장음표시 사용
211쪽
Nulla res est, qua unus solus potiri potest. est uxor; quoties vero homines imaginantur maritos gaudere uxoribus t An ergo hominum natura est, conari essicere , ne mariti suis uxoribus potiantur pDemonstratio nititur Prop. 27. hujus, quae non est universalis veritatis.
Ex Scholio patet, Proposit. XXXII. non esse universalem. Sic
ille: 'demus itaque , cum hominum natura plerumque ira comparatum esse , ut eorum, quib- may est, misereantur , σ quibus bene es , invideoni , re per Prop. praeced.) eo majore odio , quo rem , qua alium potiri imaginantur, magis amant. Quae omnia facile possumus concedere. Viaemus deinde, ex eadem natura humana proprietate, ex quas quitur, homines esse misericordes, sequi etiam, eosdem esse invidos re amis
Litoses. Si hic iterum subintelligat plerumque non erit haec dicenda proprietas humanae naturae, sed accidens aliquod commune; atque eo sensu id demum ex antecedentibus potest asseri. Sed, quod mireris, vir ille intelligit , per naturam hominis, ea, quae homini competunt, prout ducitur ab assectibus, eosque caeco impetu sequitur; Cum tam re aeque ratio competat homini ac affectus ; & si ducatur ratione, talia in ipso, quae hac in Parte IlI. ei adscribuntur non reperientur. Tertium, quod in hoc Scholio annotat , si
intelligatur, id solere fieri οι - ἀ-, ι, etiam facile admittimus. Denique inquiι sit am experientiam consulere velimus, i am haec omnia δε-cere experiemur di, praestertim si ad Prioris aetatis nostra annos arrendepimus. Nam pueros, eaera eorum corpus continuo veluti in aequitibrio est, ex hoes, o ridere , vel flere experιmur, quod alios ridere via flere vident, re quicquid praeterea videnι alios facere , id i um imitari flatim cupiunt, re omnia denique sibi cupiunt, quibin alios delectara imaginantur 3 nimirum, quia rerum imagines , Mi viaemus, Dnt i is humani corporis sectiones , e massi, quibus eo pus humanum a causis externis ascitur, disponitur - ραe ad hoe vel iiDd agendum. .
Cum rem nobis smilem amamus, conamur, quantum possumus die cere, ut nos tonita amet. Ton repugnamus huic propositioni ut pote in experientia sun Di data. Nec contradicimus demonstrationi quae Prop. I 2. III.
212쪽
adducit pro iundamento, quae prout generatim ibi proposita legitur salsa quidem est, sed hoc tamen veritatis in se habet, quod hic
adducit, quod re , am amam , ρηα reliquis, quantum possumus, imaginari conamur. Reliquae etiam Propositiones, prout hic adhibentur, a nobis pussunt admitti.
Iuo majori asseciu rem amatam erga nos assectam esse imaginamur, eo magis gloriabimur. IΥa obtinere solere inter homines non negamus. Demonstratio tamen admitti nequit, cum inter alia vitiosa ista Amoris definitione nitatur, quae in Schol. ProP. 13. III. ocurrit, ut & Prop. ai. III. quae falla est. .
Si quis imaginatur rem amatam eodem, vel arctiore vinculo Ami. Iritia, quo ipse eadem solus potiebatur, alium sibijungere, odio erga ipsam rem amatam afflcietur, es illi alteri invidebis. ITa fieri solere inter homines non dissitemur, perperam tamen id
prout saepius monui pro humana: naturae proprietate habetur. Demonstratio Spinogae nititur quibusdam salsis, cujusmodi est Schol. Prop. I 3. III. ut nunc de aliis non dicam. In Scholio format nobis Zelotypiae ejusmodi definitionem, quae non satis ejus naturam eXplicat, quam si quis conserat cum iis, quae Cart. de Passionibus g. I 67, 268, I96. de ea docet, facile videbit, quantum Mistent aera lupinis. Odium orgarem amatam Invidias junctum Zelotypiam vocaνι dicit, cum tamen Zelotypia dari possit sine ullo odio. Eo usque pervenimus, si hunc Auctorem sequamur, ut nomina rerum cum ipsis rebus perdamus. Certum est, ordinarie, &ut plurimum Lelotypiam designare illum affectum , quo agitatur maritus dum suspicatur, suam UXOrem rem habere cum alio viro; atque hinc illa vox per analogiam etiam aliis commotionibus appliscatur. In illa autem Zelotypia est metus amittendi illud bonum, de R
213쪽
de quo censet, id sibi soli esse possidendnm,S Cupiditas adeoque studium illud conservandi. Sed non est odium, nisi postquam censetur amissum esse, illudque primario erga illum, qui rapuit, dein
etiam saepe erga rem amaetam, si ipsius culpa intervenerit. Non tamen illud odium semper locum habet; non, quando nulla culpa intervenit , aliquando etiam non reperitur illud odium, ubi culpa intercessit, quia magnus saepe est Amor. Iam si circa alia objecta vcrsetur Zelotypia, ut si praesectus urbisZelotypia assiciatur erga illam urbem, vel honesta mulier erga suum honorem , nunquam locum habebit Odium erga rem amatam. Sic igitur a janua quia aberravit Spino-Za, reliquet, quae inde sequuntur, meliora esse non possunt. Sic autem pergit: auae Zelotypia proinde nihil aliudes, quam animi su-
rituatio orta ex Amore es odissimul, concomitante idea alterius, cus invide ur. haec enim ipponunt, quod ad Zelotypiam requiratur Odium erga rem amatam. Sed quod porro annectit admitti potest, in eo nempe casu, quando cum Telotypia junctum est odium erga
rem prius amatam. Praeterea hoc Odium erga rem amatam majus erit pro
ratione Laetitia, qua Zeloupus ex retiproco rei amata Amore Ricbat a ci, F etiam pro ratione assectus , quo erga isium, quem sibi rem amatam jungere imaginatur, Vectin erat. Et iam admittimus ejus Demonstratio. nem, quam propterea subjungimus : Nam, si eum oderat, eo 'sorem .
amatam sper Prollas et q. hujus) ossio habebis, quia 'sam id, quod ime
odio habet, Laetitia a cere imaginatur ε, re etiam per Coroll. Prop. I s. hujus) ex eo, qaro rei amata imaginem imagini ejus, quem odit, jungere cogitur, quae ratio phrumque Iocum habet in Amore erga minam, qui enim imaginatur mulierem, quam amat, inheri se eprosiluere, nonsuam ex eo, quod ipsius a petiim coercetur, contristabitur 3 sed etiam quia rei amata imaginem pudendis re excrementis alterius jungere cogitur, eandem averinsatur; ad quod denique accedit, quod Zelotypus non eode* vultu , quem res amaω ei prabere solebat, ab eadem actapitur, qua etiam de causa amans contrisatur, ut jam ostendam.
214쪽
tauirer , quίsemel delectatuου es, recordatur , cupit eadem cum i dem potiri circumstantiis, ac *m primo Vsa delectatus es.
HAEc non vera videtur essis Propositio : potuerunt enim cum ea junctis suisse tales circumstantiae, quae displicebant sed quas tamen ferebat, quia Amor aliarum circumstantiarum praevalebat. Sic qui amat& delectatur honesta virgine ob sapientiam dc pulchritudinem , quae egena est, non cupit eadem potiri cum paupertate, quam amotam vellet. Sic de aliis. Demonstratio etiam non roborat illam. Nititur enim Prop. I s. III. quam ut salsam reiecimus. . Corollarium, quod hinc educit, falsum itidem est. Si is que unam
ex iis circumstantiis deficere compererat, amans contristabitur, Cujus falsitas tum ex annotatis ad praecedentem Propositionem, tum ex iis, quae ad Is. III. observata suerunt liquet. Demonstratio nititur Proposit. praeced. quam falsam evicimus. . Scholium sic habet : Hanc Tristitiam, quatenus absentiam ejus quod amamus, respicit, Desiderium vocari. Vidimus in Scholio Prop. s. III:
quod perperam distinxerit Appetitum a VoluMate, 6 Cupidita. tem ab Appetitu : Non magis satisfacit descriptio Desiderii . si illud distinctum velit esse a Cupiditate 8 In omni Cupiditate supponitur absentia rei, quam cupimus, si enim eam possideamus non est, quod eam cupiamus..
Cupidisin , quae prae Tristitia, vel Latitia, praeque odio, vel Amοώre ortitur, eo est major, quo asseclud major es. 'HAEc Propositio obscura est , nisi Praepositio Pra , qua hic utitur, idem ei sit quod Ex, quo sensu sacile eam admittimus, de demonstratio etiam hoc sensu sumi nobis indicat. Nititur autem haec Propositio tota hoc axiomate per se noto, quod, quo causa es major πιam majoM D Ur Iug. .
215쪽
Demonstratio non recte se habet. Nititur enim Schol. Prop. II. III. & definitione illaprava Tristitiae, quam in superioribus reieci
Si quis rem amatam odio habere inceperis, ita in Amor plane abolea rur, eandem mavore odio, ex pari causa prosequetur, quam s' ipsam nunquam amavisset, sis eo majori, quo Amor antea major fuerat. HA Propositionem videtur confirmare experientia & interior
conscientia. Demonstratio vero Spinoetae hoc nunquam evincet. Nititur enim definitione illa inepta Amoris, quam ad Schol. Prop. 13. III. reprobavimus, ut & Schol. Prop. II. III. quod rejecimus quoque.
Aut aliquem odio habes, ei malum inferre conditur, nisiexeam ωμι malum oriri timeat; S contra, qui Azquem amat, ei eadem lege benefacere conabitur. ADmitto hanc Propositionem tanquam nixam natura odii &
Demonstrationem sic inchoat: aliquem ossio babere, est per Schol. Prop. II. hujus aliquem, ut Trastitia causam imaginari, quod quidem non improbo, non video tamen, quomodo fundetur in Scholio Prop. I 3. hujus, ubi Odium dicit esse nihil aliud, quam Tristitiam concomirante idea causa exter . Hoc tamen admisso sex natura odit,quod pro objecto habet malum,quod omnino Tristitiae causa ut sit necesse est reliqua recte procedunt. Sic vero porro pergit demonstrare padeoque per Prop. 2 8. hujus)u, qui aliquem ossio habet, eundem amo vere vel de uere conabitur. Se i inde aliquid tristiαι, stipe quod idem est)majus malum sibi ιimeat, idque se vitare post e credit, non inferendo ei, quem odit , malum, quod meaetabatur, is malo inferendo per eaodem Prop. 28. hujus9 abstin/re cupiet; ique sper Prop. 37. h Rusj majore
216쪽
con.ettu, quam quo te batur inferevi malum, qui propterea praevalebit, uapolebamus. Secunda partis demonstratio eodem mo procedit.
In Scholio docet, quid per Bonum dc Malum hic intelligat : Per
bonum o wnegenus La itiae, is quicquidporro ad eandem conducit, spraecipue id, quoddesiderio, qualecumque illud' satisfacit. Per malum autem
omne Tristitιa genus, re praecipue id, quod desiderium frustratur. Nos autem facile permittimus, ut hic suo sensu fluatur; nec negamus, quin bonum & malum hoc sensu queant accipi. Sed si hunc sol nsensum putet esse harum vocum, quasi nullum aliud detur bonism, praeter id, quod Laetitia nos afficit, & malum, quam id quod tristes reddit, gravissimc errat. Absolute enim loquendo datur aliud Bonum, quod idem est quod rectum, quod Philosophus dicet conveniens cum recta ratione, Theologus ex Scriptura diceret conveniens cum lege divina ; dc aliud quoque datur Malum huic bppositum. Quod autem illud sentiat Spino Za patet eX iis, quae sequuntur. Pr vocat ad schol. Prop. s. III. in quo ostenderit, nos nihil cupere, quia id bonum ess judicamus, sed contra id bonum vocare, quod cupimus. Sed nos ibidem illud ipsum resutavimus. Verum est, unumquemque ex suo affectu judicare, sed inde non sequitur, nullum dari judicium de bono absolutu dicto. Sequitur hinc mira Timoris descriptio, qdita sit assutiu, quo 'homo ita dissonitur, ut id, quod vult nolit, vel ut id, quod non vult, velit; quodque nihilabudM Iimor, quam Metus, quatenus homo ab eodem di onitur ad malum, quodfuturum judicat, minore vitandum Vid. Prop. 28. hujus Vidimus supra in Scholio II. Propositionis 18. III. desinitionem Metus, quodsit inconstans Tristitia ex rei dubiae imagine orta, ejusque desectum observavimus in eo consistentem , quod nulla mentio saeta Desiderii sive Cupiditatis, quae tamen cum Tristitia hic est mixta , clim nullus possit esse metus de coamittendo, cujus nullo desiderio tenemur. Nunc dubium videri potest, an Timorem a metu hic velit distinctum Z Quod assii mandum censebit is, qui hast inter se invicem comparaverit, etsi, in quo illa distinctio consistat, dissicile admodum fuerit dictu. Quomodo vero homo id quod vult non vult, dc quomodo id, quod non vult, vult tamen Z Quomodo homo saepe faciat ea, quae non vult, dc non faciat ea, quar vult, non ita difficile cst intelligere; non ita, quomodo, id, quod vult, nolit; nisi id ita intelligas, quod homo hoc momento temporis velit, quod sequenti momento non vult, dc vice
217쪽
versa, quemadmodum in naufragii periculo constitutus nunc vult navi minanti rupturam inhaerere, nunc se fuistibus maris vult committere, adeoque non vult in navi mancre . Haec si addidisset, facilius ipsius mens perspecta suisset. Quod autem Timorem a metu diis stinguat facit Contra usum vocabulorum, & nulla ratione adductus. Non magis haec distingui possimi, quam quaevis synonyma vocabula eandem rem significantia. Rusmodi status hominis, quando animus dispositus eth ad malum, quod futurum judicat, minore vitandum, quoddam est consequens metus, non ipse metus, qui status tunc demum obtinet, quando loco metus successit certa persuasio de malo imminente dc nos oppressuro. Pergit ad definitionem Verecundiae. Sed si malum, quoa timet, Pudor sit, tum timoν anesi Iur verecundia, voluit sorte dicere, si malum, quod timet, pudendum sit sive dignum Pudore. Nos tamen id nolumus multum morari,tantum observamus, vix differentiam inter pudorem& verecundiam in his p h reperiri. Ex iis enim, quae annotavimus ad Prop. 29. III. satis constare potest , Pudorem esse Speciem tristitia super Amore sui ipsinfundatam , qua oruur ex opinione aut metu vituperii apud alios obtinend ; at
juxta mentem Spinoram malum, quod timetur in Verecundia, nullum aliud esse potest quam Vituperium; video tamen differentiam aliam inter haec duo declarari in explicatione defin. Pudoris XXXI quae ad calcem hujus III. Partis legitur. Audiamus adhuc definitionem Consternationis. Denique, si cupiditas malum futurum vitanda coercerar timore alterius mali e ita ut quid potius velit, nesciat, tum metru νο-cMur consternatio; de qua contendere nolumus, si recte intelligatur. Hoc tantum observamus, vel hinc, patere, quod voluntas debeat
distingui ab intelleinu; si enim homo consternatione perculsus nesciat quid potuis velit, ergo ubi scit, quid potius velit, non locum habet consternatio; adeoque aliquando homo scit, quid potius velit, aliquando id nescit : Si autem id sit voluntas quod intellectus, eaque nullo modo sint distinguenda, hae locutiones erunt aequi pol lentes nescis homo quid velit, dc, nescit homo qui ciat, item sicit homo quid velis Sc, siι homo quid stat, adeoque dicendum erit, hominem qui illis utitur suaviter nugari.
218쪽
Iuise odio haberi ab aliquo imaginatur, necse ullam odii edusamissi dedisse credit, eundem odio contra habebit.
HAnc Propositionem non possumus admittere ut universialiter veram. Id vel ex Demonstratione a Spinoga adhibita potest patere , cum nitatur Prop. λτ. III. quae universaliter vera non est, dc Schol. Prop. 13. III. in quo prava odii definitio traditur. Ex Corollario autem I. hoc ipsum patet, non esse istam Propositionem universaliter veram. Sic habet Corollarium I. ui, quem amat, odio eris gase affectum imaginatur, odio σ amore ui conflictabitur. Nam , quaistemia imaginatur, ab eodem se odio babere, aeterminatu per Prop. praeced. ad eundem contra odio habendum. - per hypothesinὶ ipsum nihilominus amat: ergo odio ου amore simiaconflictabitur. Patet id etiam ex Prop. 34.. IV. Demonstratione, ubi tantum dicitur, facile fieri, ut Petrus Paulum odio habeat. Scholium, quod adjicit ad Prop. XL. videamus. Au)dsi ejustimo diu causam prabuisse imaginatur, tum sper Prop. 3 o. hujus & Qusdem Schol. ) Pudore scietur. Sed hoc per Prop. 2 s. hujus ) raro contingit.
Praeterea hac odia reciprocatio oriri etiam potes ex eo, quod odium sequa- ιυν conatus malum inferendi ei, qia orio habetur. per Prop. 39. hujus aut igitur δε οδο haberi ab aliquo imaginatur, eundem alic Huc mali, Me 'Tristitia causam imaginabitur 3 atque adeo Trsiuia asscietur, seu metu , concomitante idea ejus, qui ipsum odio habet , ιanquam causa, hoe est , odio contra astetur, uisupra. In quo quoniam nihil est a ratione alienum, nos illud libenter admittimus. Corollarium II. est : Si ahquis imaginatur, ab aliquo, quem antea nullo assectu ρrossecutus est, malam aliquod prae odios A illatum esse, si imidem malum eidem referre cova uur. At hoc non universialiter verum esse videtur, quod vel ex Demonstratione, quam Spinoeta adjungit, potest liquere. Nititur eni in illa Plop. praecedenti, quam non uni
versalitor veram esse observavimus.
In Scholio, quod huic Corollario adjungitur traditur definitio Irarila Vindictie. Sic illud habet: Conatus malum i ferendi ei, quem odmus, Ira νocatur;conatus autem malum nobis iliatum referendι Vindicta a eliis ιν
de quibus nolumus cum ipso disputare. PRO-
219쪽
Si quis ab aliquo se amari imaginatur, nee se illam ad id causam dedisse credit, quod per Coroll. Prop. I s. & per Prop. I 6. hujus fieri potest ) eundem contra amabit. . ID fieri posse admittimus per Prop. I 6. hujus sed Coroll. Prop. Iobscurum nimis esse antehac observavimus. Non videtur tamen haec Prop. XLI. esse universalis, praesertim cum demonstrari illam velit eadem demonstratione, qua praecedentem, quam ut vitiosam rejecimus.
In Scholio nihil reperimus, cui subscribere non possimus. αuod si se justam , inquit, Amoris causampraebuisse creaederis, gloriabitur per Prop. 3 o. hujus Cum ejusdem Scholio quod quidem sper Prop. as.
hujus frequentius contιngit, cujus contrarium eUenire ἀximus, quanis do aliquis ab aliquo se odio haberi imaginatur cvide Schol. Prop. praeced. His adjungit definitionem Gratitudinis. Porr. his reciprocus Amor, c consequenter sper Prop. 39. hujus) conatin benefaciendi ei, qui nos amat, quique per eandem Prop. 3 9. huius ηobis benefacere conatur, Gratia, seu Gratitudo vocatur ἱ atque adeo anaret, homines longe paratiores esse ad vinaectam, quam ad referendum benescium. Nos illam definitionem Gratitudinis libenter admittimus ἱ quBd autem homines longepais ratiores ι ad vindictam, quam ad referendam beneficium , eXperien . tiam testari videmus 3 causam hujus rei puto esse, quod non tam facile credant, se causam odii alteri dedisse, quam se dedisse causam
Corollarium subiungit: Rui ab eo, quem odio habet, se amari ima-gιnatur , odo ου Amore simuleon sectabitur. Euod eadem via, quaprimum ρνaudentis Corollaνii demonstratur: Cui nolumus restagari , uti nec . Scholio. Auod si odium praepaluerit, ei, a quo amatur , malum inferre coinnabitur , qui quidem assectus crudelitas appellatur, praecipue, si illum eat amat nullam odii communem causam prabuisse creditur.
220쪽
ut in aliquem, Amore, aut spe Gloria motus, beneficium commiit, contristabitur, se viderit, beneficium ingrato animo accipi.
FAcile huic Propositioni subscribimus, neque repugnamus demonstrationi Spinoetae, quam legere potest, qui voluerit. Res haec tamen sine illa demonstratione potest patere, modo attendatur, quod is, qui amat alterum cupiat redamari : Cui suo Uesiderio si non satisfiat, non potest id ipsi ingratum accidere, adeoque Tristitiam in ipso eXcitare.
Odium reciproco odio augetur, S Amore contra deieripotest. SUpponit ista Propositio, quod is, qui Odio habet aliquem, ab
altero tamen possit amari, quod ostendit, Propositionem IV. non esse universaliter veram, quod is 3 qui se odio haberi ab atiquo iis maginatur, necse ullam Odi causam issi de si e credit, eundem odio contra si habitu us. Prima autem hujus Propositionis pars admitti potest, si intelligatur, ω e - ἀ-ut plurimum se rem ita habere, sed non tamen pro universaliter vera haberi potest. Quod dc ex Demonstratione patet. Nititur enim illa Prop. qo. III. quam non esse universaliter veram, observavimus. Alteram partem admittimus libenter, eamque evidentem esse ex natura istorum affectuum putamus. Sed Demonstrationi subscribere non possumus, cum nitatur inter alia Prop. clo. quam rejecimus, dc quae quoque contraria potius est huic Propositioni. Sic inquit ille: Si quis alterum amore erga se assectam esse ima ginemν , quatenus hoc imaginatur, eatenus per Prop. 3 o. hujus se ipsum cum Larisia contemplatur, re eatenus per Prop. 29. hujus, eidem placere conabitur, hoc est sper Prop. 4 o. hujus P evienus conatur ipsum odio non habere, nullaque Tristitia a cere. Sic citat quidem Prop. o. sed ita , ut non nisi per consequentiam hoc, quod dicit, ex ea debeat
Elicere. Qui se odio haberi ab altero imaginatur, nec istius odii