장음표시 사용
221쪽
causam se dedisse credit, ille eundem contra Odio habebit. E. si se imaginetur ab altero amari quem odio habet, eundem conatur Odio non habere. At hic non est mos Demonstrationum Mathematicarum, sed debent haberi in Propositionibus quae pro fundamentis adducuntur. Nec ista consequentia adeo firma esse videtur.
Quid si enim is, qui semel odio habuit, vel hoc ipso pergat Odio habere Z Quid si, prout habet Corollarium Prop. 41. III. Odio&Amore simul conflictetur Z Quid si praevaleat Odium & sit crudelis, uti in eodem Corollario dicitur Z Non ergo certa est haec consequentia, imo contrarium hoc est plane Corollario isti, &mani seste convincitur, Spinogam sibi ipsi contradicere.
. Odium, quod Amore plane vincitur, in Amorem transit , se Amor propterea major es, q am , se odium non pracsisset.
PRior Pars hujus Propositionis evidens est ex ipsis terminis; alia teram partem quoque facile admittimus, quod hoc in casu sentiat is, qui Odio habuit, nihil esse in altero odio dignum, sed econtrario omnia, quae Amorem mereantur, & quod latito magis de eo persuadeatur, quod expertus fuerit, illum amasse etiam tunc, quando ipse odio habebat. Sic carere possumus Demonstratione Spinoeta, quae propterea redditur vitiosa, quia in suppetias sumi definitionem Amoris ex Schol. Prop. 13. III. quam nos rejeci
Scholio vero libenter subseribimus, quod propterea quoque his
subqungi dignum aestimamus. AEuamvis res ita ste habeat, nemo tamen conabuών rem aliquam odio habere, Pel Tristitia inci, ut maiori hae Lat tia fruatar , horor, nemosse damnum recuperandi, damnum sibi inferri cupiet, nec aegrotare desiderabιι ste convalescendi. Nam an qui que fluum se consterrare , Tristitiam, quantumpotest, amoPeresemper conabitur. auodsi contra concipi posset hominem pse cupere aliquem odio habere, ut eam postea majori amore prosequatur, tum eundem odio habere semper desiderabit. Nam quo Odium majus fuerit, eo Amor erit major, atque adeo desiderabit semper, ut odium magis magisque aueatur , c cadem de causa hamo magis ae mcis agyotara conabitur , ut majori Laetitia ex restauranda
222쪽
litudine postea fruatur; atque adeo semper agrotare eonabitur, έper Prop. hujus) est absurdum.
PROPOSIΤIO XLV. . Si quis aliquem sibi fimum odio in rem Hismilem, quam amar
assectum esse imaginatur, eum odio habebit. Haec Propositio iterum non videtur esse universaliter vera, cum possit fieri, ut laetetur, se sic hac re solum potiturum, propter Odium alterius, quod ipsum quo'ue Amorem erga illum potest excitare. Demonstratio Spinoetae nititur Prop. o. III. quae non est universaliter vera, &Scholio Prop. I 3. III quod jam supra rejecimus, unde his fragilibus sulcris fundata necestario corruere debet.
Si quis ab aliquo cujussam classis, sue nationis is sera diversae, T
lilia vel Tristitia ascius fueris , concomisante ejus idea sub nomine universili classis, vel nationis, tanquam causa; is non tantum illum, sed omnes ediu dem classis, ves nationis amabit, vel odio habebis. Hujud retrimon aiioparet ex Prop. I 6. hujus ParIis. Nos eam admittimus & ejus fundamentum Prop. is. hujus Paristis, uti supra visum.
Laetitia, quae ex eo oritur, quod scilicet rem, quam odimus, de ui. aut alio malo as i imaginamur, non oritur abrique ulla animi Tristitia.
HAnc quoque ut veram admittimus cum demonstratione ex Prop. 27. hujus, quatenus ordinario ita fieri concedimus, ut, quatenus rem nobis similem Tristitia assici imaginam ct , eatenus contristemur. Alteram demonstrationem , quam tu Scholio adjungit, tanquam magis intricatam nos suo loco relinquimus. PRO Diuiligoo by Cooste
223쪽
PROPOSIΤ. PAR Τ. III. - 227 PROPOSITIO XLVIII. Amor S Odium ex .gr. erga Petrum destruitur , s Irisilia, quam
hoc, or LaetuM, quam ille inurivit, idea alterius causejungatur, o eatenus uIerque diminuitur, quatenus imaginamur, Petrum non solum alterutius fuisse causam. HUic quoque Propositioni nolumus contradicere , modo loco
verbi involvit ponatur verbum coUequitur: sic enim putamus, ex Amore sequi Laetitiam &ex Odiosequi Tristitiam. Ita etiam corἀreditam demonstrationem admittimus. Scholium enim Prop. I 3. III. in quo Amor cum Laetitia confunditur, nullo modo concedere possumus.
Amor se odium erga rem, quam liberam esse imaginamur , jor ex pari causa uterque debet esse, quam erga necessariam. ASsentimur huic Propositioni, quia, quam rem liberam esse imaginamur, eam percipimus ut causam, quae suo merito Amorem vel odium potest sibi conciliare. Nec indigemus Spinorat demonstratione, quae iterum nititur illa confusione consueta Amoris cum Laetitia&Odii cum Tristitia, quam ad Schol. Prop. I 3. III.
In Scholio habet : Hine sequitur , homines, quia se liberos esie ex simant majore Amore, vel mo se invicem prosequi, quam asia , quod facile concedimus.
Res quacumque potes se per accidens spei aut metus eausa. scura est haec Propositio & sorte salsa quemadmossum dc obser
224쪽
Scholium melius longe se habet, quod consideremus. Res, inquit, qua per accidens oeι aut metus sunt eausa, bona aut mala omina vocantur. Ego tamen existimo, non tantum illas res, quae per accidens spei aut metus sunt Causae, posse vocari bona aut mala omina , sed etiam eas, quae sunt causae per se. Pergite Delyde, quatenuι haec eadem omιnasunt spei aut metus causa, eatenus cper Defin. spei & metus, quam vid. in Schol. 2. Prop. 18. hujus Latitia aut Tristitia sunt causa , consequentὸν per Coroll. Prop. I s. hujus eatenus eadem amamus vel odo habemiu, per Prop. 28. hujus .tanquam media ad ea, quasperamus, adhibere , vel tanquam obsacula, aut metus causas amovere conamur. In quibus admittendis nullam equidem videmus dissicultatem, quamvis non assentiamur Corollario Prop. IS. III. cum illud obscurum admodum esse observavimus .Post haec sequituri. Praeterea ex Prop. 2 3 . hujusssequitur nos natura im se consitutos,ute'quaestemmm facile,qua autem timemus di cile credamus, es ut de iis plus minusve justo sentiamin. Atque ex his orta suntsuperstitiones, quibus homines ubique conssctantur. Caeterum non puto opera esse stretium, animi Vc ostendere fluctuariones, quae exste es Metu oriuntur quandoquidem ex sola horum assectuum definitiones equitur, non dari stem sine metu, neque metum sine ster, furfusiussuo loco explicabimus σ prateraa quandoquidem quatenus aliquid steramus ,
aut metuimus, eatenus idem amamuw, vel ossio habemus ; atque adeo quic
quidis Amore σ odio diximuι, facile unusquisque stellae metui anticara poterit. In quibus nihil reperimus, quod jure improbare possimus.
Dives homines ab uno eodemque objecto dirersimode assisi possunt, S unus idemque homo ab uno eodemqui obe ro potest diversis temporibus diversimode assci.
Η Ac Propositione nihil verius, neque ea alia demonstratione indiget, quam propria uniuscujusque conscientia, in quam etiam demonstratio SpinoZae ultimo debet resolvi, uti videre licet apud ipsum.Unde tamen magnum praejudicium Creatur iis quae in anime dentibus de affectuum inter sh invicem connexione, & de consequentibus affectuum conatus est stabilire. Scholium continet quaedam consectaria , quae ex hac Propositione sequuntur. In primo id, quod in genere dictum est in Propositiones Dissiligoo by Coral
225쪽
tione, ad particulares quosdam affectus applicatur 3 fleri nenrupepo
se, ut quod hic amat alter odio habeat, s ut un- , quod antea amavιt, postea odio habeat es e. Alterum consectarium est, quia unusquisque ex
suo affectu judicat, quid bonum , quid malum . quid melius , cae quid pejussit, vide Schol. Prop. 39. hujushlauitur, homines ram judicio, quam
assectu pariare posse subi in adjecta annotat ione observat , posse hoι steri, tametsi mens humana pars iurini esseι intellectus, uir ostenderat in SchoώProp. II. II. quod falsissimum est, neque in Scholio Prop. I7. II. . ulla mentio iacta est mentis humanae tanquam partis divini intelleinctus, quod quoque contradictorium esse alibi ostendimus ec cum divina es infinita perseetione plane pugnare)π hinc sit, ut alios cum aliis
comparamin, existi affectuum differentia a nρ bis distinguantur, er ut alioson trepidos, Mos Iιmidos , alios denique, abo nomine anellimus , quod exemplis declarat; Exgr. illam ego intinepidum vocabo, quι malum contemnit, quod ego timeresoleo es sipraeterea ad hoc attendam, quod Uiaci piditas malum inferenae ei quem odis, s benefaciendi ei, quem amat, non coercetur timore mati a quo ego contineri soleo, usum audacem appellabo. Deinde ille mihi ιimidus videbitur qui malum timet, quod ego contemneres. leo , re si insiper ad hoc attendam quod Vin cupiditas coercetur timore mali,
quod me continere nequit, ipsiumstussianimem esse dicam , re sic unusquisque judicabit. Quae omnia sano sensu admittimus, modo hoc eo usque non extendatur, quo procul dubio tendit Spinoza, quasi nulla esset absoluta natura vel Fortitudinis, vel alterius alicujus virtutis, di quasi Bonum dc Malum in mera tantum relatione consi ilat; quod perniciosum admodum est dogma dc omnium scelerum sons dc origo. Est procul dubio aliquod absolute Bonum & Malum, est dincrimen turpis dc honesti omnium mentibus natura inditum, quod ex natura Dei, hominis&societatis humanae sponte fluit: Est Debitum, est Offcium aliquod omnem hominem obligans , quod si praestet, Bonum, si omittat, Malum secisse est censendus. Deiacet hominem voluntate se iungere cum Deo, cum re summe persecta, cum illis quae cum divina illa persectione conveniunt, quae ei sunt conformia, huic Decentiae si respondeat, Bonum, si ab ea deviet, Malum perpetrasse dicetur. Tertium consectarium
est : Denique ex bae hominis natura σDaecis inconsantia, ut cs, quod homosaepe ex solo assctu de rebus judicat, re quod res, quas ad Lamiam vel Tristisiam facere credit, quasque propterea sper Prop. 23. hujus) ut
226쪽
flant, promovere, Pel amovere conatur, saepe non nisi imaginariis se , oe jam raceam alia, qaain 1. ρarte Uendimus, de rerum anc enitudine, facile concipimus, hominem possesaepe in caura esse , tam ut contristetur , quam ut fatetur, sive ut ram Tristitia, quam Laetitia α' tur, concomitante idea
sui,tunquam causa; quibus faciles quoque assentimur; non tamen ita illis quae hinc educit, dum inquit: Atque adeo facile intesigimus, quid Poeni. tentia , e quid Acquiescentia infest μ; nempe Poenitentia est Tristitia, concomitante idea sui, & Acquiescentia in se ipsa est Laetitia, con- comitante idea sui, tanquam ciuia, cs hi assemu vehementibμι sunt, quia homines , se liberos esse credunt. cmd. Pro . q9. hujuν. Nec enim illa conveniunt cum iis,quae in Scholio Prop. 3 o. de poenitentia &acquiescentia habet. Ibi enim Aequiescentiam dicit. Laetitiam
concomitante idea causa externae, hic vero, concomitante idea sevi, tanquan causa , & paenitentiam ibi vocat Trastitιam concomitante idea causa exteν-na ,' cum hic dicat, concomitante idea sivi; & longe clarius & melius natura Acquiescentiae & Poenitentiae ex Cartesio intelligitur, quam ex hoc Auctore, uti ad Schol. Prop. 3 o. III. annotavimus.
Objectam, quod imul cum aliis antea vidimus, vel quod nihil habere imaginamur, nisi quod commune est pluribus non tamdiu contemplabimur ac illud, quod aliquid singulare habere imagi
ITa ordinarie fieri solere docet experientia, unde non possumus. huic propositioni refragari. Demonstratio quoque rem istam commode ct clare explicat, quam Lector videre potest apud Spi-
In Scholio occurrit primum definitio Admirationis, quam dicit , . os mentis assectioηem, Me rei singularis imaginationem se quatenus hola i mente per suur , quae ejus naturam non ita clare cX primit ac definitio Cartesii de Passionibus art. y 3. tauamprιwum nobis occurrit abquodin- solitum obvectum , cs quod novum esse furicamus, aut valde iusserens abao, quod antea noveramus vel Aponebamus esse debere, id emit, ui iliadadmiremurmeo percellamμr, quae qui conserat inter se invicem, quan
227쪽
tum haec prae illa praestet facile animadvertet. Admiratio non est imaginatio, quia possumus etiam admirari ea, quae non imaginamur, uti res spirituales & divinas, quamvis si circa res corporeas vertetur possit eisecum imaginatione conjuncta. Nec quod singulare
sit objectum, sed quod sit novum facit ut illud admiremur; quod
communi hominum confirmatur consensu, qui ea demum agnoscunt Admirationis objecta, quorum causas ignoramus; neque propterea fit Admiratio, si lota in mente res illa singularis versetur; res singularis sola in mente versari saepius solita si cognita sit nobis, & cujus
Causas novimus, eam non possumus dici Admirari. Melior est definitio Consternationis, quae sequitur; quae dicitur : Admiratio mora ab Objecto, quod ιimemis : quia mali Admiratio hominem sustensium in Blasiui contemplatione ira tenet, uι de aliis cogitare non valeat, quibus illud malum vitare posiet. Nec rejicimus Venerationis definitionem, quam considerat ut speciem Admirationis, sputa id quod admiramur sit hominis alicujusprudentia, indu ia, νel, aliud quid hujusmodi, quia eo im hominem nobis longὸ antecellire contemplamur , quod ita exprimit Cart. art. s s. Si objecta consideremus ut liberas ea ar capaces benὸ vel male alienis i. Hinc e contrario agnoscitur Horroris natura, quam non male in
eo ponit, si hominis iram, invidiam σὸ. admiramur, quamvis Carte-sius nomine Horroris intelligat speciem odii, quatenus refertur ad deformia art. 8 s. De devotione ita sentit et Si hominis, quem amamus . prudentiam, industriam s. . admiramur, Amor eo per Prop. I 2. hujus) major erit, re hunc Amore m Admirationa sive Venerationijunctum Devotionem vocamus. Ubi Prop. I a. utitur iii bono sensu, in quo illam admisimus, unde dc nolumus admodum refragari huic Devo -- tionis descriptioni, quamvis clarius ejus naturam videatur e X primere
Cartesius art. Is 2. quod Amore σ Depotioneprosequimur potius, quam simplici Veneratione eor, a quibus minis bonum exstectamin. Bene autem observat Spino Za: ad hunc modum nos concipere etiamst e, Odium, Spem, Meuritatem, σ alios Asfectus Admirationis junctos ; atque adeo plures asse-LIM deducere nosposse, quam qui receptis vocabulis indicarisolent. Unde anaret, Affectuum nomina inpenta se magis ex eorum vulgari usu, quam ex eorundem accurata cognitione. Post haec sequitur Contemtus descriptio, quam omnino approbamus: Admirationi, inquit, opponitur Contemtus, cujuι tamen causa hac plerumque es, quod cil. ex eo, quod aliquem rem aliquam admirari, amare, metuere oec. νidemus, vel ex eo, quod res ali-
228쪽
qua primo assectu apparet similis restu, quas admiramur, amamus, me-ιuιmus csc. per Prop. I s. cum ejus Coroll.&Prop. 2 . hulus J determinamur ad eandem rem admirandum, amandum, metuendum σc. Sed si ex 'sius re praesentia, vel accuratiore contemplatione, id omne de eadem negare cogamur , quod causa Admira/tonis, Amoris, Metvi csc. esse potes, tum Mens ex Usa reι prasientia magis ad ea cogitandum, quae in objecto nononi, quam quae in ira unt, determinata manet; cum tamen contra
ex objecti praesentia i praecipue colitare soleat, quod in obstecto es ; quae fatemur melius & plenius declarare Contemtus naturam, quam factum a Cartesio art. t 9. Virtus enim etiam in hoste laudanda est. Et iam reliqua, quae sequuntur , facile a nobis possunt admitti: Porro, inquit, sicut Derorio ex rei, quam amamus Admiratione, sic Irrisio ex reι, quam OAmuae, vel metuιmin Contemtu orιtur, ct Dcdgnario ex stultitia Contemtu , ficu i Veneratio ex admiratione prudentia, quamvis hic non omne dixerit de Irrisione, quod dici debuit, quodque a Cartesio est observatum art. I 8. ubi Irrisonem dicit *eciem La-Dua mixta cum odio, qua inde orιtur, qu)d deprehendatur lene aliquod malum in persona, qua eo digna putatur: Odio habetur illud malum cs gaudetur in illo requiri, qui eo dignus est. Tandem concludit: Possumus denique Amorem, Spem, Gloriam re alios Afectus junctos Contemigi concipere , atque inde atios praeterea Affectus deducere, quos erram nulla singuiari potabulo ab aliis iustingueresolemin , . quibus nemo cum ratione contradicere potest.
m Mens se ipsam suamquo agendi potentiam contemplatur, lat tur ; eo may, quo se suamque agendi potentiam di inctius imaginatur. HUic Propositioni non repugnamus , quae evidentia sua satis se
tuetur, sed demonstratio nititur Prop. 23. II.&Prop. II. III. quas ut falsas rejecimus. Corollarium est : me Latitia magis magisque fovetur, quo magis homost ab atiis laudari sinaginatur quod ordinarie sic fieri solere docet experieutia. Neque repugnamus demonstrationi. Nam quo magis se ab auis laudari imaginatur eo majori Latitia auos ab ino asser inuisa
229쪽
stin, idque concomitan e idea sui per Schol. Prop. 29. hujus) atque adeo per Pinpos 2 7. hujus se m ore Astitia, concomitante triasui scitur.
Mens ea tantum imaginari conatur, quae i us agendi potentiam ponunt. A Dmittimus & hanc B positionem una cum ejus demonstratio ne, quam hic adiungimus. Mentu conaim, sive potentia est i ai vi Mentis sentia, sper Prop. 7. hujus) mentis autem sentia, sui per se notum quod mens est, oestotest, a mat; at non id , quod non es, neqme potest; adeoque id tantum ιmaginara conatur, quod ipsiuae agendi potentiam a mat, eponit.
. Cum mens suam impotentiam imaginatur, eo ipso contri aris. HAEc quoque propositio facile conceditur 3 neque improbamus demonstrationem, quam videre potest apud Spinoetam, qui
voluerit. Corollarium est i Haec Tristitia magis foνetur, si e ab aliis vituperari imaginatur, quod eodem modo demonstratur, ac Coroll. Prop. 13. hujus. In Scholio occurrit primum definitio Humilitatis, quod sis Tristi iaeoneomitante idea nostra imbecillitatis; cui non repugnamus, quamvis manca sit & mutila, quod facit apparebit, si quis conserre voluerit ea, quae habet des Cartes art. 3 s. Dein Philautiam vel Acquiescentium inste ipso definit, quod sit Laetitia, qua ex contemplatione nobi oritur , quam definitionem fa*ile agnoscimus. Hinc colligit : O quoniam haec tortes repetitur, quoties homo suas Pirtutes ; sive fluam agendipotentiam conremplatur , binc ergo etiamst, ut unusquisque s facta narrare , sicquγ tam corporis , quam anim3 vires osentare gestiat, or ut homicnes hae de causa sibi invicem molesti sunt 3 quod etiam concedimus Hinc autem aliud adhuc conatur conficere: Ex quibus iterum sequitur, homines natura esse invidos, vid. Schol. Prop. 24. & Schol. Prop. 3 r. . hujus pye obseuorῶm aequalium imbecillitatem gaudere,oe contra propter eo rundem νι rtutem contrapari. Num quoties unusquisquesuas actiones imagina
230쪽
tur, toties Lantia i per Prop. 13. hujus asscitur oe eo majore, quo
actiones plus perfectionis exprimere, V easdem distin tim imaginatur , hoc est, sper illa , quae in Schol. 1. Prop. o. p; 2. dicta sunt quo magis easdem ab aliis distinguere, s ut res singulares contemplar potes. αι
re unus=uisque e x contemplationesui tunc maxime gaudebit, quando aliis
quid in se contemplatur, quod de reisquis negat. Cu jus sequelae fundamenta si rite examinemus, videbimus eX Schol. Prop. 32.plerumque solere fieri, ut homines, quibuι bene est, invideant e non potest ergo hinc formari universalis conclusio, hominin natura si invidos. Quod enim natura est in hominibus, istsemper in iis est, non plerumque tantum. Neque id conficitur ex dictis in Scholio I. Prop. 4o . II. Fatemur , unumquemque ex contemplatione sui tunc maxim gaudere, quando aliquid in se contemplatur, quod de reliquis negat; sed inde non sequitur, eum contristari propter aequalium virtutem. Potest enim Tristitia procedere ex contemplatione suae imbecillitatis tantum ,
ut etiam lictetur, alios habere, quod sibi deesse videtur, quia sic habeat exemplis, quod imitari possit. Aliud adhuc est, quod
inferre conatur : Sed si id, quod de se assemvi, ad universalem hominis, vel animalis ideam refert, non tantopere gaudebit; re contra contristabiris, si uas, ad aliorum actiones comparatas , imbecilliores esse imaginetur, quam quidem Trisitiam sper Prop. 28. hujus P amovere conabitur, id-quesuorum aqualium actiones perperam interpretando, vel Das, quantum potes, adornando. Anaret igitur, homines natura prochves esse ad Odium, o Invidiam , ad quam accedit i a educatio. Nam parentes solo honoris σInvidia simula hberos ad virtutem concitare solent. Verum enim vero hoc non docet natura,ut aqualium actiones perperam inserpretetur,velsu, prater verum adornet , sed hoc ortum habet cx naturae deviatione &depravatione. Non ergo sequitur , homines natura proclives esse ad
Odium cT' Invidiam, si per naturam intelligas principia naturalia &positiva, quae homini a Deo sunt collatis, quamvis hoc eo sensu pos.smus admittere, quatenus per naturam intelligitur status omnium hominum, qualis est post lapsum, quo fit, ut omnes, quotquot su- nus, concipiamur & nascamur in peccatis, quae Natura corrupta solet appellari, quo sensu SpinoZam haec non accepisse, qui naturae cor ruptionem per lapsum Adami plane negavit, omnino est mani stam. Multum ad hoc malum promovendum & augendum facere pravam parentum educationem non diffitemur ; sed hoc ipsum non