장음표시 사용
221쪽
dino Artis pheloricae Liber IV. H. Ducuntur ab honesto, ab utili, a necessario . a facili , a jucundo , cum aliquid suadendum est et e contrariis capitibus , eum est aliquid dissuadendum. Quid est honestam te. IIonestum id intelligimus , inquit Cicero, quod
tale est , ut detracta omni utilitate , per se ipsum laudabile sit, et expetendum . v. g. si quempiam hortemur , ut M. Attilii Reguli exemplo malit ad mortem , vel ad vincula reverti , quam datam hostibus iidem fallere. Ita Tullius in Maniliana prohat suscipiendum esse bellum Mithridaticum, ut deleatur ignominia , quam Populo R. Mithridates inussit, cum una hora tot civium, pomanorum millia iussit occidi. Ex hoc eodem loco Calo apud Lucanum lib. animos militum accendit sola gloriae commendatione , ad aggrediendum iter periculosum ac difficile et
O quibus una salus saeuii. mea castra sequutis Indomita cervice mori, componite mentes, Ad magnum virtutis opus , summosque labores. Quam orationem elaudit pulchra illa sententia et . . . ., Serpens , Sitis, ardor , arena ,
Dulcia virtuti; gaudet patientia duris. Laetius est, quoties magno sibi constat honestum. Ovid coeas viile pUtile est, ouod propter emodum expetitur sive adjunctam haueat honestatem , ut gloria, honor, dignitas 3 sive non habeat , ut divitiae , valetudo , tranquillitas , malorum depulsio, etc. Ex his locis Catilina conjuratos hortatur , apud Sallustium, ad ne-tarium facinus , quod ille maximum atque pulcher rimum vocat et Aobo , inquit, est domi invia , forisses clienum , mala res , ves mullo Osperion Denique
quid reliqui habemus praeter misexum snimam p Quini lar expermiscimini l en illa , illa quam scepe optastis, duersus et praeterea dicitiae , decus , soria in oetilis sila
sunt. Fortuna ea omnia pictoribus praemia posuit.
Curio (aj similiter , apud Lucanum lib. I. specie utilitatis Iulium Caesarem ad bellum civile hortatur r
222쪽
De diversis Orationum generibus. III Bellantem geminis tenuit te Gallia lustris , Pars quota terrarum I Facili si praelia pauca Cesseris eventu , tibi Roma subegerit orbem Ouid uocos necessarium Zii. Necessarium dicitur id omne , sine qm satus, aut dignitas stare non potest. Seu mavis cum Scalim .gero, necessarium dicitur, quod ita utile est, ut 'sine eo res NEC ESSE possit , unde et nomen deri, valum est Ηujusce porro loci magna vis est. Multi enim sunt animis adeo segnibus', ut tum quoque cum aliquid honestum et utile esse norunt , tamen si ressit cum magno labore coiij uncta, facile terreantur: Apud tales ratio necessi alis est (aj eompendiosa via ad persuadendum. Eiusmodi est Ciceronis argumentum in c. Philippi Agilax emm non qua conditisne esuri , sed ricturi ne simus , set cum su secta ignominiaque peritari. Ab hoc potissimum loco , itemque ab honesto Aeneam decine ad fugiendun, hortatur ,
Aeneid. di. ttieu fuge nate Dea , teque his , ait, eripe fiammis..tiostis habet muros ; ruit alto, a culmine Troja. Sat Patriae Priamoque datum : si Pergama dextra Delandi possent: etiam Ilaec defensae fuissent.
Facile illud est, quod sinae magno Iabore, Sumptuve aut molestia, brevi. tempore fieri potest : quae
sane omnia maximo sunt ad persuadendum momento. Frustra enim suadetur illud , quod vix aut aegre admodum fieri pssse creditur. Ac propterea , si quis
hac de re scrupulus haereat auditoribus , i, ante omnia ex . illorum animis omnino erit eximendus. Ita Venerem in suam sententiam conplur allicero astuta
Mecum erit iste labor: nunc qua ratione quod instat Consieri h possit, paucis, advexis , docebo.Quid Poeas Iucundum l . l. Jueundum dicitur , quod honesiam habet vobiDptatem vel animi vel corporis , sic nuncupaetum in
223쪽
didi et Artis Rhetoricae Liber IV. quit Tullius, o boando, quod nempe juvet, vel utrumque, vel alterutrum. II inc ducitur illud argumentum Tullii: me Pelim tibi persuadeas , si rationibus meis
a se prouisum esse inlecterem , m mm te ex eo , et . Perpetuom pol talem esse rapturum.
Quaenom in suadendo , pel dissuadendo praecipue vectanda sunt
l. Tria. i. quid sit, de quo deliberetur. 2. Qui sint, qui deliberent. 3. Quis sit, qui suadeat , vel
dissuadeat.. Ouid spectandum est in re , de qua deliberatur ti . Quinque illa , de quibus legimus enucleale :An sit honesta, an utilis, an necessaria, an famellis , an iucunda. Ovid spectandum ess in iis, qui deliberans tril. Caput artis est nosse penitus animos eorum , qui deliberant, eorum voluntates ac naturas festine odorari, ut possis ambitiosis splendida , avaris utilia, voluptuosis jucunda proponere, et suo, quod aiunt , hamo quemque piscari. Prudentis rebo Oratoris erit videre an agat, eum regibus, aut viris principibus, apud quos , ut aiebat Par3satis ille , vernis byssinis opus est, an cum nombilibus , quos honesta ac lauuabilia langunt 3 an cum plebe , hellua muliorum capitum, apud quam ne otium tractare longe dissicillimum est. Neque vero salis est dignitatem spectare et sed habenda est etiam ingenii morum et aetatis ratio , ut rem facilius possis ad exitus opiatos perducere. i Jure igitur merito de variis variarum aetatum, conditionum eligentium moribus hic agi solet ab artis Magistris , et imprimis ab Aristotele . , lI. De variis variarum aelaium moribus. vulam sunt juvenum, pinorum , ac senum mores l. Aetatis cujusque mores graphice admodum ita pingit floratius .in Arte poetica et Imberbis Juvenis, tandem custote remoto , Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi. reus in vitium siecti, monitoribus asper ,
224쪽
De diversis orationum generibus. I 2IUtilium tardus provisor, prodigus aeris 3 Sublimis cupidusque , et a mala relinquere pernix. Conversis studiis. aetas animusque virilis, Quaerit opes et amicitias, inservit honori: Comisisse cavet quod mox mulare laboret. Iulla senem circumveniunt incommoda : vel quod
Quaerit, et inventis miser abstinet, ac timet uli ;Vel quod res omnes limi de gelideque ministrat sDilalor, sa) spe longus, iners, avidusque futuri, Dissicilis , quaerillus , laudator temporis acti
Se puero, censor castigatorque minorum.
Iuvenes igitur stagrant cupiditatibus ; facile et vehementer excandescunt, unde adolescentia quidam quasi rationis aestus appellatur , honestum utili praeferunt, aperti sunt, candidi et misericordes e sua enim innocentia celerius metiuntur. Prodigi sunt et in sumptus effusi nondum enim egestatem sunt experti et ad risum et dicacitalem sunt propensi. At dis par omnino est senum ratio. Facile succensent illi quidem, sed non aeque parent irae 3 quia ut scite lioratius, Lenil albesceus cnimos cupitius, tium , et cloe cvidos Psolefecte. Parum sperant, quia diu vixerunt et Pauca moliuntur , praetraitis gaudent, facetos ac ridiculos odere , solliciti sunt officiolina exactores, ad rem attenti, lenii, dissiciles, suspicio si et saepe enim aut se, aut alios delusos memineriint. Praeterea queruli sunt morosique , ut ait Tullius lia fragili corpore odiosia est Omnis Ostensio. P ., Denique verbosi sunt , et loquaees , quia dicere amant. Unde non inscite Cornelius Gallus seu potius
Deficit auditor , non deficit ipse loquendo. O sola sortes garrulitate Senesi s . Sed facile hoc illorum aetati condonandum , ob egregias virtutes , quibus hoc vilium abunde com
Virilis aetas senectutem inter et adolescentiam interiecta , ac in quodam quasi confinio posita, utrius
225쪽
dius Ariis Rhetoricae Liber IV.
que virtutum vitiorumque particeps est, et uiriusque indolem , velut ex vicinia , trahit. Juventus fortis est, sed intemperans senectus est lemperans, sed timida ; virilis aetas fortis est sobriaque. Iuventus nimis credula est, senectus nimis suspiciosa E, virilis Aetas, pro rerum natura , vel considit, vel dissidit. Iuventus quaerit honestum potius quam utile et senectus utile magis quam honestum, virilis aetas et honestum simul et utile.
Puerilis denique aetas esservescit facile , mutatur in horas ; magnam habet indolem ad viri em: gloriae honoriqudi mirum; in modum velificatur. Audi Tullium lib. s. de sinibus et ouanla,sunt puerorum incenantium studia i ut illi essemisur laetitia, rampicerim I in se ae sari nolunt I quam cupiunt lavdari quos illi labores non Persemni, ut aequalium priscipes sisti . s. Ut. De moribus Nobilium Divitum,
et Plebeiorum inam sunt Nobilium mores
Nobiles sunt honoris ac gloriae vel maxime studiosi, et si Apuleiana voce uti fas est, sunt in primis honori lae . Solent autem non solum ignobiles aspernari, sed etiam homines ninuos , qui primi ex sua gente sunt honores consequuti. Ita Metellus contemnebat C. Marium , illique Consulatum invidebat
Unde sic de eo Sallustius et Inertit contemplar animus ei sum bia , commune nobilualis malum.. Quinam sunt mustum mores l. Diviles , si praesertim divitias sunt nuperrimo
eonsequuti, contumeliosi ferme sunt ac superbi. Ne .pe facile sibi persuadent praestare se ceteris, quia divitias possident, quibus venalia sunt omnia. Praeterea solent mollitia luxuque diffluere , ut notat Iuvenalis Sat. I. Prima peregrinos obscoena pecunia mores Intulit, et turpi fregerunt saecula luxuriatic , quam memoravimus , novorum divitum arrogantiam , scite tangit Cicero , cum de T. Roscio
226쪽
De di versis orationum generibus. dicis ait , ovi in sua re fuisset egentissimus , erat , ut M solens in alienacet Maro , cum ait de Numano.Vociferans, lumidusque novo praecordia reguο- Oui sunt denique Plebejorum mores is . Germanos plebis mores Suis coloribus scite pin-. git Sallustius , noratius, Tacitus et Seneca , dum .
aiunt, plebem esse bellaum mullarum, cuirem ... . Pla- mst , et remo mobiliorem esse . . . Opinione duci magis quom perilale . . ire quo itur , mn quo eundum est . . . . Priussisse commodis, Semine Pocus , quam Publicae pel honestali, uel eu dilati . . . evidiam esse rerum ROpiarum . - . Denique pessimi orsumeulum tu
De Pariis m*tib stoe formis. Neque vero in deliberatione salis est aetatis ebeonditionis cujusque indolem ac studia diligenter spectare. Spectandi praeterea sunt Reipublicae mores , qui scilicet pro varia sa politiae forma solent maximopere variare. Allier igitur agendum apud Gallos Ilispanosque et ibi Laisitanos , quibus Rex unus Summmo cum imperio praeest 3 aliter' apud te nelvetios. Batavosque ac Venetos, apud quos vel plebs, vel Optimates dominantur.
Est unius domisatus , communem utilitatem vectanS.
Est optimatum imperium , cujusmodi est apud Venetos. Quod si optimales ill panei sint , et prii
Ouid est so Demoetasia T. Est imperium populi, cuiusmodi sermo est apudi
227쪽
dius Artis Rhetoricae Liber IV Belvetios . Quod si plebs infima dominetur vocabituria j Ochlocroco . Addi pol est Anarchia , quae Solet ex
turbulentissimis temporibus exurgere , cum Sine rege caeterisque magistratibus fluctuat labefactatum imperium. De portis ectylarum Vntium moribus. Varios praeterea gentium mores ingeniumque accurate cognosces , et illorum germanam indolem perspectissimam habebis, possis ad illam sermonem accommodare . ut monet Moralius e
Intererit multum (bj Davusne loquatur, an heros, Colchus , an AssJrius , Thebis nutritus, an Argis. 2uaenam i Iur est Pariorum Euro e sentiam indoles l. Galli sunt humani, hospitales , candidi, urbani , lauti, audaces , bellicο si , mobiles, praecipites, longae spei impatientes , faciles ad obliviscendas iniurias aeque ac benefacta , aerihus initiis, injurioso fine , et ut ait Florus de veleribus Gallis , primo impetu plusquam viri seeundo non item , magni Peregrinatores unde iure dictum est, Nullum bellamatae micile Gallo. . Germani sunt simplices , aperti, series, animarum
prodigi , veri ami ei, verique hostes , inquit Maliger. e Belgae Batavique mediam ferme tenent Gallos
inter atque Germanos. Bispani Sunt conStantes, Se dati , lenii in consiliis , laboris ae disciplinae tollerantes s vile ministerium, etiamsi spes magna assulgeat, aversantes. Itali sunt cunctatores , ingeniosi , Sapientes , mentis excelsae ac rhonditae , et ad regendum omnino nati, ut ait Virgilius .: Tu re)ere imperio populus , Romane, memento et tiae tibi erunt artes. Poloni sunt feroces, bellicosi, et quos arte magis, quam vi possis superare. Moscovitae contra fratia lenii etc. Longum esset celera. persequi. Plura qui volet , adeat, quae ingeniose et eleganter de praecis
228쪽
De diversis orationum generibus. puis gentibus disseruit Ioannes Barcia jus in (aj ico
ne animorum cap. I. et Sex proxime Sequenilhns:
Adeat ilem bj Calvidii Laeti t.' alii paediam ubi verisdibus elegantissimis diversarum Europau gentium mores et ingenium diligenter expressit. Quid denique speclinsim est in illa , qui suadet res dissuades trita maxime in illo spectanda sunt, prudentia, probitas , et benevolentia. Prudentia, quidem quia iis Mem habere solemus , inquit Tullius libro de Officiis, nos plus istelligere cc ridere quom nos , Orbitriamur. I. robitas , quia quo quis persalior, et callidior, hocinoisior et suspeetior, delfacta opinione Probitatis , ait idem Tullius ; et si qtiem , licet perilum cc Prudentem
ceteroqvi , fallacem lumen , et sui potius montem cre- mus , quiam uostri, estis consilium Penitus coenobimur 3. Spectatur in suadente benevolentia : quia ut vel maxime prudens et probus iquis credatur, tamen Si
odisse nos , vel alteri parii melius velle existimetur. nequaquam nobis bene consulere velle judicabitur. Tria haec complexus videtur Cicero, cum lib. I. ad Atii eum ait : Nune mihi et comitiis opus est tuis , et amore , et side. ou e usiola: et edita erunt omnia , at se habebo. Nam consilium ad prudentiam pertinet, fides ad virtutem , amor ad benevolentiam S. IV. De IIortalione , et Deliortatione. Ouid di ext mi folio a Suasionepti oc dissert, quod suadeamus ratione et consilio , hodiemur vero motu atque im Pulsu. Unde Suasio proprie pertinet ad intellectum : adhortatio vere pertinet ad affectum. Suasio docet, eoque plus habet argumentorum : Adhortatio vero inllammat, ac promterea plus habet caloris. Suasio facit ut scias, quid acto sit opus ;/Rortatio lacit ut velis et ausis, illiusque partes sunt, faces ac stimulos vehili subjicere auditorum animis , illosque ad rem bene gerendam
229쪽
didi8 Artis Rhetoricae Liber IV.
inflammare. Denique Suasio pertinet ad confirmationem 3 Exhortatio vero conclusioni reservatur. Ouinam osterius sunt in hortatione concitandi Ii. Excitabis i. Spem et siduciam. v. Amorem et desiderium rei , quae suadetur. Aemulationem alienae gloriae , quae est potentissimum ad teriendos animos telum. . Laudabis virtutem illorum , quos hortaris , il lasque hortatu nequaquam indigere dices. Jt enim observat Tullius, in excitando et in acuendo, lurimum valet , si lauhs eum , quem cohortaris ta socios recordatione virtutis inllammat Mnestheus apud Virg. Aeneid. S. At media socios incedens nave per ipsos
Portatur Mnestheus. Nunc nunc insurgite remis. Lectorei socii, Trojae quos sorte suprema
Delegi comites s nunc illas promite vires. Nunc animos , quibus in Gaetulis syrtibus usi, Ionioque mari , sa Maleaeque sequacibus undis.
Fon Iam prima peto Mnestheus,neque vincere cert
Quamquam Oh lj sed superent, quibus hoc, Nemptune, dedisti. Extremos pudeat rediisse. IIoe vincite, cives,
Illustre adhortationis exemplum habes apud Curistium , lib. q. ubi Alexander trecentos iuvenes adhoristatur , ut invadant 'praeruptam illam et undique ah Scissam Sogdianorum petram , quae in triginta stadiorum alii iudinem eminebat, et quam Arimages eum triginta armatorum millibus obtinebat Alexandri hortatio ad trecentas multer Vobiscum , o iuvenes et mei aequales , urbium inviciarum ante munimenta superavi: montium iuga Perenni nive obruta emensus sum: angustias Ciliciae intravi et Indiae , sine lassitudine , vita frigoris sum perpessus et et mei documenta vobis dedi, et vestrinabeo. Petra , quam videlis , unum adilum habet,
quem barhari ouident, cetera negligunt, nullae
230쪽
De diversis oration- generibus. 22svigiliae sunt, nisi quae castra nostra spectant. In venietis viam, si solerter rimati sueritis aditus ferentes ad cacumen, NIΗl L lam alie natura constituit, quo virtus non possit eniti. Experiendo , quae ceteri disperaverunt, Asiam habemus in potestate. Mutth in cacumen , quod cum coeperitis , eandidis velis signum mihὶ dabitis et Ego copiis admotis , hostem in nos a vobis convertam. Praemium erit ei, qui primus oceu paverit verticem , (a) talenta decem: uno minus aceipiet, qui proximus ei venerit rum eademque ad decem homines servabitur proportio. Certum autem habeo , vos tam liberalitatem intueri meam , quam
Dehortationis vero Iuculentissimum exemia um habes apud Livium , lib. 23. in oratione Calavii civis Campani , qua silium suum Perollam ab Rannibalis caede dehortatur.
Per ego te , siti, quaecumque iura liberos iungunt
parentibus , precor quaesoque , ne ante oculos Patris lacere , et pati omnia infanda velis. . Paucae norae sunt, intrae quas iurantes per quidquid Deorum est, dextras dextrae iungentes fidem obstrinximus , ni sacratis de mensis ib) essemus. Digressi. a colloquio, extemplo in eum armamur i Surgis ah hospitali mensa , ad quam tertius Campanorum adhibitus ab IIa nibale es et eam ipsam mensam cruentare vis hospi-
iis sanguine 2 IIannibalem modo pater filio meo potui placare rum silium IIannibali non possum i Unus aggressurus es dannibalem e quid illa turba tot (ei libertorum , servorumque quid in unum intenti omnium oculi l quid tot dextrae e torpescentne inamentia illat Vultum ipsius Rannibalis, quem armati exercitus tremunt, quem horret Populus Rom. i lusustinebis i Et si auxilia desint, me ipsum ferire,