장음표시 사용
51쪽
vivant ex ratione, inter quos semetipsum Spinoeta retulit, alii veroe non vivant eX ratione, sed soquantur ductum affectuum, cum parsit omnium hominum natura, utique sequitur, esse in hominis potestate sequi rationem vel sequi ductum affectuum. Possumus tamen hanc ejus objectionem corroborare iis, quae legimus in operibus postumis p. 3 8 6. ubi sic inquit : Nego, me usta absoluta cogitanda poten
tu eoeitare posse , quod pellim , re quod non Pellimscribere. Sed ipsi in conmentiam appello, qui sine dubio experitu es, se in somnis non habere potestatem cogitanae, quod pellit σ quod non vellet siribere, nec cum Iomniat, se vel μνibere, potestatem babet non homnianis, se velle Arabere. Verum enim vero haec omnia eo nituntur fundamento , quasi causa aliqua externa, quae determinat voluntatem, tollat libertatem ,&quasi omnis oecessitas etiam eX terna pugnaret cum voluntate, quod tamen superius vidimus ipsium rejicere Spino Zam, ut ita ista omnia, quae passim adducuntur a Spinoeta contra libertatem voluntatis, tantum pugnent cum eorum sententia, qui naturam voluntatis in inia
differentia constituunt, quam sententiam rejicimus cum Theologis Reformatis. Qui somniat, se resiescribere, is eo tempore, quo hoc somniat, revera vult, sed qui somniat se scribere, non hoc eo ipὶ facit, quia possiimus falli ratione usus nostri corporis & membroiarum , dc imaginari nos ambulare, scribere, moveri, quando quietes jacemus in lecto, sed non possumus falli ratione operationum mentis, ut quando somniamus, nos hoc cogitare, judicare, velle, illud tunc temporis non cogitemus, judi emus, velimus. Porro verbum somniare est ambiguum & duplicem habet significationem. Somniat aliquis dum putat, se facere corpore sto, quod revera non facit, qui sic fallitur, sed hoc sensu nemo potest dici somniare, se cogitare vel operari quicquam mente sua, quod non Cogitat, non operatur, prout antea jam vidimus. Somniare etiam dicitur is, qui dum corpus dormit, aliquid cogitat mente sua illudque ipsum per lomnium
connectit cum rebus, cum quibus revera non est conneXum : quo in casu falsa quidem est connexio talium rerum , cum isto actu mentis, scd propterea falsum non est, nos illum actum mentis habere. Non habet homo in somnio potestatem non somniandi quod scribat, quando non scribit : Sed habet potestatem in somnio non somniandi quod velit, quando non vult. Et quamvis possit in somnio
homo determinari ad hoc vel illud volendum, 1 causis externis, si
52쪽
cut etiam a causis externis determinari potest ad volendum quando vigilat, non tamen propterea vis infertur ulla voluntati, quominus lubens velit. Sed instantiae loco eXpendamus ea, quae in Tractat. Politico p. 272. .leguntur , ubi inquit et Mei Theologi kane Afiuisatem ιollunt, quι βιθcet , flatuus, hujus impotentia causam humana natura vitium seupeccatum esse, quod originem a primi parentis lapsu traxerit. Nam si etiam in primi hominis potestate fuis tam flaνequam ubi re mentis compos erat σ vMura integra quι sieri potuit, ut sciens prudensque lapsus fuerit. M. Theologi potentiam humanae voluntatis eandem dicunt esse post lapsum ac fuit ante lapsum, quantum attinet ad ipsam voluntatis naturam, ad quam si attendatur, semper
potest dici, hominem habere in sua potestate vel ductum rationis vel ductum affectuum sequi, quatenus id dicitur esse in nostra potestate, quod facimus quando volumus. Si enim homo etiam post lapsum velit rationis ductum sequi, eo ipso sequetur, si velit sequi ductum affectuum, etiam hoc ipsum facturum. Docent autem simul Theologi, homines a primi parentis lapsu traxisse pravum ha bitum, qui junctus voluntati se habeat tanquam aliquod pondus, quod illam trahat deorsum Ac inclinet ad terrena &ad peccandum;
hunc habitum dicunt essicere, ut humana voluntas habeat impotentiam ad bonum, non eam, quae est trunci aut lapidis, sed eam quae voluntatem supponit, quam subjugat. Homo tamen primus non lapsus est sciens prudensque sed dum lapsus est, scientia prudentiaque non fuit usus. Integra quidem fuit natura & mentis compos, sed
non habebat naturam immutabilem, non erat voluntas confirmataeo habitu sive sapientiae sive rectitudinis, qui impediret, ne laberetur. Dum lapsus est reliqulit istam intcgritatem dc se corrupit. Quid quaesio in eo est impossibilitatis, ut quis, qui rectus erat, ab illa rectitudine descisceret 3 Quid in hoc, ut sapiens erraret 8 non secit id sciens prudensque, sed dum erravit, ab illa scientia & prudentia
recessit. Dicit Spinoga de Emendatione Intellectus p. 38o. Stoicos in 'eo errasse, quod dicerent, mentem esse subtili a corpora, re ab hoc
errore nos siberari, dum conamur ad normam data vera idea omnes nostrae
pereeptiones examinare 3 Sic similiter dicemus, primum hominem suas perceptiones non examinasse ad normam datae verae ideae Dei,
cum qua pugnabant illa, quae dum lapsus est, judicavit. Ipse spi
53쪽
tum appetiare, quod contra sana rationia dictamen sit, s obsequium, con
stantem Poluntatem moderanda Vpetit vi ex rationu praescripto; sed addit, se omnino id probaturum, si humana tibertaου in appetit- hcentia L ervit in rationis imperio consisteres. Sed quia θbertas humana eo maj ν est, quo homo magis ratione duci re anetuus moderari potes, non posse, nisi arimodum improprie, vitam rationalem vocare obsequium , σ peccatum id, quod νι vera mentis impotentia 3 non aurem contrahestiam licentia es, σper quam homoservus potius, quam Her potes dici. Huc vero argumentum Spinoetae debet redire : Quod non fit contra libertatem humanam non debet peccatum appellari r Atqui quod fit contra sanae rationis dictamen non fit contra Libertatem humanam. Hanc assumtionem videtur super hoc firmare fundamento , quasi ex nostra sententia, quando liberum arbitrium in potentia agendi quod lubet constituimus, sequatur libertatem consistere in appetituum licentia. At sic assingit nobis sententiam, quae plane non est nostra, &ludit in ambiguitate vocis Libertas. Sumitur aliquando Libertas hoe sensu, ut designet, nos libere agere, quando non agimus coacti, non inviti, qualem libertatem ipse concedit hominibus, uti supra jam vidimus. Haec libertas est essentialis voluntati, neque ab ea potest separari, eamque nostri Theologi solent constituere in eo, quod per eam homo id agat, quod lubet. Sed per hanc phrasin non intelligunt, quod peream homo agit id, quo nos apPetitus ducunt neque illis ista lubentia est idem , quod licentia astectuum , sed tantum agere non coactum, non invitum id ipsum quod agit, sive ad agendum incitemur per impetum affectuum, sive perductum rationis. Alio sensu accepta libertas opponitur servituti,quo sensu & apud Spinorum est usus istius vocis Part. V. Ethices, ubi praecepta praescribit, quomodo illam libertatem' consequamur. Haec libertas
non est voluntati essentialis, sed virtus ejus ungularis Constituens naturam virtutis moralis, quam non hatant homines omnes. In argu - mento igitur Spinoetae Consedimus, non debere peccatum appellari
id quod fit contra libertatem humanam priori sensu acceptam, sive id, quod quis coactus seu invitus facit, sed nego, non debere peccatum appcllari id, quod fit contra libertatem humanam sensu posteriori acceptam, quin imo hoc ipsum, est peccatum fi quis serviat affectibus dc non obsequatur rationi ; quo modo apparet instaritiam
Spinoetae plane collabi. Ipsemeς Spinora postea S. sequentibus xx
54쪽
&22. peccatum agnoscit tum in Imperio, tum etiam in Religione& inquit r auatenus non ad natura ordinem, quem ignoram tu, sed ad sola rationis aectamina, qua Religionem concernunt, attendimus, orsi mulconsideramus, eadem nobis a Deo , quasi ιn nobis ius loquente, revelari, eatenus more humano loqueπdo dicimis , hominem Deo obsequi, qui ipsum in egro animo amat, re contra peccare quι caeca cuirine ducιιur. Haec reis
vera tussiciunt ad constituendum peccatum, neque ei obstat, quod F-mus in Deipotestate, sicut lutum inpotesate sub , quod contra Dei ἀ- ternum decretum nilaletcrepossumus p quod pollea urget : nam nihilominus agimus contra ordinem a Deo nobis praescriptum , atque ita peccamuε. Actionum nostrarum norma non est aeternum Dei deincretum, sed Deus nobis loquens vel per dictamen rationis, ves per verbum aliquod externum, a quo sit recedimus a norma nobis praescripta deviamus, iccum id faciamus non inviti, sed libentes, eo ipso a peccato non possumus excusari, quicquid etiam sit de Dei aeterno decreto atque suprama Dei in omnes potestat e , quod hic non venit considerandum. Conserantur Cum his quae ad Schol. Prop. XV. Lib.I. dc ad Schol. Prop. XLIX. Lib. II. annotavimus.
Fer aeternitatem intelligo ipsam existent iam, quatenm ex sola rei aeternae definitisne necessario sequi concipittar. Explicatio, quam subjungit eit : Talis enim ex flentia, ut aeterna veritas, sicut rei essentia, concipitur, proptereaque per durationem, aut tempus explicari non
potest, tametsi duratio principis S me carere conci
55쪽
Pponi in hoc axiomate tanquam a se invicem realiter distincta, quae tantum distinguuntur diverso considerandi modo, quod ex iis, quae ad Defin. III. & IV. annotavimus, intelligi potest. Attributum enim essentiale alicujus substantiae, cum sit idem plane quod ipsa substantia, & tantum logice vel modo considerandi ab ea differat, siaquidem est in alio logice a se distincto, sed non in alio realiter distincto, di per consequens potest etiam dici insesse. Ita extensio est in corpore, quod ab extensione est tantum logice distinctum, quatenus in hac propositione. Corpiu es extensum, corpus est subjectum, extensum est Praedicatum s quia tamen corpus ab extensione non differt potest etiam extensio dici esse in se si dicatur exiensum est divisibile. Quod si tamen hoc sensu istud axioma non accepit .auctor possumus illud admittere dextre intellectum.
A XI ΟΜΑ ΙΙ. Id quod per aliud non potest concipi, per se concipi debet.
EXAMEN.EAdem hic oppositio occurrit de qua ad praecedens dixi mira
Axioma, unde ea quae jam a nobis sunt dicta et rite possunt - applicari.
56쪽
Ex data Pausa determinata necessario sequitur esseam X contra, sinulti detur determinata causa impos ibis est ut use Uequatur. EXAMEN.Hoc axioma admittimus si vocabulum determinata rite fuerit inistellectum.
us Im cognitio a cognitione causa dependet Et eandem inmisit. EXAMEN.Hoc axioma admittimus, si intelligatur de plenaria & persecta enfectus cognitione , falsum est caetero quin si sumas de qualicunque cognitione ejus rei, quae effectus est. Sic possumus multas proprietates herbarum, ferri magnetis dcc. Cognoicere, etsi nesciamus modum adeoque causas generationis harum rerum.
Piis nihil commune cum se invicem habent, etiam per se inmicem intelligi non psunt, sive conceptus univc alter uia conceptum non inmolvv. Mea vera debet cum suo ideato comenire. uicquid . ut non existens, potes concipi, edim essentia non imolvis existentiam.
EXAMEN.HAEc tria axiomata citra dissicultatem admittimus. His axiomatibus nunc succedunt apud SpinoZam propositiones,quarum priores decem plane sunt gcnerales, de substantia in abstracto considerata agentes, adeoque praepostero ordine hic adductaea Diuiligod by Coosla
57쪽
Non est ejus, qui naturas rerum particularium vult explicare, incipere a notionalibus & abstractis quae non possunt intcl-lisei, nisi prius intelligantur realia, quae in rebus particularibus reperiuntur quod jam prolixius ostendimus in Examine Definitionis rimae. Ille vero a substantia in genere considerata & affectioni us ejus auspicatur, idque in eum finem, ut evincat solum Deum esse substantiam, creaturas vero esse hujus substantiae tantum modos, quod qua tacin selicitate videamus.
Substantia prior es naturasis afectionibus. EXAMEN.
Εr affectiones hic Autor vi detur intelligere modos, quum ad probationem ejus citet Defin. V. quae est modi. Patet tamen vocabulum assectionum longe latius, adeo ut etiam sub se complectatur attributa essentialia, sed est tamen a huc ambigua tota propositio. Vel enim substantia dc aflcctiones suis muntur in abstracto dc ut notiones secundae, vel considerantur in particularibus. Si posteriori accipiantur modo, sensus erit: Quando rei particulares extantes extra intellectum consideravimus , &invenimus, quae in iis sunt realia, prius natura est id quod earum naturam constituit, posterius id,quod illam modificat. Si priori modo sumas, sensus fuerit: Ubi particularia notionibus secundis insigni .vimus, alterum considerantes ut substantiam , alterum ut modum, prius natura est substantia, quam asscctiones. Admittimus utroque sensu acceptam illam propositionem , quamvis rejiciamus dcmonstrationem SpinoZae, quod nitatur Defin. III.&V. non satis veris, uti ante hac vidimus.
58쪽
Duasubsantia dixersa attributa habentes nihil inter se commune
EXAMEN.OBscura admodum est haec propositio initioPhilosophiae proposita adeoque dissicilis intellectu, cum tamen humana mens cupiat duci per clara & facilia. Vocabulum substantiae abstractum est, neque aliud quid significat, quam rem quandam singularem quae ita existit extra intellectium, ut sit in se non in alio, adeoque ab alio tanquam lubjecto non dependeat. Quando ergo audimus de substantia, non audimus nisi conceptum quendam communem sive notionem secundam ; & quando audimus numerari & dici duas substantias, nullum possumus formare conceptum de numero binario duarum substantiarum, nisi saltem confuse cogitemus de substantiis singularibus , adeoque supponamus, duas este posse , sive, posse esse duas res particulares seu singulares, cui utrique conveniat nomen & notio substantiae. Quod quidem Auctoris instituto plane repugnat , qui vult, non nisi unicam esse & singularem sub stantiam, quae sit Deus , reliqua omnia, quae sunt praeter illam i b- stantiam esse tantum unius istius substantiae quosdam modos,prout in 1 equentibus videbimus. Interea si haec propositio in particularibus substantiis consideretur, uti id fieri oportui, certa est ejus veritas. Revera enim substantia extensa & substantia cogitans, quia diversum plane est attributum extensionis & cogitationis, nihil habent in particuIaribus commune. Unum tantum est reale cujuslibet rei attributum, quod naturam ejus constituit. Sic ergo duae substantiae diversa habentes attributa, eo ipso inter se sunt diversae, nec possunt ullum reale attributum habere Commune : Quaelibete .m unum tantum habet attributum reale, quo tota natura absolvitur substantiae istius ; hoc autem cum sit diversum ab alterius substantiae attributo, eo ipso nullum reale attribulum poterit remanere eommune. Hoc tamen non obstante possunt his duabus sub stantiis multa attributa notionalia esse communia, quale vel hoc
ipsum est , quod . utraque dicatur substantia, dc quae sunt similia.
59쪽
Demonstrationem SpinoZae merito rejicimus , nititur enim Des n. III. sensu Spinozae accepta, quam supra jure rejecimus.
A res nihil commune inrer se habent, earum una alterius causa
HAEc propositiosi sumatur eo sensu, ut per verba commune inter βintelligatur commune aliquod attributum reale, uti procul dubio eam vult intellectam Spinoga , falsa est omnino. Huc enim tendit, uti ex sequentibus patet, ut evincatur, Deum, nisi esset extensus, non posse esse'ausam corporum, quod falsissimum esse superius probavimus , quando demonstravimus , Deum 'ex nihilo omnia fecisse. Videri posset hanc propositionem aequivalere isti axiomati: Nia hil potest dare causa effectui, quod ipsa non habet. Sed si illud axioma rite intelligatur, facile percipietur, hanc propositionem non aequivalere isti axiomati. Sensus enim est : Nihil posse dare ea amessemu nisi id, quod ipsa cause habet vel formaliter vel eminenter. Quid sit habere aliquid formaliter per se patet. At quid sit habere eminenter non ita manifestum. Rex habet formaliter nummos, landum, domum &c. quae mihi donat non habet formaliter doctoratum, munus Secretarii, munus Professoris, quod in me conseri, sed dicitur habere illa eminenter h. e. habet jus illud mihi dandi. Ita Deus eminenter habet extensionem , quam tamen ex nihilo produci t ut suo
loco ostendimus. Demonstratio Spinoetae nititur axiomate V. & VII. adeoque probat tantum, quod, si res nihil commune late acceptum, sive realesve notionale habeant, earum una alterius causa esse non possit , qtin
60쪽
Duae aut plures res distintae vel interse distinguuntur ex diversitate attributorum subsanitarum, vel ex riversitate ereundem
EXAMEN.HAEc propositio ob suam generalitatem dc abstractionem
istis est obscura , quam , ut intelligamus , conferemus cum demonstratione. Omnia qua sunt, vel in se, velιn abo fiunt per axiom. I.) hoe est per defin. III.& U.4 extra intelliatum nihil dataν praetersubstantias ej*que assectiones. Nihil ergo extra intellectum datur, per quodplures res inter se distingui possunt praetersubstantias,sive quod idem est per axiom. earum attrabuta, earumque a semones. Quam demonstrationem qui
conseri cum ipsa propositione putare potest , sensium istius propositionis esse, quod duplex possit dari inter res distinctio, ita nimirum, ut res inter se invicem distinguantur velut diversae substantiae, vel ut unius ejusdemque substantiae diversi modi. Atque hoc sensu si acciperetur ista propositio , possemus eam, ut & demonstrationem illius pdmittere. Verum ex usu istius propositionis , insequent ibus longe aliud apparet. Statuit Spinoga unam tantum possedari substantiam propter vocabulum substantiae defin: III .nimis restrictum, ut scit. denotet demum illam rem, quae a se est, uti ad illam propos vidimus. Sensus igitur istius propositionis hic tantum potest esse: Res distinguuntur vel per attributa, ita ut plura possint esse unius substantiae attributa realiter inter de invicem distincta, quorum neutrum in conceptu alterius continetur, vel per modos, quo sensu istam Propositionem merito rejicimus. Statuimus enim , tot esse substantias, quot sunt attributa realiter inter se invicem distincta , ut unius Conceptus in alterius conceptu non contineatur. Hoc quoque Observamus, unam , candemque rem posse dici vel modum alicujus rei vel attributum substantiam constituens pro diverso r pectu. Sic adan antis de sapphiri attributa essentialia, per quae una gemma ab alia distinguitur, sunt tantum certi quiuam modi extensionis sive rei extenta. Ita