장음표시 사용
61쪽
uocarit, nos demonstrabimus Uiuiuiam cie, crinertior ac prauarii liberalitatem. Quam prudentiam appellarit, ineptam et garridam,Cr odiosam scientiam esse dicenm. Quam ille modestiam dicet te,eam nos inertium,et disefolium negligentiam dicemus . Quam ille sortitudinem
nostrinarit,eam nos gladictoriam, et inconsideraram apra pellabimus temeritatem.
Laudabile. Laudabile est, quod conficit honestim et praesente mconsequentem commemorationem. Hoc nos eo a recto fera
parauimu3, no quod hae quatuor partes quae sub ciuntur sub vocabulo recti,hanc honestitis commemoratione da re non soleant, sed quanqua ex recto laudabile nascatur, tamen in escendo seorsum tractansi est hoc ab illo. enim solam laudis causa rectum sequi conuenit,'dsi laus consequitur,duplicatur recti appetendi uoluntas.cinn igitur erit demonstratum rectum, laudabile esdomonstrabimus, aut ab idoneis hominibus, ut si qua res honestiori ordini placeat,quae a deteriore ordine improabetur,aut aliquibus forijs,aut omnibu3 ciuibu , exteras nationibu3,posterius nostris. cim huiusmodi locorum diuisso sit in consullatione,breuiter aperieda est totiug tramatio causeE xordiri licebit uel a principio,vel ab insinua. tione,uel isde rationibus quibus in iudiciali causa. Si cuis iug rei narratio incidet,eadem ratione narrari oportebit. moniam in huiusmodi causis finis est utilitas, et ea diis uiditur in rationem tutam atque honeshm: si utrunque poterimus ostendere, utrunque pollicebimur nos in discendo demonstraturos esse: sin alterum demonstraturiri erimus, simpliciter quod dicturi sumus, ostendemus.
62쪽
LIBER II L Atsi nostram ratione tuta esse dicenm, diuisione utemur in uini,et conflium. Nam quod in docendo rei dilucidan causa dolum appellauisti id in dicendo honestias consilium dippellabimu LSi rations nostrae sententiam retra ese dicemias, et omnes partes recti incident, quadriparistini diuisione utemur: si non incident,quot erunt,tot exisponemus in dicendo. I n cofirmatione et confutatione istemur locis,quos ante illedimurrino id confirmandiri,conistrari s consistandi si Argumentationis artificiose tractam.
ratio A secundo libro petetur. Sed si acciderit ut in
consultatione aeteri ab tuta ratione,alteri ab honesti siem. tentia sit,ut in deliberatione eorum qui a Poenis circustis deliberant, quid agant: qui tutam rationem 'qui suadrabit,his locis utetur,nullam rem utiliorem ese incolimitetiste:uirtutibus uti neminem pose, qui suas rationes in tuto non collocarit:nec deos quidem esse auxilio us, qui sie inis consilio in periculum mittant. Honetam nivit oportere ex imari, quod non salutem pariat mi tutae rei praea ponet rationem honestim,his Iocis utetur. Virtutem nuli Io tempore relinquendam, uel dolorem si is timeatur, uel
mortem si ea formidetur, dedecore et in amia leuioremese:residerare quae sit turpitudo constratura. At non immortalitatem, neque aeternam incolumitatem consequi, nec esse exploratum illo uitaro periculo nullum in aliud periculum ventumos, uirtute uel ultro ad mortem profacisci esse praeclarum. Fortitudini fortunam quoque clieaesumento solere:eum tute uiuere qui honeste uillat,non
qui in praesentia incolumis fit: et eum qui turpiter uisus, incolumem in perpetuam ese non posse. Conclari
63쪽
, A D H E R E N. sonitas'e similibus in his, et iudicialibus causis utis
imus, nisi quod his maxime conducit quam plurima reruante gestarum exempla prostire. Nunc ad demonstratiussgetius capse transeanitas. De genere demonstrativo.
oniam haec causa diuiditur in laudem,et uitupeis
rationem, quibu3 ex rebus laudem confiitueri inius, ex contrarijs rebus erit vituperatio comparanda.
, Laus igitur potest esse rerum externarum,' corporiser anim.Rerum externarum sunt ea quae casu aut fortui. na fecunda aut aduersa accidere posunt: ut genus, eduricatio, diuitiae, potestires, gloriae, ciuitates, amicitiae, Crquae huiusmodi sunt,er ea quae bis sunt contraria. corporis sunt ea, quae natura corpori attribuit comoda aut inacommoda: ut uelocitas, vires, dignitas,ualetudo,et quae contraria sunt. Animi sunt ea,quae consilio, et cogitatione nostra constat:ut prudelitia, iustitia ortitudo,nrodestia, et quae contraria sunt Erit igitur haec confimatio,confutatio es nobis. In huiusmodi igitur causa principui ratur aut a nostr aut ab eius de quo loquemuir,aut ab eoru qui audient persona,aut ab re II ncisas laudabimus, icemus aut officio Facere,qugd causa nec situdinis intercedat auis ludio, u)d eiusmodi uirtuti sit,ut omnes contra morare debeant velle: aut quod rectumsit,ex alio, lauade ostendere qualis ipsius uel noster animus sit. si uituperabimus, aut merito sacere, quod ita tracta,
ti sumus: aut studio, quod utile putemus esse, ab omnibus mica irralitiam,atq; nequitia cognosciet aut quod placeat ostendi, quid nobis dili liciat, ex aliorum vituperatione. t Abelui
64쪽
LIBER III. Ab eius persona de quo loquimur ,si laudassem, v reri nos dicemus, ut illius sim uerbis consequi non postatim , omnes homunes iam uirtutes praedicare oportere, ipsa ita omnium laudatorium eloquentiam anteire. Si uituperabimuis, ea quae uidebimus contraria paucis uerbis commularis dici posse dicemus: ut paulo supra exempli causa demonstratum est Ab auditorum person si laudabimus, quoniam nihil noui, nihil apud ignaros laudemu3, nos monendi causa pauca esst dicturos:autsi erunt ignari,ut talem uirum utalint cognoscere, petemus, quoniam in eodem uirtutis stimudio sint apud quos laudemus, istas ille qui laudatus subit, sperare nosscilebs, quibus uelimus, huiussim proba
turos. contraria vituperatio, quoniam norint, pauca de
nequitia eius nos esse dicturos: quod si ignorent, petentius ut cognoscant,uti malitiam ui re positit, quoniam Asia miles sunt qui audiunt, atq; ille qui uituperatur, nos strarare illius uitam uehementer improbaturos.
Ab rebus ipsis, incertum esse quid potistam laudeis
mus: vereri nonne cim musta Axerinrug, plura praetereo unius, et quaesiimiles sententias habebunt: quibus sentenoujs contraria fimuturi uituperatione. Principio tramisto, aliqua baram, quas ante commemoravimus rationum, narratio non erit ulla, quae necessario consequatur: sed squa inciderit, cum aliquod fictum eius de quo loqueremur,nobis narrandusii cu laude, aut vituperatione, praeisceptio narrandi de primo libro repetetur. Diuisione hae utemur. Primo exponemus quas res laudaturi sumus, aut ut crurari. Deinde ut quaeque, quo ue tempore rei erit
65쪽
ι A D II E R E N. ges ordine dicemus,ut qui quanto tute cautel egerit,
intilligatur. Sed exponere oportebit animi uirtutes aut vitia. Deinde comoda aut incomoda corporis, aut rerum externar quomodo ab animo tractari sint,demonstrare. demo mordinem hunc adhibere in demolanda uita debeis
Ab externis rebus, genus in laude, quibus maioribus natus sitii bono genere,parem, aut excellentiorem fuista se humili genere ipsim in suis,non in maiorum uirtutibus habuisse praesidium. In uituperatione,ct bono genere, i dedecori maioribus fuisse: si malo, tamen his ipsis dral trimento fuisse. E ducatio in laude, quod bene, honeste, i in bonis disciplinis educatus per totam pueritiam. In vias ruperatione econtrario. X corporis commodis. vi natura, si sit ADuas atque firma,laudi fisse eam, non quemadmodum caetern detriamento, atque dedecori. Si uires atque uelocitas egregia, honestis haec exercitationibus,et indust ijs dicemus coniis parata. Si valetudo,, perpetua diligentia,et temperanistia eupiditatum. Inuituperationes erunt haec corporis comoda male his usum dicemus,quae casu,'fortuna tanquam quilibet gladiator habuerit. Si non erunt, praeter
firmam omnia ipsius culpa et intemperantia non 'spediconum Deinde reuertemur ad extraneas res, et in hiis animi uirtutes,aut uitia quaesierint,considerabimu3.
Diuitiae an pauperta fuerit, et quae potestites, quae gloria, quae amicitiae, quae inimicitiae, et quid 'titer in inimicit s gerendis fecerit, cuius causa suscepit inimicistis,quasiae, beneuolentia , officio gesserit amicitia. In diuit s qualis, aut in paupertate cuiusmodi fuerit, quemaadmodum
66쪽
LIBER III. ιsiamodum tabumi in potestabiis gerendis aninnim. Si
interierit, cuiusmodi mors fuerit, cuiusmodi res mortem iussit consecuti Ad omnes autem res, in quibus animus hominis maxime consideratur, illa quatuor animi uiri tes erunt accommodante, ut si laudemus, aliud iuste,
aliud modeste, aliud Fortiter,aliud prudenter esse
Si uituperabimus, aliud iniuste, AEud ignave, aliud immodeste, aliudpultem esse dicemus. Prest lautinest iam nimirum ex hac distositione, quemadmodum sit
reuelanda tripartita diuisio laudis, et uituperationisii illud etiam a lampserimus, non necespe esse nos omneli has parteis in laudem, aut uituperationem transferre, propterea quod sepe non incidunt, aut ita tenuiter, ut
non sint necessariae. Quapropter eas partes, quae firmis
filiae uidebuntur,legere oportebit. conclusionibus breuibus utemur, enumeratione ad exitum causae, in ipsa causa crebras, et breueis amplis, rationes interponere oportebit per locos comunes. Nec hoc genus causae eo quod raro accidat in uita, negligenistius considerandum est Nes enim id quod uideri accidere,ut Faciendum sit aliquando, non oportet umequm accommodatisime posse Facere. Etsi separatim bracausa minus saepe trutatum, at in iudici clibus,' in deae liberativis causis saepe magnae partes uersantur laudis,
aut uituperationis. Quare in hoc quoque genere causa nonnihil induisis conserendum putauimum Nunc absoluta nobis AFElima parte rhetoricae, boedi inuentione perpolit at 3 ad omne cause genaes accome modu
67쪽
A D II E R E N. proclari, tempus est ad caeteras partes orationis pro ictus, Deinceps igitur de distositione Accinus.
onum dispositio is, per quam illa quae inuenia
nus, in ordinem redigimus, ut certo quids loco pronuntietur, uidendum est, cuiusmodi rationem in diis hionendo habere conueniat. Genera distositionum sunt duo,uissim ab institutione artis profectum,alterum ad cam sim temporis accomodatum. Ex institutione artis disto nemus, caeni sicque nur eam praeceptionem, quam in primino libro exposuimus hoc est,ut utamur principio,narram tione, diuisione,confirmatione, confutatione, conclus omne:et hunc ordincm, quemadmodum praeceptu di ante, in dicendo sequemur. Item ex institutione artis non momta totas causa per orationem, sed persingulas quoque argumentationis partes distonemus, quemadmodum in libro secundo docuimus:id est expositionem,ratione,conmfirmationem rationis,exornasionei complexione n. Haec
igitur duplex distositio est,una per orationes, altera per
argumentationes,ab institutione artis profecta. Est autem et alia dissiosilla,quae cum ab ordine. t Dacioso recedenda es oratoris iudicio ad tempus accommore datur; ut si a narratione dicere incipiamus, aut ab aliis quasimis ima argumentatione, aut a literatrum a liquarerum recitatione, aut si fecundum principium confirmaritione utamur, deinde narratione, aut si quam huiusmoedi permutationem ordinis faciamus: quorum nihil, nisi causa postulat, fieri oportebit. si uehementer amavi mditorum obtusae uidebuntur, uis animi defatigati ab ad
68쪽
L I B E R III. cetaduersarijs multitudine uerborum, commode poteriarm principio supersedere, et exordiri causam aut a narratione, aut ab aliqua firma argumentatione. Deinis desi commodum erit, quod non semper necesse est, ad principij sententiam reuerti licebit. Si causa noctra maesgnam dissicultatem uidebitur habere,ut nemo aequo arilianio principium posit audire, a narratione cum incepta rimaes,ad principij sententiam reuertamur licebit. Si narratio parum probabilis est, exordiemur ab aliis qua firma argumentatione. His commutatilanitin, Crtranslationibu3 partium tum uti necessee est, cum ipsa res artificiosam dispositionem artificiose commutare coegit. In confrinatione, et confutatione argumentatiooenum dis optiones huiusmodi conuenit habere, 'misia
mas argumentationes in primis,et postremis cause paratibus collocarer mediocres, et neque inutiles ad dicenaedum, neque necessarias ad probandum, quaesis arsitim,acsingulae dicantur,inymaesint, cum caeteris conis iunctae,frmae, et probabiles iit, interponi et in meis dio col locatri oportet. Nam stitim re narrata expectat animu3 auditori ,ex qua re causa confirmari posit,qu propter continuo firmam aliquam oportet inrire argu mentationem. Et quoniam nuperrime dictum Facile meis mori e mandatur,utile est,cum dicere desinamu8, recen tem aliquam relinquere in animis auditorum bene franiam argumentatione. Haec dissiositio locorum, tanquam
inisumo nullium, Acilime in dicendo ,sicut illa in puegnando par uictoriam poterit.
69쪽
; A D H E R E N. De pronunciatione. 'ΓRonuncultionem multi maxime oratori vi rem diaxerunt clinet ad persuadendum plurimum ualere. Nos quid unum de quins rebiu plurimum prosit, non ficile dixerimus, nec egregie magnam esse utilicitem in pronunciatione sola audacter cui mauerimus.
mociar inuentiones,m concinnae uerboru elocutiones,mpartiti cause artificiose di positiones, et hora omnium diligens memoriasine pronunciatione, non pidi quam sine his rebus pronunciatio sola ualere poterit. Qisarere quia nemo de ea re diligenter scripsit:nam omnes uix posse putariit de uoce,uultu,re, Ducide ferib cum
hae res adsensus nost os pertinerendiet quia magnopere ea pars a nobis ad dicendum comparanda ess,non neglia genter uidetur tota res consideranda.Diuiditur igitire proniiciatio in uocis figura, et cor . poris motum. Figura uocis est ea,quae sum quendi pos sidet habitum ratione,et industria comparatum.Ea di uiditur in meis parteis,magnitudinem,frmitudine,molliaetudinem. Magnitudinem vocis maxime comparat natumra: nonnihil hanc auget,sed maxime cura conservat. Fiminitudinem uocis maxime natura reparat:nonnihil adauis genet maxime coseruat exercitatio declamationis. Mosae litudinem uocis,hoc est, ut eam torquere pro nostra commodo posimus,maxime sciet exercitatio declamationis. Quapropter de magnitudine uocis,' mutudinis pariste,quoniam altera natura,altera cura comparatur, nihil
ad nos attinet comonere,nisi ut ab ijs,qui non instrum sunt eius artificij, ratio curandae uocis petatur. De ea parte
70쪽
LIBER III. edifirmitudinis, silae conseruatur ratione declamationis , Crde mollitudine uocis, quae maxime necessaria est oratori, quoniam ea quoque moderatione declamationis compsiratur,dicenium uidetur. Flantiam maxime poterimus in dicendo vocem constris
uare, si quam maxime sedura, di depressa uoce princia
pia dicemus. Num laduntur arteria i antequam uox bram permulsa est,acri clamore compleantur. Et interualla longioribus uti conueniet. Recreatur enim spiritu uox, arteriae reticendo acquiescunt. Et continuu clamorem omittere,' ad sermonem transire oportet(commutati nes enim aciunt, ut nucto genere uocis effuso, in omni uoce integri sin ) et acutag uocis exclamationes vitam re Ictus enim fit,et uulnu3 arteriae acu atque attenuavita nimis acclamatione: et si quis stlendor eis uocis, conesumitur uno clamore uniuersus. Et uno spiritu continem ter multa dicere, in extrema convenit oratione. Fauces enim ca unt,et arteriae completaer, et vox quae varie
traffita est,reducitur in quendum sonum aequabilem,ais conflantem. Saepe rerum naturae gratia quaedam iure dedibetur, uelut accidit in hac re. Nam quod dicimus ad uoiscem conseruandam prodesse, idem attinet ad suavitatem pronunciationis:ut quod noseae uoci prosit, idem uolue prire auditoris probetur. Vtile est ad 'mitudinem uocis fedata uox in principio. Quid insuauius, quam clamor exordio causisIntervacta uoce confirmant,eadem fenestentias cocinniores diuisione reddunt,et auditori statiueogitandi relinquuti coseruat uoce cotinui clamoris reaem io.Et auditore quidem uarietas maxime detestat , cu