Rhetoricorum M.T. Ciceronis ad Herennium libri quatuor. Eiusdem de inuentione libri 2

201쪽

adiungere approbationciri propositioni: quadam aut in argumenratione infirma est propositio, nisi adjuncta fit approbatio, separaru quiddam est a propositione apis probatio. Quod enim adiunguet separari ab aliquo potest,id non potest idem esse,quod est id ad quod adiungiatur,et a quo separatui . Erum autem quaedam regiment tio,in qua propositio non i diget approbationetis quaeredar in qua nihil ualet arumque approbatione, ut ostendo. inui separara est igitur a propositione approbatio. eudemus aute id quod polliciti sinus hoc modo:Qisa proinpositio in se quiddam continet perspicuumsi quod conis stire inter omneli necesse est, hanc uelle approbare, Crfrmare nihil attine Ea est huiusmodi: Si quo die Uti erides Romae est, ego Athenis eo die fui, interesse in caede non potui: hoc quia perspicue uerim est,nihil attianet approbari. Quare assimi stata oportet ioc modo: Fui autem Athenis eo Aethoe si non constit, indiget apis probationis: via induet complexio consequitur, Igitur in caede interesse non potuLU igitur quaedi propositio, quae non indiget approbatione:nam esse quidem quadam quae indipat, quid attinet ostendere s quod cuius bella perspicuu est. Quod si ita est, ex hoc,' ex eo quod prooposueramus, hoc conficitur, separaim esse quiddam a propositione approbationem. Si autem ita sinissem est non esse plus quam tripartitam argumentationem. Sinin modo liquet alteram quos approbationem separata esse ab assumptione. Nam si quadam in argumentatione famus in uti assumptione, et no oportet adiungere approxbationem e ruptioni:quadam autem in aet mentatione .

infirma

202쪽

iss DE I N V E N T. infimia est assumptio, nisi adiuneri sit approbatio, sepa

ratum quiddam ess extra assumptionem approbatio. Est autem argumentatio quaeium, in qua assumptio non inis diget approbationis : quaedam autem, in qua nihil ualet sine approbatione, ut ostendemus: separata est igitur as jumptione approbatio . Ostendemus autem quod pollirciti sumus, hoc modo: sae persticum omnibus ueritate continet assumptio, nihil indiget approbationis: ea esseiusmodi:si oportet sapere,dare operam philosophiae uenit: haec propositio indiget approbationi et non enisi persticua es, nes constit inter omnelii, propterea quod

multi iiiij prodoc philosophiam, plerique etiam obesse

arbitrantur.

sumptio perspicua est haec: Oportet autem sapere.

hoc autem quia ipsum ex se perspicitur, et uera elle inintelligitur, nihil attinet approbata Quare titim concluridenda est argumenneso: igitur dare operam philosophiae conuenit. Erum ergo assumptio quaedam,quae approbatioismi non indiget.Nam quandam indigere,pernicum ejseparari s igitur ab althreptione approbatio. Falsum scio est, non esse plus quam tripartitam argumentatione. Ais ex his illud iam persticuum est,ese quandam argumenrationem, in qua neque propositio, neque assumptio indigeat approbationis huiusmodi, ut certium quidda,e breve exempli causa ponamus: Si summopere sapientia petenda est,summopere stultitia uitanda est summopere autem sapientia petenda est: summopere igitur stultitia utanda erum:hic et assimptio, propositio peri uua est, quare neutra quos indiget approbatione. Ex his omnia

203쪽

i I B E R I. rs' bis illud persticissi est,approbatione tum aEughtim non adiungi:ex quo cognoscitur,nevin propositione,nes in sumptione muneri approbatione, sed utrans suo loco positi uim sua Vnqua cert et propria obtinere infodsi ira est, coinode partiti sunt illi, qui in quinq; partes dias tribuerunt argumenetrionent Quiris sunt igitur partes ixin argumenrationis,qua per ratiocinationem trachatur. Propositio, per quam breuiter lacus is exponitur, ex Propos . quo omnis uis oportet emanet ratiocinationiLApprobam Appretatis.

tio, per quam id quod breuiter expositum est, rationibus affirmatum, probabilius et apertius fit. Assumptio, per quam id quod ex propositione ad ostendendum pertinet, in . assumitur. Asimptionis approbatio, per quam id quod ap bet

assumptum est,rationibus Frmaturi complexio,per quam id quod conficitur ex omni arta compuri ymemtione,breviter exponitur. Quae plurima habet argumentatio putes,ea constit ex his quinque partibus. secunda est quadripartis: tertia tripartici:dein bipartim quod in controuersia est. De unaquas parte potest alicui uideri pose argumentationem consiliere. Eorum igitur quae consuit, exempla ponemu3:horum quae dubia sunt,

rationes asseremus. Quinquepartita regumentatio est huiusmodi: Omnes Ieges iudices ad commodum reipub. rem oportet, et vi partii eri ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in lite,

ris est, interpretari Ea enim uirtute et sapientia malais res nostri fuerunt, ut in legibus prefendis nihilsibi diiudquam salutem,ais utilitatem reipub. proponereiit. Neq;

rnini ipsi quod obes et,scribere uolebat,et fiscrip sent,

204쪽

cim esset intellectum, repudiam iri lam intellitent. Nemo enim Ieges,legum causa siluas ese uuli,sed reipui.blicae: quod ex legibu3 omnes respublicas optime pustuit

adimilitari. Quam ob rem igitur leges serum oportet, ad eam causamscripta omnia interpretari convenit: hoc es quoniam reipu seruimu , ex reipublicae commodo,uis utilitate seges interpretemur. Nam ut ex medicina nihil

oportet putare pro uisci, nisi quod ad corporis utilitaremflpectet,quoniam eius causa est iustituta e a legibus nihil convenit arbitrari,nisi quod reipublicae conducat, profi cisti: quoniam em casasunt comparatae . Ergo in hoc quos iudicio desinite literas legis perscruta :et legem, - ut aequm esst, ex utilitate reipublicae considerate, quod hic 'cit. Quid enim magis utile Thebanis fidi,quam Lamcedaemonios opprimit Qisia magis Epaminundam Thebanorum imperatorem,quam victoriis Thebanorum consulere decuits Qisia hunc tanta Thebanorum gloria, tam claro, at 3 exornato trophaeo clarius, ais antiquius bais bere conuenit scripto uidelicet Iegis onus,scriptorii fiententiam considerare debebat. At 3 hoc quidem satis coneyderandum es nullam esse Iegem, nisi reipub. causa stariptam. Summum igitur amentiam ese exi limabat , quod scriptim spet reipulas lutis causa,id non ex reipub silua te interpretari Quodsi Ieges omneis ad utilitatem reiptureferre conuenit,bic autem saluti reipub. prosilit,profreto non potest eodem Facto, et communibus fortunis cons lassisier legibus non obtemperasse.

Qisatuor autem partibus constit argumentatio, cum

aut proponimus, aut assumini sine approbatione. Id fore

205쪽

scere opinet, cum aut propositis ex se interibitur, aut Omptio per uita est, et nullius approbationis inruget. Propositionis approbatione praeteris, quatuor ex partibus argumentatio triaritur, ad hunc modum: Iudisces, qui ex lege iurati iudicaries, legibus obtemperare deis betis. Obtemperare cute legibus non potectu,nisi id quod scriptum ecti in lege, sequanani. Q d enim certiu3 Iegis scriptor testimonium uoluntarius suae relinquere potuit,

quum quod ipse metria cum cura uis diligentia scripsits

QMdsiliterae non extarent, magnopere eas res rereremus,ut ex his scriptoris uoluntas cognoscereturinec me

Epaminuta permiteremus,nisi extra iudicium quid estis, ut is nobis mitentiam legis interpretaretur: nedum nunc istud patiamur,cum prae o sex sit, non ex eo quod aperistifime scriptu es sed ex eo quod suae causae conuenit striaptoris uoluntarem interpretari. QMdsi uos iudices legiis bus obtemperare debetis, et id sacere non potestis, nisquod scriptum est in Ietestquamini, quid cause est, quinitam contra Iegem ficisse iudicetis

Uumptionis autem approbatione praeterim, suadriis particisic fiet argumetitio. rum sepenumero nos pernx erunt,eoru orationi suae huere non debemus. Si quid enim perfidia illorum detrimenti acceperimu3: nemo erit, praeternosemetipsos,quem iure accusare posimus. Ac priamo quide decipi incommodus, iterum stultu, tertio tura pri carthaginienses autem persepe iam nos Daerunt: summa igitur amentia est in eorum me spem habere, quorum per a toties deceptus sis. Vtraque approbaotione praeterita, tripartitas hoc paelo: Aut metuamus carita

206쪽

D E I N V E N T. Carthaginienses oponet , si incolumes eos reliquerimum

aut eorum urbem diruamus: at metuere quide non oporistet:rota igitur,ut urbem diruamu3.

Sunt autem qui putant nonnunquam posse compleuxione supersederi opportune, cum id perspicuusit, quod conficiatur ex ratiocinatione. Quodsi it, bipartium quos fieri argumentationem, hoc modo: Si peperit,uirago non est: peperit autem: hic satis esse dicunt propon

re, et assumere, quoniam perspiculi sit quod conficiatur

simplexionis rem non indigere. Nobis autem videtur Cromnis ratiocinatio concludenda ese: et uitii. quod

illis dii licet , magnopere uitandum est, ne quod peristimcuum sit, id in complexionem instramus. Hoc autem feri poterit, si complexionum genera intelligantur. Nam aut ita complectemur, ut in unum conducamin propositione, Crassumptionem,hoc modo: Quod si leges omnes ad utilitatem reipub. referri conuenit, hic autem saluti reipuΚprofui: promto non potest eodem Facto et saluti comis muni considus', legibus non obtemperaspe. Aut ita,rura contrario sententia conficiatur,hoc modo:Summa latatur amentia est, in eorum fidem stem habere, quorum perfidia toties deceptus P. Aut ita, ut id solum quod com scitur, inferaturum, ad hunc modum: Vrbem igitur diruetamus. Aut ut id, quod eam rem, quae conficitur, sequatur necese est: id est huiusmodi: Si peperit, cum uiro concumbuit: peperit autem:conficitur hoc,concubuit igitur cum uiro Hoesi nolis inferre, et infiras id quod sequitur, Fraeit igitur inces, et concluseris argumentatione,et perasticum fugeris complexione. Quare in longis argumenis mionibus

207쪽

L I B LlationibM,ex coductionibM, aut ex contrario complecti oportet:in breuibus id tam tuod conficitur, exponeretan ijs,in quibus exitus perspiculos est,consecutione uti. Si qui autem ex una quos parte putabunt conitae aragmentulanm,poterat dicere saepe satis esse, hoc modo

'meneationem Ficere: niam peperit,cu viro conacubuit:nam hoc nilius nes approbationis, neos afluantoptionis,uel eius approbationis, nes coplexionis indigeo resed nobis ambiguitate nominis uidetur errare. Nam crargumentatio nomine uno res duas significat: ideo quod et inuentum aliquam in rem probabile,aut neces armem argumentatio uocatur,et eius inuenti artificiosa expoliritio. -ndo igitur proferent aliquid huiusmodi,Qgonui

pepetit,cum uiro concubuit,inuentum proferent,non erapolitionem nos aute de expolitionis partibus loquimur.

N ihil igitur ad hanc rem ratio illa pertinebit, uis hac di tinctione alia quos,quae uidebutur officere huic parat itioni propulsabimus, siqui aut assumptionem a liquar do tolli pol' putent, ut propositionem. Quae siquid harabet probabile,aut neces arium,quoquo modo commoveat

auditorem necesse ei liquodsi solum spem retur, ac nihil quo pacto tradriretur id, quod essere excogitatum referaret, nequaquam tantum inter summos oratores, et mea diocreis interes e existimaretur. Variare autem orationem magnopere oportebit: nam

omnibus in rebus similitudo ei satietatis mater. Id fieri poterit,si nonsimiliv semper ingrediamur in argumentationen Nam primu omnium generibus ipsis distinguerire conuenit oratione ioc est,tum inductione uti,tum raran tiocina

208쪽

ry D E I N v E N et . tiocinatione. Deinde in ipsa armentatione non sempera propositione incipere,nec per quilis partibus aburati, neq; eadem ratione expolire partitiones: sed tum ascumptione incipere licet, tum ab approbatione alter rea,tum utraq;:tum hoc, tum illo genere coplexionis uti Id ut pers iciatur, aut scribamus, aut in quolibet exendi: plo deqs, quae proposita sunt, hoc idem exerceamus, ut quum scile sit ictu. Ac de partibus quidem argumentam tionis satis nobis dictum uidetur. Illud autem uolumus inrit aesti, nos probe tenere,alijs quos rationibus tractari argumentationes in philosophia multis, et obscuris, de quibus certu est artificum constitutum. Verum illa nobis

abhorrere ab usu oratorio uidentur. Que pertinere alimtem ad dicendam putamus,ea nos commodius quam caetereros attendi sieno affirmamus,sed perquisitius, diligenetius conscripsisse pollicemur. N unc,ut instituimus, proin scisci ordine ad reliqua pergemus.

De reprehensione

REprehensio est, per quam argumentando adversoriorum confirmatio Aquitur,aut infirmatur, aut alleuatur. Haec fonte inuentionis eode utetur,quo utitur m iri

firmatio,propterea quod quibus ex locis aliqua res chiris mari potest, s de potest ex locis infirmari. Nihil enim coaesiderandum est in his omnibus inuentionibus,nisi id quod

personis,aut negotijs attributum est. Quare inuentionem Cr a rasumentationum expolitionem sumptam,ex illis quae ante praecepta sunt,banc quos in parte orationis transis ferri oportebit. Veranimen ut quaedam praeceptio detur huius quos partis, exponemus modos reprehensionis: quos

209쪽

I, I B E R. I. quos qui obseruabunt, milius ecquae contra dicentur, Alucre aut infirmare poterunt. Omnis argumentatio reprehenditur, si aut ex ijs,quae F mrelasionis sumptassent,non conceditur cliquod urinum plura ue: aut his conces A,complexio confici ex his negatur: aut si granus ipsim argu ruentationis uitiosum nditur: aut si contra 'mam argumentatione alia aeque firma, aut'. mor ponitur Ex squae simuntur,aliquid no concedis tuae, cum aut id quod credibile dicunt, negatur esse eiusmod haut quod comparabile putant,disimile ostenditur, aut iudicatum aliam in partem traducitur, aut omnino

iudicium improbatur,aut quiadsignum esse aduersarij dixerunt, id eiusmodi negatur cile, aut si complexio, aut

una, ut ex utras parte reprehenditur, aut si enumerari

tio stlsa ostenditur, aut si simplex conclusio filii aliquid

eontinere demoniuratur. Nam omne,quod sumitur ad aragumentandum siue pro probabili, siue pro necessario, necesse est sumatur ex his locis,aut ante ostendimus. Quod pro credibilisumptu erit,id infirmabitur,' aut perspicue fusum erit,hoc modo: Nemo est,qui non pecumniam,quam sapientiam malit:aut ex cotrario quos creadibile aliquid habebit,hoc modo: Quis est, qui non ossiaris cupidior siliquam pecunias Aut erit omnino incrediabile,ut si quis,quem constet esse avara,dicat alicuius meis diocris Uicrum causa, se maximam pecuniam neglexisse: ut si quod in quibusda rebus,aut hominibus accidit, id omnibus dicatur usu euenire, hoc pacto : Qui pauperes sunt, s antiquior officio pecunia est. Qui locus defertus est,in eo taedem sitam esse oportet. In loco celebri homo

210쪽

occidi qui potuit s Aut si id quod raro fit, fieri omnino

negatur: ut curius pro Fuluio : Nemo potest uno asperictu,nes praeteries in amorem incidere. Quod aut nil pro signo sumetur ii ex isdem locis,quibus confirmatur, inrifrmabitur. Nam in signo primu uerum ese ostendi oportet:deinde eius esse rei signium propriu,qua de re agitur, ut cruorem caedis. Deinde ictu esse, quod no oportuerit, aut non mum, quod oportuerit. Po remo scise eum, equa quaeritur,eitri rei legem, et consuetudinem: nam eae rei sunt signo attributae,quas diligentius aperiemus,cim separatim de ipsa coiecturali coctitutione dicemus. Ergo horum unaanquo in me Thesione, ut no es signim, aut parum magnam esseCapi a se potius,quam ab adueris

surrus stire,aut omnino suo dici,aut in adii quoscionem duci posse demoliarabitur.

Cum autem pro comparabili a liquid inducetur, quore nium id per similitudinem maxime tractatumin reprehcindendo conuenietissimile id negare es e,quod conritur,ei, qui cum confiretur Id fieri poterit,si demon rabitur dispersim esse genere,natura,ui magnitudine,tempore, loreco,person opinione:ac si quo in numero illud,quod presimilitudinem deretur, et quo in loco hoc genus,cuius causa deretur,haberi coueniatio endetur. Deinde quid res cu re di erat,demostrabitur: ex quo docebimus aliud de eo,quod comparabitur, et de eo qui cu copreabitur, existimari oportere. Huius facultatis maxime indigemug, cum ea ipsa argumentatio, quae per inductionem tractaretur, erit reprehendendae Si iudicatum aliquod infrem