장음표시 사용
191쪽
conservationem. Distinguit postea etiam inter petitum re cvάγι - . rem , inter quae nullam aliam agnoscit differentiam, nisi quod ensi-dιtas ad hamines plerumque referatur, quatenus sui appetitus sunt consit,
σ propte=ea sic definiri posse putat, quod cupiditas sit anetituo cum ejus conscientia. Credo tamen illum existimare istum appetitum esse actum quendam mentis, quod nisi faciat , vcce illa appetitus aliter utitur, ac usus ejus fert, qui talis est, ut cognitionem aliquam in se includat complectatur. Sic igitur appetitus, qua talis, a cupiditate nullatenus distingui potest. Commodior erit distinctio, si dicamus, appetitum esse voluntatem, qua fertur versus sensibilia objecta, & cupiditatem este voluntatem , quatenus excitatur ad ista objecta sensibilia per motum spirituum, per quem etiam ista voluntas conservatur. Concludit Auctor hoc Scholium : Constat itaque ex his omnibus, nihil nos conari, vel appetere, neque cupere, quia id bonum esse jussicamus; sed contra, nos propterea aliquid bonum essejudicare , q&ia id conamur, volumus, anetimus atque cupimus. Id hoc modo existimo ipsum colligere velle : Voluntas nostra nihil aliud est, quam iste conatus perseverandi in suo esse, hic conatus est ipsa hominis essentia , quae primum est omnium, quae sunt in homine : Ergo praecedit omnia, quae sunt in homine, adeoque etiam judicium de hono . Haec speetant Cartesium, qui ex consideratione boni vel mali diversi modi deducit naturam dc ordinem affectuum humanorum. Sed nos jam ostendimus, istum conatum esse speciem tantum voluntatis, quae necessario supponit aliquam cognitionem, & perceptionem boni, in qua Spinoeta comprehendi putat iudicium , quod, abi dea non vult distinguere; judicium ergo, quod aliquid sit bonum praecedit voluntatem stricte sic dictam. Et sane non possumus
non pro communi notione habere hoc axioma : Ignoti nulla es cupido, cum id natura mentis planc doceat.
Idea, quae corporis noseri exissentiam secludit, in nostra mente dari nequit, sed eidem es contraria.
INtelligo hanc Propositionem de statu nostrae mentis, quem obtinet in hac vita, disic ut veram admitto. Quamdiu enim hic su
192쪽
mus manet conjunctio inter mentem dc corpus, ac propter ea corpus nostrum mentem semper assicit, sicquc ideam continuo habet de . ejus existentia. Sed SpinoZa, ut ex Demonstratione apparet ulterius hoc trahit, quam oportebat, atque ita videtur intelligere., ut mens nostra semper debeat habere ideam, quae nostri corporis existentiam includit, adeoque si aliquando non habeat, nostra quoque mens cessare sit dicenda. Quod patet ex Prop. LI.& I3. II. quibus traditur, quid objectum idea humanam mentem constituentis sit corpin nostrum s nihil aliud. At hoc sensu non tantum falsissima est haec Propositio, sed & impia dc absurda, quae mentem plane interire sancit, ubi destructum fuit corpus, quod cum ea est conjunctum. Demonstratio quoque, cadit, niXa praeter Prop. II.& I3. II. etiam Coroll. Prop. 9. II. quae omnia sunt salis.
quicquid corporis no i agendi potentiam auget, vel minuit, , at y vel coercet, ejusdem rei idea mentis no a cogitandi po-rentiam auget, vel minuis, ju at vel coercet. FAlsa est&absurda admodum haec Fropositio, eX qua sequitur
id eam sanitatis mentis nostrae cogitandi potentiam augere & Conintra, Cum tamen experientia saepe testatur homines robustos, sanos& validos non adeo esse ingeniosos, sed e contrario imbecilla valetudine affectos eos multum antecellere. Sed homo ille verbis pla- ne abutitur contra usum eorum receptum, prout apparet ex eorum explicatione, quam legere licet in fine hujus Partis in explicatione definitionis suae Affectuum. Sic ille: Cum V tursupra dixerim, me sis cogitandi potentiam augeri vel minui, nihil aliud intesiuere nolui, quam quod mens ideam sevi corporis, vel alicujus 6- partu formaVerit, qua plus
minu e realitatis exprimit, quam desuo corpore a maUerat. Nam idearum Hastantia oe actualis cogitandi Potentia ex objecti praestantia Uimatur.
Iuxta haec igitur sensus istius propositionis fuerit: Quicquid nostri
corporis agendi potentiam auget, vel minuit, juvat vel coercet, ejusdem rei idea plus minusve realitatis de suo corpore vel ejus parte exprimit ; quo sensu absurdum non fuerit, si dicamus, ideam sanitatis augere mentis potentiam cogitandi, quia plus realitatis in si
193쪽
nitate quam in morbo concipimus; quod tamen ipsum juxta Spinoetae principia verum non fuerit. Sed in hoc supponitur, de nulla alia
recogitare mentem , quam de corpore, quod in superioribus salsitatis fuit convnum.' Lex vero omnis methodi Geometricae sic violatur , quae semper procedit a clarioribus ad magis obscura, & semper praemittit ea, e X quibus posteriora queunt intelligi, contra quam fit ab hoc auctore, qui explicationem rei, a qua sequentia dependent , differt in locum plane postremum. His sic praemissis accingit se ad explicationem affectuum humanorum, in qua plancalio modo & ordine procedit , quam Cartesius quoniam alia fundamenta conatus est sibi praestruere. Id facit hoc Scholio. Vid tu itaque, inquit, mentem magmu posse pati mutationes, rejam ad majorem , Iam autem ad minorem perfectionem transire, quod non nego , quamvis id non admittam eo, quo ille vult, modo qua quidempsisnes nobu explicant sectis Lantia re Tristitiae. Per Laetitiam iraque insequentibus intel-' Mam passionem , qua mens ad majorem 2erfectionem transit. Per Tristitiam autem passionem, qua ipsa ad minorem transit perfectionem.
Atque hic verum quidem est, ubi majorem sentimus in nostra mente persectionem, nos non posse non Laetitia assici, & contra, sed tamen propterea Laetitia non consistit in illo transitu ad majorem persectionem, & nequaquam haec Laetitia concipi dein tanquam omnium Passionum prima, cum illa major persectio possit prius spectari simpliciter tanquam bona, atque ita possit amari, quamvis nondum sit praesens, atque tum demum oriatur Laetitia, quando ut pra sentem percipimus. Similiter odium impersectionis prius debet considerari ac Tristitia quae imperfectionem praesentem spectat, sicut ex Cartesii libello de Passionibus patere potest. Si quis attenta mente ad naturam ipsius Rei animum reflexerit, videbit, eam docere quod in se reperiat Conatum perseverandi in suo esse, quae autem percipit sacere posse ad istam perseverantiam in suo esse, ut bona percipit& judicat, in quibus porro, illam bonitatem spectat vel simpliciter,
unde Amor, vel Cum relatione ad tempus, vel suturum, unde cupiditas, vel ad tempus praesens, unde Laetitia. Quid potest quaeso in a. gis conveniens rei naturae excogitari, quam ut res quaelibet vel spectentur ut facientes ad nostri conservationem, vel ut nihil ad eam attinentes λ Si posterius in iis observetur, nisi obiecta ista sint noua dc insolita, solent negligi, neque ullus circa ea locum habet asscctus,
194쪽
si vero spectentur ut bona, quid exactius conveniet cum ordine naturae, quam istiusmodi consideratio λ Pergit Spino Za : Poννο Uectam Laiuiae ad mentem cae corpuι simul relatum, raritationem vel hiώνιιatem voco; Tristitia autem dolorem vel Melanchonam. Sest notandum, T rillationem dolorem ad hominem referrι, quando una θω pars pra νeli quis est afficta ; Hilaritatem autem O Melanchosiam, quando omnes pariter
sunι uecta. De quibus facile conveniret nobiscum, si aeque de reli quis consensus esset,quamvis Cartesius per Hilaritatem aliud quid in telligat, de quo agemus ad Prop. I9. Schol. II. De cupiditate vidimus ad Schol. Prop. 9. an autem eri his tribus omnes reliqui asse.ctus possint dici componi, prout hic indieat, videbimus cum ipso in sequentibus. Aliud adhuc in isto Scholio molitur explicationem nempe Prop. I o. hujus partis, ut intelligatur, qua ratione idea idea sit contruria. Sed demon stratio sive explicatio istius rei, iterum nititur pro more huic homini consueto falsis fundamentis. In Scholio Propos. II. II. supponit,
ideam , quae mentis humana esse hilam consιtuit, corporis humani existentiam involvere, quod falsum. Falsum etiam est, quod praesens nostram stexistentia ab hocssio pendeat, quὸd mens actualem corporis existeniariam innotrit m citur etenim Prop. I 8.II.quae itidem falsa est .Ex his se qui dicit mentis praesentem existentiam ejusque imaginanis potentiam solisti, simulatque menspraesentem corporis existen tam a mare desinit, quod fateor eodem modo sequi, quo uno absurdo dato plura ejusmodi se-gui necesse est; qua ratione animae immortalitas plane tollitur, imo animam desinere dicendum desinente corpore humano. Habet quσ-que demonstratio pro fundamento Prop. 6. II. cX qua constare dicit,
causam, cur mens corporis existentiam a mat, non esse, quia corpus existere
incepit ; quae falsitatis est convicta, unde hoc iterum fragile est funda mentum ad ostendendum, qua ratione idea ideae sit contraria, quod ita videtur intelligere, ut mens nostra in morte plane novam accipiat essentiam, cum nunc ejus essentia in idea corporis humani fuerit constituta, quae idea pollea per aliam destruitur. Sic mirae metamorphoses ab illo homine introducuntur.
195쪽
I sens quantum potest, ea imaginari conatur, qua corporis agendi potentiam augent, vel juvam. Haec Propositio procul dubio supponit, mentis essentiam totam
in idea corporis humani consistere, uti antea prosestus suit, adeo ut sic nulla detur in ea idea pure spiritualis. Posi et alias sanum recipere sensum, hunc nimirum, quod mens studens se ipsam conservare in hoc statu, in quo est, occuPata sit in iis cogitandis, quae corporis humani potentiam augent. Cum autem in demonstratione Prop. 6o. IV. conjungatur cum Prop. 7. III. tanquam . O , Cerintum est, sensu illo falso a Spinora sumi. Quicquid de ea sit, demonstratio qua nititur infirma est iterum, ob Prop. 7. II. dc Ia. III. quae salsae sunt.
cum mens ea imaginatur , quae corporis agendi potentiam minuunt vel coercent, conatur, quantum potest, rerum recordari, qua horum existentiam secludunt. GEneralia valde sunt ista dc nimis abstracta, quae hic dc alibi dicit
demente humana, cujus tamen natura melius ex inspectione sui ipsius adeoque conscientia potest cognosci, quam ex ejusmodi generalibus dc abstractis. Dicamus potius reducendo haec generalia ad quid particulare; Clim mens imaginatur adversam valetudinem conatur sibi in memoriam revocare remedia, quae adversam valetudinem secludunt,si quaedam olim novit, vel conatur ea inquirere. Sic concedemus i stud libenter, neque tamen multum quoque restagabimur Propositioni ipsi, prout hic cst proposita. Demonstratio non aliena esse videtur a veritate : Auamdiu mens . quicquam tale imaginatur, tamdiu mentis σ corporis eotentia minuitur , vel coercetur ut in praeced. Prop. demonstravimus) π nuidominus id mmdiu imaginabitur, donec mens aliud imaginetur, quod hujus praesentem exsentiamsecludat per Prop. II. p. II.) hoc es, ut modo ostendimus )
196쪽
mentis N eorporis potentia tam tu m/nuitur, Pel coercetur, donee mens aliud imaginetur , quod . sentiam steriuaei, quodque adeo mens per Propos. 9. hujus 'tum potesti imaginari vel recordari cona.
Corollarium etiam concedo, quod mens ea imaginari aversIur, quaissim re corporis potentiam minuunt vel coercent. Scholium dicit, ex his clare nos intelligere, qui amor, quidque odium sit. Nempe amor nihil aliud est, quam Latula concomιmnIe idea causa exierni, s odium niΚl aliud, quam Treuia concomitante idea causa
externa. Mira haec definitio amoris, amor est Laetitia, similis iis, quibus alibi uti solet: Deus est extensus & cogitans, mens est idea corporis humani ; huc enim redire debet juxta sua principia. Quo modo vero amor erit Laetitia, Cum possit esse amor sine ulla Laetitia: amare enim possumus etiam illa bona quibus caremus, quibus non fruimur, quae non possidemus et annon enim pauper potest amare divitias, quibus caret, aeger sanitatem, qua est destitutus λ & sic de aliis. Similiter de odio est censendum : An non enim odio quis habere potest morbum, paupertatem a quibus tamen sit liber &de quibus non habeat causiam tristandi Z Sic judicandum censui ex hoe Scholio 3 Sed in Scholio ad Prop. 3 o. III. docet , se Amorem pro genere agnoscere , quo posito posterius hoc argumenis
tum fateor collabi. Quam vero obscurum est illud, concomitante ideaea se externa l An hoc vult, Amorem esse laetitiam si concomitetuν illum idea causa externae' Ergo amor non erit laetitia, si non concomitetur eum idea causae externae : quando ergo aliquis seipsum amat, cum non concomitetur id ea Causae externae, non habebit laetitiam, imo non habebit amorem: Sic amor erit non amor, vel potius, non dabitur amor sui ipsius, quod nescio an dicere voluisset vir ille. Sciscit tamen ille p. Is r. ad Desinit. et q. esse assectuι laetitiae σ iri itidquos idea rei interna comitatur, ιanquam cavo. Quis haec conciliet IAlterum, quod in Scholio habet, non rejicimus : Videmus deinde, quod illi, qui amat, necessario conatur rem, quan amat, praesentem habere π eonferpare; σ coηtra, qui odit, rem, quam ossio habet, amovere oe destruere conatu .
197쪽
PROPOSITIO XIV. Si mens duobus affectibus ut aspera hemeUuis, ubi postea eorum
alterutro illicietur, a cietur etiam altero. FAcile admittimus hanc Propositionem una cum ejus demonstra
tione, quae nititur Prop. I 8. II.&Corol. 2. Prop. I 6. II. quas uducras agnovimus.
PROPOSITIO. XV. Res quaecumque potest esse per accidens causa lanitiae, tristitae
vel cupiditatis. OB scura admodpm est haec Propositio , 1c exemplo declaran-'dum fuisset, quomodo hoc intelligat. Quod si attendamus ad
demonstrationem Prop. 3 6. III. videbimus hunc ellus sensum: aute- quid ismo simul cum re, qua 'sim dele ctavit, vidit, id omne erit, per accidens laetitia causa, quod falsum esse facile exemplis ostendi potest. Quid si enim cum re,quae ipsum delectavit,conjunmim vidit aliquid, quod non delectat, an ergo hoc ipsum poterit esse laetitiae causa pDelectet hominem pulchra mulier facie, quae claudicet 8 An ergo dicetur claudicationem esse laetitiae causam Z quis hoc dixerit Z Demonstratio etiam rem non claram reddit, multo minus probat. Ponit, mentem duobis assed diu simul assci, uno, qui ejus potentiam neque auget ne que minuit, altero qui eandem pel auget Pel minuit, opa od supponamus cum
ipso; dicit postea, expracedenti Propositionestatere, quodubimcur postea illo ἀμάνe a causa, qua sper hypothesin ) per se estu cogitandι potentiam nec auget, nec minuit, asscie ur , statim S hoc altero a cietur. At hoc non patet ex praecedenti Propositione, quod vera causa aflictus sit ille, qui iumanae mentis cogitandi potentiam ncc auget nec minuit. Et intelligi nequit, quae sit illa vera causia dc cujus effectus sit Causa; de asseetu sermo hic tantum est, nec quis sit ille aflectus dicitur: Eritne ergo ver* causa alseritur, sed nescio cujus, ipse affectus, nescio quis 3 Et supponitur , affectum csse affectionem corporis, qua ejus potentia agendi augetur vel minuitur ex Dcfin. quam rejecimus; simul quoqtie supponi debet, quod id, 'uod corporis agendi potentiam auget et minuit, etiam mentis cogitandi
198쪽
- aget . EX ΑΜΕ N. . . potentiam augeat vel minuat ex Propos II. quam salsitatis convi simus. Tandem supponit quoque, quod id, . quod cogitandi potentiam auget vel minuit 3 sit lanititia vel tristia ex Scholio Prop. II. hujus, ad quod definitiones illas SpinoZae, quibus laetitiam vel tristitiam definit, rejecimus. Corollarium derivat ex illa Propositione : Ex eo selo, quod eis
aliquam asse tu talitiae; vestristitiae, cujuου ipsa non est causa emiens, eontemptati sumus, eandem amare vel odio babere possumu, qu6d non est clarius praecedenti Propositione. Videamus, an ex Demonstra-vione aliquid lucis queamus haurire. Nempe ex Prop. I . hujus colligit, ex hocsolo quod rem aliquam amemin Pel Mio habea-us flerius mensistam rem postea imaginando assectu laetitiae vel trifitia in iis is, 'quod concedamus. At falsum est, quod ex Schol. Prop. II. hujus colligit, per laetitiam re tristitiam mentis re coryoris Potentiam augeri vel minui, non enim definitionem illam laetitiae & tristitiaelibi positam admittimus. Nititur quoque haec demonstratio Prop. 32. hujus dc Sch. Prop. I 3. ubi tum perversas definitiones amoris & odii vidimus. Scholium. Hinc intelligimuου , qui fieri potes, ut quadam ameismus vel odio habeamin avique ulla causa nobis cognita, sed tantum ex m-paibia cui iuni) re antipathia. Quibus verbis hoc ipsum velle puto, quod quando aliqua res potentiam agendi mentis & corporis auget vel minuit, simul illam amemus vel odio habeamus: Quod quidem rejicere nolo, quamvis putem ejus rei adhuc alias dari posserationes, etiam praeter illam, quam subjungit : Atque hue referenda etiam ea objecta, quae nos iatis id vel tristitia a ciunt ex eo solo, quod aliquid simile habent objectis, quae nos iisdem affectibus Ucere selent, ut insequenti Prop. osendam. '
Ex eo suo, quod rem aliquam aliquid habere imaginamur smile obesto, quod mentem laetitia vel tristitia affere flet quammis id, in quo res obbecio essimilis, non sit horum assectuum efficiens causa ; eam Iamen amabimm vel odio habebimus. AD mittimus hanc Propositionem, in demonstratione haeremus, quatenus nititur Prop, XV. S ejusdem corollario, quae obscuritatis arguimus.
199쪽
Si rem, qua nos tristitia af Here Iolet, aliquid habere imaginamur ile alteri, qua nos aeque magno lautiae assecta Ioles a cere, eandem odio habebimtas, S simul amabimus. O cura haec iterum est Propositio, & ea quae mentem humanam
attinet,longe melius cognoscuntur per particularem eX Nicationem & interiorem mentis conscientiam, quam per ejusmodi generales demonstrationes. Nititur autem illa demonstratio inter alia Schol.
Prop. 1 3. in quo vitiosa illa definitio amoris& odii reperitur, quam
reproba imus. Scholium. Hae mentis constitutio, quae scilicet ex duobus contrariis affectibus oritur, animi vocatur fluctuatio, quae proinde age-cttim respicis, ut dubιtatis imaginationem c vid. Schol. Propos. - .
p. II.) nec animi fluctuatio re dubitatio inter se disserunt, nis secundum majus es minus. Ubi an satis memor suerit eorum , quae habuit in Schol. Prop. q. valdc dubito. Fluctuationem enim ibi retulit ad imaginationem ; at dubitatio potest versari circa illas res, in quibus nulla plane imaginatio habet locum, ut, si quis dubitet de Deo, demente, de cogitationibus, de virtutibus. Sed hic homo id, quod
tanta cura& tam egregie distinxerat, Cartesius, mentem nempe diea quae sunt mentis, a corpore & iis quae ad corpus attinent, iterum omni molimine confundit. Caeterum quod fluctuatio animi sit affectus & qualis ille sit, accurato potest cognosci ex Cartesii art. Iro. De Prisionibus, quae si iluis cum Med. I. ejusdem de Prima Philo sophia conferat, facile videbit, quaenam inter dubitationem & ani
mi fluctuationem intercedat distinctio. Porro notari vult, se in Proia sitione praecedenti bas animi ctuationes ex causis deduxisse, quae per se unius σ per accidens alterius assectus βοι causis , quod ideo ste fecisse dicit, quia 'facilius ex praecedentibu aeeduci poterant ; at non qxod neger, antiam, fluctuationes plerumque oriri ab objecto, quod utriusiqne Uectu μ ν ficiens eos. In qu nihil reprehendimus praeter obscuritatem Propositionis praecedentis, cujus verba hoc ipsum non videntur docere; nec etiam repugnamus probationi, quam his adjungit, quae tota ex eo dependet, quod corpus humanum sit ex multis iisque diversi ,
individuis compositum, & quod una eademque res multis diversis modis possit assici. ' PRO
200쪽
Homo ex imagine rei praeterita aut futura eodem Lalitia o Tristitiadfecta assicitur, ac ex imagine n ip sentis.
HAEc Propositio facile conceditur, neque opus erat tanto mollis mine ad ejus veritatem probandam, quanto usus est Spinoga. Explicatione potius & melius res illa erat declaranda. Scilicet quando imago rei praeteritae aut futurae ita exhibetur, uti exhibetur imago rei praesentis, potest mentem eodem modo assicere, ac si praesens esset objectum, uti in dormientibus ec mente motis contingere solet. Alias ad Laetitiae affectum excitandum, requiritur, ut res, de qua laetamur, spectetur ut praesens, uti ex antea a me dictis potest constare. Scholium I. habet quaedam de praeterito dc suturo, quibus docet,
quomodo illud a se hic accipiatur. Rem eatenuspraeterisam aut futurium hic voco, qu.rtenau , ab eadem affecti fuimus, aut a ciemur. Exy. quat νω ipsam vidimus, aut videbimul, nos refecit, aut reficiet, nos lassauelarie oec.
Scholium II. habet quasdam affectuum definitiones. Spes ipsi nihil
aliud es, quam in constans Laetitia, orta ex imagi ne reι futura Delpraeterita det in epentu dabimmin. At manifestum est, in spe quoque esse desiderium rei, adeoque hunc affectum esse compositum ex Laeutia &desiderio quae inter se invicem miscentur, uti bene observavit Carrilesius de Passionibus art. I sis. Desideramus utique rem, quam speramus, non ergo potest desiderium a spe separari. Similis desectus ab ipso commissus est in definitione metus, Mem dicit, esse inconsanistem Tristi iam ex rei dubiae imagine etiam ortam, cum dc hic cupiditas sit ve desiderium necessarid sit commixtum ; nec enim ullus metus est non consequendi vel amittendi rem, cujus nullo desiderio tenemur. Quod ex ste flat securisau σ ex metu Hsseratio , si horum asciuum dubιtatio toliatur, recte observat. Gaudium distinguit a Laetitia, dicens : Gaudium esse Laetitiam ortam ex imagιne reistraterIta, de cujus eνentu dubiramus, quae mira definitio est. Nique enim intelligo, quomodo Laeti esse possimus de re praeterita, de cujus eventu dubitamus .Potest locum habere quaedam Laetitia circa mala praeterita, eo ipso nomine, quod praeterierint, quod recte observat Cart. de