장음표시 사용
121쪽
usMgDico & SUPERSTITI Oso. oblinens gulam. Literim praeter salivam cibis admixtam etiam serum ex glandulis Oesophagi exudans, atque salivae analogum, plurimum ad deglutitionem conserre, dubitandum
non est 4. Tertio ad accuratiorem saporum quorum novem ad saporem species, scilicet accrbum, austerum, acidum, dulce, Unctuosum seu pingue, salsuir , amarum, acre, insipidum, recenset
Paulus Hermannus Cynosuri mater. medic. pag. m. a. Vid. etiam Steph. Blancard. Oper. Toin. I. cap. 23.pag. πῖ. JΟh. de
Murali. Clad. medicin. Exercit.' 7. seqq. dignotionem plurimum facit Saliva, imprimis u in statu naturali Sc insipida adhuc, nee aliis particulis, tam ab intra, quam ab extra, impraegnata est; hinc etiam, saliva a quacunque causa deficiente, aegris res omnes insipidae, &, uti conqueruntur, ligneae
videntur. Cum proinde salivae usus ad gustum sinume sit necessarius, ideoque juxta Christian. Johanm Lang. Oper. me-
dic. Tom. III. Disput. D. I agio m. I . mirum non est, si salia, a
lias mordacia satis, quamdiu sub pulveris sorina tantum p pillulis superimposita obsereantur, vel pland non, vel hia dius ac vix sensibiliter assiciant ipsas; statim vero ac ex ductibus salivalibus prosiliens lympha illa solvit, in momento etiam
Pungere ae vellicare incipiant. Sic iuxta verha Joh. Bolinii Cis I. anat phasiolog. Progγum.'.p. m. ID. Saliva ratione texturae intrinsecae, i. e. per aquositatem aeque ac salsuginem suam vincula masticatorum laxat, adeoque pariter pro accuratiore
saporum dignotione laborat, illorum substantiam salino-Dlphuream seu particulas sapidas a reliquis evolvendo ac deliquando , quatenus salia non agunt, nisi dissolvantur. Insu-Per eadem oris humiditas fauces atque oesophagum humectat ac lubricitat, hinc deglutitionem Iacilitat, vel Cum alimentis, vel seόrsim ad Ventriculum deplua hujus fluoris aliquam portionem constituit. Hunc tertium Salivae usum ita explicat Michael Ettmtulerus i. a. Appetitum & saporum perceptiones a P a que
122쪽
n6 CAp. IV. DE SALIVAE UsU NATURALIoue dignotiones promovet Saliva Particularum salinarum di solutione; nam particulae minutissimae salinae in saliva ab agita to vehiculo facile possiunt in papillas nerveas lingvae transire Et juxta Alberi. Kyper. Anthropolog. Lb. I. cap. IK. f. U.pag. ecta Salivae sunt humiditate solvere, calore ac tenuitate Penetrare , Coquere , abstergere, mundare, quorum quaedam etiam in humano corpore Praestat, propter quae & maxime animalibus tributa est. Principio enim Cibis permista facit, ut melius in lingva percipiantur, unde arida existente lingvagustus miniis bene celebratur. Fit autem hoc, quatenus liquiditate sua cibos sundit, & tenuitate ac fluiditate porosam carnem lingvae subit, &c. Oh salivam, inquit Stephanus Blai
cardus Institui. vaedicis. cap. 7. Oper. Tom. p. m. III. cibi nobis sapiunt; Cum enim nos sitis vexat, non desideramus panem siccum, sed humidum alimentum, vel potum. Caula hujus saporis est, si ciborum particulae masticantur, Cum iisdem saliva, in os continuo fluens , miscetur. Particulae porro Ciborum tenuissimae a salivari humido liquescunt & consequenter melilis in lingvae porulos adusque nervosas papillas imprimuntur. quarum attactus nobis iamriS sensum repraesentat. Verum in nativae vel alterius humidi defectu, qui Cibis admiscetur, sapor vel est nullus, vel ingratus, quia nullae vel perpaucae particulae Gustiis organum movent. Et secundum Joh. Frid. Ort-1ob. ustor. Para.6Oeconom. animal. Dissert. g. Io.p. m. ast. SaliVae cum alimentis miscola duo praesertim involvit, nimirum quod peream digestionis initium fiat, quia quotidianae observati ius est, alimenta a masticatione & imprimis a salivae permixtione mox saporis & odoris pristini immutationem experiri; nucleos & semina ore detenta ad germinationem frustranea reddi; alterum est, quod sapidae partes, quas praecipue sal, nae sub certa agitationis modificatione lingvam ferientes constituunt, salivae particulis aqueis dilutae evolvantur quas aliis intertextas, aut Plane non, aut non ita commodE
123쪽
percipere licet. Theodorus Zwingerus Fastu ul. Disp. medie. Di p. 8.p. m.3 ρ. Salivae usum secundarium hunc judicat, partes oris fauciumque lubricas & nonnihil laxas reddere, quo
sic a particulis ciborum transeuntium nullatenus laedantur;
dein & salia e Cibis masticatis eliciendo sapores a lingvae papillis varie titillatis dignoscendos praebere, &C. De sapore
ita scribit Elias Camerarius Me ilicis concitiatris. cap .p. m. Ia7.
M. Clim saporem Veteres a primis qualitatibus atque Elementis deduxerint, Chymici vero aliique moderni, illa sententia repudiata, sal ejusq; partium figuram, tanquam unicum saporis principium substituerint, id tamen Studiosus cum grano salis accipiendum ess e notet, ita scilicet, ut thm in genere id sapidum rectissime & caute dicat, cujus particulae sufficienter attenuari, cum Saliva misceri. papillisque imprimi intimius possisnt, tum ut non quidem sbium sal, nec solam salinarum parti Iarum figuram alleget admittatque;sed & juxta cum aliis quoque particularum speciebus, cumprimis magnitudinem particularum.salina mim, earum differentem motum atque in organum impressionem, earum tandem cum aIiis generiS mOleculis combinationem variam probe attendat,& pro faciliore Phaenomenorum solutione combinet; eo semper praesupposito, lativalem lympham & humectando vigorem papillularum conservare& lapidis particulis intime solvendis atque in ipsa quasi papillae penetralia deducendis tanquam menstruum Congruum inservire. Inquit etiam Jean Baptiste Verduc dans leae, acte de P, age det Parties Tom. a. cap. csp. m. III. La Salive POur contribuer a nous seire sentiries saveurs telles, qu'elles sint, 'Mit eire elle meme insipide. Car si elle change, commedans les maladies, & qu elle se mEle avec quelque humeuretrangere, telle qu' est la bile, on trouve tout amer. Est quippe Saliva vehiculum saporuni & sine ea sapores vel plane non, vel saliena obscure a lingva percipi possunt v. etiam Joseph. LanZOn. m. densit J-. c.IJ. m. I. q. s c. l. M.As
124쪽
Aqueiam s. Quarto Saliva continuo os & lingvam pro celeriori hujus motione & loquela huniectat; quid enim ad loquelam seu ad disti1ictam literarum & verborum pronunciationem conserat Saliva, illi experiuntur, quibus os salivati humiditate destituitur, v. g. febricitantes, Oratores & Cantores, quippe qui quandoque ob Salivae desectum niusculos lingvae ad formandam loquelam vel cantum, rite & pro lubitu mo-
vere atque vocem, debitosque modulos formare non possunt,
cum praeprimis ob eundem desectum larynx etiam dissicillime dilatari atque constringi dcbite nequeat. ut adeo quibusdam vox faucibus haereat. Oratorem sacrum, qui se monem Cum animi fervore peragere non poterat, nisi Pa lisper biberet, se novisse resert Josephus LanZOnUS l. a. p. M. Obsereatis. Mihique nota fuit foemina cantatrix, quae tam in Theatro personam suam agens, quam domi & inter amicos cantans diu modulari non poterat, nisi post unam aut alteram Cantilenam Ariam dictam) vel inter pausas respirando Aqua
. Aim. . 6. Quintd etiam sitim, alias perpetuli molestam sedat
Saliva in naturali statu constituta, dum fauces eadem irrigan- tur & quidem interdum adeo, ut sputatores parum sitiant.
Et tandem Saliva assiduo suo in Ventriculum & Intestina descensu fibras eorum blanda salsedine, lixiviali natura, roborat, Contrahit, sordesque iisdem a residuis Coctionum adhaerentes ac propemodum impactas abstergit. De Usu Sa
125쪽
MEDico & SUPERsTITI Oso II g. 7. Non autem tantummodo in ore Saliva Chylificati- adc0l υ- onem inchoat, sed eandem quoque in Ventriculo continuat, siquidem, tanouam genuinum Ventriculi menstruum adteriorem digestionem & Concoctionem Cthorum , sive ad Chylificationem multum constri. Clim enim, secundum hactenus dicta, salivam sola masticatione quaevis assumpta tantopere mutantem, & prima alterationis rudimenta ponentem, toto die notemus, quid quaeso posset obstare, quominus spirituosus ejusmodi liquor universum Coctionis negotium absolvat Θ apprime cum in tanta praestbsit abundan. tia, ut non sollim copiosissinc cum cibis absorbeatur, vertim etiam continuo fluxu deglutitis superingeratur. v. Frid. PIom. Di p. de Salio. solumorb. cap. .8. I . juXta quem nec alius succi fermentifici seu digestivi ductus & scaturigo datur, nec ipsae miliares glandulae Ventriculi minutae & paucae tam copiose requisito succo praebendo lassicientes esse possunt, vel aptae natae. Et j. de necessar. Salio. In pedi. g. .p. g. idem Autor Salivae totam Chylificationem adscribit: Nostra,inquiens,
sententia est, Salivam genuinum alimentorum constituere monstruum ipso in Uentriculo. Equidem non negamus, Per
tunicam Ventriculi glanduloso - villosam separari humiditatem quandam mucosam, quae' tamen pauca est, tantaeque
ciborum moli subigendae iniussiciens ; requiritur enim hic menstruum rei solvendae ratione quantitatiS proportionatum: Iam quoniam Saliva larrissime nil, masticationis actu estvnditur & intime cum cibis permiscetur, pnoeterea etiam indolis astivae, fermentantis ac solventis est, non video, quare pro genuino alimentorum monstruo venditari nequeat Θ Opus nimirum erat, Ut tot tamque divcrsii generis alimenta, dura, solida, viscosa, item Medicamenta, qVae non tantum ex vegetabili & animali, sed etiam minerati Regno petuntur, distatueruntur, extraherentur & in fluidam stibstantiam redingerentur; cui fini provida natura destinavit hunc
126쪽
uo C Ap. III. DE SALI vae Usu NATURA Lisuccum , valde activum , Salivam: Haec enitri non tantum superficiarie in partes integrantes sicut alia mentirua lchymica faciunt s ud in minimas , mistum constituentes, particulas deglutita resolvit & novam unionem mixtionem- lque partium eiscit; ut adeo quasi Menstruum sit universale crocosmicum, intini e solvens diverse naturae alimen. ta, illorumque repagula reserans, partim subtilitate, pallini congrua & conveniente partium, quibus Conltat, figura, hinc etiam Daniel Tauvry Anat. cap. I p. m. Io. Salivam Atha-hest Helmontii nominat, clim solvens universale existat, quod omnes alimentorum species solvere potest & debet. Et juxta Joh. Tach. Cir figon. anmies.s miserip. In Saliva aliquiu-
ter assimit ari potest Liquori Athnest, qui omnia in minima& velut prima resolvit. Et pag. 2I. scribit idem, sibi optimEnotum milla generet Nobilem quendam Virum, qui egregium ex Saliva salem putrefactione praemissa elicuerit, tam . ivolatilem , quam fixum, quem, nisi morte pneventus fulseset, magnis destinasset usibus. Sicuti autem non solus ven- 'triculus est Chyli ossicina, sed ipsa quoque Intestina, ita
etiam succus, qui ex Pancreate in Intestina profluit & ejusdem cum Saliva naturae est, ibi vices menstrui ulterius subit. vid etiam Joh. Bohn. Di ut de Men . universat, anisori. 3. I. seqq. silma μμ g. 8. Ad medicum Salivae usum referre nobis liceat signa medicW- diagnostica & prognostica, a Saliva seu sputo desumenda siquidem recentiores imprimis Medici non solum ex Urinis& alvi excrementis, sed ex ipso quoque salivati humore &sputo, pro meliori morborum indole pernoscenda . signa petere solent. Ιmo cujusvis serh morbi statum facilius ac certius innotescere ex inspectione Salivae, quam Urinae, vel sanguinis, Venaesectione emissi, monet Fridericus Hossimannus Disp. de Saltu. sejus morb. cap. M.f. 3 pag. U. Et Dist. de necessari Salis. inspere. ad conferP. es restauram. amr. 3.sp.'. idem Autor Praxin medicam exercentibus siaulam & attentam
127쪽
Quodsi enim ex Urina, quae immediate ex sanguine & se provenit, prompte licet conjicere de mixtione, temperie, motu & statu sanguinis & seri, prout urina vel quantitare. vel consistentia, vel colore differt : quidni etiam ex Saliva, quatenus illa quantitate, consistentia, odore, colore. &C di fert. dijudicare possimus statum atque conditionem sanguinis, Lymphae & Spirituum animalium , & ulterius quoque de Ventriculi digestione, ejusque vitiis atque incommodis praesentibus & fiituris praesagium & judicium ferre. Non autem recentioribus tantummodo ejusmodi Salivae inspectio
familiaris est, sed etiam jamdudum veteribus & ipsi Hippo- Crati nota atque in usu fuit. Inquit enim Georgius Baglivus de Sanu. natur. Tr. de Fibri motric. pag. m. 2oI. quanti se erit
magnus Medicinae Parens lingvae & Salivae observationem ad recte dignoscendum & praesagiendum in morbis, videatur ipse in aureis suis operibus, sed praesertim de diebus iudicatoriis min. a. s8. De glandulis, in Aphorismis Oacis deliu moribus de hum idorum usu & reliquis. Et ab eo discant elegantes &speculativi nostrorum temporum Medici Judicationes Curativas in morbi, non a cogitationibus fortuitis & indigestis, nulla maturitate Consilii, nulla probatis experientia. sed ab observationibus naturae petere; Cujus motus cediti iant, constantes & perpetui. iiSoue fundata Praxis medica impossibile mihi videtur. ut fallat & a Veritatis scopo aberret. Nunquam igitur ab aegro discedant Medici, nisi prius lingvam inspiciant, utpote quae lymphae sanguinisque
statum certius quam alia signa, nobis ostendit. Bona lingva semper bonum indicat: mala semper suspecta, semper timenda; multo magis, si viscida fuerit. arida, spurca, malique saporis; clutae singula vitiatam lymphae naturam denotant. &C. Idem Autor sepe se cxpertum esse dicit, eos, qui proximi sunt, ut in febrem vel gravem viscerum, &pra Ci-
128쪽
Dr CAi. IR DE SAL rva Usu NATURA Lipa naturalium, affectum incidant, plures ante dies nulla in parte evidentius, quam in linara futurae affectionis signum
percipere: in qua loco naturais saporis, amarum, viscidum, acidum aut salsum, praesertim circa horas matutinas observant; Et p. Isa. de recta, inquit dictus Autor, vel prava d, gestione Hatim certior fies per lingvae saporem: quem si mutatum deprehendes, aegrum leviter ac male chylificare asseres. De hac Linguae inspectione ita stribit Fridericus Hos mannus: Lingua ex acinis glandulosis Copiosissimis & em,nentiis ac filamentis nerveis constructa est : Continue madida est, propter copiam lymphae exstillantis tam ex comtextu faucium toto glanduloso, Vasisque salivalibus. quam
ex ductibus ipsius linyae lymphaticis, qui cuivis glandulae
appositi sunt. Quocu ca commodE ex Linguae colore ac facie in morbis seri ac lymphae statum cognoscere licet, unde ejus inspectis, multum ad pri gnosin necessaria. vid. Petri Pore Obst . cap. Is Sputi confiderationem de Sanitatis dispositione non mediocriter nos certiores reddere monstrat Martinus Pausa deprorogand. vitam r.I.cap. sp.IT seq.
f. q. Desumi vero solent dicta signa vel a Salivae leu sputiquantitate, tam aucta, quam imminuta; quandoque cnim Nativa nimis frequenter & abundanter ejicitur, quandoque plane deest. Vel desumuntur signa a inalitate, quae consi- sit in Colore, Odore & Sapore. Ratione Coloris est sputum vel album , vel flavum, Vel rubrum, vel nigrum. vel mixtum; ratione odoris est vel sine odore seu purum , vclfoetidum; & ratione Saporis est vel inspidum, uti in satunaturali, vel salsum, acre, austerum, acidum, amarum, dulce vel purulentum. Vel peti solent haec signa a Consistentia, cuius ratione Saliva seu sputum est uci tenue seu liquidum, vel spumosum, veI cra um seu viscidum, lentum seu glutinosum. Denique etiam a modo spuendi desumuntur; rejicitur enim sputum vel cito & facile, id quod naturae robur
129쪽
. MEDico & SUPERSTITIOSO.bur, doloris absentiam, & naturae bonitatem ostendit; Contra si sputum tardius & dissicilius, cum dolore scilicet &Tussi vehementi, excernitur, facultatis imbecillitatem, aut materiae cruditatem aut contumaciam, proindeque morbi longitudinem portendit. g. io. Nolumus autem hoc loco prolixilis de singulis agere, iorat. benevolum Lectorem potius ad Practicos & Semioticos remittendo ; qualia vero signa in variis morbis ex sputo colligi possint, ex Hippocrate congessit Honoratus Bicarssius M
m. CCrix seq. Frid. Homann. Di p. de necesser. Salio. Inspection. ad confimo. s restauranis. Sanitat. 3ssqq. p. νι. 2I.seqq. Jacob. Pri- meros Enchirid. medici pag. m. I . IV .seq. Theodor. Z ingeri Theare. Prax. medic. Part.postere Moseq. & FUcicut Di p. med. Disp. g. p. vi. s.' G. s hinc inde, item quae supra de salivatione symptomatica & critica adduximus. PorroJoh. Helseduncken.
Tract. de Urin. p. m. M. q. ORI. 6s. Imprimis autem Prosper Alpinde prae κM. uit. Omori.αgrotant.Iab. cap. Flag. g. I i. Ex multa Saliva inter loquendum post febrem malignam excreta in Studioso Theologiae mortem praedixit Christ. Francisc. Paullini; Risere equidem adstantes,sed mox excessit. Did. M. N. C. Dec. II. Anss. 'F.p. m.7KPro signo diagnostico&distinctivo,quanam viscere seu parte interna laboret se- αῖ grotus,
130쪽
grotus, Catuli recens nati per quindecim dies cum aegroto in eodem lecto maneant, cum ipso comedant, ipsius Salivam omnem deglutiant; Tunc, si aperiantur seu dissecentur dicti Catelli, pars eadem, quae in aegro, allecta in Catulis reperietur, atque sic cosnito morbo etiam legitima remedia admoveri poterunt, vid. Petr. Boreli. Oisc Hyl. med. Cem. I. Ob . 23. m. ago. &Christ. incuriose me' rei b. rarer Medicis. Titi,se. p. m.3I. De Ptyalismo, in certa scemina Graviditatis signo vid. Joh. Georg. Hoerus M. N. C. Dec. III. An R. obf. so.p. m.s. Nonnulli etiam ex gravidae mulieris Saliva disterentiam 1 exisin foetu praedicere volunt, & quidem Salivam seu sputum flavum, subrubicundum, rotundum & quasi compactum de piello, album autem, aqueum Sc dissolutum de puella testariducunt, Vid. Joh. Gustr. μῶ in. dor .p. m. s. E sputo pur lent6 equidem ordinarie Phthisis judicatur, attamen puris sputum menstruum sine Phthisi annotavit Athardus Hermamnus Cummius I. OU. . p. 223. dc quidem in Matrona nobili, quae singulis mensibus semel puris squis imhorabat, adeo ut lapissime ad tres libras puris foetidissimi rejiceret; bene interim se habebat, &formosa erat, neque etiam tussi vexabatur, nisi quando periodicum hoc imminebat sanguinis sputum; Mentes tamen parce fluebant. Iudicent nunc eruditi, an semper puris sputum signum Phthiseos pathognomonicon existat. Ego sane, pergit dictus Cum mitis, mea sum sententia, ulcus pulmonis tabem non esse, nisi longo temporis tractu degeneraverit vel in Vomicam vel in Empyema. Inspectio variorum hoc morbo mortuorum Sc disieciorum Cadaverum aliud me docuit. Plura de sputo Phthisicorum reperies in Εherii. Gochel. Const. medic. pag. c. Dc Saliva iratorum sequentia habet Fridericus 14ost m.
DID. de Saliu.s Ous morb. cap.I. g. . p. a . Certe si Saliva iratorum & irritatorum aliis communicata tantorum terna malorum, quis eandem quaeso deglutitam nobisque servatam puta-