장음표시 사용
291쪽
In Scholio quaedam adducit, quibus mederi quodammodo vult
dictis, eaque emollire conatur, quae ad CXamen revocare operae pretium est. 'bia homines, requit, raro ex dictamine rationis νιυunt, ideo bi duo affectus , nempe Humiliti N Paenuentia , praeter hos Spes ta ADIMPhti utιlutatis, quam damni asserunt , in quibus aliquid veri deprehenditur , hoc nempe, 'luod illa omnia si recta dirigantur ratione ec sic moderamini subjiciantur: utilitatem asserant; sed quod Spinora supponit , semper aliquid damni secum ferre, nos pro falso habemus ;quod vero exinde infert, pejus est reliquis : atque adeo, quandoquidem peccandum est, in istam partam potius peccandum. Non enim sunt facienda unquam mala, ut eveniant bona : neso peccari Humilitate vel Poenitentia, Spe vel Metu, modo hos allectus dirigat recta ratio. Pergit 4 Nam, si homines animo impotentes aeque omnes superbirent , nulgius rei ipsos puderer, nec ipsi quicquam metuerent, quo Pincucu conjungi, constringique posent; terret vulgus, nisi metuat, quae concedimus. H is subj ungit; quare non mirum quod Prophetae , qui non paucorum, sed communi utilitati consuluerunt, tantopere Humilitatem , Poenitentiam σReverentiam commendaverint. Haec scilicet faciunt ad mitigangam injuriam , quam Prophetis antea intulerat, d um Humilitatem dc Poe- . idten tiam, quam illi passim urgent, ex choro virtutum voluit esse relegatas. Sed Prophetae non ignium communi utilitati voluerunt consulere, sed quia judicarunt, nullum est e hominem, cinn omnes deviaverint a viis Dei, quin Humilitas de Poenitentia illi sit summo. pere neces tria, commendarunt Tristitiam secundum Deum, lao- quam originem Conversionis cordis ad Deum. Quosl si verum est,qqod subjungit Spinoeta : Et revera, qui hisce afect/bi unt obnoxsi, multo facilius , quam alii duci possunt, ut libera sint, er beatorum vita fruantur; nece sarii ergo stare illi, dc multo restigis, si absque illis fieri n 'ueat, ut alis uis ex ductu Spiritus Sancti vivat, quod omnino requiritur ab iis, qui mellorem post hanc exspectant vitam dc anhe
. . P R o P. L V. Maxima Superbia vel Abjectio est maximasi igno
AEc Propositio ex desinitionibus patet, unde facile potest adis
292쪽
PROP. L VI. Maximas pretia vel Ab ecrio maximam animi
impotentiam indicat. HAnc etiam facile admittere possumus, cun ex natura Superbiaedi. Abjectionis animi sit manifesta. Demonstratio tamen SpinoZae non stat firmis talis, quales sunt Coroll. Prop. 22. hujus, 2 . Prop. hujus & Desin. . hujus, unde
eam suo auctori libenter relinqui min. Coroliarium admittimus. Hinc clarmim equitur , superbos; abjector maxime abfectibus esse obnox os. Scholio etiam subsici ibimus. Abjectio tamen facilius corrigi potest, quam S Frbiae, quandoquidem haec Latitiae ,ilia autem Tristitia es affecti, atque adeo per Prop. a 8. hujus hac illa fortior es.
PROP. LVII. Superbus parasitorum seu adulaturam praesemtiam amat, generosorum autem odit. Ea iam hoc ipsium ex natura Superbiae satis potest intelligi. Deis
monstratio vero Spino Zae non bene ilabilita est fragilibus iis sundamentita cujusmodi est 6 Deis. Assect & Scholium Prop. i 3. III. In Scholio recenset mala Superbiae, quae sacile agnoscimus. Sed
revocemus ad eXamen ea quae sequuntur. Atque haec, inquit,ex hoc assectu tam nec ario sequuntur, quam ex natura trianguli, quod reus tres anguli aequales sint duobis rectis ; σjam dixi, me hos N :les ab eius malos vocare , quatenus ad lam humanam utilitatem attendo. μή naturae leges coω- munem natura ordines , hujus homo pars ess, relpiciunt; quod iac in transitu monere volui, ne qsiis putaret, me hic orinum vitia I absurda facta narrare i non autem rerum naturam s propultates semonstrare fotiti P. Nam, ut in praefatrone Partis Tertiae dixi, humanos sectus , eorumque propriemtes perinde conside , ac reliqua naturalia. Et sanὸ humani fectus, si non humana , naturae saltem potentiam σ artificium non nianus iudicant, quam mulo ana, quae ρ iram r, qυorumque contem attone
eleetamur. Verum est equidem, mala Superbiae tam necessario sequi ex natura Superbiae, quam eri natura trianguli ejus proprietates, nosque id nolumus negare , modo inde non inseratur, hominem carere omai libertate, ut sic, tanquam in re bruta, non possit ex. homine,
293쪽
homine, quae antea suit superbia,
Pαop. LVIII. Clota rationi nun repugnat, sed ab ea oriri
potest. AD mittimus hanc Propositionem ut dc Demonstrationem Spi-
In Scholio egregie naturam vanae gloriaeab initio explicat,& quantis curis se assiciant, qui eam affectant, quae legere licet, cui libuerit. Quae horrosequuntur, agunt de Pudore, quem in eundem resertordinem, in quem supra retulit Misericordiam dc Poenitentiam ;contra quae legi possunt, quM annotavimus ad Prop. 3 o. sq. IV. Haec vero probamus, quod Pudorem dicit bonum esse, quatenus indicat, homini , qui Pudores funditur, cupiaetatem messe honestὸ vivendi, sicut dolor, qui eatenus bonus tacitur, quatenus indicat partem Mam nondum esse putre IIam. Addit : quamvis homo, quem facts alicujus pudet, repera sit tristis, est mnan perfectior impudenti, qui nullam habet honeste vivendi cupiditatem. In quibus supponit, omnem Tristitiam revera esse malum, cum tamen magnum saepe homini commodum conserat, uti ex ais, quae de Pinnitentia diximus, manifestum esse potest. Tandem de cupiditatibus inquid, cupiditates bonas aut malas esse, quatentu ex bia is aut malis affectibiu oriuntur. melius dixis et, quatenusseruntur in bonum aut Salum, quod pro bono homo habet, quod verum , et sic ex affectibus aliis, sive bonis, qive malis non oriantur. Sed cmurs nevem,quatenus ex assectibus, quifassiostes sunt, in nobis iveneruntur, ιita sunt cui facile colligitur ex iis, qux in Schol. Prop. . hujus diximus nec u gus usus essent, si homines facile ducipossent , ut ex solo vitionis dictamine viverent 1, quae facile probamus.
Pnop. LIX. Ad omnes actiones, ad quas ex aspecta, qui pasto si, determinamur, possum avique eo a ratione determinari.
HAnc Propositionem facile admittimus, non tamen propter Spinoetae cemonstrationes. Primae fundamentum est, quod ex ratione agere ni&lsit aliud, qIam ea agere, quae ex necessitate natura nostraeos sola tonsiden uiserauntur, quod nec dictum est Defin. r. nec Prop
294쪽
III. ad quas provocat, nec si dictum esset, verum seret. Ad necessitatem naturae nostrae pertinet, habere mentem, sed non pertinet ad illam, ut semper ex ratione asat, cum etiamsi non affehibps
agitatur, ei non repugnet, ut a ratione abderrare possit. Aliud sundamentum hujus Demonstrationis est definitio Cupiditatis, quam ad Desin. I. reprehendimus. Altera demqnstratio nititur inter alia eo, quod nulla actio in se sola considerata bona aut mala sit' quod rejecimus in Praef. hujus, lectorem ablegantes ad ea, quae adippendicem Partis I. diximus. In Scholio bene observat, hac clari, ex Dari exemplo. Nempe, in
quit, verbenandi actio , quatenuwPhysicὸ considenrtur , ad. hoe rantum attendinus, quod homo brachium tolbi, manum claudit, rotti ue bra-
uim vi deorsum movet, Vrt est, q ae ex corporis humani brica concia γὰώμ. Si iraque homo Ira vel odio, commotus detprminatur ad claudendum manum, rei brachium movendum, id, ut in Parte secunda bstendimis , si, quia una eademque actio potes jungi qui incunqve rerum imaginibus; M ue adeo tam ex is imaginibus rerum, 'quas confusὸ, quam quas cur σὰUinm concipimus ad unam eandemque AEmoneris determinari possumur. Quae omnia faciles admittimus. .
PROP. LX. Cupiditas , quae Oritur ex Laetitia et B Tristitia,' prae ad unam vel ad aliquot, non autem ad omnes Corporis partes refertur, rationem utilitatis Iotivi homios non hant. H GPropositio ex ipsis terminis patet, nullaque vid tur egeredempnstratione. vDemonstrati νvero Spinorae inter alia indamenta nititur Prop. 7.& 12. III. quae sunt falsae, ecpropterea consistere nequit. Sequitur Scholi uti. Cum imque Laetivaplerumque per Schol. Prop.
4 . hujus ad unam corporis fa tem referatur, cuimus ergo flerumque nostrum esse conservare, nutri h sita ratione integrae nostrae valetudinis ; Maenos pro veris admittimus. Sed .is subjungitur : ad qstod ac tat, quod Copiditates qui us maxime tenemur, sper Coroll. Prop. 9. hu-. jus) temporis tantum prasin is , non autem futura babent O nem, quod ex Coroll. Prop. 9. non patet, in quo tantum dicitur, quo imago rei . futurae pel praeterata debitor sit imagine reipraeberetis sed inde non aequitur,
quo Cupiditares te or/. Praesentis tantum, non autem futuri subeant ra- tionem,
295쪽
tionem, quod etiam est falsum, &cum natura Cupiditatis pugnat . Non enim praesentia cupimus, cum ija habeamus, . sed sutura, nisi id hoc sentii intelligatur, quod cupi mus corpori in praesens berie esse, necad suturum attendamus. PROP. L M. Cupidito, quae eX ratione oritur, ex sum ha
.' Tiam haec Propositio ex terminis claret; quod enim excessum Chabet eo ipso ex ratione non potest dici oriri. SpinoZamore sibi consueto nititur eam probare demonstratione, quae lalsis nititur omnibus sundamentis, cujusmodi est I. Assect. . Defin. item Prop. 3. In. dc Defin. a. III. uti ibidem vidimus.
P αt P. LXII. uatenus mens rationis dictamine res concipit, aeque V itur, set et ea fit rei futurae, τι praetcritae, sue praesentis. ' oVEram esse agnoscimus hanc Propositionem propter evidentiam
rei, non propter Spinoetae Demonstrationem. In Demonstra- . tione Spinoga: hoc deprehendo vitium, quod dicit: Sivo ideasti nifuturae , Pelpraeteratae, Hep=aesentis , erit nihilominus aeque vera per inop. i .p. r. clim illud non dicatur in illa Prothsitione, & si diceretur, haec Propositio jam salsitatis stherit convicta; et iam nititur haec Demonstratio destitit. Φ. II. quae obscura, imo falsia est demonstrata. In Scholio dicit : Si nos , de erum duratione adaequatam coiniavionem habere , earum ιe exseuin tempΨra ratione determinare posse-miu ; eodem assectu res fu-M ac praesentes centes'laremur, re bonum , quod Men I ut futuram conciperet , perinde, ac praesens appeteret, ubi per appet re non videtur intelligere, cupere . desiderare, sed serrierea aliquid, quo sensu si id intelligat, Immimus haec admittπe, in consequenter bonum praesens mintu pro maiori bono futuro necessarid ne- gligeret. oe quod in prasenti bonum set, sed caras fultus an cujus mali, minimὶ appeteret, ut mox demonstrabimus ; Ui:e nos jam in antecesium possumus admittere Perotta. Sednos de duratione rerum iner Prop. 3 I. p. a. non ns admodum Inadaequatam cognitionem habere possumus, re r νum exissendi tempora per Sch OoP. qq. P. z. sola imaginatione δε-
296쪽
termina intu , qua noά aeque asscitur imagine reipraesentis , ae futura; dicere voluit , aquὸ - ιur imagine rei futura ac prauntis unde sit , ut vera boni s mali cognitio, quam babemus, nonnisi abstracta, Deumυir alis sit, es Dicium, quod de rerus oriane π causarum nexu Deimus, ut d termιnare posmus, quιἡ nobis in praesenti bonum aut malum sit , β ρω tmagmarium, quam reate 3 atque adeo mc'm non est , si pista quae ex loni re mali cogntraone, quatenus hari surum ρνωρια eis, oritur, Ocibin rerum Cupiditates qua ιn praesentia suavessunt, coerceripotest, de quo mis Propositionem I S. hujus Partis, Ubi verum concedimus, quod Pera boni σ mab cognitio abfracta sit, quando in universum cogitamus dc asserimus, id bonum esse , quod agimus ex ratione, si ve, quod cum ratione convenit, malum contin, vel, ut Theologi loquuntur , quod cum voluntate Dei nobis revelata, hoc est ipsius Lege convenit, malum contra; sed inde non sequitur, juiucium, quo Aterminamus , quid nobis inpraesenti bonum aes t maiadum sit, se potius imaginari m , quam reale; non enim ad id praereia nutritur, ut judicium de omni rerum ordine & nexu faciamus, susiaticit, si cogitemus, post bens.cta sequi praemia & post male facta sequi poenas , quod judicium plane reale est , non imaginarium ,
cum ex ipsa rerum natura hic ordo sequatur. Uerum est nos saepe iunorare externa illa bona, quae bona fortunae dicunt, eorumque nexum c im suis causis, atque ideolaeptaea esse imaginaria potius. quam realia, atque hinc oriri , quod Cupiditas rerum futurarum possit coerceri, non quidem Cupiditate rerum praesenti uin, s non enim circa eas versatus Cupiditas sed amore reruniaraesentium : At uuantum attinet vera & conflantia animi bona , quae in Virtute consistunt, eorum ignorare nes, possumus .nexum cum praemio,
quod in Acquiescientia sumpsius consisti. sicque Cupiditas alia
rum quarumvis rertim eXternarum Amore Virtutis naei tantum potest, sed debet coerceri. ia .Pκop. LXIII. Aut Metu ducitur, o bonum, ni malum v,
tet, Mit, ratione non ducitur. . . AEc Propositio pesse nota est , dc cum muni probatur versicu-
297쪽
oderunt peccare boni virtutis amore, Oderunt peceare mali formidιπe poena.
Demonstratio Spino gae nititur Propos. 3. III. & sy III.& Definit. i 3. Affectuum, quae fundamenta omnia sunt lalsa. Et hoc admodum frequens est limus Auctoris vitium, ut Propositiones veras falsis indamentis potius labefactet, quam confirmet. Scholium recte se habet : Superstitiosi, qui vitia exprobrare magis,
quam wrtutes docere norunt 3 qui homines non ratione ducere , sed metu ita continere sudens, ut malum potius fugiant , quam υιrtutes amant, mulitidintendunt, quam ut reliqui a rue, ac ipsi, flant miseri, σideo non mιrum, si plerumque molestι re odio ni hominibus. Corollarium etiam verum est : Cupiritate, qua ex ratione oritur. lonum directe sequιmur, re malum indirect uimur.
Sed Demoniiratio ad illud probandum nihil facit. Nititur enim Prop. s p. III, quae falla est, & Prop. 8. IV. quae dubia est. Scholium facit ad explicandum Corollarium exemplo aegri ct sani.
Comede ager id, quod aversatur, timore mortis, sanus au em cibo gaudet, er vita sic meliuι fruitur, quam si mortem timeret, eamque aere Ie Pitare cuperet. Sic judex, qui non odio, aut Ira G.ρ our amore Salutis publice reum mortis damnat, sola ratione ducitur.
PROP. LXIV. Cognitio mali cognitis es inadaequar a. PEr cognitionem in adaequatam solet Auctor intelligere cognitionem, quae non est clara dc distincta, sed consula. Quo sensu haec Propositio accepta omnino pro salta est habenda. Demonstratio falsis quoque vel dubiis nititur sundamentis. Dubia est Propos. 8.hRus. Falsa est 3. Defin. Affectuum, Propos. 7. III. Prop. 3. III. Corollarium ejusdcm est valoris, cujus est Prop. 64. quod propterea ut falsum rejicimus. Mnestequitur, quod si Mens humana non nisi
adaquatas habeat ideas, nullam mati formaret notionem.
PROP. L X U. De duobus bonis majusmis duobus malis mininex ductu rationissequιmur. Hira Propositio accepta de Morali Bono & Malodioc est, univer talite sumto,ialla est. Ex malis moralibus nunquam licet est gere,
298쪽
quia nunquam licet malum tale committere, & per consequens non licet ex iis cligere minus. Non sunt facienda mala ut eventant bona. Haeae falsitas magis patescit ex Praefat. in qua Bonum di Malum sere- spective tantum accipere dicit, nullamque absolutam Boni di Mali cognitionem admittit, cui fundamento tamen Demonstratio Spino-zae nititur. Sic falsum est, quod annectit, nempe, minus malum rein vera esse bonum , quibus sundamentis tertio loco succedit Coroll. Propos. praecedentis quod etiam ut falsum suo loco repudiavi
Sequitur Corollarium : Malum minus pro majore bono ex rationis ductusequemur,qbonum minus, quodcausa es massoris mali, negligemtu. Nam malum, quod hic dicitur mint , rerera bonum est, ct bonum contramarum, quare sper Coroll. Prop. pra ced υ istud ameremuου, er hoc negligemm .a E. D. Circa hoc idem plane est observandum, quod circa ipsam Propositionem observatum fuit, nimirum, Matum morale, e siminiu sit, nunquam nos posie pro majore bonosequi, oblationem adductam. Demonstratio pro fundamento habet Corollarium Prop. pra ced. quod jam refutavimus.
PROP. L X UI. Bonum majus futurum prae minore praesenti, te
malum praesens minus, quod causa est Iuturi alic in mali ex ra tionis ductu appetemus. Possumus hanc propositionem admittere, si per Bonum & Malum intelligatur utile & noxium, non vero si sit sermo de Honesto &Turpi. Hoc sensu Demonstratio recte procedit, quae sic habet : Si Mens
νe utura adaequatam posset habere cognitionem eodem affectu erga re uturam, ac erga praesentem a ceretvrster Prop. 62. hujus cubi tantum observo, per adaequatam cognitionem hic intelligere Spinogam eam, quae ex rationis dictamine res concipit, sic enim sunt verba Prop. Sa. IV.) quare quatenus adstriam rationem attendimus , ut in hac Propositione nos faceresumonimsu, res eadem est,sive majus bonum vel malumfuturum , sive praesens'Aponatur, ac proinde per Prop. 6 s. hujuι bonum fusurum majus pra minorepraesenti Ula. appetemus QT. D. Corollarium. Malum prasens miniu, quod est causa majoris futuri boni, ta ex raIionis ductu appetemus , re bonum prae ens mιη- , quod causa est
299쪽
mur, ac proin idem de Corollario quod de Propositione judicium serimus.
Scholium plane quoque approbamus : Si igitur hac eum iis consenunia tu , qua in hJcparte usique ad Prop. I 8. de affectuum viribus.ostendimu , facile videbimus, quid bomo, quiseolo affectu, seu opinione , homini, qui
ratione ducitur, intersit. Ille enim, Petit nolit, ea, qua maxime ignorat , agit; lic autem nemini, nisi sibi, morem gerit, σ ea tantum agis, qua in vim prima esse novit, quaeque propterea maximὸ cupit, cν ideo illum Ser--m, hunc autem Liberum poco, de cujuι ingenio O pipeηδ ratione pauca adsue notare libet.
Pst op LXVII. Homo liber de nubta re minus, quam de moriste cogitat, S ejus sapientia non mortis, sed vita meditatio est. HAEc Propositio vera esse non potest. Homo liber juxta Spinois
Eam est is, qui ex ductu rationis agit et at ratio dictat, homini esse moriendum, eadem quoque docet, animam non interire cum corpore, nec Dei constantiam permittere, ut eam destruat, sive in nihilum redigat: Quomodo ergo per rationem fieri potest, ut homo liber non cogitet de morte, non solicitus sit de statu animae suae post mortem , nec curam gerat, ut ei post mortem sit bene. An autem ratio sola possit invenire modum, quo animae post mortem sit bene , hic non quaeritur , & si id quaeratur, certum est, ad id rationem non sussicere, sed Revelationem debere nobis
Demonstratio nititur inter alia Prop. 2 . ΙU. quam siliam esse ostendimus; quae tamen si vera esset, non sequeretur inde consequens illud, quod educit. Non enim vera est haec consequentia :Si homo liber ex solo rationis aectamine cupit agere, vivere, suum esse con servare ex fundamento proprium utile quaerendi : Ergo nihil minus quam de morte cogitat, cujus negatae rationem supra jam dedimus. Nn zPROP. Diuili od by Cooste
300쪽
Pnop. LXVIII. Si homines tiberi nascerentur, nullam boni mitiformarent, conceptum, quamdiu iseri essent. .
FAlsa est haec Propositio si intelligatur de Honesto & Turpi. Quid
cnim, an homo sola utens ratione nullam habebit cognitionem
honesti & turpis Z An nullas habebit ideas Dei , sui ipsius, alio rum hominum' An inde non poterit cognoscere ossicia, quae Deo, proximo dc sibi ipsi debet 8 An non hari sunt bona, & deviatio abi lis an non mala dicenda 3 An etiam homo sola utens ratione non cognosceret, quid utile sibi foret ad sui conservationem , quid noxium p An vero istud non esset bonum, hoc malum Θ Falli etiam est, si intelligatur de Bono utili dc Malo Tristici Quid enim hic conia nexionis esse potest inter Libertatem dc Ignorantiam Boni utilis &Mali Noxii Z An homo utens sola ratione non poterit cognoscere, quid sibi sit utile, quid noxium Z quin imo an non potius Ratio docet nihil esse homini revera Utile, nisi Honestum, nihil Noxium ni si revera Turpe 3 Sed examinemus SpinoZae demonstrationem, &mploremus ejus vires ad istam Propositionem probandam. Tota iliata nititur Coroll. Prop. 6 . IV. quod cum paulo ante Convictum fuerit falsitatis, haec ipsa Propositio, γα super eo fundatur, sponte sua concidit. Et iam conatur Spinoga hanc suam sententiam stabilire ex Mose in Scholio , quod adjungit, quod breviter consideremus. Hujuae inquit, Propositionis hipothesin farisam eine, necρ e concs nisi quatenuι ad
solam naturam humanam stupotius ad Deum attenuimuι, non quia enuc
infinitus , sed quatenuν tantummodo causer es, cur homo existat, paret ex q. Propositione hujus Partis. Nobis vero hujus Propositionis hypothesis tantum abest, ut videatur false, ut potius e contrario statuamus , hominem primum liberum plane fuisse Creatum , h. e. plenc utentem ratione, quem eo ipso statuimus boni dc mali sor masse conceptum. Nugae merae sunt, quando opponit haec duo,
Deam infinitum, & Deum, γα en- causa est, cur homo existat, cum
Deus non positi esse causa cur homo eXistat, nisi infinitus seret. Sed haec insuperioribus sub alia phrasi iam examinavimus & re sutavimus. Ex quarta Propositione hujus Pariis non patet, homininem