장음표시 사용
111쪽
aeger unam & viginti septimanas cum tali oris clausura, salivatione glutinosa, quovis Cadavere & stercore putidiori indefessa & copiosissima, dentibus omnibus mirum in modum elongatis, denudatis, vacillantibus nigerrimis & quandocunque deciduis, appetitu quidem, sed manducandi impossibilitate sunde etiam diducto ore vel cuneis vel speculo, tota juscula & potulenta Siphone intrudebantur transegit.
cum maximo strangulationis metu &C.
g. 4s Mercurius vel a fucis Mercurialibus, Vel ab Unguem ----tis ad Ptralismum movendum adhibitis, vel ab Hydrargyri praeparatis intro sumptis, interdum inter Cranii laminas nasColligitur, unde dolores Capitis oriuntur crudelissimi qui raro sine Trepano persecte curantur, juxta Theodom Maseem. Prax. Maic. Lib. I. cap. 8.p. m. 7 eq. f. 46. Coecitatem ab inuninione mercuriali in Cephalaea caestari antiqua, Capiri dolenti adhibita, licet etiam salivatio concitareturi in Domina quadam Illustrissima observavit Thom.
Willisius uiae Tride Amm. Brutor. Part. a. cap. 2.8. m. II. Et alia
Matrona ab inunctione Mercuriali visum ita amiserat, ut nihil fere discernere posset, vid. Guil. Fabric. Hild. Ob ero. Chirurg. Cent.F. obf. l. Operso vis. g. 4 . Auditus dissicultatem ex intempestiva Capitis cum Aussi HUnguento morCuriali inunctione in Juvene annotavir Tim. ἀμ-a-Iee Epistol. medici Lib. I. Epist. Π=g. in SIN. it. Respons J.p.ro s. A Mercurio post salivationem in Cerebro relicto de adempto dextrae auris usu. illaesis quamvis organis & sinistrae valde incommodo relicto conquerebatur Capitaneus quidam Helvetius v. Joh. Murali. Script. inurg. Histor. ΣΟΙ. p. m. o pseq. Auditus, Visus & Sermonis dese&m observavit Nicolaus Blegny Zodiaci Med. Gallic. m. I. OU IJJ. IN. st . scilicet Mulieris cujusdam Caput ad partem mediam suturae Coronalis ulcera duo virulenta. utrumque denarii in gnitudinem adaequans, cum Carie ossis, deturpabant cuio mulieri,
112쪽
io6 CAP. III. DE SALIVATIONE mulieri, ante trimestro spatium cancrum venereum in Vul va perpessae, Chirurgus quidam diversis temporibus septem ex Mercurio pitulas exhibuerat; inde protinus mediocris Ptyalismus . comitibus solitis symptomatibus. eXortus est, accessit febris continua, quae exacto triduo Mercurium in Cerebrum transtulit, inde in nervos Aurium, oculorum &lingvae, aded ut auditus, visus & sermo perierint, &C. Hamοννει- f 48. Hainorrhagiam largam a salivatione per inunfiitia. onem sequentibus verbis communicat Elias Camerarius Differt. Taurin. Epist.ph11.3ne17.f. mostaseq. Non infimae sbrtis homo clim sub Bacchanali furore Gonorrhaeam contraxisset, illu haud rith tractata in varias dehine febrium anomalarum species incidit diu cumprimis immani ac nocturno pedum dolore tortus, donec tandem Chirurgo se submitteret ac salia Vationis, quam vocant, curam subiret, largius Mercurio inunctus namque non artus modo vel articulos, sed omnem Corporis ambitum haud parca manu probe inunxit Chiruo
gus) diu ac copiose salivam viscidam dimisit; adeo oris interna in ulcus abiere, ut semilacera profundisoue hians fissinris lingva, putidaeque gingivae ac 'fauces, per aliquot noctes integras eam sanguinis copiam dimitterent, ut tanta haemor hasce vis in terrorem aegrum adstantesque conjiceret, siquidem octodecim jam ac ultra dies ad quatuor quotidie libras
profluit glutinosum ex ulcerato ore phlegma, ulcera impura ac valde dolorifica sunt, atque adeo dissicilius moderanda enormis haec haemorrhagia.
Ossa earios. g. 69. Ossa cariosa & friabilia post Hydrargyri usum observavit Marcellus Donatus Miralit Histor. med. Lib.J. cap. I. p. C. m.
sag. scilicet Auriga quidam cum aliis conservis lusitans, arrepta emensa dimidii mali aurantii parte, in socium antecurrentem projicit, majus sibi malum quam alteri parans; eo namque in brachio valido motu os humeri dextri ita perfractum suit, ut rupti ossis capita invicem disjuncta manifeste
113쪽
tactii deprehenderentur. At auditu mirum, vix osse illo serrumina , Cum priores operationes nondum obire posset.
nocte media lectulo cubans expergefactus brachium alterum demisit, ut matulam susciperet; qua in motione os brachii sinistrum circa mediam ipsius partem disruptum fuit, quod pariter ope medica occalluit. Laboraverat Vir hic antea per plures annos Lue Gallica saevissima, atque Caput, crura, brachiaque tophacei tumores occuparant, qui tandem ex illinitione ex Unguento cum Hydrargyro delituisse videbantur. Quamobrem Brachii ossa Carie exesa & vitiata adeo facili admirandae fractioni occasionem praebuisse est censendum. . so. Alia adhuc Symplomata, Cum sequente morte,hinc alia οπυ- inde occurrunt. v. g. Epilepsia in Mercatoris cujusdam fili-mata solo, trium circiter annorum puero, qui actioribus per totum Caput diffusis molestissimo pruritu vexabatur. Parentes Iaxandi animi gratia rus concesserant; interea anus quaedam domestica Unguento mercuriali caput repetitim illinivit;
hinc achores subito disparueere, puer autem in Ερllepsiam incidit, convulsionibusque continuis correptus paulo post fatis concessit. vid. Baldass Tim. a MuIdent ue Respons m. Io T. Ibidem etiam refert dictus Autor, Eustachium Rudium& alios observasse, corpora quaedam dissecta fuisse , in quibus arsenti vivi in ossium Cavitatibus non eXigua Coeia eX Mὸν His inunctione in Morbo Gallico fuit collecta. Item ex IIbaUio in o stati
addit, Chirurgum quendam ob crebrum usum Medicamem torum litercurialium mortuum ossa habuisse plane stiabilia. Aliud adhuc exemplum ex propria observatione an-Struma. nectit Timaeus de Nobili quadam Virgine, undecim ci citer annorum, quae a Scabie seu Achoribus Capitis per inunctiones mercuriales liberata paulo post Strumam, ovi pavonii magnitudinem serme adaequantem, in Collo pauidinfra aurem sinistram contraxerat. Omnibus Medicamentis
tam purgantibus, quam specificis, strumas dc strophulas pe-Ο a culiari
114쪽
iog CAPUT IR DE SALIVAE Usu NATURALI cultati vi absumentibus, item topicis frustra adhibitis, Me- . dicus tandem tumoris causam altius secum expendens Me Curium expellere, scabiemque iterum excitare constituit; id quod exhibitione Decocti cujusdam feliciter obtinuit; Tumor enim sensim minui coepit, tandemque pland evanescere. Verum cum Capitis pruritum & scabiem regre & non sine pudore ferret Virgo iam nubilis, denub litum illum mercintialem, suadente quadam vetula, repetiit, ex quo Achores quidem di aruere, paulo post tamen Struma eodem, quo antea fuit, loco iterum repullulare, tantamque in molem excrescere & ad guttur usque extendi visa est, ut miseram ta Sphareian dem compresus faucibus suffocaret. Sic Sphacetum, a quo lingva, gingiva, fauces, maXillae, imo tota facies cum maximo faetore absumebantur, & aeger tristi spectaculo vitam miserE amisit, post largam salivationem observavit Johannes Dolaeus viae M. N. C. Dec. H. An. . Ob Iaol. m. MI. Et sexcenta ejusmodi exempla:
SAURE USU NATURALI MEDICO ET SUPERSTITIOSO.
.ia,OAlivam non humorem excrementitium, sed certis usibus' destinatum esse, jam supra Capite primo monstravimus; nunc ad humanae Salivae usum. & quidem primo naturalem progrediamur, qui varius est, dum juxta Georg. Ba-gliv. de Fibr. motris. p. m. U7. sundendo, solvendo, abstergendo ac celeriter penetrando insignes & pene innumerabiles vi tutes in nobis producit. Ad meliorem autem erationem tam pro usu interno, quam externo, requiritur Saliva naturalis
115쪽
Mxorco & SUPERsTITIOSO. Io ratis, pura, hominis jejuni & sitientis, quia fortior & pene- . trantior existit; Quandoque enim praeter naturam Salivae
quoque inesse solent Pinguedo, Bilis & similia ; & quidem
Pinguedo immediate post pastum Salivae accedat, Clim partes oleota & ngves Ciborum sese cum Saliva miscent: Bilis vero non nisi in 1latu morboso, in febribus ardentibus, ipsi permiscetur. Quod autem pinguedo non faciat ad essentiam Salivae, juxta Theod. Craan. de Honun. cap. .p. II. eX eo patet, quod Saliva pinguedinem permixtam habens sit inefficax Scminiis penetret; non aliter ac gladius, qui vagina tegitur, ad secandum & pungendum ineptus redditur; sic etiam pamticulae acidae scindentes & salinae pungentes ipsius Salivae a pingvibus, ranaosis ita circumvolvuntur, ut instar gladii vagina tecti, nec pungere nec secare valeant. Sic etiam si nimia copia aquae Salivae est permixta, ea redditur miniis em-cax, & non ita suis spiculis tam salinis, quam acidis pen
trare valet Poros corporum; particulae enim aquae involvunt
particulas salinas & acidas, & impediunt, ne pungant & ρο- ros ad penetrandum sibi aperiant. Econtra cum in jejuni atque sitientis hominis Saliva multum seri sit absumptum. atque ob potus defectum seu intermissionem parum aquae bpsi sit admixtum, salsior, acrior atque sortior ad sequentes eme s evadit. g. r. Imprimis Salivae usus in eo consistit, ut Cthis solidi-ὰd cibo umoribus intcr masticandum admixta eorundem distatutionem& liquefactionem promoveat atque Chylificationem incho- et: hinc etiam Saliva non solum motu sanguinis humorumque circulari naturaliter & ordinarie citra manducationem ad os fertur, vertim praeprimis actu manducationis vigente simul appetitu, pressione musculorum plurimorum majori solito copia illuc desertur, juxta Joh. Broen Medicis. theor. g. ιδ.p. II. Ad absolvendam enim bonam φgestionem non sollim ciborum matticatio, sed etiam Salisae admixtio necesi
116쪽
uo C p. IV. DE SALIVAE UsU NATURA Liria est; unde quoque Saliva, quo eo melius cibos solvere&diluere queat, copiosis instructa est partibus aquosis, quibus salitiae acres & glutinota moderata quantitate admixtae sunt. A quota ergo partes , dum inter masticandum continuo ex diversis fontibus effluit Saliva, cibos optime diluunt, hisce vero immixtae salinae incidunt & penetrant cibos , ut partes laudabiles eb facilius postmodum a compedibus cxcrementitiarum liberari queant. Haec ipsa autem Salivae astusto &ciborum comminutio, secundum Georg. Philipp. Nenter. Physio cap. eirilli operationi pharmacevticae, quando Corallia, Lapides Cancrorum, Conchae &c. pertri turam in subtilissimum pulverem redigi, aut, uti vulgo dicunt, pr parari debent: quemadmodum enim ibi inter terendum aqua affunditur, ita & hic inter masticandum Saliva
assiuit: 'eum in finem, ut in utraque operatione materia praeparanda eb subtilior reddatur. Ipsa quoque potulenta, quae, diluendis cibis potissimum inserviunt, etsi absque masticatione deglutiantur, nihilominus tamen in ore insigniter a Saliva alterantur. Inquit etiam Emanuel Κonig Rem. a nat&ct. I. Arto ut dentes felicius molant & lingva pistor cibum melius subigat. opus est liquore salivati, qui e glan-.dulis stomaticis. tum in oris cavo contentiS , tum huic exitus accumbentibus se per diicius in illud exonerat. Juxta Joh. Jacob. Wald schmid. Istitui. medicin. rational. Lib. I. cap. I. p. m. iis decem boli bene masticati & salivali menstruo hume. Eiati atque soluti felicius in Ventriculo coquuntur, qua in Unus non masticatus, Et Johanni Bohnio Circu aratoni. phusim M. Progmn.'.p. m. M. magni ponderis est alteratio, quam a Saliviae commisceta expectant & sustinent alimenta solidiora,
utpote quae primam horum liquefactionem & dis lutionem inchoat & instar menstrui cujuSdam universalis mirifice ad alimentorum quasvis particulas se habet. Solutionem ciborum in stomacho per reliquiarum inter dentes, ope Eli-
117쪽
λIEDico Sc SUPERsΤi Tioso. IIIus Salivae, Distam solutionem adumbrat, corumque, quἰSalivam exsputant, ad juvandam digestionem potius degluti- . endam, morem carpit Nicolaus Harisaecher, Did. Act. Erudit. Li . An. IVM. Mess. Febr.p. m. masticatum Salivam incidere & attenuare, cum eoque delabi ad Uentriculum, ibuqile partem fermenti constituere ad cibos in cremorem &Chylum concoquendos, scribit Theodorus Dissirtat. Ph J. med. de HomIn. cap. .p. m. II. H. Vel juxta Franc. Zypaei Fundament. Medicin. cap. S. Art. II p. m. Iocs. Saliva Chulificationis in ore ponit exordium Sc bolus panis ni asticati Soli expositus chylescit. ; et secundum Beriali. Swalve opprobri Ventricu p. m. 3. Molitioni dentium succumbens alimentum lingva revolutum Saliva imbuitur. Commotu membranarum glandularium ex ductu prolicitur, ori sumusa haec lyn Pha peculiaris, tenuis, fermentalis, masticationi aridorum maxime expetita lubricans omnia, squalorem oris temporans, tincturam sapidam & gustilem extrahens alimento, id- qtie immutare incipiens sub aliam formam, &c. Item Saliva quibusvis assumtis sinc dissicultate dictum factum se commiscet, duriuscula mollit. v. g. panem bis coctum in ore detentum mediante Saliva, quam alius cujusvis liquoris allusione citius mollescit, gummosa & resinosa, exemplo myr hae, &c. extrahit atque resolvit, V. Frid. I Iommann. Di de lid. ejus emorb. cap.3.p. m. Io.'c. .p. II. ubi dicit: Instar omnium laudari meretur usus Salivae decantatissimus, quem ad niasticationem perficiendam praestat. Est cnim primarium voluti menstrutam microcosmicum, quaevis assumta penetrando, emolliendo & immutando ad digestionem proe- primis adaptans; quo sive depravato sive ablato mox deficit appetitus, vitiatur masticatio & deglutitio, turbatur Concoctio atque digestio. vid. etiam Georg. Bagliv. de Fibri 1 tric.p. Isa. Joseph. Langon. de Saliυ. cap.3.pag. m. 7.βqq. hem Martinus Uster Disert. de tau oricaP. Ial. m. Do. qui Salivae se
118쪽
cedincni pro validissimo Concoctionis instrumento habet;& juxta Jacob de Sandris de Sangvin. Srat. Fart. I. ccp.3.p. in. il lSaliva sensim licet, copiose tamen undequaque in ore sca- . lturit, dum a faciei musculorum contractionibus subjeciae lglandulae Comprimuntur: atque paulatim exstillans, partim
evaporat, partim inter musculorum motiones Consularitur,
ac partim deglutita ad ventriculum descendit. Si in his viis alimenta reperit, arctos eorum poros ingreditur, substant, am intimius permeat, Cui non modicam inseri laxitatem,& digestionis initium, etsi humor inspidus & aqueis tantum particulis componi videatur, vid. etiamp. 72. secundum Petri Lin ling. Institui. med. p. mediante masticatione Saliva permotum Oris partium copiose prolicitur, & alimentis in hoc actu commiscetur, quae inde 1 elicius dissolvuntur &sic chylificationi in stomacho subeundae apparantur. Et A. . R, vinus Thes PhasisI.aa. inquit: dum esca in ore circumvolvutur, Saliva commiscetur non pauca, quae sicut ordinarth sti, flans ex palati freto, ejusque & buccarum glandulis mi Uria fhus, ex tonsillis item glandulisque Caeteris iublingvalibus Sc lparotidibus, os humectat ad juvandum lingvae motum in i quela, vel saeores rerum felicius explorandos in gustu , ita longe copiolius affuit, cum inter masticandum glandulae lcomprimantur sortius: Usus ejus est, irrorando emollire sic- lciora imprimis alimenta, eoque ipso ad faciliorem deglutitionem Gigestionemque disponere. Certe comedendi mo- ldus non parum coctioni vitiosae Constri: nam qui diu non masticant, dissicile digerunt, quoniam frusta sunt crassior . ideoque dissolvens diutius eorum dissolutioni immorari debet, quae saepe antequam fiat absoluta dissolutio, ad intestina deturbantur, juxta verba Johannis Virideti de M. Coction. Pan. a. cap 7. p. m. a. Et Theodorus ingerus Fasticu Dis t. medio. Disi 8. de Sallu p. m.TII. distingvit inter Salivae usum internum & externum; Primarium internum credit esse non
119쪽
solum, ut inter masticandum Cibi poris seie insinuet, sed&in Uentriculo sermenti aut menstrui quasi universalis rationem induat & potissimam liquoris gastrici partem confici-ciendo, Ciborum assumptorum liquefactionem , dissblutiaonem atque in Chylum mutationem producat, quae actio alias Chylificatio appellatur, ac sequentem stre in modum
contingit: nimirum particulae Salivae salso-volatiles, a Calore externo in motum continuum suscitatae, insinuant sese
in poros Ciborum, inibique particulas salinas primum, dein& reliquas omnes invadunt, solvunt, liquefaciunt ac diluunt; cum verb in hac actione pori ciborum plures occludantur, Acr iisdem inclusus atque exagitatus vi sua elastica. non secus atque particulae mundi subtilissimae, partes ciborum a se invicem separant, repagula omnia & vincula disjiciunt, tandemque particulas singulas in motum quendam abripiunt, ac ita E cibis, antea solidis existentibus, massam quandam pultaceam cremori ptisanae haud absimilem conficiunt. Chylificationis opus sequenti modo explicat Joh. Tacrius cim gon. anhωί O miser. Accipiatur panis vel quodcunque edulii genus, sive sit Caro,sive pomum. sive rapum, vel omne quod obsonii nomine venit, incidatur dentibus quam minutissime; post indatur vitro & comspergatur notabili Salivae quantitate, quae masticato cibo sit
congrua: committatur hinc Vitrum, probE obturatum, calidis cineribus, ita, ut cineres illud undiquaque tegant, ademincntiam contentorum, ad horas duodecim , interdum ultra, etiam ad viginti quatuor, neque enim in Vase artis tam citb omnia absolvi possunt; &dehiscent contenta in minima, apparebuntqile hinc inde bullae variae sortis , exiguae. mediae & majores, quae, dum bulla bullam urget instar vindnovi aut Cerevisiae sermentis agitatorum , turgidam elevabunt leniter massam. Massae huic aifundatur pol ea liquor. succi pancreatici vicarius, vel ejus naturam redolens, ut audia
120쪽
li4 CApuae IV. DE SALIVAE USU NATURALI aciditate talath felicius opus procedat, & grossum a subtili secedat. Liquor vero ille sit acetum aliquod naturae sive philosophorum, quod nonnulli appellant spiritum Saturni vegetabilis; stant tam diu, donec bullarum agitatio cesset, traiiciantur postea liquida per purum linteum, ut admirandus ille naturae actus majori gaudio observari possit, & porro
per chartaceum filirum, ut liquor pertranseat clarior. Liquori huic claro & perspicuo affunde denique anaticam bilios spiri tus portionem, id est, liquorem flammis coruscum&obnoxium, auri aemulum, qualis ella solet spiritus quintae lessentiae depuratus, &facta subito effervescentia compositum
illud migra . in lac quoddam candidissimum, chyli purissimi aemulum. Ecce jam vobis fermentationem l cccc e fervescentiam l ecce ciborum analusin, chylum grossum, spumosum, liquidum, diaphanum, lacteumi Haec Tachius. . Nogat equidem Gideon Harveus, Salivae praecipuam vel ni- lmiam distolvendi, circa Chylificationem , vim in acceptis esse ferendam, atque potius omnem digestionem per spiritus animales absolvi putat, Vid. Act. Erudit. LV. An. I7oI. MenfOct. l. m. 37. Cum Vero, uti ex Primo Capite patet, plerique Autores in Saliva largam spirituum quantitatem praesupponant, res eadem recidit.
ad istis A g. 3. Deinde Saliva ciborum rite masticatorum, benesue itioη-. eadem subactorum deglutitionem promovet, quod admixta lSaliva lubricitate sua ossicit; clim econtra in salivae defectu& faucium ariditate omnis deglutitio aegerrime fiat, uti in febricitantibus aliisque salivali liquore a quacunque CauSadepauperatis Videmus, quippe qui esculenta sicca ob defcctum salivae, vel plane non, vel aegre, deglutire queunt, sed pro meliori deglutitione superbibere necesse habent. Hinc Michaeli sitimuliero Oper. medic. Tom. I. Jol. m. D. Saliva dicitur lubricare fauces & gulam pro faciliori deglutitione; ideo in febribus dissicilis est deglutivo, quoniam deficit axungia, oblinens