Rhetoricorum M.T. Ciceronis ad Herennium libri quatuor. Eiusdem de inuentione libri 2

81쪽

o A D H E R E N. si pidaritudinem,aut unicam turpitudinem ei; attribuemuss aliqua re exornabimus, ut si corollis aut purpurea,qub nobis notior sitfistulitudo: ut siqua re dcfirmabimus,ut si cruentam,aut coeno oblita aut mabrica delibutam induramus, quo magis insignita sit fra: auisi ridiculas res a liquius imaginibus attribuamus. nam ea res quos sciet, ut sicilius meminissee posimus: nam quas res ueras sicile meminimus, easdem fictas, re diligenter notatas meminisse non est difficile sed illudmeere oportebit , ut identidem primos quosis locos ta

ginum renovandarum causa celeriter animo percurrarimu . Scio pleron Graecos, qui de memoria scrip unt, Dis , ut multoriam uerborem imagines conscriberent, uti qui eas ediscere uellent,paratas haberent,ne quid inrequirendocon erent operae: quorium rationem taliquot de causis improbamus. Prirnum quod in uerborum innue merabilium multitudine ridiculam sit imile uerborem imagines comparare. Quanta iam enim poterunt haec ualere, et ex infinita verborum copia, modo aliud, modo iuua nos uerbiam meminisse oportebit Deinde, cur uotamus ab industria quenquam removere , ut ne

quid ipse quaerat, vim nos illi omnia parata, quaesitabtradamus t Praeterea ilitudine alia alius magis comis mouetur. Nam ut saepe,firmam si quam item cuipi dixerimu3 ese,non omnes habemus aspen ires, quod aequidetur aliud:itas in imaginum3,ut quae nobis diligenis ter notaesint, eae parium uideantur insignes alijs Quare sibi quenquesto commodo convenit imagines comparerare. Post emo praeceptoris est docere, quemadmodum quaeri

82쪽

quaeri, im j conueniat, et unum cliquod, aut aeteram, non omnia quae eius generis erunt, exempli causa sub incere, quo res posit esse dilucidior . Vt cum de prooem squaerendis di utram rationem damus quaerendi,non imile prooestriora genera conscribunus, ita arbitramur de iiii ginibita fieri conuenire.

Nunc ne forte uerborum memoriam, aut nimis dissicli Memoria ueralem, aut pani uti rem arbitreris, et ipsarum memoria re rum' 'rum contentu3sis,quod et utilior sint,et plus habeant Acilitatis, admonendus es , qua re uerborum memoriam non improbemu . Nam putamus oportere eos, qui uelintres Faciliores sine labore, et molestia scire meminise nrebus difficilioribus esse ante exercitatos . Nec nos hancnerbo, memoria inducimus, ut uersem memini se possismus, sed ut hac exercitatione ilia rem memoria, quae peratinet ad utilitatem,confirmetur,ut ab hac dimili consueritudine sine labore ad aliam Facillitatem transire posimum sed vim in omni disciplina infirma est artis praeceptio fiane simina molare exercitationis, tum uero in miremorenuis miris ualet doctrina,nili induisi studio, re,diligentia comprobetur. plurimos Iocos ut harebras,' quam maxime ad praecepta accommodaros, Tam re debebis. In imaginibus collocatissis exerceri quotidie conueniet. Non enim sicut a caeteris studi' abduci rnonnunquam occupatione, ita ab hac re nos potest causa deducere aliqua. NUquum est enim, quin aliquid in moriae tradere uelimu tum maxime, cum aliquo maritore negocio detinemur inrare,cum sit utile fcile mem,

nig non res sit, quod tantopere utile sit, quanto labo.

83쪽

D HERE N. Agrim Pluribu uerbis ad eam te adhortari non est fientenis ita,ne aut tuo studio diffisi, aut i in quam rei postulat, dixisse uideantur. De quinta parte rhetoricae deinceps in icemus: tu primus qua3que partes in animo 'equenta:ν quod maxime necesse est,exercitatione confirma.

COMMENTARIO,

hac rescripserunt:necessario Faciendum est, ut paucis ram tionem nostri confiiij demus. Atq; hoc nos neces itudine facere, non studio, satis erit signi, quod insuperioribus libris nihil neque ante rem, neque praeter rem locuti bis mus. Nunc,si pauca, quae res postulat, dixerimus, tibi id quod reliquum est arsis, ita uti inintuimus, persolvemum Sedficilius noseam rationem intelliges, si priusiquid illi

dicant,cognoueris. compluribus de causis putant oportere,cum ipsi praeae ceperint quo pacto oporteat ornare elocutionem, unius. cuiusque generis ab oratore, aut poeta probato sumptim ponere exemplum. Et primum se ij modestia commore RV N R H E T O R I C O R V AD C. HERENNIUM LIBER I III.

84쪽

LIBER II I I. ε 3tos Pere dicunt, propterea quod uideatur ese ostentilio quaedam, non sitis habere praecipere de artificio, sed etiaipsos uideri uelle artificisse gignere exempla: hoc est, inquiunt, ostentare se,non artem ostendere. Quare pudor in primis est ad eam rem impedimento,ne nossolos prorabare, nos amare, ios contenere, et deridere uideaimu . Etenim cum possentire ab Ennio sumptum, aut a Gracucho ponere exemplum, uidetur ese arrogantia illa relinis quere ad sua deuenire. Praeterea exempla testimoaeniorum locum obtinent Id enim quod admonuerit, leaeuiter fecerit praeceptio, exemplo ,sicut testimonio conis probatur. Non ne igitur ridiculus sit ,si quis in lite, aut in iudicio domestico testimonio pugnet, et sui ipsius te. pinionio abutaturs Vt enim testimoniura,sic exemplu rei confirmandae causa sumitur. Non ergo oportet hoc, nisi a probatifimo sum ne quod aliud constrinare debeat,geat ipsum cosirmationis. Etenim necesse est,aut se omniabus anteponant, et sua maxime probent, ut negent optinia esse exempla,quae a probatifimis oratoribus,aut potatissumpta sunt. Si sie omnibus anteponunt,intolerabili amarogjutia puntii quos sibi praeponant, et eorum ex apta suis exemplis non putent praestire, non petunt diceare, quare sibi illos anteponant. Quid igitur ipsa autoriistas antiquorum s Nam cum res probabiliores, tam h imum pudia ad imitandum alacriora reddit,imo erigit ois innium cupiditates. Et acuit indushria, cui es intesti est

posse imitido Gracchi,aut cras i cosequi facultate. Postreino hoc ipsum summu est arte tu, res uarias, et dilares in tot poematis,et orationibus liparsas,et uage disiems,

85쪽

A D H E R E N. ita diligenter eligere, ut imum Pods gemis exemplari rem singulos urtis locos subiicere posis. Hoc si induis pria solum fieri poset, tamen essemus laudandi, cim tamum laborem non fugii cinus, nunc uero sine summo artis scio non potestFeri. Quis est enim, uicim non si me tene t artem, posit ea quae iubeat ars, de tanta , et defusa scriptura notare,' separames caeteri, cum legunt

orationes bonas,aut pocinat probant oratores, mporatas, neq; intelligunt, quare commoti probent, quod scire non possunt,ubisit, nec qui fit,nec quomodo Fictim fit id quod eos maxime delectet. At is qui et haec omnia inaetelligit, et idonea maxime eligit, et omnia in artem xime j ibenda, redigit tu singultas rationes praecepti nis, necesse est eius rei summus artii re sit. Hoc igiturimini maximum artificium est, in arte sua pose et aeterinis exemplis uti Haec illi cem dicunt,magis nos autoris, te sua commouent,quin ueritate distulationis. Illud enimueremum,ne cui fatus sit ad contrariam rationem probanadam, quod ab ea peterint ij, ut et inuentores huius aristifcrum fuerunt, et uetustate iam satis omnibu probati

sunt. Quod si illorum autoriste remota res omnes malent cum re comparare , intelligent non omnia esse conacedenda antiquitati. Primum igitur quod ab eis de mode, Ilia dicitur, uideamus ne nimium inutiliter puerilia

ter proferatur. Nam si tacere, re nihil scribere modestia est, cur quam scribunt aut loquuntur sin siliquid suum scribunt, cur quo siectus omnia scribant, imperieiuntur modestia s Qigili si quis ad Obmpia cum ueri perit cursum, v fleterit ut mittatur, impudenteis in

86쪽

Mese illos, qui currere coeperint, ipse intra carcem rem stet, et narret alijs quomodo Ladas, aut Boius cum Sioonjs cursitarint. Sic issi, se in artis curriculum descenderunt, illos qui in eo quod est artificij, clabo.rent, aiunt sacere immodeste: ipsi aliquem antiqua moratorem, aut poetam laudant, aut scripturam, sic ut instatim rhetoricae artis prodire non audeant. Non ausim dicere, sed tamen sereor, ne qua in re laudent modem uenentur, in ea ipsa re ut impudentes. Q Auenim tibi vis, aliquis inquicis artem tuam scribit, gigni inobis noualis praeceptiones, eas ipse confirmare non pomtes, ab alijs exemplasmu:uide ne acim impudenter, qui tuo nomni uelis ex eorum laboribui libare laudem. Nam si eorum uolumina prehenderint antiqui oratorcs, mpoetae, et Au quis De libris suis tulerit, nihil ictis quod

suum uelint,relinquetur. At ex la, quoniam testimonia oraresistulia fiunt, item conuenit ut te imonia ab homiaenibus probatissimis sumi. Primum omnium exempla pomnuntur hic non confirmandi, nes testificandi causa, sed demon randi. Non enim cu dicimu3 se exornationem, quae,uerbi causa,constet exsin Aliter desinentibus uerbis,h ponimus hoc exemplum illo, quod posumus, et debemus,lectimonia in collocamu ,scd cxcmplam. Hoc igitur interest inter exemplum, Cy rcyimonium. Exemplo demonstratur id quod dicimus cuiusmodi sit. Testimonio esse illud ita ut nos dicimus,coi: rmatur. Flerea oportet testimonium cum re conuenire: aliter enim

rem non potest confirmare rat id quod illi iaciunt, cum renon conuenit. Quis ita s quia pollici utar se artem ficu. is, bere,

87쪽

ss A D H E R E N. bere, et exempla pro runt ab ijs pseruns, qui artem ne scierunt. Tu qim est, qui posset id quod de artescripserit, coprobare, nisi aliquid scribat ex arte contras sciunt,

quam polliceri uidentur: nam cum scribere artem instiatuunt, uidentur dicere se excogitase quod alios docerent: cum uero fictibunt,ostendunt nobis quid alij excogitarinti

At hoc ipsis dis iles, inquiunt, eligere de multis. Quid dicitiis difficiles utrum laboriosum,an artificiosum

Silaboriosum, nonstatim praeclarum. Sunt enim multa laboriosa, quaesi sciatis, non continuo gloriemini: nisi frie etiam si uestra manu Abulas, aut orationes totas transcripsissetis, gloriosum putaretis. Sin autem Did aristificium egregium dicitis, uidete ne insueti rerum malois rura uideamini,si uos parua res , luti magna delestit. Nam isto modo digere rudes quidem nemo potest, fitas ne summo arescio multi. Quisquis enim audierit de arae te paulo plus, in elocutione praesertim, omnia uidere poriterit quae ex arte dicenturficere nemo poterit,nisi erudiatus. IV ut si de tragoedijs Eniiij uelis sententias eligere, i aut de Pacuvianis periodos, sed quia plane rudis id sic re nemo poteriticum,ceris,le literatisimum putes, inereptus sis:propterea quod id scite sciat quiuis mediocria

ter literatus. Item si cum ex orationibus, aut poematis bri elegeris exempla, quae certis signis artifcrum nomsunt, quia rudis id nemo scere posit, artificios tae te scisse putes, erras: propterea quod illos no uidemus te nonnihil eius scire, alijssignis te scire multa intelligimus

88쪽

L I B E R IIII si Qui enim sciribit artificiose, ab alijs commode so is diu

citie intelligere poterit: ut cliviscite,non continuo ipse commode scribet Et si eii maxime artificiossint,alio teporere utantur ea sicultate, no tum,cum purare ilis et gignea proferre dcbet. Pothremo in uim artificis consum si ut ipsi ab alijs potius eligendi,quam aliorum boni electois res existimetur. contra ea quae ab ijs dicuntur,qui diculi alienius se exemplis uti oportere, satis est dissit Nunc quae separatim dici possent,consideremus. Dicitim ergo eos omnes, ideo quod alienis ulantur, peccare,iam etiam magiis delinquere,qu)d a multis exempla sumant. Et de eo, quod pollea dixin ,ante uia

deamaes. Si concedere aliena oportere assumere exempla, uincerem unias oportere. Primum quod contra hoc nulla stiret eorum ratio. Liceret enim eligerent, et probarent

quemlibet, qui sibi in omnes res suppediraret exempla,

uel poeta uel oratorem,cum alitoritate niterentur. Det

inde interest magni cius qui discedere uult, utrum unum omni an omnia nemrnem, sed aliud alium putet cosequi

posse si enim putabit pol e omnia penes unum si flere, ipse quos ad omnium nitetur scutate: si id des crurit,

in paucisse exercebit. Ipsis enim contentu3 erit,nec mi rura,cu ipse praeceptor artii omnia penes unum reperire non potumn Ailatis igitur mephi a Catone a Gracchis,

a Laelio, a Scipione, Galba, Porcina, craso, Antonio, caeteri b: item sumptis alijs a poetis,et historiarum feriaptoribus, necese erit eum qui discet, ab omnibus pulare

omnia, ab uno pauca uix potuisse fumi. maresi unius alicuius esse similem satis habebit, omnia quae oes habueri L. I rint,so

89쪽

rin tum habere se posse docti. Ergo inutile est ei, si

discere uult, non putare unum pose omnia. Igitur nemo

in hanc incideret opiniones ab uno exempla sumpsiset, N unc hocsigni est ipsos ut i scriptores no putassee unum

potuisse in omnibus elocutionii partibus enitere, quonianes sua protulerunt,nes unitu alicuius,aut denti duoaerum: sed ab omnibus oratoribus, et poetis exempla sumpserunt.Deinde, si quis uelit artem demota re nihil prindese ad discendum,non male utatur hoc adiumento,qu)d unus omne, artis parteis consequi nemo potuerit. Quod igitur iuuat horum rationem, qui omnino intreprobent artem,id no ridiculum est, ipsum scriptorem amatis suo iudicio comprobare s Ergo ab uno sumenda fulsedocuimus exempla, si semper aliunde sumerentur. Nunc omnino aliunde sic intelligemus sumenda non fuisse Priamum omnium quod ab artis scriptore allertur exemplire, de eius artificio debet ese,non ut si quis purpuram, aut aliud quippiam uendens,dicatis ea mesed huius exemplum a liunde rogabo, tibi quod otandam. Si merces ipsi qui uenditant,aliunde excplura quaeritent aliud me rescis, aceruos se dicant tritici habere, sed eorum exemptim pugno non habeant,quod ostendant. Si Triptoleae inus, hominibus semen largiretur, ipse-alijs honuisnibus id mutuaretur: misi Prometheus, cum mortalibus ignem diuidere uellet, ipse a uicinis cum testi ambulans

carbunculos corrogaret,non ridiculi uideretur Isti mari

gictri omnium dicendi praeceptores,non uidentur sibi risdicule sacere, cum id quod alijs pollicentur, ab alijs quaeaerunt. Si qui se Fontes maximos penitus absconditos apo

90쪽

L1BER IIII. ruisse dicat, et haec sitiens quam inaxime loquatur, neci habeat,quositim sedet,non irrideaturi Icti cum no modo dominos se finitam, sed pimos jntes esse dicant, et Oamnium rigare debeant ingenia, non putant fre ridicus, si cum id polliceantur aris, arescant ipsisiccitate chares a Di possituas ficere non icto modo didicit,ut LUM

pus caput ostraderet Mironis, brachia Praxitelis, petius Pol clati: sed omnia coram magi im facientem uideabat,cxterorum ver urisua sponte, cosiderare poterat. Isti credunt eos qui haec uelint discere,alia ratione doceri posse commodius. Praeterea, nec possunt quidem e qua sumuntur ab a s exempla, cpe acc)modata ad artentiqvam propria, propterea quod in dicendo leuiter unusquisis locus plerans tangstur,ne an appareat an praecis piendo expresse cons ripta ponere oportet exempla, ut in artis furtu conuenire posset, et pes in dicendo,ne

posit ars emium, et ab omnibus uiarii, Multare oras rid occultatur. Ergo etiam ut magiis ars cognoscatur, suis exemplis melius est uti Poctremo haec quoque res nos duxit ad hanc rationem,qu)d nomina rem Graeca quae conauretimus, ea remota sunt a consuetudine. enim res apud nostros non reant, earum rerum non lina non pol

rant esse usitata. Ergo haec asteriora primo uideantur necesse est,ias ire re non no ra Assicultare. Reliquum scripturae consumetur in exemplis,haec essenasi posuisse. ,Factum effiet, ut quod commodius esset in hoc libro, id nostrum non eset: quod asterius, et inustatum, id

proprie nobi s attribuctetur. Ergo hanc quoque incomano intem fati m. His de causes cum relis inuentionenis a Graeco