장음표시 사용
231쪽
αJo Artis Rhelorieae Liber IV. sustinebis i Atqui per meum pectus petendus ille
tibi, iransfigendusque est. De terreri hic sine te polius, quam illic vinci. Valeant preces apud le meae sicut pro te hodie valuerunt. S. V. De Concitatione , et Conciliatione. Ouid est Concitatio p P. Est virulentum quoddam orationis genus, quo multitudinis praesertim animi , vel illi quodam seditionis flabello , concitantur. Exemplum unum asseram ex Tacito lib. I. Annalium , ubi ait suisse in castris Percennium quemdam gregarium militem , hominem
turbulentum et procacem , qui commilitonum seditionem constate conatus est hac artificiosissima concione: Cur paucis Centurionibus , paucioribus Tribunis , in modum serporum Obediseus p qvcndo susuros ea pose re remedia , nisi no rem ei liuiolam Odhuc Principem Precibus , uel armis odirent lia Solis per tot crinos ignopia peccatum , Puod tricena sui quo cyna simendia senes, et plerique trunciso eg rulneribus corpore sollerent. Aedimissis qtiidem Hem esse militiae , sed opud Perillum relentos, alio uocabula eosdem laboles Perseret et paus-lo post et Denis in diem ossibus cuimam, ei corpus aestimari. Ηinc pestem , armct , tentoria , hinc foeciliam Centurionum , et pacesiones mune tim redimi et ol, Ne cvle , perba , et vulnera , dumm hremem , enustos aestales , bellam clam, cui stetilem Pucem sempiternam Concitationi opponitur conciliatio, qua vel nobis amorem alicuius eoneiliamus, vel dissidentes partes in concordiam gratiamque reducere conamur. Sic olim Germanicus Caesar tumultuantes legiones prudenti oratione sedavit 3 et Julius Caesar exercitum compescuit, Ouiriles , appellando pro militibus 3 qua una
voce obortam sedilionem repente compressit.
f. VI. De Commendatione. Ovol sunt praecipuae Commendationis copila pis . Tria i. Causas Commendationis exponemus , idque modeste et verecunde , ut quod bene quis de novis . aut de nostris meritus, sit, quod simus cum illo vel sanguine , vel assinitate , vel amicitia conjuncti t, quod perspectissima nobis ait illius humanis
232쪽
De diversis Orali omim generibu S. 2.3Itas , sides , eruditio , virlus, etc. Addere poterimus, scire nos IIoralianum illud Epist. lib. I. Qualem commendes etiam atque etiam aspice ,
Incutiant aliena libi peccata pudorem. Sed viri integritalem et praeclaras animi dotes nobis e3ploralissimas esse. I. Exponemus negotium , cujus causa commendatur a nobis quispiam. 3. Orabimus atque oblecitabimur , vel dicemus , nos pluribus nolle contendere, ne de ejus, quem rogamus , humanitate dissidere videamur. . Deniquo tum nostro, tum ejus , quem commendamus nomine omne graliae memoris animi officium pollicebimur. Est et obliquae' Commendationis genus, quo simu lamus nos commendare nolle , quem interim vel maxime commendamus , ut si dicas non quidem commendare te alteri Sextium velle et sed orare solum , ut propius hominem noscere ne gravetur. Sperare enim laturum, ut, cum gratias agere soleant, qui commendarunt, alter tibi gratias agat, per quam viri tanti notitiam sit consequulUS. S. VII. De Petitione. . .
e. Petilio est oratio, qua aliquid postulamus vel pro nobis , vel pro alio. Posterior haec vocatur intercessio. Utriusque artificium paucis complexus est Servius , ubi Iunonis ad Aeolum oratio
Rhetorum , inquit , est in omni petitione hoe
observare . i. Ut lacile praestari possit quod petitur. 2. Ut sit iusta petitio. 3. Ut habeat modum , et adhibeatur in illa moderatio et hoc est, ut si maiora dari non possint, minoribus certe eontenti videamur. d. Ut Sequatur expedita reis muneratio. Quatuor haec observare licet in Iunonis politione. i. Enim docet rem laedi negotio
fieri posse e Aeole ( namque tibi Divum Pater, atque . homi-
Et mulcere dedit siccius, et tollere ventos
233쪽
Qa Artis Rhetoricae Liber ITdi. Iustam esse petitionem ostendit, dum inimicam gentem insectatur :Gens inimicae mihi Tyrrhenum navigat aequor.3. Adhibet moderationem , dum alterutro con-Mnia est et Incute vim, vomis , submersasque obrue puppes :Aut age diversas , et disjice corpora ponto.
. Beneficii praemium pollicetur. Sunt mihi bis septem praestanti corpore N phae , Quarum , quae forma pulcherrima, Deiopeiam Connubio iungam stabili, propriamque dicabo.Quamplurima etiam petitionum, exempla suppediis labunt risisti ae Ciceronis; quas inter , Sideris instar, elucet elegantissima illa ad Ialeerum , quae est III lib. S. . ad lamiliares , qua Lucrium enixe ro8at , ni quae Consulatu suo gesserat Tullius, ea litteras quam: Primum velit consignaro. Eani aqlem sic orditur et
Consolator , vel minor est , vel aequalis , vel maior. Minori cautius et mollius erit agendum. Amorem suum imprimis testabitur rum et ne' de suo plus altero sapere velle videatur, ea quae dictu opus, erunt, ex quopiam Philosopho, vel alio summae prudentiae viro se aliquando audisse pro silebitur. Ae opalis pio communi amicitiae jure lacer di se dicet. Major aget liberius , adeo ut, si quis immoderatius dolorem serat, audeatieuam increpitare , sed Ie-nder et amice mile omnino o timensum illud fractos Seoliger, II. hro Z. . de Arie Poeliea, cap. 123. Consolatorta inosuit, aut est major, aut minor, aut aequalis. Maognitudinem intelligo aut imperio , aut dignitate, aut opibus , aut sapientia , aut aetate. Aliter enim conasolabitur Nasonem Livia aliter Liviam Naso . noe speciat ad Imperium. Dignitas autem etiam sine
Imperio esse poleste veluti si paler filium , Ciceronem Pompeius. Opibus , ut si e plebe quempiam clientem auum crassus . Sapientia quemadmodiim
234쪽
De diversis orationum generibus ti JILucilium, aut matrem Seneca. De aetate, non opus est exemplis et Maior interponet auctoritatem i etiam objurgabit. Sapiens opponet etiam disputationem: Sententiae huic crebriores. Minor ostendet affectum; sese id a sapientibus accepisse Aequalis testabitur amicitiam , ius commune benevolentiae. Si moerentis dolor sit adeo gravis , et adeo recens, ut medi cinam videatur respuere , bipartita erit oratio. Priori parte assirmabimus parum idoneos esse nos, qui solemur alium, cum vel ipsi quoque consolatione plurimum egeamus et simulque privati
nostri doloris caussas asseremus. Addemus non nos
modo, sed omnes etiam bonos dolere , quod ipsum tamen qualecumque moerenti solatium deuet afferre: quia scilicet(aj Levius communia tan nt. Altera vero parte asseremus , quae leniendo dolori sunt idonea et qualia sunt trita haec et pervulgata. I. vitae communis conditio , quae multis malis sit obnoxia. a. Ejus , quem consolamur , doctrina , utrius , animi magnitudo. 3. Inutilitas et damnum unde dolor auseatur , non corri8atur. 3. Patientiae vis , quae mitiget omnia, iuxta illud venusini Poetae et Durum sed Ievius sit pallentis Quidquid corrigere est nefas S. Quam tit honestum in altissimo diutinae voluntatis consilio sem c acquiescere. 6- quam sit sapiente dignum, quamque laudabile sit, ratione, consilioque mitigare dolorem illum , qui die ipsa ac tempore
tandem aliquando. deserveScet. IAd genus judiciale , Mod bellam fossuram iure vo-
care possumus , pertinent duae orationum species accusatio nimirum atque desensio , quae non alia praecepta desiderant, quam quae sunt hactenus a nobis allata et cum praesertun veterum iudiciorum ratio fuerit prorsus immutata.
235쪽
SUperest Pronuntiatio, sive actio 3 postrema qui isdem oratoriae facultatis pars , si ordinem in iraetando consideres et sed tanti tamen momenti, ut primas , secundas , et tertias ei Demosthenes merito et jure tribuerit. Quid est Pronuntiatio tEst vocis gestuumque, pro rerum verborumque varietate, apta conformatio. Quanta porro sit illius vis et utilitas docet Tullius , cum ait, insanies et indisertos homines, actionis dignitate, eloquentiae saepe fruetum palmamque tulisse : diserios vero bene mulios , actionis deformitate insantes fuisse judieaios. Ilinc 'Pronuntiatio recte vocatur ab eodem Tullio , Quaedam corporis eloquentia : et alibi, sa dermo comporis ab eodem etiam appellatur. Quot res sunt ad recte prouunctandum necessariis tri. Tres: memoria , Tox , et gestus. Est enim meis moria quasi fundamentum actionis , de cujus vi gratiaque multum depereat, necesse est , si memoriter non pronuntiatur oratio , et Si orator non possit a commentariis oculos et vultum avertere. - Viris tamen principibus , et in publica re vehemen-ier occupatis vitio verti nequit, si recitent e commentario , ut olim Augustus, qui ne memoriae su
236쪽
De Pronuntiatione. 23Shiret aleam , vel in ediscendo sibi tempus abiret, fere de scripto dicebat , ut auctores sunt Metonius, et Dio. Itemque Patrum nostrorum memoria Carolus V. ad Belgii Proceres orationem e scripto recitavit, cum Sese regno Bruxellis abdicaret, illucque Philippositio traderet. Datur quoque eadem ven Ia aegrotis senibusque s aliis vero nequaquam. s. I. De Memoria.
Oti id est Memorial . Memoria , ut est eloquentiae pars , delinitur a
Tullio , Firma rerum ac perborum recordatio. Est autem duplex memoriae genus . Alia est artificialis , alia naturali S. Quid est musicialis memoria Z- ii. Artificium memoriae a veteribus traditum , constat locis et imaginibus. Loci se habent instar chartae et imagines vero instar Scripturae. Banc artem primus apud veteres Simonides prodidisse , apud recentiores Raymundus Lullus illustrasse traditur. At vero iis , qui memoria Valent, minime necessaria est qui non valent, prorsus inutilis. Tu illam modo exerceio , ediscendis ad verbum, ut ait L. Crassus apud Cic. lib. I. de Orat. quamplurimis et tuis scriptis et alienis : quod facilius fortasse praestabis , si ante quam cubilum eas , attento ea , quae mane voles ediscere , semel atque iterum: legas. Nisi te haec exercitatio juverit , nihil sane in arte , quo possis iuvari , reperio. S. II. De Voce Ad Actionis usum ac laudem , maximam sine dubio partem vox obtineti inquit Tullius de Diolore sneque tam refert qualia sint quae dicas , quam quomodo dicantur. Ouaenam igitur circa pocem sunt observanda PQ Tres hasce potissimum leges diligenter obse vahis. Prima lex haec est, ut dilucide, sa) articulatim et sincere pronuntietur, ita ut integra verba AsIllabaeque omnes proferantur. Nolim tamen sylla
237쪽
13s Artis Rhetoricae Liber v. hatim sic pronunties , quasi si litteras compulando
adnumerares; quod esset molestum ac putidum. Ad eamdem legem pertinet etiam , ne volubili quadam praeeipitique celeritato diuendi incitata feratur oratio rum sed vox respiratione recreetur , et spiritus in inter dicendum, suspendatur identidem , et auditoribus spatium aliquod cogitandi relinquatur . Secunda lex haee esto, ut pro argumenti motuumque praesertim varietate, vox etiam opportum va- metur , et vicumque se assectum videri volet Orator , et audientium animos moveri, ita etiam certum vocis sonum adhibeata Iracundia postulat vocis genus acutum , incitatum , crebro, incidens miseratio et moeror ilexibile , plenum , flebilo, interruptum: voluptas effusum , lane , tenerum, hilaratum : metus demissum , haesitans , abiectum, etc. Praeterea miuanda lihi vox erit pro variis orationis partibus.. Aliam enim voeem flagitat Exordium aliam Narratio , aliam Consim alto', aliam Peroratio. In Exordio , nisi forte indignatione constet , vocentendum submissae ac verecundae Nec debet orator simul ac dicturus prodit, (m perfricare frontem , et in verba statim erumpere. Celeroqui futurum est , ut seroeulum Oratorem jure omnes aversentur. Sesi oportet , ut paulliitum cogitatione quasi defixus moretur:
laque tum quod auditor haec Oratoris cura delectet , tum ut interea ipse se colligat, et ad dicendum
componat. Ita Ulyssos apta Nasonem paullisper conbsistit, oculis in terram defixis,. priusquam suam eloquentiam torreniis instar effundat mi et
.... . .. oculos paullum tellure moratos
Sustulit ad proceres , expectatoque resolvi bora sono , neque abest facundis gratia dictis Ab Exordio paullatim insurgit vox rum ac in narrando quidem voce utimur aperia Simplieique , qualis fere est in sermone familiari. In Constanalione et in argumentatione praesertim, voce utimur acriori
238쪽
De Pronuhlial Ione. In Peroratione demum, quasi paria victoria , vox
solet esse excitatior , ut ita ostendat orator , se niti honi late cauasae , magnamque fiduciam in auditorum prob tale prudentiaque collocare. . S. III. De monotonia et cantu.- Gratae huic varietati opponitur e diametro unus ille insulsusque vocis tenor , quem Graeci monomnium vocant , et qui non modo dicentem enecat, sed etiam audientes exanimat , et unde omis orationis
decor ac venustas destorescit a. - . . Ut citharoedus
Ridetur , chorda qui semper Qerrat eadem , anquit Iloratius.lIuic , quam tantopere commendamus, varietati opponitur ei iam cantus , qui nihil aliud est, si quaeris quam clamosa quaedam , et uno ferme lenore subsultans naenia is
Qua ratione hvic Alio poterit occurri ' , , . nuic incommodo remedium adhibebitur. i. Si pueri rebus humilibus ac quotidianis aequabiliter et
colunde pronuntiandis assuescant a neque vero statim ad tragicam branditatem procurrant. a. Si eorum , quae pronuntiant , germanum sensum penitus an-madvertant. 3. Si interdum vernacula , non illa iu-
sala tragicaque , sed si icia, quot idiana pro
Exerceretur aliquandiu in orationibus illis, quae varios motus ac vocis inllexiones efflagitent rum ut videant quid submisse ac leniter , quid festive , quid atrociter , quid sedate , quid concitatius dicendum sit. S. Denique ubi illa pronuntiationis quasi tyrocinia
posuerint, poterunt citra periculum in rebus gra dioribus tragicisque versari. Tertia circa vocem lex haec est . ut ea, Pro ammplitudine loci, et auditorum multitudine , vel intendatur , vel remittatur A sed tamen nec ascendat ad supremum, nec ad extremum descendat. Nam vox si ima sit , vim non habet ; si vero nimium acula sit contentaque . delicatas ac teretes urbanorum hominum aures offendet.
239쪽
Scio equidem hoc esse plebeculae rudioris inge nium , ut vocalissimum quemque et valentissimum lateribus , ita optimum oratorem iudicet, nullainque putet egregiam, nisi quae fa pontem indignetur, actionem , in qua scilicet et clamoSae fauces , et vox ululans , et rigidi vultus torvitas , et pedum supplosiones , et brachiorum remigatio, et totius corporis dissoluta quaedam intemperansque iactatio, et illa denique instata rumpantur. Ciceroni vero longe alia mens erat. Ajebat enim venustissime, clamosos hujusmodi latratores verius quam oratores , similes esse claudorum , qui cum ambulare non possint, ad equum confugiunt. Ita illi, in illath, Stentorea voce , tamquam in jumento , suam omnem apud imperitos siduciam reponuntinec magis hoc nomine possunt Oratores diei, quam hajulus possit dici citharoedus. S. IV. De Gestu.Vocem subsequi debet Gestus, et varios animi sensus cum illa simul aperire. Qua de re colligemus
ex veterihus ea tantum , quae saeculi nostri moribus sunt accommodata. Multa si quidem ex antiquorum gesticulatione prorsus obsolevisse videmus.
Ouid est Gestas pis . Gestus , inquit Volla , est actio quaedam et
quasi pronuntialici corpuris , seu mavis eum Quintiistiano , Graius est tquus corporis molas et consormotio.Quid in Resta genemum et linmerae copendum est
e. r. Nihil in illo sit eDeminatum et molle ; nihil nimis exquisitum , aut elegans , nihil quod assectatam quamdam diligentiam artemque redoleat. Monet enim Fabius, actionem non esse deliciis nimia isque cura moliendam : et comptis illis delicatisque Oratoribus saepenumero solet evenire, quod olim Sybaritarum equitatui contigit. Cum enim gens effoeminata , et chorearum ad insanen avida , suos etiam
sul Pontem indignarus Araxes. Virg.(bi Stentor qtiinqvoginta hominum cIαmorem magnitud ne
240쪽
De Pronuntiatione. IZs equos ad numerum Symphoniamque saltare docuisset , cum deinde ex umbraculis in solem ac pulverem contra Crotoniatas hostes fuit illis prodeundum, histriones illi equi , tubarum et martis ignasei, motibus compositis , saltibusque numerosis , repente lascivientes , se et exercitum tolum misere perdiderunt. Ita umbratiles illi Oraiores ab imis unguiculis adverticem usque venustuli , quando ex domeSlica exercitatione in medium agmen , in pulverem, in clamorem, in castra atque aciem sorensem prodierunt, et Se et causas suas in magnum quod clam discrimen conjiciunt.
I. Nihil in gestu sit durum , aut agreste , ne dum mollitiem fugimus , in contrarium rus licitatis vitium videamur incidere. Quamquam , si in alterutro peccandum esset, facilius excusaretur rustica quaedam
simplicitas, quam putidiuscula gestus , vocis , et habitus assectatio. Ouid de lolius corporis motu praecipiendum
Praecipitur, I. ut flatus corporis Sit celsus, et erectus et et trunco magis toto virilique quadam laterum inflexione sese orator moderetur. I. Ne tu Statuae morem obrigescat, quasi vero deglulisset, ut sacete a jebat Epictetus. 3. Ne crebris et incompositis corporis commotionibus vehementius agitetur, more furentis Sibyllae et id . . . . Cui pectus anheldm
Et rabie sera corda tument . . . .
Viliosum quippe est huc illuc cursi lare: quod olim exprobratum fuit Domitio Afro , qui non O se , seu aula se , non illepide dicebatur. Et eum alius quidam non minus actuosus Orator multum concur SaS-
set in dicendo , sae ele rogavit eum adversarius Virginius , Quot demum passuum millia declamiasset Cassius quoque Severus, adversus circumcursi lantes hujusmodi oratores solebat poscere lineam quae lium modicas illorum excursiones prohiberet. Quid in capilli , et oris folius conformcliolie Ser- pondum est