장음표시 사용
161쪽
Genera caue Genera causarum furit quinque: Honestum,A r
bile, Himile, Anceps,obscur .Hon causae genus es licuistitim sine oratione nostra auditori met animae Admiratai Admirabile est, a quo alienatus est animus eorum,qui auautauita dituri sunt Himile, quod negligitur ab auditore,' non et
anceps. magnopere attendendum videtur. Anceps, in quo aut v
iudicatio dubia est, aut causa et honestius, et turpit dinis particeps, ut beneuolentiam pariat, et ostensi Obs m obscurum ii quo aut lardi auditores sunt, ut dij, cilioribus ad cognoscendum negotijs causa implicita est Quare, cum tam diuersasint genera causarum , exordietri quoque dispari ratione in unoquoque genere necesse est. Igitur exordium in duas partes diu uir, in princia
pium,et insinuationem . . ' - . . . Principium,est oratio persi irae, protinus per usi nonini ' beneuolamaut docilem,aut attentum
in ratio. Insinuatio,s oratio quadam dis mulat ire, lacuitione obscure subiens iuditoris animii.In admirabili gene, re cause,' no omnino inficti auctiores erest,principio Mnevolentia comparare licebit.Sin erat uehementer abalienati, cos re necesse erit ad insinuatione. N am ab iratis si persticue pax et beneuolentia petitur, non modo ea non inuenitur,sed augetur potius,ais infaminatur odiu. In humili aute genere cause,contemptionis tollendae cau se necesse erit attentum escere auditorem. Anceps gyus
cause, si dubiam iudicatione habebit, ab ipsa iudicatione
exordiendum s. Sin autem partem turpitudinis,m parritem honestitis habebit, beneuolentiam captare oporterebit, ut in genus honestum causa translata videaturi cum
162쪽
.nimn mla honestin cause genM, uel praetreiri princiis pium poterit: et si commodum fuerit, aut a turmatione incipiemus , aut a lege, aut ab cliqua'millima rationenosae dictionis. Vel si uti principio placebit, beneuo. lentia partibus utendum es ut id quod est, augeatur. In
A obscvro autem genere cause, per principium dociles aureditores cere oportebit. Nunc,quoniam quas res exoradio conficere oporteat dissim es reliquum est, ut osten, datur,quibu3 quaeque res rationibus confici posit. Beneuolentia quatuor ex lacu comparatum ab nostra,
b aduersario,,ab iudicii person ab ipsa causa. Ab n Iura , si de nostris Factu, et offissis fine arrogantia dico, mus immina i tradi,' aliquas minus honestas fustiti
nes iniectas luemus,si quae incommoda acciderint, aut quae inflent AD VJes,proferemvis prece,Cr obsecraretione breuit,ac supplici utemur. Ab aduersariorum amitem se eos aut in odium,aut in inuidiam, aut in contemptionem adducemus. I n odium adducentur,si quid eorum spurce, superbe,crudeliter, malitiose fictum pro unlii inuidiam,si uis eorum,potenti diuitiae,cognatio, eamniae pro enturmam; eorum usus 'rogans, et intolais rabilis,ut his rebus magis uideantur,quam causae suae cois fidere. In contemptionem adducentur, si eorum inertia,
negligentia,ignauia,desidiosum studium, et luxuriosum otium profretur. Ab auditorum persona beneuolentia captabitur,si res ab his fortiter, sapieterimansuete gestae pro entur,ut nequa assennitio nimia significetur, ' si de his, quam honesti existimatio quantaq; eorum iudicrum,h autorimis expedlatio sit, ostendetur. Ab ipsis rebus
163쪽
DE I N V E N T. si nostram causam laudando extollemum, aduersarior causam per contemptionem deprimemus.lutentio. Attentos autem jaciemusta demonstrabimus ea, qua dicturi erimu , magna, nova, incredibilia esse, aut ad omness,aut ad eos qui audiunt, aut ad aliquos illust eis homines,aut ad Deos immortaleis,aut ad summam reipu . pertinere: et si pollicebimur nos brevi nostram causam demonstraturos,us exponemus iudicationem, aut iurucationes,si plures erunt.. Docuum Dociles auditores ficiem: g, si aperte,Cr breuiter summinam cause exponemu ,hoc est, in quo consistat contrare uersia. Nam,re cum docile uelis sacere,flaria altenturias oportet. Nam is maxime docilis est, qui attentisime est paratus audire. Nunc insinuationes quemadmodum tractari conueniat, deinceps dicendum uidetur.
tu mi I nsinuatione igitur utedum est, cum admirabile genius
caussi est,hoc est,ut ante diximus, cum animus auditoris
institus est. Id aute tribus ex causistit maximet si aut inest in ipsa causa quaeda turpitudo: aut si ab ijs, qui ante dis
xerunt,iam quiddi auditori perstasium uidetur: aut si eo tepore locus dicendi datur, cu iam illi, quos audire opor et ire,dest, i sunt audiedo. Nam ex hac quos re no minus, . quam ex primis duabus in oratorem nonunquam animus auditoris ostenditur. Si autem cause turpitudo contraheto'ensionem,aut pro eo homine in quo clienditur, alium homine,qui diligitur, interponi oportet, aut pro re, iet qua offenditur,abi rem,quae probatur,aut pro re homianem,aut pro homine rem,ut ab eo quod odit, ad id quod
diligit, ditoris enanus traducatur,c AF nudare id te defensurum,
164쪽
LIBER Ir a Finserum, quod exHimeris deficum. Deinde, climiam mitior factus erit auditor, ingredi pedetentim in deae Fnsioneni, et dicere ea quae indignantur aduersarij, tibi quos indigna uideri. Dein e cim lenieris et , quia diei,demonstra re nihil eorum ad te pertinere, Cr negare te quicquam de aduers rijs esse dieiturum, nes hocnes illud: ut neq; aperte bdas eos qui diliguntur, et tamen id obscure sciens, quoad pillis alienes ab eis auditorum uoluntatem, et aliquorum iudicium flatili de re, aut amitoritarem proin re imilarione dignam. Deinde, aut ean dem,aut consimile aut maiorem, aut tilinorem agi rem in praesentia demonseare. Sin oratio aduersariorum faedem uidebitur auditoribus 'cipe, quod ei qui intelligit quibus rebus fides fiat , Facile erit cognitur oportet aut de eo quod aduersa ij sibi 'infimum putarint, et marexime is qui audierint, probarint, primum te dicturum polliceri, aut ab aduersaris dicto exordiri , et ab eo p tifimum, quod ille nuperrime dixerit, aut dubitatione uti quid primum dicas, aut cui potifimum loco restone
deas cum admiratione. Nam auditor cum eum definsiore, quem aduersurum perturbatum putant oratione, videt antismo 'infimo sitradicere paratu, plerumh se potius laemere cliensisti, quam illum sine causa cons dere arbitra tur. Sin aua toris studium destigatio assilienauit a cauae s te breuius, quam paratus Fucris spe dictura,comodum est polliceri,non imitaturu aduersarium. Sin res dabit,non inutile est ab aliqua re nova,Cr ridicula incipere, aut ex tempore quae nata sit,quod genus prepitum, acclamatio,. nem,aut iam parata,quae ua apologu,uelfbula, uri aliisi a. quam
165쪽
x D E I N V E N T. quam contineae irrisionem: aut si rei digniris adimet io, candi ficulette,aliquid triste,nouum rorribilestatim non incomodum est in cere. Nani ut cibisatietas, et idiu, aut subantura aliqua re releuatur, aut dulci religatur, se animus de in audiendo,aut admiratione integratur, aut risi renouatur. Ac separatim quidem, quae de princiripio,' insinuatione diceda uidebituribaec're fiunt:nune quiddam breue communiter de utros precipiendem uiae detur. Exordium sententiarum, et grauitatis plurimum debet habere,et omnino omnia quae pertinent ad dignis inem continere in se , propterea quod id optime Ficiei dum est, quod oratorem auditori maxime commendat. Splendoris, et Diuistis, et concinnitudinis imitimum, propterea quod ex bis fusticio quaedam apparationii vis arti iose diligentiae nascitur,quae maxime orationisdem,oratori adimit autoritatem Vitia uero haeesint certifima exordiorum, quae remopere vitare oportebit: uulgare,conlinune,comutabile, Iongum,separatu,translatum, contra praecepta. Vulgare est,quod in plures causas potist accommodia,ut convonire videaturi commune est, quod nihilominus in hanc, commutabile. quam in contrariam parte causae potest conueniret colita
murabile est, quod ab aduersario potest leuiter muratum ex contraria parte dici. Lonpum est,quod pIuribus uerebis, aut sententijs ultra, quam satis est,producitur. Semparatum est, quod non ex ipsa causa duitum est, nec
cui aliquod membrum annexum orationi. Translatum
est, quod aliud confit, quam cause genus postulat, ut si quis docilem faciat vii ditorem, cim beneuolentiant causa
vitia. Vulgare. Commune. Longum separatum. Translatum.
166쪽
LIBER L r sedusa desiderat: ut si principio uritur, em in uasti
nem res postulat. contra praeceptas, quod nihil e rum efficit, quor causa de exotabs praecepta tradun . tumhoc est,quod rim qui audit, neque bin olum, nes . . attentim, neque docilem reddit:aut, quo proficio nihil
prim est, ut contrastinctu ac de exordio quidem satis dictum ess
Narratio, est rerum gesti , aut ut gestarim exis Namii positio. Narrationum tria sunt genera. Vnim gerum Namriouumnus est, in quo ipsa causa, et omnis ratio controuersiae continetur.Alterii, in quo digressio aliqua extra causam aut criminationses, authnulitudinis,aut desectationis non alienae ab eo negotio, quo de agitur, aut amplificationis causa interponitur. Tertiu grata est remotium a ciuilibus causis,quod delectritionis causa no inutili cu exercitati ne dicitur,et scribitur. Eius partes sunt duae, quam altem ra in negotijs, altera in personis maxime uersatur. Ea quae in negotiors expositione posita est, tres habet paratragibulam,hictorii argumentire. Fabula est, in qua nec uer nec veri inulta res continenturi cuiusmodi est, Angues ingentes alites iuncti iugo.Hictoria, est gesti res ab aetatis nostrae memoria m uia, mota:quod genus, Appius indixit carthaginietibus binium. Argumentum, est ficta res, quae tamen feri potuit: Argumentium huiusmodi apud Terentium: Nam n postquam exrefit ex ephebis,sositIlla autem narratio, quae uersatur in personis, eiusmondi ei ut in easimul cum rebus ipsi personarum sermorum i 3 nes,
167쪽
r o D E I N V E N T. nes,' an perspici possent:hoc modo, venit ad me saepe clararim, Quid agis nitio cur perdis adolaficent nobis cum amat cur potvit cur tu his rebus sumptus suggreiis vestitu nimio indulges,nimium ineptus es. N imium ipse durus es,praeter aequum,et bonum. Hoc in genere ira rationis multa inesse debet fissimus conficta ex rerum uarietate,animo, dis imilitudine, is
uitate,lenitate Fe,metu, suspicione, esiderio, disimularitione,errore, ericordia ortunae comulatione, in per re incomodo,subita laetitia vcundo exitu reri . Vera hora ijs,quae postea de elocutione praecipientur,ornamenta sumuntur. Nunc de narratione ea, quae cause continet expositionem,dicendum videtur. Oportet igitur eam tres habere res,ut breuis,ut apem,ut probabilis sit.
remuo br*--, si necessie est,inde initiu sumetur,mnon ab ultimo repetetum' si cuius rei satis erit mam dixitFGeius partes no dicentur na sepe fatis est quid ita
seu i dicere,no ut enarres queabosi sitflictum, etsi no logius,quam quod scitu opus est,in narrado procediis tur:et si nulla in rem alia transibituricritas dicetur ut nonnunqua ex eo,quod dictu sit,id quod dictu no sit n. telligatur:et si non modo i qu'd obest, ueraemetiam id, quod nec obest, nec adiuuat praeteribitur: et si semer Duquodq; dicetur: si no ab eo in quo proxime defituerit,deinceps incipietur. At mustos immito decipit breuitatis,ut cust breues putet esseclugifimi sint:cu dent opor ut res mustag breviter dicat,non ut omnino paucas res
dicant,cr no plures,quam necesse fit. plagis breuis
168쪽
LIBER L r et ter dicere uidetur,qui ita dicit: Accelli ad aedes, puerim euocaui re pondit,quaesiui domnum, domi negauit esseCHic Vine i tot res breuius non potuit dicere: en,quia fatis Aerat dixisse,Dostu negauit esedit reru multitudia ne longus. Mare hoc quoque in genere uitanda est breis
listans inuritio, ' non minus rerum non necessaminium,
quam uerborum multitudine superfidendum est.. Aperta autem narratio poterit ese, si ut quodque pria mira
viam gestum erit, ira primum exponetur,et rem,ac temae v porum ordo seruabitur, ut ira narrentur, ut ge reserunt, ut ut potuisse geri uidebuntur. Hic confideraris . eam eriline quid perturbate, ne quid contorte dicatur, ne quam in aliam rem transeatur,ne ab ultimo repentur,
ne ad extremu prodeatur, ne quid quod ad re pertineat, praetereatur,et omnino quae praecepta de breuitate sunt, hoc quos in genere sunt conservanda. Nam saepe res pa est intellem longitudine magis, quam obscuritate narrationis. Ac uerbisti quoque dilucidis utendum est, quo de genere dicendum est in praeceptis elocutionis.. Probabilis erit narratio, si in ea uidebuntur ille em p. stulti ae solent apparere in uerit tui personarum dignitates
seruabuntur,si cause fetorii extabunt, si fuisse Fuc rares ficitudi uidetatur si tepus idoneum i spatij satis, si locus
opportunu3 ad eande rem,qua de re narrabitur, silisse ore pendetur,si res,' aut eoru qui agulinatur et ad uulgi rumore,' adeors,qui audiui,opinione accomodabitur,
iueri quidem similis ex his rationibus es e poteritalia
te praeterea confiderare oportebit, ne aut cum obsit narratis,aut cim nihil prosit,tuc interponatur, aut noni 1 i loco,
169쪽
x s D E IN VEINTI loco, aut non quemadmossim causa postulat, rimetur. Obdi tum, inm rei geta expositio magnam exciapit os,nsionem: quam argumentando, et causam ageredo lenire oportebit. Quod cu acciderit,membratim oportebit parteus rei gestae distergere in causam , et ad unam
quanque confictim rationem accommodare, ut uulneri
priso medicamentum sit, et odium stata definsio invi. tiget. Nihil prodest narratio tunc , cum ab aduersarijs re exposita, nostra nihil interest iterum, aut alio modo narrare,aut cum ab ijs, qui audiunt, ita tenetur nego,iiu,ut noctra nihil intersit, eos alio pacto docere. QMd cum acciderit, omnino narratione supersedendum es LNon loco dicitur, cum non in ea parte orationis colloacamr,in qua res postulat, quo de genere agemug tum,
eum de dispositione dicemus, nam hoc ad di Fositionem tertinet. Non quemadmodium causa postulat, narratur, cum aut i quod aduersario prodes dilucide, et ornath exponituri.aut i quod seipsum adiuuat,obscure dicitur,
Cr negligenter. Quare, ut hoc uitium uitetur, omnia . torquenda sunt ad comvodum e cause,contraria, qtue praeteriri poterunt,praetereundo et quae illius erunt, Iinia ter attingendo: mmoda sua diligenter, et enodate nar rando. Ac de narratione quidem satis dictum uiderande, inceps ad partitionem transtamus., De partitione
Panitio. D Ecle habita in causa partitio,illustre, et pessimal totam emit orationem. E ius partes duae fiunt, quaarim utras magnopere ad aperienda causam, et constatuendam pertinet controuersiant Vna parsi , qua grumid
170쪽
cum aduersarijs coueniat,et in controuersia rellari quatur,ostendit:ra qua certu quiddam di si atur audiis tori,in quo animum debeat habere occupatu. Astera est. in qua rerum earum, de quibus erimus dicturi, breuiter expositio ponitur diaributa,ex qua conficitum, ut certas animo res teneat auditor , quibus dictis, intelligat frephoratu. Nunc utros genere partitioniis quemadmoduconueniat uti,breuiter dicendum uidetum. Quae partitio, quid coueniat,aut quid non conueniat ostendit, haec delabet illud quod reuenit,inclinare adsuae causae comodam,
hoc modo:Inter,clam matre esse a filio , couenit mbi ea aduersarijsItem cet Interim tam esse a cloetaemnestra
Agamemnone conuenituit hic uteris,' id posuit,quod Gueniebat,et tame suae causae comodo consulit. Deinde, quid in cotrouersia i , ponesi est in iudicationis expori sitione,quae queadmodii inueniretur,ante dictii est. macte partitio,rerim distributam continet expositionem, haec habere debet breuitatem,absolutionem, paucitatem. Brevitas est,cum nisi nec sartu,nullum asumitur ueris urinumbum. Haec in hoc genere idcirco utilis est, quod rebus
ipsis,' partibu3 causae,non uerbis, neque extraneis oratnamentis animus auditoris tenendus est.
Absolutio est, per quam omnia , quae incidunt in cavet fant,genera, e quibus postea dicendum est, amplemitu rpartitione. I n qua uidendum est, ne aut aliquod genus utile relinquatur,aut sero extra partitioncm,id quod matios imum c turpifimum est,in ratur. Paucitas in partitione struatur , si genera ipsa rerum Rui. s. ponuntur,nes permitie cum partibus implicantur. Nam