Rhetoricorum M.T. Ciceronis ad Herennium libri quatuor. Eiusdem de inuentione libri 2

221쪽

eian amplificatione per indignationem ostenditur, an ad omneu, an ad maiorem partem, quod atrocisinum est: an ad superiores,quales sunt ij,quorum ex autoritate inlad latio simitur, quod indignifimium est: an ad pares animo,'rtuna, more,quod iniqui fimum est:an ad inis flores,quodsi perbifimum est. Tertius lacus est, per quem quaerimus,quidnamsit eis uenturum, si idem caeteri aciunt: 'simul ostendimus, huic si concessum sit,imilios aemulos eiusdem audaecia faeturos,ex quo quid mali sit euenturum demonstrabimi Quartus locus est, per quem demonstramus miatos alacres expetare,quid stituatur,ut ex eo quod uni conis

sum sit, sibi quoque t i de re quid liceat, intelligere possenti

Quintim locus est,per que ostendimus caeteras res peris peram constitutas litessella ueritate commutatas corrigi

possie: hunc esse rem, quae si sit semel iudicata,neque asio

commutari iudicio,nes ulla potestite corrigi posit Sextus locus est,per quem consult),et de inductria fractum esse demonstratur, et illud adiungitur, voluntario maleficio ueniam dari non oportere inprudentia conco

di nonnunquam convenire.

Septimus locus est,per que sed ignamur, quod tetram, crudcle, nefarium, rannicim iustum esse dicamus, per uim,per manlim opulentam,quae res ab legibusiab aequaesbili iure remotifima sit. Octauus locus est , per quem demonstramus non utiligare,nes jactitatum spe, ne ab audacifimis quidem ho, minibus id maleficium,de quo agitur,atq; id a fini quoq; homini

222쪽

xos, D E I N v E N T. hominibius et a barbaris gentibus, et immanibus beris

remotum est'. Haec erunt,quae in parentes,liberos,coniureges,consanguineos , supplices crudeliter ficta dicenturi di deinceps si qua pro' tur in maiores natu,in hostistes,in uicinos,in amicos,in eos quibus cum uitam egeris, in eos apud quos educatus sis, in eos a quibus eruditus fis,in mortuos,in miseros,et misericordia dignos, in hois mines claros,nobiles, honore usos, in eos qui nes tradere allu,nec se de dere potuerunt,ut in pueros, senes, mulieres: quibus omnibus acriter excitaua indignatio, fuminum in eum,qui uiolarit horum aliqui odium conmmovere poterit.

Nomis Iocu3 est, per quem,cum alijs,quae consis esse peccata, hoc,de quo quaestio est, comparatur: et ita percontentionem quanto atrocius, et indignius sit illud de quo agitur,ostenditur. Decimus locus est, per quem omnia, quae in negotio gerendo asta sunt, qu es post negotium consecuta sunt, cum uniuscuiusq; dignatione, et criminatione colligis

inlis, et re verbis,quimaxime ante oculos eiu apud que

dicitur,ponimus:ut id quod indignum est,perinde illi uirideatur indignit, ac si ipse interfuerit,ac praesens uiderit. Undecimus locus est, per quem ostendimus ab eo arictim, a quo minime oportuerit:et a quo, se alius faceret, prohiberi conueniret. Duodecimus lacus est, per que indignum: quod noribis hoc primis acciderit, nec alicui unquam usu euenerit. Tertiusdecimus locus est, si cum iniuria contumelia iunm demonstratur, per quem locum in superbiam, marrogan

223쪽

rogantiam odim concitatur.

artusdecinius locus est, per que petimus ab ijs,qui audiunt,ut ad suas res nosas iniurin re, it: si ad pii ros pertinebit e liberis suis cogitent: si ad nullieres, de uxoribus: si ad senes,de patribus,aut parentibus. Quintusdecimus Iocug est, per quem dicimus,inimicis quos, et hostibus,ra sine nobis acciderint,indigna vis deri solere, et indidiatio quidem bis De de locis grais uisime sanetur. conquestionis te huiusmodi de rebus

parteis petere oportebit. conquessio, est oratio auditorum misericordiam cari conquesti prensan hac primum animum auditoris misi e T miseriricorde conficere oportet, quo milivi conque lane cois moueri posit. Id locis comunibu3 emere oportebit,per quos 'rtunae uis in omnes et hominum infirmitas osten editur:qua oratione habita,graviter, ex sentctiost,mota me demittitur animus hominii,cr ad misericordiam coparatur,cum in alieno nudo filum infirmitatem residerabit.

Deinde primus locus est misericordiae, per quem quissus in bonis fierint, et nune quibus in malis sint,

ostenditur.

secundusiqui in tempora dilibuitur, per quent,quia . bus in limilis ferint,c sint, futuri sidemonseatur. Tertius,per quem unumquods deploratur incommois dure,ut in morte j pueritve delemtiriamoristes,sola, uua educatio, si qua simili in genere quolibet de inis

commodo per conquestionem dici poterunt. ii martus,per quem res turpes, et humiles, et illibrarales prostrentur,et indigine aetate genere Priun pS

224쪽

xto DE I N V E N T. spino honore,bencirijs, quu pilli, perpessuri uesint. Quintus est, per quem omnia ante oculos sigillatim incommoda ponentur,ut uideatur is, qui audit, uidere,er re quos ipsa quasi ad it, non uerbis solum ad mistria

cordiam ducatliri

Sextus, per quem praeter stem in miser s demoniae itur crum aliquid expectaret, id modo id non adeseptum e e , sed in summas miseris incidisse Septimus,per quem ad ipsos,qui audiunt, similem caessum convertimu, petimus, ut de suis liberis, aut prarentibus,aut aliquo,qui illis charus debeat ese, nos tam

uideant,recordentur.

Omitus,per que aliquid dicitur esse actim , quod non

oportuerit: aut non fictum, quod oportuerit,hoc modo: Non agiti,non uid non postremam eius uoce audiui,no extremis ciuis stiritu excepi. Item, Inimicoru in manibus mortuus est, hostili in terra turpiter iacuit insepultur,afris diu uexatus,comuni quos honore in morte caruiti Nonlis,per quem oratio ad mutas,et experteis animi res re tur,ut si ad equum, domum, uectem, sermonem alicuius accommodes,quibus animus eorum qui audiunt, di siliquem dilexerunt,uehementer commolictum Decimus,per quem inopi infirmitassolitudo demonae pratur. Vndecimus, per quem aut liberorum, aut parentiam,

aut sui corporis sepeliedi,aut alicuius eiusmodi rei conresinendatio fit Duodecimus, per quem disiunctio deploratur ab ata quoicium diducarii ab eo, qui cum libentisime uixeris, ut a

225쪽

LLIBER

Tertiadecimus,per quem cum indignatione conqueaerimur, quod ab rumna quibus minime conueniatim e traescteinur,propinquis, amicis, quibus benefecerimus, quos

adiutores fore putauerimus , uti quibus indignin est, uiso uis,libertis,clientibus,supplicibus. Quartusdecimus, qui per obsecrationem sumitur, in quo orantur modo illi, qui audiunt, humili, re supplici

oratione,ut misereantur.

Quintu decimus,per quem non nostrused eorum quiebari nobis debent esse, Fortunas conqueri nos demonae

sextusdecimus est,per quem animum nostrum in alios imisericordem esse ostendimus, et tamen amplam , Creo celsum, et patientem incommodorum ese, et Aturam,s quid acciderit,demonstramus :num sepe uirtus, et malagniscentia,in qua grauit , et autoritas est, plus prosiae est ad misericordiam commouendum, quam humilitas, Crobsecratio. commotis alitem animis, diutiu8 in conqueae Ilione morari non oportebit: QMemadmodum enim diaxit rhetor Apollonius, Lachonia nihil citius areae

scit Sed quoniam satis videmur de omnibus partibu3 orationis dixit Get huius uois luminis magnitudo logius processit, qu/sequuntur delata ceps in fecundo libro dicere

226쪽

RONIS DE INVENTIONE RHETORICA, LIBERs EcVNDVS.ROTONIATAE quoiam,cum florerent omita copijs, et in Italam in primis beati ne erament', templum Iunonis, quod religio sinae coleis ibant, egret sputuris locupletare vore

Erincipaeor. Iuerunt. Itas Heracleptem Zeuxim,qui tum longe caeteraris excellere pictoribu3 ex anabatur,rnagno pretio conreductu adhibuerunt. Is et caeteras tabulas complureis pinaxiliqvarum nonnulla pars Us ad nostri memoria proinpter sani religione remansit,ut excellente muliebris forismae pulchritudinem muta in sese imago corvineret, Heleaenae se pingeresimulac uua e dixit. Quod crotoniatae, qui eam muliebri in corpore pingendo plurimum alijs praestae saepe accepissent ibenter audierunt. Putaverunt enim eum si quo in genere plurimu possiet, in eo magnoripere elaborasset, egregia sibi opus illo in sino relicturi . Neq; tu eos illa opinio Vstit. Na Zeuxis ilico quaesiuit ab his quasna uirgines formosas haberent. Illi aute stitim

homine duxerunt in palaefir ais et pueros ostenderunt multos,magna praeditos dignitate cetenim quodam temispore crotoniatae metu omnibus corpora uiribus, et disgnitatibus antepeterunt ais bonae imas ex Dinnico simillime uictorias stim cini maxima Iaude ret erunt cum

227쪽

LIBER I L aciun puemu igitur prim, et corpora magno bla velare miraretur: Horum liquiunt illi,siorores sunt apud nos uirgines. Q re qua sint ita dignitate, potes ex his suaesticari. Praebete igitur mihi quaeso 'quit, exiriis uirgia

nibus firmos lima , dum plago id quod pollicitus sum

uobis,ut mutum in s mulachrum ex animali exemplo it rita transi iratur. Tunc crotoniata publico de consilio uirgines unum in locum conduxerunt, et pictori quasuc cheligendi potestam dederunL Ille autem quinque delegit, quarum nomina multi vetae memoriae tradictaerunt, quod eius essent iudicio Mbatae, qui ueri tam pulchritudinis halere iudicium debui in Nes enim pinamst omnia,quae quaerarit ad uenumten uno in corpore

se reperire posse deo quod nihil simplici in genere omni

ex parte perstelam natura expolivit Idus tanquam caeteriris non sit habitura quod largiatur, si uni cuncta concesserit, Aiud alij commodi aliquo adiuncto incomodo murineratur. Quod quoniam nobis quos uoluntati s accidit, ut artem dicendi perscriberemus,non unum aliquod promposuimus excplum, cuius omnes partes, quocunq; essent in genere, exprimendae nobis necessario uiderentur : sed omnibus unu in locum coactis scriptoribus,quod quisque commodisime praecipere videbatur , excerpsimus, et mnari s ingen s excellentifima quaeque libauimus:ex ijs enim,qui noransiet memoria digni sunt,nec nihil optiis me,nec omnia praeclaristae quisquam dicere nobiis uia bibatur. Napropter stultitia nobis uisa est, aut a bene inuentis alicuius recederes quo in uitio eius ostendere, murant ad uitia quos eius accedere, cuius aliquo bonoo 3 praece

228쪽

M D E I N V E N T. praecepto ducetemur. Quod si in caeteris quoq; pudijs a multis cligere homines commodis iniim quods, quam sese rei alicui certo uellent addicere, minim in arroga uatiam oJenderent, non tantopere in uit s perseuerarent, aliquanto ex inscitia leuius laborarenti Ac si par in nori

bis huius artis,ais in illo picturae frientia sui et, frusse

magis hoc suo in genere opus nos ram, quam iste insua pictura nobilis eniteret. Ex maiore enim copia nobis, quam illi,suit exemplorum eligendi potestis. Ille una ex

urbe, ex eo numero Virium,quae tum erant, eligere

potuit:nobis omnium pirans fuerunt ab ultimo princia pio huius praeceptionis,usis ad hoc tempus expostus cois p i, quodcunq; placeret cligendi potest' 'inac uel res quidem scriptores artii usq; ab principe illo,cis inis

Aristotelis uentore Tisia repetitos, unum in locum conduxit Aria' ' poteles,re nominatim cuius. praecepta, magna conquisset cura perstuue conscripsit,ais enodata diligeter exisposuit:ac tantum inuentoribus ipsis suauitate,Cr brevita te dicendi praestitit, ut nemo istorii praecepta ex ipsorum libris cognoscat sed omnes qui quod illii praecipiant, Maelint int ere, ad hunc quasi ad quendum multo comis modiorem explicatorem reuertantur. Atque hic quidemisse,' sese ipsum no GeT eos, qui ante se fuerant, in medio posuit,ut caeteros, et seipsum per se cognoster mus. Ab hoc autem qui proficti sunt,quanquilin in mari ximis philosophiae partibus operae plurimum consumpstisrunt,sicut et ipse,cuius infiituta sequebantur, 'cerat:larimen permulta nobis praecepta dicendi reliquerunti Adib. 3 quos alio infiite Deceptores dicendi mundi erat,

229쪽

t i B E R IL ar citi ite a permissum ad dicendum , si quid ars proficit,

opitulati sunt nam fuit tempore eotau quo Aristoteles, magnius,et nobilis rhetor Isocrates, cum ipsius quam eos et esse artem,non inuentem. Discipulorum autem, ais eorum,qui protinus ab hac sunt disciplina profecti, multa de arte praecepta reperimus Ex his duabus diuersis sicuti malijs, quarum altera cum uersaretur in philois sophia,nonnullam rhetorice quos artu sibi curam asuis mcbat,altera uero omnis in diceri erat studio,cr praece.ptione occupata, unam quoddam est conflatum genus aposterioribus,qui ab utrisq; e quae cumode dici uidebuisiviori suas aricii contulerunt, uos ipsos siti uia uis illos superiores nos nobis omnes,quoad acultab tulit, propoψfuimus,et ex nostro quos nonnihil in commune contuetlia us. Qisodsi ea quae in his librii exponuntu tantoperare eligendas .erunt, quanto studio electi sunt,pro elones nos,nes alios industria nostrae poenitebit. Sin autetemere aliquid alicuius praeter se, aut non satis eleganis tersecuti uidebimur, docti ab aliquo, icitie, et libenter sententiam commutabimus. Non enim parium cognose, sed in partim cognito stulte, et diu perseuerasse turpe est,propterea quod alterum communi hominum infrinta ritualter singulari uniuscuiusq; uitio est attributum. Quare nos quidi sine ulla Hirmatione,simul quaereniactes dubitanter unumquodque dicemus, ne dum paruulum hoc consequiinur,ut satis commode haec perscripsisse uia

deamur,illud omittamlis,quod maximum est, ut ne cui rei temere,vis arroganter assenserimus. Verum hoc quidem

230쪽

D E I N V E N T. adficultu Fret, consequemit r. Nunc a tenet, ne longintoratio progressa uideatur, dereliqui qua praecipienda

uidentur si dicemus. ebium dicto Igitur himus liber exposito genere huius artis, crymim o Ficirie sine,eer marer et partibus, genera cotrolicet' fa ,et inventiones, et constitutiones,Cr iudicati

nes cotinebat. Deinde partes orationis, et in eas omneu omnia praecepta. Quare,cu in eo caeteris de rebus distinaetius dictu sidis eseaute de cosmatione,Cr de repreae hensione,nunc certos cosmidi,' reprehedendi in sinis gula causaru genera locos tradedos arbitramur. E t quia quo pacto tractarei coveniret et metationes,in libro primo no indiligerer expositu est,hic tantu ipsa inueta uniis quis in re exponetur simpliciter sine uita exornatione,

tit ex hoc inueri ipsi exsuperiore te expolitio inuet ru petatuet. Qit e baec,quae nunc praecipientur,ad cosmiamationis, reprehensionis partes referre oportebit. Omnis,' demonstratiu et deliberatim,di iudici lis causa necessie est in aliquo eorum, quae ante exposita sunt,constitutior in genere uno,pluribu ue uersetur. Hoc quanqua ita est,tamen cum comuniter quaedam de omniabus praecipi possent, separatim quos aliae sunt cuiusque

generis, diuersae praeceptiones. Aliud enim laus,aliud uituperatio,aliud sentetiae dictio, iud accusatio,aut reaeusatio conficere debet. In iudicijs quid aequum sit quo ritur. In demonstrationibus,quid honestum. In deliberaretionibu ut nos arbitramur, quid honestumsit, et quid titile. Nam caeteri utilitatis modo finem in suadendo, crin dissuadendo exponi oportere arbitrati sunt. Quo