장음표시 사용
91쪽
positione ut sit per se nota . non convenit Deo,
nisi specialiter sub ratione Dei, & quia Deus est,& ideo per se nota esse non potest, nisi cognoscenti quid sit Deus, ut Deus. & consequenter,
nisi cognoscenti Deum quiddilative proprie , &simpliciter.
3 o Ad confirmationem , concessa maiori,&minori, nego consequentiam , quia illa propositio est negativa , haec autem est disserentia inter affirmativam ,& negativam, quod ut negativa sit nobis per se nota , satis est cognoscere quid su tectum non lir,ut vero assimusva sit nobis per se nota Opus est cognoscere, quid subiectum vi, eo
quod haec affirmat de sublata quid sit, illa negat
quod non est ; unde illa negativa, in corporalia non furit eo-nen rutiis in loco est per se nota
sapientibus, quia illis est per se notum ex ipsa
apprehensione terminorum ea non esse corpus, nec quantum, & alias cum quiddilative cognoscant quantum , cognostunt solius corporis, &quanti esse proprium commensurari loco, unde ipsis est per se notum in corporalia non esse commensurative in loco.
Sed dices: Ergo haec propositio : Deus
non est creatura, erit nobis per se nota, licci non cognoscamus quid est Deus: Sed Dcum non esse. creaturam est ipsum esse creatorenvErgo eri DO-: his per se notum ipsum esse creatorem, & cons quenter ipsum esse. Respondeo , concessa conse- .nuentia, neg ndo minorem subsumptam salicinxi nobis per se notam, quia Deum non esse creaturam , cum sit propositio negativa, non exigit
nec supponit, quod subiectum sit, aut supponat. quia in propositione negativa termini non 1upponunt ; M.fatis est , quod ex sola apprehensi ne subiecti, & praedicati, inter se repugnent, sin
cut repugnat idem esse creatorem, & creaturam rvnde licet revera non daretur Deus, Verum cssetis
quod Deus non est ereaturas ut verum est,quod creatura non est Deus,Maa hi termini ex sola apprehensione eorum inter se repugnant. Sectis a r est in propositione affirmativa Deus est cremtor, quia inliac subicctum supponit, & ideo ut sie Per se nota, opus est, quod suppositio Dei verost nobis per se nota, quod esse nequit, nisi cogunoscamus quidditarive Deum , seu quid sit Deus ut talis, quia solum sub ratione talis convenit ei
essentialiter esse creatorem. δσr Sed dices, non potest esse nobis per se notam quid Deus non sit, nisi sit etiam nobis per* notum, quid sit, quia prae ala negativa sundantur in politivis, & non esse hoc vel ill ud tundatur in esse hoc, vel illud: Ergo si nobis est per
se notum, quid Deus non sit,etiam erit nobis per
se notum, quid sit. Secundo ,. quia nobis est per se notum quid Deus sit sub ea ratione , sub quacst ei essentiae essem Ergo erit nobis per se notum Ucum cste. Probatur an*cedens, quia nobis est
per se notum. Deum ex suo conceptu obiectivo esse ens persectissimum, esse actum purum , essems trecessarium , & a se; sed sub hac ratione convenit ei essentialiter esse: Ergo. Respondeo, nefando antecederis, quia ut Deus non sit hoc, vel illud, non requiritur, quod revera sit aliquid , sed quamvis revera sit nihil , potest non esse hoc vel illud, sicut per se notum est nobis tenebraS non esse lumen , quamvis tenebrae re ipsa nihil sint; unde nego, quod semper praedicata negativa sundantur in positivis subiecti de quo negantur. Vel secundo, distinguo antecedens: Nisi sit nobis notum quid sit re ipsa, nego antecedens: Nisi sit nobis notum, quid sit ex suo conceptu obiectivo aut ex nominis significatione, concedo antecedens,&distinguo consequens eodem modo ; satis enim est, quod nobis sit per se non , quid sit oblective Deus in nostra apprehensione, di ex vi nominis, ut de illo negemus quod tali conceptui o
6a Ad secundam, nego antecedens. Ad eius Irobationem, distinguo maiorem: Nobis est per se notum Deum ex suo conceptu obiectivo esse actum purum, & etiam quid sit re ipsa actus p
rus, nego maiorem: Et ignoramus, quid sit re linia actus puriis,concedo maioreminc distinguo minorem : Convenit ei essentialiter esse lub ratione
actus puri, hoc est, esse re ipsa sub ratione actus puri re ipsa talis , & esse λ suo conceptu obiectivo , sub ratione actus puri obiective talis.
concedo r Aliter , nego minorem, & cons quentiam in sensu reali, & absoluto; nam dato, quod nobis sit per se notum Deum, ex conccptu obiectivo talis, esse eos persectissimiun, di actum purum hoc est,quod dum nominamus, & apprehendimus Deum, nominamus,& apprehendimusens persectissimum,& actum purum, tamco ignorum adhuc manet, quid sit re ipsa actus purus, Nens persectistimum, hoc est, quid re ipsa imput tur in illo conceptu, & consequentet an sit re ipsa quid a nobis ficte excogitatum , an quid re ips1
tale, di verum I unde antequam hoc nobis constet per cognitionem quidditativam adaequata qua coenoscamus adaequate, quid re ipsa involi. vatur in illo conceptu nostro constasissimo, & a stractivo, non erit nobis per se notum quid re ipsa sit a parte rei, & consequenter, nec esse re ipsa in rerum natura, sed solum ex suo concepist O tectivo, vel ficto, vel reali, importare essentialitreelse,vel ficte , vel realiter, vel solum obiective,vel etiam subiective , prout fuerit re ipsa ille concedinis Obi editivus; unde adhuc de actu puro, &deente persectissimo non est nobis per se notum xsse, seu existere in sensu absoluto, sed solum insensu hypotetico, ut supra4stensim est. 6 obi)cies tertio: Quoties propositIo inacludes expresse aliam est nobis per se nota, etiam
debet esse nobis per se nota propositio iecit: a:
92쪽
c st. I. An Deum essest per se notum'
Sed haee est nobis per se nota , Deus es cole dras , dc expresse includit hanc , Deus es : Ergo etiam ista est nobis per se nota. Respondeo distinguedo maiorem:Si propositio includens aliam sit per te nota in sensu absoluto, & nulla facta suppositione,concedo:Si sit solum per se nota hypotetice ex suppositione aut sub conditione propositionis inclusae nego maiorem,ec distinguo munorum eodem modo , negoque consequentiam,
quia haec propositio, Deus es colendus, solum est per se nota in sensu hypotetico,aut ex suppositi ni,quod verus Deus At; v nde licet hanc includar. vel supponatato est ista nobis per se nota, quia ut hypotetica sit nobis per se nota,opus no est,quod pomis sit nobis per se nota, ut patet in ista parentes sunt eolendi, quae etiam est nobis per se nota, in sensu nimirunt hypotetico, & in suppositione quod sint, tamen non est nobis per se nota ista,parentes sunt, licet in illa inclusi, aut supposita.
Sed dices: Haec propositio Deus es e tendus intelligitur semper in sensu absoluto : Sed
est nobis per se nota ut communiter intelligitur:
Ergo est nobila per se nota in sensu absoluto: Sed in sensu absoluto supponit, vel includit ista Deus es Erpo ista Deus est est nobis per se nota Dil Inguo maiore: Intelligitur semper in sensu absoluto
apud nos, & Omnes, qui ia supponimus, aut cognoscimus Deum esse,concedo: Apud illos,qui noparcnt,aut dubitarent de existentia Dei,nego maiorem;& distinguo minorem:Est nobis per se nota ut comuniter intelligitur,ex suppositione quod sapponitur existentiaDei cognita,concedo:ex te minis nude sumptis, praecisive a tali suppositione, nego minorem,& cosequentiam in eodem sensu.
Ex quo solum resultat,quod supposita per fidem, vel a posteriori notitia de existentia Dei, apud nos sit per se nota illa Deus es colendus in sensu
extrinsece absoluto, nempe ex suppositione e trinseca talis suppositionis, quae non est nobis per se nota; non vero quod ex terminis nude sumptis de tali suppositione non Ecta sit intrinsece δε- ωluto in sensu per se nota nobis, quia praeci sive ab eo, quod supponatur, vel non supponatur cognitio de existentia Dei, solum hypotetice est nobis per se notum, Deum esse colendum,id est, si re ipsa sit Deus in rerum natura. Ex quo Patet ut tacite replicae Ocurram in disparitas ad lianc: Dii sunt colendit, nam ista ad sumam est ver aut per se nota in sensu hypotetico apud omne nam in senis absoluto, etiam apud eos, qui credunt plures Deos, est talia , de consequenter non per se nota, cum semper falsum sit, veros Deos
esse; attamen ista Deus est talendris in primis est
vera in sensu absoluto, antequam , 8c independenter ab eo quod cognoscamus Deum esse; s ciando est per se nobis vera, 8c per se nota in se
su absoluto, ex suppositione quod cognoscim
Deum esse; unde de una ad allam non potest fieriri instantia. 6 s obhcies quarto:Ηaec Aliqtiis primus Amtor talus muni exuentis exsit est nobis per se nota:Sed nomine Dei inteli igimus ide ac Auth rem huius mundi existentis: Ergo est per se nobis
notum Deum existere.Probatur maior, quia su 1ectum diius propositionis ea parte, qua assisma vel supponit hunc mundum existere importat evia dentem connexionem cum praedicato , nempe caexistentiaDei:Sed propositio cuius subiectum aliis
qua ex parte importat evidentem connexioncincum praedicato,est nobis per se nota: Ergo de illa. Hoc argumento convictus P. Iχquierdo, tenet esse nobis per se notum Deum existere, accipiendo Deum pro priso Authore huius mundi,quem
66 Verumtamen, si haec ratio teneret, si pliciter esset nobis perse notum Deum esse, quia nomine Dei ut in plurimum intelligimus supreiamum , aut primum Auctorem , dc conditorem huius mundi; esset ergo nobis per se notum, exustere id quod nomine Dei intelligimus, Zd consequenter exsere Deum. Secundo , quia dum deia monstramus a posteriori existere Deum, id d monstramus de Deo sub ratione primi Authoris
huius mudi; m ex hoc mundo tanquam ex PO
tissimo emctu demonstramus a posteriori existum tiam suae cacae primae,seu sui conditoris: Sed non est nobis per te notum Deum exsere, sub ea ratione sub qua ipsum existere demonstramus aposteriori: Ergo. Tertio, quia qui negant Deum esse absolute, aeque negant esse primum huius mundi Austorem; Scaeque utimur demonstra tionibus a posteriori ad persuadendum hoc de illud: Ergo aeque nobis non est per se notum unum ac aliud. Quarto , quia licet sit evidens connexio huius mundi existentis cum primo A thore illius, non est tamen per se nota : Sed d heret esse per se nota,ut propositio illa esset per se nota: Ergo. Probo maiorem; primo, quia induget medio , vel medi3s, ut evidens fiat, nempe,
quod hic mundus non sit a se, sed factus, di conditus totus; item quod ille , a quo est iactus, non sit factus ab alio, vel si sit sectus ab alio, non possit procedi in infinitum in facientibus , Zefactis: Sed licet his medijs fiat evidens illa co nexio , non tamen fit, sed potius impeditur, quod sit immediata, dc per se notat Ergo. Secundo , quia dato quod esset immediata connexio, non esset immediata identice , sed illative , non per identitatem, sed per discursum, de stillationem: Sed ad propositionem per se notam
non lassicit connexio illativa, seu per distu sumsubiecti cum praedicam,quantumvis evidens. sed requiritur connexio identitatis, vel inci
sionis essentialis pinlicati in subiecto; unde suripta diximus non esse pre se notam enunctatio Κ nem
93쪽
4 T Greg. de Deo uno. Disp. II.
nem primat passionis de subiecto, quia subiectum
licet immediaes cum illa connectatur, haec connexio est illativa, & per discursum ex essentia prius cognita, & iudicata: Ergo. Unde aliud est aliquam est e consequentiam immediatam, & per se notam, aliud esse propositionem immediatam, di per se notam; stat enim primum, sine secundo, quia consequentia quatumvis immediata, impo tat illationem,& discursum,quem tamen non importat, sed excludit propositio immediata, di peese nobis nota. Vnde in forma, nego maiorem. Ad eius probationem, distinguo maiorem:Sub tectam dicta propositionis, ea parte, qua suppo nit hunc mundum exillantem, importat evidentem connexionem cum praedicato, evidentem inquam, sed mcdiatam , concedo: Evidentem 1 mediatam , subdistinguo illativam, de per diu cursum transeat i Connexionem immediatam identicam, & inclusivam predicati in subiecto, nego maiorem,& distinguo minorem eodem modo , negoque consequentiam, quae solutio co stat ex dictis.
ab Auctoritate. ε67 Enique obIjcies: Illa est propositio I I per se nobis nota,quae non est no his nota perdiscursum nee ex sensibis sed ab ipso Authore naturae nobis indit imprella,& insita ante omnem discursum: Sed talis est haec propositio Deus est: Ergo illa est nobis per se nota. Maior patet,quia non alia ratione lunt nobis per se nota prima principi v.g. Omne totum est maius sua parte; quodlibet esses non em quod tibi non vis, asteri ne facias, nisi quia ante omnem discursum sunt nobis a natura congenita, sive ab Authore naturae Insita nobis. Minor vero pro batur , primo ex illo Psalm. 4. Signatum essemper nos lumen vultus tui Domine, per lumen enim vultus Dei notitia Dei intelligitur: Emonotitia Dei est signata super nos, seu nobis indita ab Authore naturae. Secundo ex illo Isaiae 46. Reddite praevaricatores ad cor. Recordami ni prioris famuli, quoniam ego sum Deus, ct non est vitra Deus I Ubi satis innuitur consule re cor proprium , ut Dei notitia inveniatu
Ergo quia illa est cordi impressa ante discursum. . '
Apolog. sic alti Des appellatio nomen non est, sed Dei ine arrabilis naturae hominum in ta vianio. Clcmens Alexandrinus lib. s. omatum inquit: Vnmersa quidem gens Orientalium, et missa quae pertinet ad inridentem , Septemtrionem, O' Austrum unam babet, edi anticipatam notionem is eo, qui tonstituit principatum. Gregorius orat. 3 tae bea it .lac uuismis de mini
ne divino naturaliter quidem Ofita est omnibus homini a sed i orantia Dei peccatur, eo tra id quod colitur. rcrtulian.m solos. cap. I ait: Vultis ex lsius anime tesimonia comprobe mus, quae licet earcere corporis prosa, licet insi-
tutionibus tramis circumscripta, licet sibi Inibus, CP concupfcentiis evigorata , licet fas. diis ancillata, eum tamen resipiscit ut ex crapula. t ex aliqua valetudine , ct finitatem Dampatitur, Deum nominat, Me solo, quia propris
vertit bis inus Deus bonus, magnus, o quod Deus dederit omnium vox es; iudicem quoque conte tur illum,dum ait: Deus videt,Deo com mendo. O tesimonium ammae naturaliter Christianae. Et lib. do Tesimonis Ani , sic pros quitur: Adsit mihi Deus, d Deum immortalemi Deus videt: At quis eiusmodi emptiones anima non putaverit doctrinam esse naturae, genitae fu ingenitae conscientia taetra commi La. Certe prior anima, quam littera, estv prio
sermo , quam liber; prior sensus, quam sillus, prior homo lse, quam Philosophus , O Po ita. Nun Id ergo credendum es, ante litterat nam,qui stationem eius nutos absitio hiatu
1 atronuntiationibus vixisse homines Et undo si Iicis an vi Certe non a misi Nia, nona luistis , vel scripturis, me is displia, hae enim pronuntiat, nondum Scholisformata , plex, rudis, impolita, idiota, de compito, do temtrino tota. Haec a natura inicit. Magi a n tura, anima discipula. Quid elegantius ad ostendendinii Dei notitiam cile nobis a natura indita,& non ex discursu acquilitam.Damascenus lib. I. de Fida. i. sic ait: Νemo es mortalium, cui non a Deo naturaliter instum sit, ut Deum esse per peeium habeat: Quin i a quoque rea conditae earumque conservatio que gubernatio diviv n turs maiestatem praedicat. bimiliter Hicronymad illud Iob. 36.Omne; bomines vident mm, sic ait Per nature bonum notitia ereatoris ines cordiabus hominum. Ac denique Anielmus , ubi supra,
ait: Deum non posse evitari non exissentem. 69 Ex quibus omnibus sic arguit Iuenin probando minorem argumenti: Ea verit s nobis est ingenita,& innata,impressaque a Dco,que naturae insita est,quq anticipata est, omne studium p venit, qua naturaliter inhaeret omnibus hominibus,quam anima sibi relicta sine studio confitetur. quam ab ipsa sira natura didicit:Atqui ex SS.PP. veritas huius propositionis Deus es, ita se haberi Ergo veritas huius propositionis, di consequenteo ipsa est nobis ab Auctore naturae Indita, impressa,& congenita ante omnem discursum. o Confirmatur primo em. hoclula iuxta ipium puer,ex quo pervenit ad usum rationis,st tim tenetur se convertere ad Deum: Ergo in illo primo instanti innotescit illi Deus. aliter enim noteneretur, imo nec posset se ad illum converterer
94쪽
oiast. I. An Deum sutpers notum'
Sed non innotestit per discursum, aut perdemonstratione, in haec haud breve tempusine labore requirit, qui in illo primo instanti impossibulis est. Ergo per notitiam naturaliter insitam anta
discursum. Secundo , quia primum principium practicum de t cile nobis per se notum , & eius notitia naturaliter nobili insita, sicut prima prin cipia speculativa Sed ultimus finis est primum principium in practicis,ut saepe ait D. Thom. Eram ultimus finis debet dile nobis per se notus, Beeius notitia nobis naturaliter insita. Tertio, quia lex Dei altem naturalis,quoad eius universalissi ma dictamina intimatur naturaliter omnibus h minibus ex quo ad usum rationis accedunt; alias
enim illa non obligarenturi Sed implicat legem Dei homini intimari, nisi ei intimetur,& imprim tur notitia Legislatoris: Ergo cunctis hominibus,
ex quo ad usum rationis accedunt, intimatur naturaliter notitia Dei Legislatoris, de consequem ter notitia Dei est omnibus naturaliter insita ante omncm discursum. 7r Hoc argumentum absdubio reddit probabilem sentensam contrariam. Verumtamen intentum non convincit. Et in primis multum probat, quia probat contra ipsum Iumin, neminem polle iacgare , imo nec ignorare, adhuc culpabiliter,ini existentiam, nec dicere in corde suo per verum dissensum: Non est Deus ; nec ad sua dendam Atheis existentiam Dei, opus esse multuplici propositionem anfractu, ut ipsemet ait; si- Ldem veritatem sibi ingenitam, impressam , de
inditam ab Auctore naturae ante omnem distu iunx. nemo negare potest, imo nec culpabiliteri rare , minusque ut eam cognoscat, opus erit
multiplici propolitionum anfractu, sed velit, nolit ex naturet instinctia eam cognoscit. a Respondeo erFo cum D. Thom. lauda tos textus, & DP. intelligendos esse , vel de notitia Dei sub aliqua ratione communi, se confius vel boni, vel veri , vel beatitudinis obiectivae, ut assent in praesenti, aut etiam sub ratione confusa
numinis interius assiantis, aut obligantis. Vel si debeant intestigi de notitia Dei speculativa distincta. ει in singulari, prout exprimitur in hae propolitione Deus est talis notitia dieitis linquit
Dahom. quast. o. de veritat. artie. II. ad Idnat aliter nobis infernt,quia omnibus infertum
est Liquid , unde psi sit perveniri ad cognoscenis dum Deum esse. Et iuxta hanc duplicem expositioncm exponendi sunt textus relati, & PP. V de ad obiectionem, iuxta hanc secundam expositioixura, omisi a maiori, nego minorem. Ad c
ius p obationes. Ad primam, nego quod per Iumex Uultus Dei intelligatur aedialis notitia sp eulati a , de distincta de existentia Dei, sed soli intelli itur lumen habituale intellectus , ex divini luminis irradiatione essicienter in nobis impres.sum, ex quo iacile posiimus exurgere ad Dei ipsius cognitionem, sicut qui illuminatur a sole,non
videns solem, facile ex lumine participato exuris git ad cognitionem solis, cognoscendo nempe ibiative per discursum causam ex esse in. Ad lacunia dira ex Isaia, dico, praevaricatores moneri et
reddeant ad cor,quia ibi resplendent effictus speciales Dei, ex quibus per discursum facile possint cognoscere Ogum , si lamel animum a palsionibus avertere velinz.. 73 Similiter ad DP. dico, quod Iustinus,vo
eat opinionem Dei nobis insitam a Deo in causa dc mediate, quatenus ex ipso nobis inliti sunt plures effectus, ex quibus facili discursu in Dei noti tiam exurgimus. Similiter Clemens Alexandri
nus sol uni ait,Dei noti iam communem esse omnibus mundi regionibus , quia videlicet, nulla gens est, quae ex creaturis facili dilaursu non aganoverit creatorem. 3c hanc notitiam vocat anticipatam , quia ante omne studium 'hilosophiae,
aut alterias disciplinae omnibus pervia est, fienaturalissima ex solo mundi maioris, de minoris ata pectu, ex quo facili discursu , quam primum homines Deum esse agnoscunt. Gregorius autem appellat Dei opinionem insitam in causa , ut explicavimus Iustinum; alioquin non diceret, quin ignorantia Dei peccasur, cum esset impossibilis ignorantia Dei, si eius actitatis, de s malis notiritia esset immediate naturaliter insita. Tertulianus etiam in illo discursu eloque iistimo, luna intendit probare uniusDei existen
tiam, dc veritatem, tum ex eo, quod natura mille
viciis circunscripta, si resipiscat, di incipiat sanari. N. pati mole.tiam suae sanitatis, Deum nominat, ipsum invocat, ad eum confugit, quasi iustinctu quodam naturali; hoc autem totum contingie postquam Deum per discursum agnoverit, prius
enim est Deum cognoscere, quam eum nominare, aut invocare; dc Tertulimus solum contenis
dit,ini praecogniti invocationem esse ex instinctu
ipsius naturae, 1eu ex ipsa naturae doctrina, de in clinatione ; non autem negat cogaitionem ipsam
esse ex discursu, quo facile utitur anima ad cognitionem Dei, vel ex se ipsa, vel ex alios creaturis; hoc enim sessicit ad eius intentum, ad probandum nempe esse unum, Ec veruin Deum,quia ille. Dein semel cognitum,licet per discursum, anima invocat, Zc nominat, quasi naturali institata ad ipsum confugiens, a lubio verus Deus, de solus est masnus, alias natura ipsa erraret ; unde ipsas repentinas Dei invocationes vocat, dc re ipsa sunt, testimonium de veritate Dei praecogniti, quia in eis se gerit anima, quasi naturaliter esset Christiana. Idem assumptum , de eodem sensu prosequitur in lib. de testim. anima , ubi solum probat invocationem mi doctrinam esse naturae,
de ideo erga Deum errare non posse , quia naturari talis non errat,invocando Pro Deo nonDeum.
Psindo probat , hoc non didiciste animam a
95쪽
6 mact. de Deo Vno. Disp. II. de essent .s exigistia Dei.
Philosophia, a litteris, aut ab aliqua specias dis.ciplina , quia ante omnia haec erat anima , & h mines, & invocabant Deum, sed hoc dulcisse ab ipsa natum, nempe invocare Deum, in quo ma stitia est natura, anima discipula ; N quamvis de notitia Dei interna loqueretur, solum probaret, talem notitiam ex discum aliquo facilli S naturali ac prompto ab anima haberi anta omne lpeἀciale studium , & ante omnem disciplinam , quia quisque ex se ipso absque alio Magistro , suos is lumine naturali doctus facile discurrit esse, Deum , ex sola cognitione sui ipsius, vel mum
7 s Damascenus similiter, solam contendit,
insitum esse naturaliter omnibus hominibus aliis quid , nempe lumen naturale , N alij eminis, ex quibus facile perspicere possit Deum esse, ut ex .etsectibus existere causam , qui modus cognos-icendi importat discursum. Hieronymus etiam vocat notitiam Dei insitam cordibus hominum, quia ut inquit Magnus Gregorius ad illum Te tum Iob. Omnis homo, eo ipso, quod rationalis est conditus, debet ex ratione colligere, eum qui se condidit Meum esse,colligere autem ex ratione, discursum importat. Anselmum autem iam supra explicavimus. Unde ad probationem subiunetam facile respondctur distinguendo maiorem, ea n litia est congenita, & innata immediate a Deo, quae immediate, & formaliter in se ipsa est insita, impressa, anticipata , &c. concedo: Si solum sie insita, impressa, & anticipata ad Omnem discuria sim in causa, nego maiorem , & diistinguo minorem in eodem sensu , quia ex PP. solum coligitur Dei notitiam esse insitam , & congenitam, seu impressam in causa , & mediate ut iam explicavimus ex Div. Thom. ex quo non sequitur, quod formaliter habeatur ante omnem discum
6 Sed dices primo: Cognitio anticipata,
insita , praecedens omne studium sonat cognitionem distinctam ab ea, quae per discursum licet facilem haberi possit: Sed PP.vocant cognitionem Dei insitam, anticipatam , di praeveni rem omne studium t Ergo intelligunt esse cognitionem sine discuctu adhuc facili. Secundo, quia aliter nominant PP. cognitionem Dei insitam, & antiacipatam , ac alias cognitiones specialium faculi tum, ut per se patet; sed etiam cognitiones ali rum facultatum sunt insite nobis a Deo, & anticipatae in causa, quia insitum est nobis a Deo lumen naturale rationis, ex quo illae procedunt: EGgo sentiunt cognitionem Dei esse nobis insitam, S anticipatam formaliter in se ipsa, & non solum mediate , & in causa. Tertio quia cognitio Dei per discursum non est ita facilis , Sc prompta ut a nobis supponitur, siquidem constat demonstratione, vel demonstrationibus, quae nisi a sapientibus fieri non possunt, & hoc colligendo plura
principia, quae a paucis intelliguntur, in videbimus infra : Ergo cognitio Dei per discursum non potest dici nobis insita emquod facilli discursu colligi possit ex erectibus nobis insitis a Deo.
77 Respondeo ad primam distinguendo
maiorem: Cognitio insita, anticipata, S praeveniens studium Hrmaliter , & immediate talis sonat cognitionem sine discursu adhuc facili,co cedo maiorem : Si sit talis solum virtualiter, mediate, & in sua causa proxima, nego maiorenREt distincta minori eodem modo . nego consequentiain , quia, ut expositum est, DP. non intendunt Dei notitiam este nobis inlitam immediate , &formaliter, sed mediate , & in causa, sive virtu liter, quatenus nobis es in sum aliqtita, Ende quisque possit in cognitionem Dei venire, ut ii qest D. Ihom. Ad secundam , concessa maiori,di1linguo minorem: Etiam aliae cognitiones sunt nobis insita in causa essicienti ex parte luminis, concedo: In causa efficienti ex parte primariae imclinationis , & obiectiva proxima, ex qua faciae possint haberi,nego minorem,& consequcnti Π .Fatemur enim aliter esse nobis insita, licet in c1 sa,& mediate notitiam Dei, ac caeteri notitis,qui per discursum habentur; notitia enim Dei dicitur nobis insita, quatenus inlitum est nobis lumen rationis,quo talem notitiam facile Iubcre possimus, & quatenus indita est nobis vehemens, di primaria inclinatio ad eam inquirendam, & ia tenus insita sunt nobis principia obiectiva,ex quibus illam facili discursu habere possimus , nempe ipsamet rationalitas, intellectualitas, appetitus ad aeteriis, & invisibilia, di tota fabrica interioris, de exterioris hominis, quae obiective interi coadiatorem sapientissimum , potentissimum, Sc Deum; omnis enim homo ex quo rationalis est conditus, aiebat Gregorius,ex ratione colligere dc eum, qui se condidit, Deum esse; hoc autem modo non sunt inditae caetera notitiae indigentes discaris, quia licet inditum sit nobis lumen rationis dis. cursivum, quod in genere causae sabiectivae & efficientis satis sit ad illas comparandas, tamen nec
indita est ita vehemens, di primaria inclinatis ad illas, nec nobis insiti sunt efictus, aut priscipia obiectiva, ex quibus illas colligere debeamas, sed
procedunt ex obiectis extrinsecis,ad quae reaarrere opus est, & quasi hominem extra se exire, ut ex exterioribus cognitiis discurrat, & ob hanc disparitatem potuerunt PP. vocare notitiam Dd nobis a Deo inlitam naturaliter, quin equo iure aliae notitie per discursum comparatae possint vocari naturaliter insim, sed acquisitae. 8 Ad tertiam, nego antecedens, Iasi
cuiviso horologio quisque facili discu u infertinificem ingeniosum fuisse, qui tale arti icium fabricavit & similiter visis alijs operibas artis ; ita visis miris naturae operibas .pnaesettim in
hominis ipsiu4 natura rationali, facile quis infert
96쪽
c inst. I. An Deum esse sit per se notum'
conditorem supra totam naturam ingeniosissimum, sapientissimium, & potentissimum, & con sequenter Deum. Nec opus est demonstratione artificialiter constructa, aut collectione plurium, principiorum arte Ordinatorum,imo, nec dit vult
sueninin multiplici propositionum anfractu, sed
naturaliter ex edictibus mirabilibus totius natu, rae. praesertim humanae, inquirere, & interre cauin
lam. de Authorem supra ipsam naturam; ad quod ex oculta ipsius naturae inclinatione . de instinctu quisque vehementer impellitur, & inclinatur, nisi resistant concupiscentiae , N inordinatus amor terrenorum uieut aadito concentu sonoro,& hammonioso, naturaliter quisque insere , peritumeantorem, & v eis modulatorem ingeniosum, absque ainbagibus , aut propositionum anseactibus.
aiunt discursum ilium promptum lcgum esse Pr habilem & ideo facilem, non a atem demonii mistivum, quia demonlisatio de Dei existentia semper est dissicilis, & paucis, illisque sapientibus,s Iuni proia. Non inquam id admitto, quia in primis discursus probasilis tantum, non procedit ex principi s certissime. & necessario connexis cum conclusione, sed solum fallibiliter, S continge ter connexis, & ideo est discursus intrinsece fallubilis; dilcursus autem ex miris operibus naturae ad conditorem sapientissimum,& potentissimum supra totam naturam, non est intrinsece fallibilis, nec procedit ex principi jς, aut effictiboes fallibiliter . sed intestibiliter connexis, unde non potest esse solum probabilis,sed est ucra experimentali Lque demonstratio, non quidem artificialis , &scholastica, sed naturalis, modo naturali exercura. Ncc obest, quod talis demonstratio apud Seholasticos ita sit dubia, εἱ controversa , & ambagibus plena Quia non semel quae naturalIter, Napud imperitos evidentia sunt, & ab ipla natura rationali naturaliter accipiuntur ut verissima ex primo aspectu, per disputationes scholasticas implicantur potius,quam explicantur, & redduntur potius obscura. quam clariora, sicut ius , vel iustitia , quae ante litem clara solet esse pro una parte, si ad litem deducatur, se dibus, & ali gationibus redditur dubia; atque ita se habet ill tio . & connexio a posteriori existentiae Dei ex operibus naturae, quae simpliciter clara est, & evidens , ac certissima, sed apud Scholasticos per scholasticas reflexiones redditur implicata adeo et eam demonstrabilem esse , negaverint ali
exnolitionem dicendum est,DP. solum appellaste insitam. &il enitam , ac anticipatam cogniti
nem Dei, non specificam & distinctam, specul tivam, & signatam, vi cuius intellectus dicit, &eoncipit hanc propositionem Deus es; sed cognitionem confusam Dei subratione siqua communi, quae magis sit practica, & apprehensiva,autiuasiva voluntatis, quam speculativa, & assi a-tiva huius veritatis Deus es, v. g. cognitio illa practica, & confusa , qua quisque libi proponit reprimario appetendam, & quaerendam beatitudinein, seu bonum suum, aut sirum ultimum fi m. non determinando in lingulari, di specialiter, ubinam, aut, quodnam sit bonum suum, vitiiraus Gnis suus, aut sua beatitudo; ciun enim solus Deus sit beatitudo vera hominis, verum bonum eIus,
ultimus finis, huius consusa cognitio, S practica potuit appellari a PP. cognitio Dei, di Dei noturia; S de hae vitro fatemur,quod eli nobis immediata insita , Deo ipso, utpote primum principium synderesis, di practici discursus; caeterum liuitisinodi cognitio non assimaat speculative , dein lingulari Detis est, nec in illa propositio , de qua procedit quaestio, an sit per se nota sed lon dii incta; imo ut ostendimus 'n Lia Fide, HU
.q. IO.a n. 86. non est proprie assirmativa, nec
iudicativa, sed solum suasive apprehensiva, qu tenus proponit univerialiter voluntati suum finem ut quaerendum , dc appetendum ante, di super omnia, non inmando ipsum existere re ipsa in rerum natura; imo nec id potest assirmare,quia proponit ipsum in communi, Se univcrsaliter, de universalia non existunt in universali, & in communi; unde solum studet voluntati practice i sum esse quaerendum,& appetendum.Ex quo quudem licet inserre, ipsum re ipsa alicubi in indivia duo aliquo lingularitcr exitare, quia non impel
leretur naturaliter voluntas ad appetendum, &
quanendum , quod nullibi singulariter, & in induviduo existeret, sed id non affirmat speculativi ipsa cognitio, sicut haec Deus e
Dei, possitnt etiam exponi PP. cum dicunt Dei notionem esse nobis insitam,& impressam a Deo.& anticipatam.Vnde August. lib.8. de Cicit. Deceap. 3.sic inquit: Bona es terra eum altitudine montium, ct temperamento collium , ct planitie
eamporumi bonum praedium amenum , bona domus, bonus eius su bis; bonam Caelum eum Sole, Er Luna licini Angeli, bonum carmen ean
rum, meris, o sententiis trave. Quid plura, plura Bonum hoc, ct bonum illud; tolle Me,
ct illia, ct inde ipsum bonum, Fntes ta Detim
videbis, non alio bono honum ,sed bonum omnis nil Neque enim m bis omnibus bonis, Prae commemoravi, vel quae alia cernuntur. sive comtam tur , diceremus aliud alio melius, cum vere iud
eamus, nis esset nobis impressa notio ipsus bovi fecundum quod, ct probaremus aliquid, ct alius
allipraeponeremus: Ecce quo sensu impressa est nobis notio Dei, quatenus nempe impressa est. nobis notio ipsius boni, non huius, vel illius, sed abstrahendo ab hoc, vel illo, in communi nempe.
97쪽
rrast de Deo Gno. Disp.II de essent .s existentia Dei.
Nuniversaliter,ut ex bono sic universaliter noto
posLimus iudicare , quid sit bonum, quid non, quid melius quid non melius; in hoc ergo sensu verum ei Dei notionem, id est, boni univerialis,
ex quo omne bonum iudicatur, & mensuratur a
nobis, esse nobis immediate impressam ab ipso Deo, tanquam primum principium prastici dis- cu us. Quae expositio facile adaptari potest tm-tibus DP. Quod si aliqui ita singulariter de Deo loquantur, & de eius cognitione distincta, & in
singulari, exponendi simi iuxta prinum expotavionem, quae etiam est D.Thom. 8a Iam ergo ad confirmationes ex ipso. Ad primam , distinguo antecedens: Puer perveniens ad usum rationis tenetur se convertere ad Deum distincte, & in singulari, ex solo iure naturae, ne go : Sub ratione communi beatirudinis, boni,vel ultimi finis,concedo antecedens,& distinguo co sequens eodem modo ; quia nisi adsit lumen fidei, & gratiae, attento solo iure naturae, puer in primo instanti ussis rationis solum tenetur se comvertere ad Deum, ut ad bonum universale, & sub Tatione communi suae beatitudinis obiectivae, uam ex tunc quaerere debet, unde satis est,quod illum confuse. & in universali cognoscat sub tali ratione; & hanc cognitionem fatemur non egere
discursu, sed esse insitam naturaliter a Deo. Et haec quidem solutio probabilis est,& pro nunc sufficit. Ad secundam concessa maiori, & minoiari, distinguo consequens: Ergo ultimus finis incommuni, & vnive salirer sumptus debet ese n his per se notus. & eius notitia naturaliter insita, concedo: Ultimus finis determinatus, & in individuo talis, nempe Deus singularis, nego conseruentiam , quia sic non est primum principiumiscursus practici, nec per se notus, aliqui enim possiterunt suum ultimum finem indiviiijs, alij in valetudine , alij in voluptatibus, quod esse nou potuisset, si esset per se notum, di tanquam prumum principium discursus practici, ultimum Mnem hominis, N eius beat dinem esse Deum in
8a Ad tertiam respondeo, concessa maiori, distinguendo minorem : Implicat intimati legem natursem, nisi homini intimeturo inseratur no
titia Leislatoris signata, speculativa, distincta,&in singulari, qualis est ista propositio Deus es, nego minorem: Nisi ei imprimatur notitia Legic
atoris confusa, sub ratione confusa numinis superioris, di solum practice , & in actu exercito, concedo minorem; & distinguo consequens e dem modo.Ex quo non sequitur notitiam Dei in singulari affirmantem Deus est, esse per se nobis notam, sed ad summum ex vi ipsius luminis naturalis practici proponi a nobis , & nobis intim ri quid appetendum, quid ve faciendam sit, &hoc quali ab aliquo superiori numine dictante,
iubentei di obligante, ex modo ipso cognostraridi in actu exercito; quod non lassicit ut qu: χ solute assirmet, Deus es, aut Supremus Legistator est, nisi reflectat super modum ipsum cognoscendi practice cum obligatione & vi illa obligandi , de obiurgandi cluani habet lumen synderelis; si vero reflectat, poterit quidem expresse, Ec diastincte cognoscere Deum , sed a posteriori ex illo essectu specialissimo Dei, seu ex ipso lynderesi impresso cunctis hominibus per iηodum legis obligantis. Quod ut clarius pareat sequentem excito quaestionem.
t π Uplex eommuniter distinguitur I Theologis ignoranti nemPC Uim cibilis, & invincibilis. Vincibilis appellatur , quae diligentia, & inquisitione vinci potest, ct res ignorata cognosci; & haec dicitur culpabilis, qua do est eorum, quae quis tenetur cognostere. nde
si detur ignorantia Dei vincibilis, atadubio cui P bilis erit, quia nihil magis scire debemus, quam
Deum. Invincibilis appellatur, quae vinci a nobis non potest, nec stiri, aut cognosci id cuius est idinorantia. Quod dupliciter contingem potest. nempe, vel ita ut per se loquendo res ignorata sita nobis incognostibilis, & inscibilis, v. g. num rus stellarum, aut aliud huiusmodi, ad cuius co nitionem nullum principium habemus,nec in ii stra manu est illud habere. Velit ut soluin per accidens pro aliquo tempore sit invincibilis,qu tenus pro eo tempore , vel in illis circunstantias stire non valemus rem illam, licet absolute nobis
postibilis sit eius cognitio, de hoc pacto solet nobis esse invincibilis, de inculpabilis ignoratia legis
humanae, aut divinae positive , eo, quod hic, dc nunc solet non occurrere principium unde illam
stire possimus, licet pro post, coanei nur stire quidquid nostrae est obligationis.
a Uitur nemo, ut existimo , unquam existi
mavit ignorantiam Dei posse esse absolute, de Porse invincibilem alicui homini rationis compoti. Solum ergo dubitari potest, an postit esse inviu- cibilis , & inculpabilis per accidens ratione alicuitas specialis dissicultatis . nempe , vel propter
rudditatem intellectus, qui longo tempore egeat ad Deum cognoscendurn, vel propter deiectum educationis, aut educationem pravam , ut si quis educaretur in silvis absque omni societate , vel
inter Atheos, qui Dei notitiam minime praeberent, sed impeiurent. Quo pacto aliqui asseruerunt esse possibilem in homine re nis compote ignorantiam invincibilem , N inculpabilem de existentia Dei, sive per totam vitam, ut aliquis
aulas est dicere, sive saltem breviori temporis
98쪽
s allo. Communia tamen iam Theologorumstntentia tenet, neque perse,neque per accidenS, neque per diuturnum i neque per breve temporis spatium poste hominem rationis compotem ignorare Deum invincibilitςr de inculp*bilher, Pinqua
3 Dico prunor Dri existentia a nullo rationis compote ignorari potest in vincibiliter, a ueper breve temporisspatium. Id ipsuin iam astemimus, Tractat. de Conscient.qβυ, .praesertimanum.' i r. Et p ter ibi dicta probatur primo ex illo Psalin. 78, Gunde iram tuam ingenestes , qua te non noverunt, O in regna, qua nomen tuum non m emerunt. Vbi Regius Propheta imprecat9r iram Dei,seu poenam omnibutqui non novem at Deum: Ergo supponit onines, qui Deum non noverunt, cise dignos poena, &ira, quia Deum non noverunt: Sed hoc esset falsum, si Ignorantia Dei posset esse in aliqqo invii cibilis . quia propter ignorantiam invincibilem
nemo P nam meretur, & iram, cum p tius e Isctur a culpa, quamvis admittatur dati de iure,& lege naturali; unde Alexand. VIII. hanc iure p roscripsitAssertionem:rametsidetur linorantuinoimibili, turis naturae, Me inflatu naturae lapsae operantem ex ipsa non excusat a pereato fommali:Ergo in nullo potest dari ignorantia Des invincIbilis, sςη. nullo potest Deut invincibiliter ignorari, confirmatur: Si aliquis invincibiliter Doum ignoraret, ille, quidqWid faceret re ipsa
intra legem Dei, excusaretur a culpa, & peccato fornicis, quia iuxta mentem expressam Papa: talem propositionem damnantis ignorantia invincibilis exςus t op antem ex ea a peccato B
ali; ςx quo plane sequeretur, quod in nullo
facinore, quantumvis enormissimo, Deum ossenderet, nec p saret, nemo enim peccat formalia
ter, es oondit eum quem invincibiliter tenorat; Sed hoc est impossibile in hominς rationis compote . adhuc per breve tempus: Ergo ignorantia Dei invinςlbilis. Nec dicas, illum non peccaturum ineologi , id est, contra Deum, peccat εrum autem philosophicd, id vi, contra rationen naturalem, Contra enim est,nam ab eodem Alexandro proscrip etiam fuit huiusmodi Thesis: Pereatum P δ -Vum , seu morale es actut
mantu distomeniem nati a rationali, r
quantum is me, meρ εω Deum, vel ignorat, vel de Deo actu non cogitat, somen amm, sed non ostensa Dei , neque m amri mortalod bisem amicitiam Dei, nequo poena Hema, dignum: Ergo praedicta evasio substineri non pomis, tanquam damnata a Mde Apostolica. Vrg
tur, nam si vera esset sententia contraria, intans Baptizatus,si inter barbaros educaretur,ubi Deum
gnoraret invincibiliter,ut possibile iudicant,cor, lavaret amiciti m cum Deo, & gratiam V tam in haptismo,illamq te minime amitteret, etiamsi ne dissima scelera commiteret; sed hoc plane est absqrdissimum,& consequenter impossibile in
homine rationis compote , adhuc per breve tempus : Ergo N quod invincibiliter Deum ignoret
4 Secundo probatur ex PP, supra expensis
quaestproeaea num.68.Quorum textus ad minus
convincant, Dei notionem ita ςsse inivis homini naturalem, ut repugnet Deum in ipso invincibiliter ignorari, Recole illud Gregoris: Omnis homo, eo is, q*od rationalis est conditus, debet ex ratione colli re, em,qui se condiis, Deum esse Recole etiam aliud Tertuliani lib. I .eontra Mamem. ubi git 2 Prima anime dos Dei notitia es. Aliud etiam Hilarij ii. de Trinit. sic aientis:Λ que mundo imorabilis es ei potes, quem propM-tiis volumina conan/nt, quem temporum quotidien eiens plenitudo testator, quem Apostolorum, Martyrum per virtutum operationes loquunmr sepulchra, qu potestas nominis sui probat, quem inviij ritus prositentur . que mpunitorum doemonum resonant murtus , quem Gentiles agnoPerunt , quem tota natura praediacat, ct quem comors omnium Populorum consem
sus esse resatur: Ergo ex D. impossibilis est in homiης rationis compote ignorantia Dei invin-
batur, quia eo ipis, quod h0MQ rationis compossit, obligatur lege naturali; lex enim naturalis,vel indistincta est ab ipsa ratione naturali practica, circa bonum, di malum, honestiun, di turpe, vel per illam formaliter intimatur; & quidem, eo ipse, quod quis rationis visin hineat, discemit salutem universaliter inter bonum, & malum mor te , inter peccatum, di virtutem , de intelligit parentes esse honorandos, alteri non faciendum,
quod sibi non vult fieri, & Mia similia, nam qui
haec non intelligit, nec discemit, protecto usum rationis non habet: Sed hoc est obligari lege n turali : Ergo ex quo homo usum rationis habet. obligatur lege natqras, Tunc sic: Sed ignorans invincibiliter Deum hod obligaretur lege naturali: Ergo repugnat hQmin:m esse rationis compo rem , sive ratione utentem, ignorare invincibiliter Deum. Probat r minor, nam qui invincibi-Ii er ignoraret Deum ignoraret invincibiliter le-sem naturalςm in else legis: Sed lex per modum legis ignorata invincibiliter non obligat, cumi Phorantia invincibilis excuset a culpa, di cons menter ab obligatione: ergo. Probo maiorem. quia ignorans invincibiliter Deum, eo ipsi, ignoraret invincibiliter an esset, vel non esset .egislastior, vel Author legis naturalis; an ab aliquo superiori praecipiente procederet illud dictamen, parentes sunt colendi, & alia huiusmodi, M A se
99쪽
8o vact.de Deo uno. Disp. II. de essent. existentia Dei.
ipso precise ex se ipso : Sed qui hoc ignoraret imvincibiliter, ignoraret similiter legem naturalem in esse legis; quia lex in esse legis cognosci non Potest, penitus ignorato Legislatore, vel Auth re; nec 1ussieit percipere aliquid iaciendum, vel non faciendum, sed requiritur id intelligere, di
cognoscere tanquam praeceptum a supremo numine , cui nefas iit non obedire; lex enim ut lex non cognoscitur, nisii ut a superiori lata,nec obiugat, nisi ut talis: Ergo qui invincibiliter ignor ret Deum, invincibiliter ignorarct legem naturalem in esse legis, & ab ea non obligaretur. 6 Confirmatur: Lex sub ratione legis essentialiter connotat Legislatorem , & superiorem praecipientem , implicat enim cognoscere legem sub ratione legis, nisi ut a superiore latam , sicut praeceptum sub ratione praecepti, nisi ut a Domino, vel superiori impolitum: Ergo qui Legislat rem,& superiorem ignoraret invincibiliter pari
modo ignoraret legem naturalem. Secundo,nam qui contraveniendo legi non offenderet culpabiliter Legislatorem, plane non obligaretur lege:
Sed qui ignoraret invincibiliter Deum pracipie
tena, seu Lesislatorem per legem naturalem, linium non oliunderet,quamvis ipsi legi contraventiret , tunc quia solum contraveniret legi materialiter, cum illam so aliter ut legem non agnosceret,ium quia nemo Oisendit se aliter,eum,quem
invincibiliter ignorat: Ergo tali lege non obligaretur. Tertis,quia ignorans invincibiliter Deum ignoraret invincibiliter finem ad quem conditus esset, tum hic sit Deus ipse: Sed nemo obligatur ad id quod invincibiliter ignorat: Ergo non oblitigaretur lege naturali ad finem suum: Ergo nec
ad media,siquidem qui non tenctur ad nncm,nec
ad media propter ipsum exequenda et Ergo ad nihil obligaretur lege ulla naturali: Hoc est mn, tus impossibile in homine rationis compote, avi huc per breve tempus: Ergo & quod ignoret invincibiliter Deum. Sed obijcies: Deus per nos, di iuxta sere
omnes ignorari potest ab homine rationis compote,tum quia potest nesare per dissensum me eis Deum e , tum quia id non est nobis per se notum , ut supra ostendimus; tum quia omnes supponunt possibilem ignorantiam Dei, saltem vincibilem , & culpabilem, & illam supponit textus ille Psalm. unde iram tuam ingentes, quae te non niserunt: Sed semel quod Deus ignor tur , talis ignorantia erit inculpabilis , & cons
quenter invincibilis: Ergo est postibilis in homune rationis compote ignorantia Dei inculpabilis, di invincibilis. Probatur minor; quia ignorato Deo, nulla lege obligaretur homo ad Deum cognoscendum: Ergo ipsum non cognoscere, seu ignorare esse inculpabile Probatur antecedens;quia ignorato Deo, ignoraretur Omnis eius lex, nullaque ui esse legis cognosceretur di Sed eo ipis sic ignorans nulla Dei lege obligaretur, ut argueba mus supra: Ergo ignorans Deum villa lege obliqgaretur a Deum cognoscendum.
8 Nec dici potest, quod licet nullam legem
agnosceret Dei, teneretur tamen illam cognoscere, M sic obligaretur, & non excusaretur ab obligatione cognoscendi Deum. Contra enim est, nam rogo: Qua lege teneretur Nam sane si nulla lege teneretur, non teneretur, implicat enim teneri, & nulla lege teneri: Qua ergo lege teneretur ad legem cognoscendam , antequam legem cognosceret Non lane lege humana, quae ab1
bio posset invincibiliter ignorari: Non item lege Dei, quia ignorato Deo, nullam legem agnoscoret in esse legis: Ergo. Igitur pro praedicto argumento solvendo.
s Dico secundo: Ad e vincibiliter nequis
Deus penitus ignorari ab homine rationis com
pote, hoe est, etiam praelicesus ratione confusa ultimi is , avit etiam seminis superioris r I norari tamen potes Oncibiliter speculat , a1
die, ct in Angulari, quatenus exprimitu Meiudicio : Deus es. Prima pars probari potest GPP. omnibus illis locis, in quibus asserunt, insitam esse naturaliter omnibus hominisus Dei notationem, ct notitiam; id enim cuius notitia insita est naturaliter omnibus hominibus, ab eis adhuc vincibiliter,aut culpabiliter ignorari omnino non potest. Unde Damascenus lib. 7.Ortodoxae Fides, cap. i. sic ait: Notitia Dei omnibus a natura es insit neque id abquis ratione utens i orare P tes. Et Tertulian. tu solog p.r7. inquit:=Leces summa delicti nolentium recognoscere, fum inorare non possunt, nempe sub ratione confusa numinis superioris,& vltimi finis. Item probari potest ex Div. Thom.iuxta quem, Ut vidimus
Tractat. de Concient.UMess.lex naturalis,qua
vim ad univerialissima principia synderelis, avi huc culpabiliter ab hominibus ignorari non potest quia lumen synderelis nec in Atheis ipsis p
nitus extinguibile est, & velint nolint, remordet consilentiam, arguit de culpa , peccantem timere facit, erubescere se ipsum, & alia huiusmodi a quibus sceleratissimi, & excaecatissimi se ipses intus liberari non possunti, sed huiusmodi lex naturalis ut haec munera praestans, importat cogniti nem saltum confidam, tum ultimi finis, tum s peri s numinis obligantis:Ergo huiusmodi cog nitio omnibus insita est, ita ut contraria ignorantia repugnet eis , dum ratione compotes
io Explicatur: Nemo est rationis compos, cui aliqua opera non appareant inhonesta,ec maia Ia , & alia honesta, Et bona moraliter; cui enim nihil malum. & nihil bonum moraliter apparet, adhuc rationis usum non habet, quia nondum iudicat de malo, de bono, de honesto, di turpi; sed
nemo potest iudicare de his operibas, quod malasin
100쪽
stit. & de alijs quod moraliter bona nisi cognoscar laltem confuse ultimum finem naturet ratio
natis ut talis, di numen superius praecipiens, de obligans: Ergo nemo esse post rationis compos, qui hanc notitiam confidam saltem non habeane: consequenter, qui Deum sub his rationibus idinoret. Minor probatur; quia nemo potest sic iudicare , nisi per regulam bonitatis, di malitis,honestatis, & turpitudinis, & illam aliqualiter cognoscendo; nam quid sit bonum , 6e quid malum discemi, aut diiudicari non potest, nisi ex aliqua regula, cui quod consonat bonum sit; quod ditis fiat, malum; qnam si quis penitus ignorat,
penitus discemere non poterit inter bonum , &malum;ri qui regulius grλmmatice penitus ignorat, distemere non poterit inter bonam. & ma- Iam locutionem grammaticalem , & sic de alias: Sed regula boni, de mali in actibus, & operibus humanis est ultimus finis naturae rationalis , &Deus ut legi seri praecipiens, aut prohibens; quod enim ordinat ad talem ultimum finem, num est, quod autem avertit ab eo, malum; quod legi divinet consonat,bonum, quod dissonum , de prohibitum, malum: Ergo nemo potest sic iudicare, de discemere inter bonum ,& malum morale,sive
inter actus humanos,nisi cognoscat Deum vivitia Duun finem, & sub ratione saltem confusa n
minis superioris praecipientis, & vetantis. Ir Nec dicas primo, regulam sussicientem bonitatis, & malitiae eine dictamen rectae rationis,
quod nemo ratione utens non habet, saltem erga Opera humana in universali. Contra enim est,nam dictamen rectae rationis est regula sormalis, non' obiectiva, tumque erit rectae rationis, quando iudieat de agendis conis iter ad regulam obiectivam , nempe conformiter ad finem proprium creaturet rationalis ut talis, Se conformiter ad Dei
legem: Sed nequit iudicare conis iter ad illam de bonitate, & malitia, nisi illam agnoscat: Ergo. nemo potest habere dictamen rectae rationis, nisi cognoscat saltem confuse Deum sub ratione superioris Legislatoris, & sub ratione ultimi finitiis Nec iterum dicas; latis esse cognoscere Deum solum sub ratione confusa ultimi finis quia hoc pacto est regula sufficiens bonitatis, & malitiae. Contra enim est, quia licet Deus sub rati
ne ultimi finis creaturae rationalis sit mensura obiaiectiva agendorum, non tamen lassiciens regula,
nisi adsit lex, 8e dictamen Dei designatis, quid faciendum , quid non faciendum in ordine aΛα-lem ultimum finem; unde praescindendo a lege Dei praecipiente, aut vetante, intelligi non potest malum morale , ut alibi ostendam: Ergo opus est cognoscere legem Dei, ut legem Dei, ad diluducandum malum morale, di bonum morale r Sed
ad hoc non sussicit cognitio Dei ut ultimi finis, sed requiritur cognitio illius ut numinis superioris Legislatoris: EHO.ra Ae denique probatur haec pars conciliasionis ratione nobis obiecta n m. 7. Nam non es
set culpabilis ignorantia Dei,si in ignorante Deunon esset aliqua ipsius cognitio obligant ast ipsius notitiam cistuparandam; implicat enim,quod ignorare aliquid sit culpa,in eo. qui non obligatur illud scire; implicat autem ipsuin obligari,nisi aliqua lege nam qui nulla lege tenetur, non obligatur ; implicat rursusqege teneri,& obligari nulla lege, seu nullo Legislatore, aut superiore cognito ullo modo: Ergo de primo ad ultimum implicat ignorantiam Dei esse culpabilem homini Deum ignoranti, nisi In ipso supponatur aliqua
superioris praecipientis cognitio , di consequenter Dei sub ratione confusa Numinis superioris obiugantis,& praecipientis. Haec ergo debet esse naturaliter insita homini, ivt lege naturali obligetur,& discemere possit inter bonum , di malum m rate. Ex quo ad obiectionem ex sem. 7. facito respondeo distinguendo maiorem: Potcst Deus ab homine rationis copote ignorari sub ratione distincta Dei, di in singulari, concedo maiorem Ignorari sub ratione confusa numinis luperioris principientis, nego maiorem: Et distinguo minorem: Semel quodDcus ignoretur sub rauone com filia numinis superioris, h,c ignorantia essct inculpabilis , concedo;nam ille a quo sic ignoraretur,nondum haberet ullam rationis, quia noa liata 'beret unde posset discemere inter bomim,&niata
morale:Semel quod Deus ignoretur sub ratione distincta Dei, de in singulari, haec ignorantia non erit culpabilis, nego minorem,& consequentiam, quia ignorare Deum signate.distincte.& in singulari, esset culpabile , quia ad Deum sic cognoscendum obligaretur ex cognitione confula ipsius sub ratione numinis principientis , indistincta ab ipso synderesi naturali, per quam omnis pervenienx ad usum rationis cognoscit confuse, se in actu exercito Deuin sub ratione numinis superi ris obligantiis, εe dictantis cum quadam superi ritate, de ex hac obligatur ad inquirendum ipsum Deum, & quaerendarn notitiam distinctam illius, cui obligationi si correspondeat debite iacili discursu ex ratione coliget, eum qui se condidit Deum esse, ut ait Gregorius ; si vero tali obligationi non correspondeat debite,ignorare quidem
poterit Deum clare,& distincte . 1eu in singularitalem , sed haec ignorantia absdubio culpabilis
erit, utpote contra suam naturalem, seu natur
liter insitam obligationem. I Vt vero, quae sorsam Gijci mr contra talem cognitionem consulam Dei tum sub rati ne ultimi finis , tum sub ratione numinis in aetii exercito praecipietis solva', observa primo, cognitione illa sub ratione ultimi finis aliud non esse,
quam notionem universalem boni hoc est,ut aiebat Augustinus, non huius, uel illius boni, sed abstrahendo ab Iloe, vel illo, boni ipsus, quod