장음표시 사용
181쪽
venit ad me saepe clamitans, Quid agis Mitto cur perdis adolescentem nobis cur amat
cur potat cur tu his rebus sumptiis suggreiis vestitu nimio indulges,nimium ineptus ra. Nimium ipse duru3 es,praeter aequum,et bonum. Hoc in genere narrationis multa inese debet 'stiustus conficta ex rerum uarietate,animo, disimilitudine,3 uitate,lenitate lie,metu, fusticione, esiderio, disimula,
i tione,emore,nusericordia ortunae comutatione, inter to incomodo,subita laetitia vcundo exitu rerii.Veru hora ijs,quae postea de elocutione praecipientur,ornamenta fumuntur. Nunc de narratione ea, quae cause continet expositionem,dicendum uidetur. Oportet igitur eam tres habere res,ut breuis,ut apem,ut probabilis sit.
Vino bxM Breuis erit, si unde necesse est,inde initiu Metuariem non ab ultimo repetetur:et si cuius rei satis erit summam dixitFGeius partes no dicentur sni sepe fatis est quid clusit dicere,no ut enarres quiadmodu sit Actum, resino logius,quam quod scitu opu est,in narrado procedeatur:et si nulli in rem alia transibiturire ita si dicetur,ut nonnunqui ex eo,quod dictu sit,id quod dictu no sit,inistelligatum' sis modo id, upd obest, uerumetiam id, quod nec obest, nec adiuuat praeteribitur: et si hemeriinuquodq; dicetur:ν si no ab eo in quo proxime desituerit,deinceps incipietur. At multos imitatio decipit breuitatis,ut cust breues putet esseclogifimi sint:cu dent opereia,ut res multas breuiter dicit,non ut omnino paucas res
dicant, ' no plures,quam neces est. Na planis breuia
182쪽
ter dicere uidetur,qui ita dicit: Accessi ad aedes, puerum euocaui estondit,quaesiui domitum, donii negauit esse. Hic tamet i tot res breuius non potuit dicere:trimen,quia fuerat dixisse,Domi negauit esedit reru i istud ne longus. Quare hoc quoque in genere uitanda est br uiruis imitatio, et non minus rerum non necessariarum, quam uerborum multitudine superfidendum est.. Apreet autem narratio poterit esse, si ut quodque priis Nurario immim gestum erit, ita primum exponetur,et rem,ac tenisporum ordo seruabitur, ut ira narrentur, ut gesta res erunt,aut ut potuise geri uidebuntur. Hic consideranis . dum erit,ne quid perturbate, ne quid contorte dicaturi ne quam in aliam ron transeatum,ne ab ultimo reperatur, ne ad extremu prodeatur, ne quid quod ad re pertineat, praetereatur,et omnino quae praecepta de breuitiesunt, hoc quos in genere sunt conseruanda. Nam sepe res paruis est intelleini longitudine magis, quam obscuriste narrationis. Ac verbis quoque dilucidis utendum est, quo de genere dicendum est in praeceptis elocutionis.. Probabilis erit narratio, si in ea uidebuntur ese ea, p, visi quae solent apparere in uerimes personarum dignirites
seruabuntur,si cause fctora rarabunt, si fuisse scutaresncludi uidetatur,si tepus idoneum,si spatij fatis, si locus
opportumg ad eanderem,qua de re narrabitur, suisse ore flendetur,si res,' idaeoru qui agutinatura,' ad uulgi rumore,' ad rem,qui audiui,opinione acc3modabitur, um, iurem quid simius ex his rationibus es e poterit. Illud aute praeterea confiscrare oportebit, ne aut cum obsit naetratio,aut cum nihil pro Ctuc interponatur, aut non L . I loco,
183쪽
x g D E INvENT. loco, aut non quemadmodum causa post ut, naerectum. Obs tum,cum ipsius rei gesta expositio magnam exciapit os,nsionem: quam argumentando, et causam agem do lenire oportebit. Quod cu acciderit,membratim oportebit parten rei gestae dis regere in causam , et ad unam
quanque conjectim rationem accommodare, ut uulneri
praesto medicamentum sit, et odum stitim defimo mistiget. Nihil prode' narratio tunc , cum ab aduersarijs
re exposita, nostra nihil interest iterum, aut alio modo narrare,aut cum ab ijs, qui audiunt, ira tenetur nego, tiu,ut nostra nihil intersit, eos alio pacto docere. Quod cum acciderit, omnino narratione supersedendum est. Non loco dicitur, cum non in ea parte orationis colloacatur,in qua res postulat, quo de genere agemu tum,
eum de dis ostione dicemus, nam hoc ad dispositionem
pertinet. Non quemadmodum causa postulat, narratur, cum aut i quod aduersario prodest Alucide, et ornato exponitur:aut i quod seipsim adiuuat,obscure dicitur, ' negligenter. Quare, ut hoc uitium uitetur, omnia. torquenda sunt ad comvodum sue causae,contraria, quae praeteriri poterunt,praetereundo : quae illius erunt, levia ter attingendoreommoda sua diligenter, et enodate nar rando. Ac de narratione quidem satis dictim uiderunctis inceps ad partitionem transeamus.
Panaeo. Ecte hes,ita in causa partitio,illustre, et persticuas, totum emit orationem. Eius partes duae fiunt, quaarum utras magnopere ad aperienda causam, et constatuendam pertinet controuersiani. Vna parsi', que grumid
184쪽
cum aduersarijs coueniat, -in controuersia inriquatur,ostendit:ex qua cor tu quiddam di sigmatur audiis tori,in quo animum debeat habere occupatu. Astera est. in qua rictum rarim, de quibuis erimus dicturi, breuiter expositio ponitur Ahibuta,ex qua conficitur, ut certas antino res teneat auditor, quibus dictis, intelligat freperoratu. Nunc utros genere partitionis quemadmoduconueniat ut breuiter dicendum uidetur. Quae partitio, quid coueniat,aut quid non conueniat octendit, haec deis bet illud quod eouenit,inclinare adsuae causae comorim, hoc modo:Interfielam matre esse a filio , couenit mbi in aduersar s. Item cetra: Interim tam esse a cloetaemnestra Agamemnone conuenitnna hic uteris,' id posuit,quod couensebat,et tame suae causae comodo consulit. Deinde, quid in cotrouersias , poneta est in iudicationis expori sitione,quae quea odii inueniretur,ante dictu est. Quae te partitio,rerum dictributam continet expositionem, haec halere debet breuitum,absolutionem, paucitatem. Brevitas est,cum nisi necessariu,nullum assumitur ueris erinim bum. Haec in hoc genere idcirco utilis est, quod rebus
ipsis,' partibu3 causae,non uerbis, neque cxtraneis oranamcntri animuZ auditoris tenendus est.
Absolutio est, per quam omnia, quae incidunt in cauis Ariobii fant,genera,de quibus postea dicenium cst, amplessimis partitione. I n qua uidendum est, ne aut aliquod genus utile relinquatur,aut sero extra partitioncm,id quod uianos imit ac turpifimim est,ins ratur. Paucitas in partitione struarur , si genera ipsa rerum Paucitas. ponuntur,nes permne cum partibus implicantur. Nam
185쪽
o D E I N V E N T. genus est , quod plurali partes amplectitur, ut anima Pars est,quae subest generi, ut equussed scpe eadem res genus, iij pars sinam homo animalis pars est:Theribani, Ot Troiani genus. Hac ideo diligentius inducitur praescriptio, ut aperte intellesti generesi partitione,pau . citas generum in partitione seruari posset. Nam qui ita
partitur,ostendam propter cupiditatem, et audaciam, O auaritiam aduersariorim omnia incomoda ad rempu.
peruenise: is non intellexit in partitione exposito generire,partem se generis adstuscuisse: nam genus est omnium nimis, libidinum cupiditas, eius aute generis fine dubio pars est auaritia. Hoc igitur uitandum est,ne cuivi genugposuerit,eius secum aliquam,sicuti diuersam , et Asimi Iem partem pon 3 in eadem partitione. QAod si quod in genus plures incident partes, id cum in prima partitiois ne cause erit simpliciter expositum,distri 'uetur eo remis pore commodifime,cum ad ipsum uentum erit explicanaedam in cause dictione post partitionem. Atq; illud quorique pertinet ad paucitatem,ne aut plura, quam satis est, demonisaturos nos ese dicamus, hoc modo: Octendam aduersarios, quod arguimus, et posuit escere, et uomlufe,et 'cilietnam 'cise opendere satis est: aut cum in causa partitio nulla sit,' quiddam simplex agatur,tames vir distributione: im perraro potest recidere. Aesint alia quos praecepta partitionum, qaee ad huc usum
oratorum no tantopere pretinent,quae uersantur in phia osophi ex quibus haec ipsa tran utimus, quie convenia re uidebantur, quorum nihil in caeterii artibus inueni
bamus. Atq; his de partitione praeceptis , in omni dieii
186쪽
LIBER I. ne meminisse oportebit,ut et prima silaeque pars,ut exaposita est in pmitione, sic ordine transigatur,et omniabus explicatis,peroratum sit,hoc trado,ut nequid post praeter conclusionem infiratiari PQ titur autem apud Terentiam breuiterim commode senex in Andria, qua cognoscere libertum uelit: Eo pacto,et gnati uum,' consilium meum cognoscenet quid facere in hac re te velisti
: Itas quem modum in partitione proposuit, ita nararat:primam nati uitam:
Namu pinquam excessit ex ephebis,Sosia, Liberius uiuendi fuit potesta. . Deinde suum consilium: Et nunc id operam do. Post haec quid Sosiam uelit dicere, quod postremu posuit in partitione,postreinu dicit, Nicetuam est officiam. QMadmodum igitur hic, et ad prima quavis parte primu accessit,omnibitis absolutis inem diacendi hcitfe nobis placet,et ad singulas partes accedeaere,et omnibus absolutis perorare. Nuc de chirmatioe deae inceps,ita ut ordo ipse poctulat, praecipiendam uidetur.
Onfirmatio est, per quam argumerando noseae callia fidem, et autoritatem, et Firmamentum adium, git oratio. Huius partis certa sunt praecepta, quae in sinis gula causam genera diuiduntur. Verulmen non incontamodum uidetur quandam Hluaminis materiam uniuerasam ante permi ham,' conii am exponere omnium aris gumentationum . Post autem tradere quemadmodum
unumquodque genus cause hinc omnibus argumentandi
187쪽
rsa, B E I N v E N T. rationibu3 tractis,conflantare oporteat. Omnes res argummentando confirmantur,aut ex eo,quod personii , ut exeo,quod negotiis epattributiam. ii via pedi I e personiis has res attributas putamus:nomen, natuaram, ut Frtunam,habitum, 'ctionem,'udi consi. Nomen. lia, ita,casus,orationes. Nomen est,quod unicuis perissonae datur, quo suo quaeque proprio, certo uocabulo
appellatur. Naturam ipsam definire dissicile est. Parteia
autem cias enmerare eius, quarum indigemus ad hanc praeceptionem,sicilias est: hae autem partim diuino,paratim mortali in genere versantur. Mortalium autem,pars in hominu,pars in b iam genere enumeratur:as homininum genu ,et in sexu cosideratur, uirile,an muliebre sit:et in natione, patria, cognatione, aetate . Natione:
Graius, an Barbarus. Patria:Atheniensis, an Lacedaemonm. cognatione:quibuZ maioribM,quibu3 cosanguineis Aeta tripuerian adolescensrnatu grandior,an senex. Friem terea commoda,et incommoda confiderantur ab natura data animo, aut corpori,hoc modo: Valens, an imbecililis:longus,an breui jormosus,an deformis:velox,an tetradus sit:acutus,an hebetioni memor, an obliuiosus:comis, Uiciosus,patiens, prudens,an contra: et omnino quae a natura dura animo,' corpori considerabuntur, in nais tui a consideranda sunt. Nam quae indubia compa ranis
iurod habitum pertinent,de quo posterius dicendum est. vi h in chiderare oportet,apud quos,' cuius ars atratusit educatus, quos habuerit artic liberalium magias bos,quos uiuedi praeceptores,quibus amicis utatur, quo in negotio,quaestu, artificio sit occupatus, quomodo rem
188쪽
LIBER L i iluom a nistret, qua consuetudine domesticas L . Inμrtum quaeritur, struus sit,an liber:pecuniosus,an Forem tram:priuam, an cim potemus cum potestite, iure an iniuriastix, ct trusian contra:φgales liberos habeat. Aut si de non uiuo quaeretur, etiam quali morte fit ei
incerit considerandum. Hahivm autetu caedelirim Anim du=Irantem, et absolutam aliqua in re perstetio , ut uiris tutis,aut artis perceptionem alicutas,aut quamvisienistiam. E t item corporis aliquam commoditatem non natuaera dis sed dio,et industria comparatam. Aj io, est animi, aut corporis ex tempore aliqua
causa commuratio, ut btitia, cupidiis,metios, molamyi morbus,debilites, oe alia, quae genere in eodem re periuntur. studium,est animi idua, et uehemens ad aliquam stud O applicata magna cum uoluntate occupatio:ut philae sopbis,poeticae,geometriae iterarum.
conplium, Ut aliquid friendi, aut non sciendi uere
excogitata ratio. Consulimu Facti autem,et casu , et orationes tribus ex tempoeribus considerabuntur: quia 'cerit,aut quid ipsi accide.rit,aut quid dixerit: aut quid sciat, quid ipsi accidat, in uonx dicat:aut quidsicturus sit, quid ipsi casuru siliqua
fit usurus oratione:ac personis quidem haec uidentur esse attribuet. Negot s aure quae sunt attributa, partim sunt continentia cum ipso negotio partim in gestione negotij considerantur,partim adiuncta negotio sunt, partim gem
189쪽
is. DE INVENT.sum negotium consequuntur. I. continentia cum ipso negotio sunt ea, uae semperas.fixa ese uidentur ad rem, neque ab ea possunt separata Ex his prima est breuis complexio totius negorij , quae seminam continet illi:hoc modo, Parentis occisio, paratriae proditio. Deinde causa eius sumime, per quam, CT quam ob rem,' cuius rei causa lausit,quaeritur Dein de ante rem gesta,quae sunt continenter, usque ad ipsim negotium. Deinde in ipso gerendo negotio, quid
velare fit. Deinde, quid postea sit. In gestione autenegotis,qui locus fecundus erat,de ijs,quae negotijs attrivibuta sunt,quaeretur,locus epu3,modus, occasio, faculta s. m. Looeg consideratur in quo res gestio ex opportuo nitate,quam uideatur habuisse ad negotium adstunt ranae dum. Ea autem opportunitas quaeritudi ex magnitudine, interuilo,longinquitate,propinquitate, solitudine,celea, b te,natura ipseMIoci, uicinitate totius regionis. Ex his etiam attributionibus,sacer an pro anus, publicus
an priuatus, alienus an ipsius,de quo agitur,locus filiansuerit. Tempus. Tempus autem est id, quo nunc utimur citam ipsim
quidem generaliter definire dissicile est) pars quaedam
aeternitatis cum alicuius annuumenstrui, Ammi,noctu ra
nitae statrum certa significatione in hocm quae praetcrico
runt, iasiderantur,et rem ipso quae propter uetusti intem obsoleverat,ut incredibilia uideatur,et iam in saluis Iarai mmem reponantur, et quae iandiu gesti, et a meri . moria nostra remota, e Faciant fidem uere tradidi esse, quod eo, monimeri certa in Isteris extentiet quae nuper
190쪽
tem lique scire pleris possint,' iem,quae instet in
praesentia, et quae maxime fiant,et quae consequantur. In quibus potest considerari,quid o M, et quid seriis futurum sit. Et item,communiter in tepore perspiciedo, longinquita eius est considerada: nam sepe oportet coismetiri cum tempore negotium,et uidere potuerit ne aut magnitudo negotij,aut multitudo rem,in eo transigi reis pore cossideratur aute tepus,et anni,et mesis,et die et noctis,et uigili et horae,cri aliqua parte alicuius hora. Occasio autem est pars temporis,habens in se alicuius incas rei idoneum faciendi, aut non faciendi opportunitatem. Quare, cum tempore hoc di ret: nam genere quidem utrunq; idem esse intelligitur:uerum in tempore, alium a quodammodo declaratur,quod in annis,aut in anno, alit
in aliqua anni partes etatur. In occasione, ad spatium temporis sciendi quaedam opportunitas intelligitur vili iuncta. Quare cum genere idem fit, si aliud,quod quaindam parte,' specie,ut diximus, Arabat. Hoc dilibutatur in tria genera n publicum,communes gulare. P blicum est, quod ciuitas uniuersa aliqua de causa frequererit,ut ludi, dies fi ,bellum. commune est, quod accis dit omnibus eodem Fre tempore,ut nisis, vindemi cara Ior re . singulare autem est,quod aliqua de causa n uatim solet alicui accidere,ut nupti sacrificium, funus, conuiuium somnM. Nodus autem est ii quo quemadmodum, et quo allis M .mo Actum sit,quaeritur. Eius partes sunt,prudentia, mimprudentia. Prudentiae aute ratio, quaeritur ex ijs, quadam,palam, ui,persuasione 'cerit. Imprudentia aut , Vin pur