico laudabiliter actae felix recordalio. I. Roanores viventi mbriuoque habiti , et omnia quae virtutem illius testantur tum publica , tum privata momnumenta. 3. Spes minime tabia de immortali aevo i quo ille inter selices animas in coelo perfruitur , Nelaiiqnando fruiturus est. q., F nepotesque superstites , ad quos paternae virtutis haereditas transit. Quod si forte pro patria pugnans occubuerit is , qui laudatur, tunc enim vero poteris vagari liberius -

in hoc uberrimo dicendi campo, quem tibi aperit Tullius, cum Martiam Legionem, quae in praelio ibj Mutinensi sortiter pugnans cecidit , magnificentissime laudat Philippica id. n Illi impii , quos caeriri distis , etiam apud inferos foenas parricidii luent A.

D VOS vero , qui extremum spiritum in victoria essum dissis , piorum estis sedem et locum consequuti. Brevis autem vobis vita data est, at memon ria bene redditae vitae sempiterna , quae Si non at esset longior , quam haec vita , quis esset iam . M amens , qui maximis laboribus: et periculis adstri Summam laudem gloriamque contenderet re Et

Post pauca: n Sed quoniam , Patres Conscripti,n gloxiae munus optimii ex sorti unquavibus mo-

215쪽

diti Artis Rhetoricae Liber lv. 'ae nunienti honore persolvitur, consolemur eorumn proximos : quibus optima haec est quidem conson latio , parentibus , quod lanta Rei p. praesidia ge-n nuerunt, liberis quod habebunt domestica exemism pia virtutis 3 coniugibus , quod viris carebunt, quos laudare , quam lugere praestabit, fratribus,

quod in se , ut corporum, sic virtutum similitudinem esse consident. Denique adstantibus , earum, quas celebrasti , Tir-iulum recordatione stimulos admovere conaberis. Quodnam esse debet Perorationis ore rium lj. Ilae sunt Perorationis partes. I. Aeternam apud Superos felicitatem apprecari mortuo. Sempiternam eidem apud posteros exoptare ac polliceri memoriam

3. Summum illius desiderium in auditorum animis excitare , his vel similibus doratii verbis . de eodem Quintilio.. i. Quis desiderio sit pudor aut modus Tam cari ea pilist Praecipe lugubres

Cantus , Melpomene , etc. . Al. De Ora tume Eucharistica.. Quid res Oxulio Euctorisfico, seu Granislicut adratio Eucharistica dicitur ea, qua ob acceptum insigne aliquod beneficium gratias agimus alicui: cujusmodi est luculenta illa oratio , qua Ausonius Orator et Poeta Gallus, Imperatori Gratiano discipulo quondam suo gratias egit pro consulatu ab illo accepto. Traxit autem suum illud Eucharissici nomen a voce Graeca , Si ullas vera. Quod sunt praecipuae partis Eucharisfiet l, Tres. i. Significamus laetitiam obortam ex accepto beneficiae a. Ac sui beneficii magnitudinem amplificamus. 3. Gratum et memorem animum pol

ij. Exordium versari debet in aperto quodam candideque dicendi genere, et magnam grati animi, foras quodammodo erumpere gestientis, significationem continere. Duci autem poterit. i. A beneficii magni,

216쪽

De diversis oration- generibus. 2IStudine , cui, pro eo ac par est, verbis exornando .ie imparem prositearis. Sic Tullius in oratione post

reditum habita in Senatu: Si Palaes Conscripsi pro

uestris immortalibus in me fratremque meum liberosque nostros meruis, parum robis cumulate pallas veroqvcrao , Oblablorque ne meae nutu me Pollus , quum magnitudini beneficiorum id tribuendum puteus. Quae enim tunsa potest eaeislexe liberios ingenii , quae lania dicendi copia, quod tum diuinum atque incrediuellemus oratio,

ti. Duci poterit Exordium ab excusatione diuturei silentii post acceptum beneficium. Boc pacto Tullius exorditur suum illud eximium Eucharisticum ad cae. sarem pro impetrato M. Marcelli reditu et Diuturni siolentii , P. C. quo eram his temporibus usus , non timore aliquo , sed Aurtim dolare, Partim uerecun a , mem hodiernus dies allulis , idemque inicum quue pectem , qua

que sentirem , meo Pristino more diceNA. . ,

se uid Delo est opus in Eucharistici eo motione Ze. i Amplisicanda est et in hono luminei collocanda heneficii magnitudo. 2. Laudanda eSt persona aqua profectum est beneficium. .

Quomodo amplificanda est beneficii magnitudo lsi. Amplificabitur quadrifariam. i. A persona quae gratificabitur, si rex, si in amplissimo: dignitatis gradu collocata. Binc enim augetur beneficii magnitudo. I. A persona cui gratificatur. , si heneficiuiti sit egenii collatum , si non immerenti ., si ad ' plures pertineat. 3. A re , qua graliscatur, si honesta, si Upportuna , si exoptata, si dissicilis. A ratione et modo , si non aegre , sed libenti animo si non ro gatu alieno , sed sponte rum si non redditum sit , sed datum beneficium ; si non tarde , , desto et opinio, ne citius. Ut enim est in velari Pro nilo. Bis dos , qui ccto dolet et interdum etiam beneficii loco ducitur , si cito negetur: Unde in laudatissimo Epigram mate is, auctoris incerti, sed veteris :

217쪽

Caesaris ad valvas sedeo , sto nocte dieque , Nec datur ingressus, ituo mea laeta loquar. Ite , Deae faciles , et vestro numine Sallem Dicite divini Caesaris ante pede S : Si nequeo placidas assari Caesaris aures ,

Saltem aliquis veniat, qui mihi dicat , Ahi.

Ovidnam in Peroratione seruandum est i . 8. Accepti henosicii memoriam numquam interituram , et trabali . ut ita loquar cavo figendam esse polliceberis. Ita Ausonius ait ubique sibi occurrere lieneficia Gratiani , in templo . in foro , in curia , an Palatio , domi. Sic etiam Mamertinus ad Imperatorem Iulianum et In res enda gratia hoc sibi Polliceor, sem- Perque pretestabo mihi me in suggerenuis consiliis Perilolem , nec in adeundis Periculis snimum , nec in la-δoribus perferendis industriam defuturam. Sed nullumiuod sciam, illustrius exemplum afferri potest, quamucharisticum Aeneae ad Didonem , Aen. I. - O sola infandos Troiae miserata labores, Quae non reliquias Danaum , terraeque mari Sque 'i Omnibus exhaustos iam casibus , omnium egenos Urbe domo sociast Grates persolvere dignaso Non opis est nostrae, Dido : nec quidquid ubique est Gentis Dardaniae, magnum quae SparSa per orbem.

Dii tibi (si qua pios respectant numina, si quid Usquam justitiae est, et mens sibi conscia recti i

i Praemia digna serant.

- Vide etiam apud Livium lib. 28. orationem Saguntinorum gratias agentium Senatui Rom. quod eorum causa bellum adversum Bannibalem suscepisset. Vide

in hello Iugurthino orationem Bocchi regis ad Syllam. Babes quoque Ieclissimam illam epistolam , quia Tullius agit gratias Marcelso ob supplicationem sibi ejus

opera decretam.

et j. XIL De Epinicio et Gratulatione.

Quid est Epinicium Est gratulatio ob reportatari victoriam. Sic , autem nuncupatur ae voce Greca , piclaria.

Quodnam esse debet illius oriscium et dispositio 38. Exordium, si umqtiam alias, erit splendidum

218쪽

De diversis orationum generibus: dii floridumque , et hilaritalis plenum ac laetitiae. Videtur autem abruptum magis esse debere, quam

temperatum

In confirmatione amplificabitur. r. Belli necessitas. a. Belli difficultas. S. Aequitas in suscipiendo , diligentia in apparando , virtus in gerenta , celeritas in conficiendo. . Enumerabuntur commoda et utilitates victoriae , quae timore popul , direptione urbes , vastitate Provincias liberaverit. Gudabuntur fortissimi viri , qui in bello strenue pugnantes cecia dere. Ita Virgilius Euryalum bisumque laudibus in coelum extollit, Aeneid. s. Fortunati ambo et Si quid mea carmina possunt , Nulla dies umquam memori vox eximet aevo , Dum domus Aeneae Capitoli immolite saxum Accolet, imperiumque pater Romanus habebit. Sua etiam laus tribuetur praesectis docibusque praecipuis, qui in victoriae partem aliquam venere. Ita Buaeus et sa hisce inscriptionibus, Augusti saeculo dignis , consecravit nomen illorum , qui bellum Batavicum una cum Ludovico Magno administraverant.

LUDOVICO PRINCIPI CONDAEo TRIBUS AD SENEFUM EXERCITIBvS

FRACTIS 3 .HENRICO PRINCIPI TVRRENU SERVATIs REGNI FINIBVS, PULSIS ULTRA JRRENUM GERMANIS . EORUM EXERCITv OVATER CAESO. FRANCISCO MARESC. CREPUIO, DELETH IN CRUENTA VICTORIA GERMANORvM

Peroratio vola continebit pro victoris incolumitate, gloria, felicitate, postquam Deo O. M. vietoriarum largitori et honorum omnium fonti , grates fuerint, ut par est , rite persolutae.

Quod si non pro victoria, sed pro adepto insigniduciam honoris ac dignitatis gradu , fiat alicui gra-

219쪽

ui3 Artis Rite loricae. Liber IV.lulatio , significabis i. Quantam coeperis animo voluptatem ex illius nova dignitate. a. Quanta sit etiam publica hilaritas et laetitia. 3. donoris et gradus amplitudinem verbis extolles. i. Non casu, non falprehensatione et ambitu , non precibus muneribusque, sed meritis rebusque gestis suisse comparatum hune honorem , quem multi ambierint , perpauci obtinu

Pertinent etiam ad demonstrativum genus Soteria , Propemplicon , Apobalerion , et Epibaterion. Quid ras Soteria i Soteria vocamus orationis genus quoddam, quo restitutam e imi sanitatem gratulamur , et pro illius incolumitale et salute agimus Superis. Ouid est Prope uran Est Oratio , qua discedentem aliquem faustis ominibus volisque prosequimur; cuiusmodi luculentum habes exemplum in egregio floratii Propemptico ad Virgilium Athenas pro iici Scentem. Sic te Diva potens Cypri,

Sic (bj fratres Relenae, lucida sidera, Ventorumque rebat paler , Obstrictis aliis, praeter (e Iapyga , Favis , quae tibi creditum Debes Virgilium , sinibus Allicis

Reddas incolumen precor, Et serves animae dimidium meae.

Quid est sobolarion lii. Est oratio , quam habemus discedentes ex patria , vel ex alio quodam loco , ubi cum singulari Mnevolentiae 3ignificatione sumus excepti. Bujus generis est Aeneae discedentis oratio au (dj II elenum et Andromachem Aeneid. 3. lios ego digrediens lacrymis assabar obortis;

220쪽

Ce diversis orati onem generibus. 2Is Vivite felices , quibus est fortuna peracta Iam sua nos alia ex aliis in sata vocamur. Vobis parta quies : nullum maris aequor arandum, Arva, neque Ausoniae semper cedentia retro Quaerenda . Effigiem Xanli Troiamque videtis , Quam vestrae fecere manus et melioribus opto

Auspiciis , et quae fuerit minus obvia Grajis. Ouid est Epihalerion l. Est oratio , quae habetur ab illo , qui post Iongam peregrinationem , domum incolumis redit. Vide aligerum lib. 3. Poetices. CAPUT II. De orationibus , quae pertinent ad genus

deliberativum. Uuaenam est materia generis deliberati i l. Illius materia sunt res omnes in manu et arbitrio nostro positae : Ut enim ait (aJ Tullius , ID Ictur omnis deliberalio, si intelligatur quidquam feri non posse , cui ivonstar necessIlas. Neque enim quisquam deliberal , qt a fusione perpetuo picturus sit quoniam intelligit sibi moriendi Meessitalem incumbere et neque quisquam deliberal q*omodo Polare possit: 5cit enim sibi

Quisnam est sali generis deliberalipi pie. IIonestas, et utilitas. Oucencm orationes spretani ad genus deliberes viait. Perlinet ad genus deliberativum suasio , dissua isto , hortatio , dehortatio , conciliatio , concitatio , commendatio, petitio, et consolatio. S. I. De Suasione et Dissuasione. Ouid est Suasio psit. Est oratio deliberativa qua ostenditur quid

faciendum. Dissuasione vero contrarium Suadetur. .

Undenam ducuntur argumenta duallani, res Disciuasioni propria l