장음표시 사용
201쪽
Pasr art. aio. quando Hilaritatem considerat ranquam Jeciem Laetitia, qua id habetspeciale, quod om dulcedo augetur recordarione malorum praeteratorum, LF quιbus hominesse ira subleratossentiunt, ac si grave aliquod onus quod diu b ulassent, ex uis humeris remotum sentirent ' Postumus etiam laetari de re aliqua bona, qua praeterspem evenit, uti postea loquitur infule Libr. III. Defin. i 6. sed non potest concipi res praeterita, de cujus eventu dubitamus. Et si sit praeterita, quomodo ergo venit considerandus eventus 3 Eventus enim spectat res futuras. Si eventus rei futurae sit certus potest nos assicere Laetitia , quia illa animi constitutio, qua Certus est, rem eventuram, eam rem tan
quam praesentem Considerare potest, quod locum habere nequit, ubi est dubius eventus. Forte tamen nihil aliud his verbis voluit significare, quam posse factas esse quasdam actiones, dc nos nosse, quod illae sint factae v. gr. legationem de pace impetranda factam ad Regem, passe nos ignorare eventum illius legationis & tamen laetari vel hoc nomine , quod ista legatio sucrit facta, quo sensu libenter admittimus. Tandem Conscientia mosum dicit esse Tristitiam opposivam gaudio. Certum autem est, Conscientiae morsum oriri ex dubitatione sive scrupulo, qui injicitur, num id quod fit, vel factum est Bonum sit necne 3 Non ergo potest in gaudio locum habere dubitatio, cum haec sit causa morsus Conscientiae et Ergo contrarius afla..ct us non potest habere eandem causam.
id, quod amat, destrui imaginatur, eontristabisur, si aurem conservari, Diabitur. ΡRopositio ista facile concedi potest, sere pro axiomate per se
noto potest haberi. Demonstratio vero, quam adhibet rem potius intricat Sc dissicilem reddit, nitens quoque falsis fundamentis, cujusmodi sunt Prop. tr. III. dc Schol. Prop. II. III.
202쪽
Rui id, quia odio habet, destrui imaginatur, Diabitur.
ΕΤ hanc Propositionem admittimus , quod ea ex natura odii, &ex iis, quae claro saxis docuit Cartesius, plane sequatur. Demonis strationes vero Auctoris, quod&bic fit, rem potius intricare quam probare solent, quamvis alias dc ipsam, modo recte intelligatur, admittimus.
. ut id , quod amat, Laetitii vel ni ita asinum imaginatur, Delisia etiam vel nisilia a cietur; uterque hic ab Ius major aut minor erit in amante, prout uterque major aut minor es in re amata tini ad naturam amoris rite attenderit sicile istam Propositionem admittet, neque indigebit demonstratione partita intricata, partim selso nixa sundamento, cujusmodi est Schol. Prop. I r. III. in quo supponitur; Laetitiam consistere in transitu ad majorem persectionem , quod ipsa experientia convincit falsitatis , potest enim quis transire ad majorem persectionem corporis dum insensibiliter valetudo restauratur, qui tamen propterea non laetabitur.
Si aliquem imaginamur Laetitia af ere rem, quam amamus, amo. re erga eum asciemur. Si contra eundem imaginamur Tristitia eandem a cere ; e contra odis etiam contra ipsum a ciemur. Haec Propositio potest admitti, si per rem, quam amamus, intelligamus hominem aut aliud quid ratione priuditum; talis enim res demum Laetitia potest assici, sed si per illam rem intelligamus quodcumque amoris nostri objectum, supponitur, illud omne habere mentem, quae Laetitia potest assici, quo nihil falsius, prout
203쪽
suo loco jam observatum fuit. Demonstratio nititur inter alia Schol. Prop. I 3. in quo consula & inepta traditur definitio amoris, quam in superioribus refutavimus. In Scholio reperitur primum definitio Commiserationis, quod sit, Distula orta ex alteriin damno, quae strictior est Definitio, cum omittat amoreris, qui illi Tristitiae est mixtus, quod satis ex Prop. a a. videtur patere. Sed ille Contra omnem rationem amorem spectat tanquam speCiem Laetitiae, dc propterea cum Tristitia noluit eum commixtum. De affectu opposito commiserationi dicit, se ignorire nomen, in quod parum est situm. Dein definitionem recitat Favoris&4n dignationis, amorem erga illum, qu3 alteri bene fecit, favorem,
contra Odium erga ιllum, qui alterι malefeeit 1ndignationem appellans, de quibus nolumus contendere. Denique notandum dicit, nos non tantum misereri rei, quam amaν--, sed etiam ejus, quam aηrea nullo a ferita
prosecuti sumin; modo eam nobis similem judicemin ut infra ostendam ;)Atque adeo ei e iam favere, qui ili ben eris re contra in eum indignari, qui simili damnum intulis; quibus nos non contradicimus.
ut id, quod odio habet nisilia assecium imaginatur, titabitur; si contra idem laesitia affectum esse imaginetur, contrisabitur. O
uterque his assectus major aut minor erit, prout ejus contrarius major aut minor es in eo, quod odio habet. NEque huic Propositioni possumus refragari, cum in natura Laristitiae, Tristitiae & odii sit landata. Nolumus etiam contradice. re demonstrationi, quamvis irem istam simplicitis longe ex natura Laetitiae, Tristitiae & odii, prout haec a Cartesio sunt demonstrata putemus intelligi posse.
Nec Scholio contrariamur, in quo observat, Rane lalisiam rixΝ -
bdam re abiaque ullo animi conflictu esse posse. Rationis, quam adducit, hic sensus este videtur, quod homo, qui Tristitia affectus est, poss1t quidem spectari ut objectum nostrae Laetitiae, quatenus est objectum nostri odii, sed tamen idem ille etiam queat considerari tanquam objectum nostrae Tristitiae, quatenus spectatur ut nobis similis, adeo ut sic Laetitia in Tri stitiam possit commutari. Aa 2 PRO-
204쪽
Si aliquem imaginamur Laetitia af ere rem, quam odio habemus, odio etiam erga eum aspriemur. Si contra eundem imaginamur Tristitia eandem rem a cere amore erga ipsum asseriemur. SPinora hanc Propositionem vult demonstrari eodem modo, ac Propositio ra. hujus demonstiata fuit; 'sed quoniam illa nixa fuit definitione amori confusia dc inepta illam merito rejecimus. Natura odii, Laetitiae &Tristitiae longe melius rem istam docebunt, quam melius ex Cartesio quam Spinoga discemus: In Scholio definit invidiam, quam dicit, nihil aliud esse, quam ipsium
Odium quarenus id consideratur hominem im dissonere, ut malo alteriis gaudeat,mcontravit ejusdem bono contristetur; sed confundit hic duos
affectus distinctos; Gaudium enim de malo alterius non Invidiae nomine, sed venire solet, adeoque haec inter te invicem sunt distincta.
Id omne de nobis deque re amata assismare conamur, quod nos, vel rem amatam Laetitia af ere imaginamur; Et conira, id omne negare, quod nos vel rem amatam Tristitia a cere imaginamur. MIra hic adhibetur phrasis, quod id conemur affirmare, quod
nos ver rem amatam Laetitia assicere imaginamur. Videtur ta- men nihil aliud per eam significare, quam quod cupiamus adesse nobis vel rei amatae id, quod nos vel rem amatam Laetitia assicere 'maginamur, eccontra, quo sensu si accipiat, possumus istam Propolitionem admittere . quae satis patet ex natura Amoris, Laetitiae, &
205쪽
Id omne de re, quam odio habemus, affirmare conamur, quod ipsum Tristita afflicere imaginamur, o Id contra negare , quod inam Latitia a ccre imaginamur. . SI illa ψhrisus affirmare de re aliqua idem sit, quod velle alicui rei, &hic sit lenis verborum : Id omne rei, quam odio habemus volumuι evenire,quod ipsum Tristitia assc re imaginamur U..haec Proposit io ex natura odii, Tristitiae & Cupiditatis facile intelligetur, ut de demonstratione alia nos esse solicitos non Oporteat. In Scholio quae habet de natura Superbiae libenter admittimus, quam non male dicit speciem se deliris, quia homo apertis oculis somniat, e omnia ilia posse, quae sola imaginatione assequitur, quaque proFIerea veluti νealia contemplatur, ii ue exultat,quamdiu ea imaginari non potes, quae ho rum existentiam secludunt σ ipsius agendi potentiam determinant. Est igitur, Superbia Latitia ex eo om, quodhomo ristylusjusto sentit. His adjungit definitionem Existimationis , quam dicit se Laetitiam, qua ex eo oritur ,
quod homo de alio plωjustosentis. At voX existimationis magis generalix est ut sic perperam restringatur : possumus cnim alium juste aestimare. Magis etiam generalis est vox De Jectus quae perperam restringitur a SpinoZa, ad eum, qui de alio minus juso sentit, Cum queamus aliquem despicere, quem justo suo valore a 'stimamus, dum nimirum eum omni Generositate destitutum dc humilitate vitiosa am Etum novimus. Sed hoc excusat in Explicatione Definitionis XIX. &XX. hujus Partis, unde nolumus hac de re ipsi movere litem.
Ex eo, quod rem nobissimilem, o quam nulla assecta prosecuti su-min, aliquo asseritu as i imaginamur, eo ibosimili assecta at
Haec Propositio, si intelligatur de eo, quod ordinarie solet fieri inter homines, admitti potest. Atque ita ipsa conscientia, qua Λ a 3 homo
206쪽
homo conscius est sui ipsius, veritatem hujus Propositionis ostendit. Nolumus tamen rejicere demonstrationem Spinoetae, quam apud ipso m potest videre Lector. Sed si eo sensu prolata fuerit, quali id semper obtineat, id quoque salsum esse experientia docet. Patet vero ex Scholio Prop. 68. IU. sensum hujus propositionis plane universalem, adeo ut nomine eorum, quae homini sunt similia etiam bruta comprehendantur, unde liquet, fallam esse hanc ipsam Propositionem Universalem. In Scholio reperitur definitio aemulationis, sed non persecta,
qua sciscit, amulaιionem nisil aliud ess,, quam alicuj- rei cupiditatem, qua in nobis ingeneratur ex eo, quod alios nobis simιles eandem cupiditatem
habere imaginamur: addi enim debebat, quod sic homo res illas, quas suscipit, sibi successuras speret, quod aliis eas bene succedere
Corollaria tria subjungit huic Propositioni, quae clariora sunt in se ipsis quam ut lucem ex demonstrationibus Spinorae queant consequi,
quae propterea nude tantum recitabimus Corollarium Ι. Si aliquem, quem nulla affectu prosecutisumus, imaginamur Lalitia a cere rem nobis similem , Amore erga eundem a ciemar. Si conrea eundem imaginamur eandem Trisitia a cere, contra Odo erga ipsum inciemur. Corollarium II. Rem , eidiu nos miseret, odio habere nonpassumus ex eo, quod i ius miseria nos Distria ascit. Corollarium III. Rem, cujuου nos miseret, a miseria, quantumpossumuι, liberare conabimur. In Scholio Benevolentiam definit, sed perperam. Volantatem eappetitum benefaciendi, qui ex eo oritur, quod rei, in quam benescium conferre volanmiu, nos miseret Benevolentiam, rocari, dicit, qua proinde nihil aliud sit, quam cupiditat ex commiseratione orta. Benevolentiae enim vox aliquid generalius significat, dc potest benevolentia exseri etiam erga eum, qui miser non est. PROM
207쪽
Id omne, quod ad Laetitiam conducere imaginamur, conamur promovere ut fiat, quod vero eidem repugnare, sue ad Trisitiam conducere imaginamur , amoν re vel destruere conamur. H.Ec quoque Propositio facile admitti potest sine ulla demon stratione, praeter eam, quae nititur intima nostra continentia& natura Laetitiae. Demonstrationis Spinoetae prima Pars, rutitur inter alia sundamenta Prop. I 2. III. quam duplicem admittere posse observavimus sensum, vero tamen nic videtur adhiberi. Sed alia substernuntur fundamenta, falsa Diane, cujusmodi sunt Coroll. Prop. 7. & Coroll. Prop. nititur II. Altera Pars Schol. Prop. I 3. III. in quo illa consu-sio Tristitiae cum odio reperitur, sicque soliditate demonstrationis
Nos id omne agere etiam conabimur , quod homines sintelligi hie&in seqq. vult homines, quos nullo affectu prosecuti sumus cum Laetitia adspicere imaginamur contra ιd agere aversabimur, quod he mi nes a ersari imaginamur.
Haec Propositio etiam non absolutam habet veritatem, sed eoisdem sensu potest admitti, quo Prop. 27. admissa fuit, scilicet, quod hoc prdinarie soleat fieri. Demonstratio Spinoetae a nobis propterea rejicitur, quia nititur Schol. Prop. I 3. III. in quo Amor cum Laetitia dc Odium cum Tristitia perperam confunduntur. In Scholio primum definit Ambitionem & Humanitatem. me conatis , inquit, aliquid agendi, s etiam omitteκῶ, ea sola de causa, ut laminibvi placeamus, vocatur Ambitio, praesertim, quando adeo impensὸ vulgo placere conamur, ut cum nosro aut alterius damno quadam agamus, vel omittamus; alias humanitas anellari solet. Sed perperam nomine
humanitatis, quae virtus est, venit vitium, quod in eo consistit, Iiodi Disiligod by Gorale
208쪽
quod conemur aliquid agere re omittere, ea sola de editis , ut hominibis placeamuι. Nunquam enim hic unicus scopus debet esse nostrarum actionum, ut hominibus placeamus, cum ea ratione manifeste in vitia simus lapsuri omnis generis. Dein Laudem & Uituperium describit: Lamiam, inquit, qua alteriin actionem, qua nos conatin es de lectari, imaginamur, Laudem vocor, tristitiam Pero, qua contra ejusdem actionem aversamur , Vituperium voco; Laudem & Vituperium hic considerat, prout sunt in mente, non prout eXtrinsecus se manifestant. Sed etsi aliquis nos non conatus fuerit delectari, locum tamen habere Laus potest, modo fecerit id , quo merito delectari possumus, & Contra. In laude etiam non tantum locum habere potest laetitia, sed etiam amor ejus, quem laudamus, venit considerandus,& contra, quod tamen non miror factum non esse a Spinoeta, cum ille Laetitiam dc Amorem confundere consueverit.
Si quis aliquid egit, quod reliquos Laetitia a cere imaginamr , is Laetitia , concomitante idea sui, tanquam causa a cietur, Ave, se ipsum cum Laetitia contemplabitur. Si contra aliquid egit, quod reliquos tristitia a cere imaginatur, se Usum cum tristitia contra
contemplabitur. Nolo huic repugnare Propositioni, nec ellam demonstrationi, prout a Spinoeta adducta est. Et si enim Prop. 23. II. qua inter alia nititur, non sit vera, verum tamen est, hominem sui esse conscium per assectiones, quibus ad agendum determinatur. Sed in Scholio' mira videbimus. Putabam ex Scholio Prop. I 3. III. quod Amorem habeat prospecie Laetitiae, de odium pro specie tristitiae, quia ibi Amorem definivit esse Laetitiam eoneomitante idea eau se extirnae de Odium dixit esse Tristitiam concomitante etiam idea causae existerna, sed ille ex his definitionibus in scholio repetitis concludit :Erit ergo haec Laeti ia σ Trsilia Amoris oe odii Species. Erit ergo Amor species Laetitiae,ic Laetitia Species Amoris.Sed sorte distinguenda est Laetitia juxta ipsum, quod alia sit, quam concomitatur idea causae eX- ternae,alia,quam idea causae non externae concomitatur Illa ergo erit
209쪽
Amor, non haec. Similiter de Tristitia dicendum. Atque hic quidem verum erit , omnem Laetitiam praesupponere Arirem, sed propterea tamen Laetitia non est dicenda Amor, quen modum, etsi dies
supponat praecedentem auroram, non tamen propterea dies poterit dici aurora. Pergit Spinoeta; sed uia Amor π Graium ad objecta externa referuntur, ideo hos affectin aliis nominibus significabimtu ; nempe Laetitiam, concomitante idea causa externae , Gloriam, or Trisulam huic conistrariam Pudorem appellabimus ' Intellae, quando Laetiria vel Distria Geo oritur, quod homo se laudari vel vituperari credit; altas Laetitiam, conis comitante idea causa externa , Aequiescentiam in se ino ; Tristitiam vero eidem contrariam Pamitentiam vocabo. Quidni vero brevissinc sic potius dixisset : Gloria est species Latitiaesuper Amore siti rufundata, qua oritur ex opinione aut oe concepta laudis apud alios obtinendae, quae Definitio e it Cartesii de Passionibus art. ao . sic clarissiime natura Gloriae fuisset explicata. ex cujus oppositionc Ρudor quoque facillimc intergitur. Acquiescentia in se ipso melius quoque eX Cart. art. I9o. intelligitur , quam ex hoc Auctore. Acquiescentia enim secundum Carte lium est species Laetitiae, quam quis concipit ex eo, quod constanter virtuti institerit, ex qua facile natura Poenitentiae potest intelligi. His subjungit : su per Coroll. Prop: I 7. p. 2. fleri potest,
ut Laelitia, qua aliquis se reliquos a cere imaginatur, imaginaria tantum
β, ct cper Prop. et s. ι0M ) un*quirique dest id omne conatur imaginari, quod se Zalitia a cere ιmaginatur ue facile ergo fieri potest, ut gloriosiussu- perbrusit, esse omnibus gratum se imaginetur, quando omnibus molistus est. Quod facile admittimus, modo observetur, hoc longe clarius ex mente Cartesii sic potuisse dici r Fieri posse, ut actiones super quibus homines stabiliunt suam acquiescentiam, sint vitiosae. potiusquam virtuosae, &ea ratione eam non nisi superbiae dc absurdae arrogantiae producendae inservire. Sed placuit sibi Auctor hic in Methodo sua satis intricata do spinis repleta, qua si quis scientiam consequi valeat, mirabor admodum.
210쪽
Si aliquem imaginamur amare, velcvere , vel odio habere aliquid quod ipsi a m- , cupim- , vel odio habemus, re ipse rem constantius amabim- ους. Si autem id , quod amamus, Mersari imaginamur, vel contrμ, tum anim inuationem pa-
Haec Propositio iterum est ex illis, quae saepe solent obtinere inister homines, sed non semper, adeoque non est universalis,& per consequens non est demonstrabilis. . Hoc vel ex ipsa demonstratione a Spinoza adhibita potest fieri manifestum. Nititur enim Prop. 27. III. quae ejusdem est furfuris, atque ita demonstratio ista hoc solummodo conscit, solere sic fieri inter homines, non sem-lier tamen id fieri. Scilicet, si ad prioris Amoris Causiam nova a-iqua accedat, a qua fovetur, hoc ipso constantius amabimus; at
illa rora causa non semper accedit. Corollarium. Hine, re ex Prop. 28. --ε sequitur, uηumquemque. quantum potes . conari, ut un quisque id, quod si amat, amet, es quod 1 e odit, odio e iam habeat, Cui nos non refragamur. Etiam ea, quae in Scholio legimus, pro veris admittimus, neque piget ea his adjungere : Hic conatus e ciendi , ut unusiquisi e probet id, quod i amat, vel odo habet, revera es ambiιio vid. Schol. Prop. . hujus atque ideo videmuου, unumquemque ex natura 'petere, ut jesiqui ex i tu ingenio visant, quod dum omnes pariter appetunt, pariter sibi impedimento , cs dum omnes ab omnibus la ariseu amari volunt, odis invicem βηt.
Si aliquem re aliqua, q*a unus flus potiri potest, gaudere magonamur , conabimur efflcere, ne ille illa re potiatur. Non intelligo, quomodo illam Propositionem queat habere pro tali, quaesit scientificati demonitrabilis, cum ne quidem sit ex phirimum contingentibus, & eXperientiae manifeste refragetur.