장음표시 사용
241쪽
LIBER II. xx et ab re separari non possunt. Quo in loco sitiis erit dita genter considerare,quid fit ante rem sicliarn, ex quo stes perficiendi nuta, et sciendi scultas quaesita uideaturi quid in ipsa re gerenda, quid postea consecutiam sit: deis inde issius est negotij gestio pertraffinda. Nam hoc granM earum rerum,quae negotio attributae sunt,secundo in loco nobis est expositum. Hoc ergo in genere stetabis tur,locu tempus,occasio, scutas,quorum uniuscuiusqueuhs diligenter in confirmationis praeceptis explicata eL Quare ne aut hic non admonuisse, aut ne eadem iterum dixisse uideamur, breuiter demon bibimus, quid quarique in parte considerare oporteat in loco igitur opporis tunitas, in tempore longinquiras n occasione commodis
ad aciendum ideonea, in scultare copia, et potestaearum rerum, propter quas aliquid scilius sit, .ut sine quibus omnino confici non potest, consideranda est. Dein inde uidendum est, quid adiunctum sit negotio, hoc est, quid maius,quid ranus, quid aeque magnum sit, quid simile:ex quibus coniectura quaedam ducitur, si quemadmodures maiores,minores,aeque magnae, simileis agi soleant, diligenter considerabitur. o in genere euentus quoque uidendus erit, hoc es , Tumiui uiden quid ex unaquas re soleat euenire,magnopere considem randum est: ut metus,laetitia,titubatio. Quarta aute parserat ex ijs, quas negoti s dicebamu3 esse attributas, conis secutio in ea quaeruntur ea, quae gestum negotium conis
fictim, aut ex interuallo con uuntur: in qua uidebimus sua consiletudo sit, ecquae lex, ecquae actio, ecquod p eius
242쪽
D E I N v E N T. em rei artificium sit, aut usuis, aut exercistitio bominum aut approbatio,aut obensio,ex quibus nonnunquam eliscitur aliquid sustulatus. suspis sunt autem aliquae suspiciones, quae comi militerim
ex negotiorum, et ex personarii attributionibus Areunatur. Nam ex fortuna, et ex natura, et ex uicti studio, ficti is, casu,orationibus, confisio, ex habitu anim aut corporis pleras pertinent ad easdem res,quae rem credis
bile aut incredibilem avere possunt,et cum facti sus iacione iunguntur. Maxime enim quaeri oportet in hac constitutione. Primum potuerit ne aliquisseri, Deinde e
quo ab alio potuerit. Deinde mulas, de qua ante dixismus. Deinde utrii id facinus fit, quod poenitere ferit ne, cesse. Item quod spem cindi haberet. Deinde neces studo, in qua nim necesse ferit id aut feri, id aut ita feri quaeis ritur: quorum pars ad consilium pertinet, quod personis
attributum es ut in ea causa,quam exposuimus.Ante rem
erit, quod in itinere se tam similiariter applicuerit, quod sermonis causam quaesiverit, quodsimis diuerterit, deis hinc coenarii. In re,nox,somi Post re,qu)d solus extrarit, quod illum tam Astuliarem comitem tam aequo animo reliqueritiqu)d cruentum gladium habuerit:borum pars ad consilium pertinet. Quaeritur enim utrum videatur diligenter rario faciendi ese habitetim excogitari,an ita reis mere, ut non ueris lite sit quenquam tam temere ad indisiscium acres see. In quo Paeritur num quo alio modo modius potuerit feri,uel a fortuna administrari. Nam
sepe,si pecuniae, si adiumentiai adiutores desintscultas Fesciendi non uideturn hoc modo,si diligenter attena
243쪽
dore, apta inter se esse intestigemus haec qiue negoti siet illas persolus sunt attribum Hic neque suile est, neque necessimum diiunguere,ut insuperioribus partibus, quo pacto quias accusitorem,
et quomodo dei nsorem traditae oporteat. Non neces rivim,propterea quod causa posita,quid in quanque coneueniat, res ipsa docebit eos,qui non omnia hic sie iuuenaetviros putatantsed ad ea quae praecepta sunt,compa rati nis modo quandam in commune mediocrem latetigenetiam conserent.
Is on ire autem, quae et infinitum est tot de re currans in partem fingillatim de unaquas explicare, alias alter haec in utrans partem cause solent esuffire. gare considerare haec,quae exposuistis,oportebit. Facilius autem ad inuentionem animus incedet, si
gessi negotij cxsuam, et aduersurrum narrationem saepe, di diligenter pertra inre quid quas pars suspiciones habebit, eliciens considerabae Quare, quo consilio,
qu spe preficiendi quidque Actum sit:cur hoc modo potius, quam illo: cur et, hoc potivi, quam ab illlo . cur nullo adiutore' arit cur hoc, cur nemo sit consciu3, aut cur sit, aut cum idsit:cur hoc ante Fictum sit, cur hoc ante sic rei non sit: cur hoc in ipso negotio, cur hoc post negotium: ut quid sactum de industri aut quid rem ipsam consere cuturus' constet ne oratio aut cum re, aut ipsa secum: hoc huius ne rei sit signum, an illius, an huius et illius, et utrius potius: quaesidium sit quod non oportuerit, ut nonhelum quod oportuerit. cum animus hac intemtione omnes totius neutrum puteis considerabit, tum illi
244쪽
D E I N v E N T. ipsi in medium conseruati loci procedent, de qui is ante
dictum est, et cm ex singulta, tum ex coniunctis arguamenta citra nascentur. Quorum argumetorum pars proababili,pars necessario in genere uersabitur. Accedunt autem ad coniecturam saepe quaestion , tras imonia , rumores, quae contra omnia uterque simili uia praeceptorum torquere ad suae cause commodis debrabit. Nam et ex quaestione sust iciones,' ex testimonio, Cr ex rumore aliquo pari ratione, ut ex causa, et ex
persona, et ex feto duci oportebit. Quare nobis et quidentur errare, qui hoc gelius suspicionam artifcrum non
purant indigere, et is, qui aliter hoc de genere, ac de Oamni coniectura praecipiendum purant. Omni enim pdem ex locis coniectura sumenda est. Nam et eius qui in quaectione aliquid dixerit, er eivi qui in tectimonio, cripsius rumoris causa, et uertas ex isdem attributionisbus reperietur. Omni autem in causa pars argumentoaerum est adiuncta ei cause solum, quae dicitur, et ab ipsa
ira dum, ut ab ea separatim in omneis eiusdem generis causas transferri non satis commode posset Pars autem speruagationet aut in omnes eiusdem generis, i in pleis
rasque causas accommodata. acomanes. Haec ergo argumenta, quae transfreri in mulas causas possunt, locos communeis nominamug. Nam Iocus comae munis,aut certae rei quandam continet amplificationem,
at si quis hoc uelit ostendere,eum, qui parentem necarit, maximo supplicio esse dignum: quo loco nisi perorata, et probari causa, non est utendum. Aut dubiae, quae ex contrario quoque habeat probabiles rationes argumena
245쪽
LIBER I L asitandi, ut suspicionibus credi oportere : et contra,
spicionibuis credi non oportere. Ac pars locorum commi
mnium, aut per indignationem, aut per conquestionesti inducitur, de quibius ante dictum est: pars per aliquam probabilem utras ex parte rationem. Distinguitur auratem oratio,at 3 illuseatur maxime, raro inducendis locis communibus, et aliquo loco, iam certioribus illis audiatoribus, et argumentis confirmatis. Nam et tam conceaditur commune quiddam dicere, cum diligenter aliquis propriag cause locusti adlatus est, et auditoris animus aut renovatur ad ea, quae restitit, aut omnibus iam dictis exuscitatur. Omnia enim ornamenta elocutionis, in quia bus et suavitatis,et grauitatis plurimum confinit, et oremnia quae in inuentione uerborum, et sententiarum alia quid habent dignitatis, in communeis locos confiruntur. Quare,non ut causarum,sic oratorum quoq; multorum communes locisunt: nam nisi ab iis, qui multa exercitaritione magnum sibi et uerborum, et sententiarum copia comparauerint,tractari non poterunt ornate, et grauis ter,quemadmodum natura ipsorum desiderat.
Ate, hoc sit nobis dictum communiter de omni geneare locorum communium. Nunc exponemus in coniectuarasem constitutionem qui loci communes incidere Saleant. Sulpicionibu s credi oportere, et non oportete. Rumoribu credi oportere,et no oportere Tectibus Crodi oportere,' non oportere. Quaectionibus credi oporistere,et non oportere.Vitam ante amni pemri oporteare,et non oportere. E ius de esse qui in illa re peccarit, re
246쪽
r3x D E I N V E N T. causam oportere,' non oportere. Atq; hi quidem,ersi, qui eiusmodi ex proprio argumento communes loci narii scentur,in contrarias parteis diducentur. certus autem locu3 est accusatoris, per quem auget ficti atrocitatem, Craeter per quem negat malorum refereri oportere. Deae sorti, per quem calumnia accusatorum cum indignaaetione ostenditur,et per quem cum conquestione miseria cordia captatur. Hi et caeteri omnes loci comites ex isadem praeceptis sumuntur, quibu3 Ceterae argumentatioentasta liue tenuius,' acutius, et subtilius tramittur: hi autem gravius, et ornatia , et cum uerbis,um etiam sententi s excellentibus. In illis enim finis est,ut id quod diciatur, uerum esse uideatur: in hil tametsi hoc quos uideri oportentamen finis est amplitudo. Nunc ad aliam constis
nominu controuersia, quia uis uocabuli defianienda uerbis est, constitutio definitiva dicitur. Eius graneris exeplo nobis proposita sit haec causa: c. Flaminius, is qui consul remp. male gesti bello Punico hecundo, cum tribunus plebis eset,inuito senatu,' omnino contra vore luntatem omnium optimatum perseditionem ad populum legem Agrariam Forebat. Hunc pater suus consilium pleis bis habentem, de templo deduxit. Accersitur maiestatis. Intentio est, maiestitem nunuit, quod tribunum plebis de templo deduxit L Depusio est,non minui maiestatem. Quaectio est,maiestam eminuerit. Ratio, insta enim quam habebam potestam, ea usu fum. Rationis infra mala, vi enim, qui patria potestae, hoc est,priuata quodam , tribunitiam potestam, hoc est, populi potestam infirmat,
247쪽
L, I B E R II. a 33 infirmat, minuit iris maiestit Iudicatio est, mimal ne is maiestitem, qui in tristinuitam potestam patria pori toti te utatur. Ad hanc indicationem argumentetriones omnes asserri oportebit. Ac ne quis forte arbitretur nos non intelligere aliam quos incidere constitutionem in hanc causam, eam nos parte solum Mimus, in qua proces ta nobis danda sunt. Omnibus autem parti bughoc in libro explicatis,quiuis omni in causa, si diligenter attenridet, omittas uidebit coniurationes, et earum parteis, et controuersias,si quaesorte in eas incident: nam de omniabus praescribemug. Primus ergo accusatorii locus est, eius nominis, cuius de ui quaeritur, breuis, et aperta, et ex hominum tophenione desinitio,hoc modo: Maiestitem minuere,est de disgnitate,aut amplitudine,aut potestae populi, aut eorum quibus populus potestitem dedit, aliquid derogare. Hoc sic breuiter expositum, pluribus uerbiis est, et resioniblls confirmandum, et ita esse,ut descripseras, ostendendum. Pohe ad id quod definieris, felim eius qui accusabitur,
adiungere oportebit,et ex eo, quod ostenderis,esse: uerabi causa, majestam minuere, docere aduersarium malaastitem minuise,cr hunc locium totum communi loco conasmare, per quem ipsius acti atrocitas, aut indignitas, aut omnino culpa vim indignatione augeatur : posterit infirmanda aduersariorum descriptio. E a autem inis firmabitur ,sis sa demonstrabitur: hoc ex opinione boam;num sumetur, cum quemadmodum, quibu3 in reabus homines in consuetudine scribendi, aut sermocinandip et eo ure
248쪽
as D E I N V E N T. eo uerbo utisoleant, considerabitur. Item infirmabituri si turpis, aut inutilis esse ostendetur eius defici iptionis approbatio,' si quae incomoda consecuturas Leo conaceso,ostendetur. Id autem ex honestaris,et utilitatis paratibus sumetur, de quibus in deliberationis praeceptis exisponemus. Et si cum definitione nostra aduersariora de
nitionem conferemus, et nostram ueram, honestam, ut leni esse demonisabimuGillorum contra. Quaeremus autem res,aut maiori,aut minori, aut pareri in negotios mileis, ex quibu3 affirmetur nostra descruptio. Iamsi res plures erunt definiele, ut si quaeratur,furfit, an sacrilegus, qui uasa ex priuato sacra surripuerit: erit utendum pluribus definitionibus. Deinde simili ratisone causa ballanda.Locus autem communis in eius malitiam, qui non moredo rerum, verum etiam uerborum potest em sibi ammis
gue conetur , ut et sciat, quod uelit, et id quod 'crarit, quoi uelit nomine appellet. Deinde definsoris priamus Iocta est,item nominis breuis, et apem, et ex opianione hominum descriptio, hoc modo: Maiestam inis . nuere, est aliquid de republica cum potestitem non bais beas , administrare Deinde huius confirmatio est, finiri. IMM et exemplis, et rationibus. Postea fui mi ab iissa definitione separatio. Deinde locu communis , per quem Facti utilitas, aut honestis adaugetur. Deinde serequitur aduersariorum desinitionis reprehensio , quae isdem ex Iocis omnibus, quos accusatori praescripsimus, conficitur, et caetera post eadem praeter coinmunem loo
249쪽
LIBER I r. . inducetur. Locus autem communis erit de forisu, per quem indignabitur, accusatorem sui periculi cauisse non res solum conuertere,verminetiam verba commistare conari. Nam illi quidem communes loci, qui aut cari Iumnia accusatorum demontandae,autnlisericordiae cariptandae,aut fleti indignandi, aut a misericordia deterredi
causa sumuntur, ex periculi magnitudine, non ex cause genere ducuntum citare non in omnem causam, sed in omne cause genu incidunt Eorem mentionem in contracturali constitutione ficimus. Inductione allurem eorum, vim causa postulabit, utemum cum autem actio translationis,aut comulationis indita Translatio regere uidetur,qued non aut is agit,quem oportet,aiu cum eo qui cum oportet,aut apud quos, qua lege,qua poena, quo crimine,quo tempore oportet, coctitutio translatiua
appellatur. Huius nobis exempla permuta opus sunt ,si fingula translationum genera qua ramus: sed quia raritio praeceptorum similis est, exemplorum multitudine supersedendum est. Atque in noctra quidem consuetudiis
ne initatis de causis fit, ut rarius incidant translati nes. Nam et praetorijs exceptionibus multae excludunae tur actiones, et ita ius ciuile habemu3 constitum, ut camsi cadat is, qui non quemadmodi; oportet,egerit. Quare in iure plerunque uersantur. Ibi enim et exceptiones populantur, et quodammodo agendi potestis datur, et omnis conceptio priuatorum iudiciorum constituitur.
In ipsis autem iudicijs rarius incidunt,et tamen si quasi incidunt, eiusmodi sunt, ut per se minu3 habeant 'mistudinis: confirmentur asitem assumpta alia aliqua cona
250쪽
D E I N v E N T. stitutione. Vt in quoduin iudicio, cum um i cuius rei nomen esset delatum, et quia parriciab causa subscripta
esset, extra ordinem esset acceptum , cum in accusatione alia quaedam crimina tectibius, et argumentiis confirmarentur,parriciarum autem solum mentio sim esset, e forin hoc ipso multum oportet ut diu consistat, cum de nece parentis nihil demonfiratum sit,indignum facinus esse ea poena afficere eum, qua parricidae eiciuntur:id autem si damnaretur, feri necessie Oet:quoniam et id causae subinscripti. et ex ea re nomen extra ordinem sit acceptum. Ea igitur poena si affici reum non oporteat, damnari quos non oportere,quoniam ea poena damnationem nere cessario consequatur. Hic defin=Gpoenae commutatione ex translativo genere inducendo, totam infirmabit acci sationen L Veruntamen caeteris quoque criminibus definis dendis coniecturali confiitutione translationem confra. rnabit E xemplum autem translationis in causa nobis p
situm sit huiusmodi: cum ad uim scienda quidam armainti uenissentia rivati contra praesto fuerunt,et cuida equiati Romano quidam ex armatis resistenti gladio manum praecidit Agit is,cui manus praecisa est,iniuriam .Pofluatit is,qui cum agitum, praetore exceptionem,extra quam in reum capitis praeiudicium Fat. Hic is, qui agit, iudiarium purum pollulat. Ille qui cum agitur, exceptionem addi ait oportere. Quaestio est: Excipiendum sit, an non. Ratio: Non enim oportet in recuperatorio iudiario rius malefies, de quo inter sicarios quaeritur, praetura dirium feri. Infirmatio rationis: Elusimodi sunt iniuriae, ut de his indignum fit non primo quoque tempore ii jurari