Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis De electione, & oratoria collocatione uerborum, libri duo, ad Ioan. Venatorem cardinalem

81쪽

DE ELEc. ET O RATORI Apocrate. Imperator populi Romani pro Rupilio dicitur

in tertia dccusatione Verris, quum augetur illius autoriatas. Haec Cr finalia pondus astprre subiectis rebus uidenis turi Argumeto sit, quod quum rem vehemeter exprimere conamur,pro uno uerbo hac libeter amplectimur uerboisru pluralitate.Finitima est antonomasi quae pro nomine nomen usiurpat. Vergilius: -Thalamo quae fixa reliquit Impius- . Leve fuisset, Aeneas. Vigilas ne deum genssmaioris est momenti, quam, Vigilas ne Aenea s cicero pro cluentio Nubit genero socrus. accusat filium materi leuius istuc,Nubit Melino Susia, eadem cluentium accusat. Stetit soleatus praetor muliercula nixus in littore.mianus erat grave er accusatorium, Stetit soleatus Verres muliercula nixus in littore.Parce victitat senex, signis. cantius est quam hoc,parce uictitat chremes. Nec eadem

libra pensitem haec duo, Dedistarus Annibal,er foedistragus Poenus.In alieno uis est argineti, quae no est in proin prio. Proprium tantu ualet ad docendu:alienu Cr ad doricendum, ad probandum. Addamus etiam mi i , id est ampliscutionem, sed eum quae in solo uerbo posita est. Perq,nullu3 sum, occidi, actuam est,exanimatus sum proturbato,caesus pro laso,latro pro improbo, solitudo pro paucitate, gladiator pro audaci, parricida pro sicario, scelus pro hcmine malo, fera pro crudeli, penis porterim tum monstrum pro nocentqueterator pro callido,bestia pro stolido,pirari pro lurcperditus pro uitioso,inm eae rabilis pro multo, mille pro multis. Muta sunt gencra grauitatis in sentcnti s Cr collocatione uerbor . Nunc

autem de uerbis simplicibus loquimur, ex quibus grauia sunt i a que significatione robustiora uehementioras sunt Differt autem gramus 4 sublinante, induitas sponderis

82쪽

cOLLO C. VERB. LIB. I ponderis, sublimitas dignitati Gravia plus uehemetivis significant,sublima magnificentius ac lautius idem uerisbum tamen 'er graue Cr sublime dici potest ut si eloquEtiam diuinam esse dicemus, istam cr signiscandi podere,

et dignitatis amplitudine adaugebimus. Coelos aute coeoli uerticestastra, divos:bcrous, magnanimos principes,et multa dignitatis honore con=icua,sublima,no grauia diiscimus. N on enim ualidiora sunt in gradibus augeri,sita dignitate prolantiora Adde quod sublima no turpitudine, sed eximium stlendorem habent.At nefarium scelus,sicut aequitatem singulare,inter grauia nomeramus. Non ignoro hoc verbium,graue,multos habere sensu cir aliter diaci grauem terram,aliter graues iras, aliter grauem catois nem,aliter rationes graves. Hic graue ut idem saepius rea petam dico acre,urgens,lamns, significatione ex ponodere cumulatum.Ponitur autem in omni parte orationis. Nullusni enim uerbin si ciceroni credimus nisi aut cliis gans aut graue mittere debet orator. Sed in amplificatisisne ut in propria sede dominatur,propterea quod sua moaeis dilatat id quod augere laboramus. Q uaeret aliquis, an

s qui pulsauit,attigisse : qui vulnerauit , isse dicatur, uerba grauia fiunt attigissὶ ais usisse s Ego quidem Ita

xia Ube puto. subleuant enim reum,er deculpae grauitetis te partem detrahunt. quod non est grauitam proprium. contraria fiunt haesiamplificare,Cr imminuere. Ampli cantri est grauia collocare,minuentis auictu leuia vis inavalida praefrre. Ex ijs quae diximus,difficile non est iudia care quae uerba leuia sint, quq in dicendo sit usius illo,rum. Deprebeduntur aut ficta correctione: ut, Non tetradidicit literas,quam deg tiuit. Aut coparatione ut, Maariu seplcm conbulatus, unum modo cicero gesti . Pomae peius

83쪽

, DE ELEc T. ET ORAT.peius Minos imbelles, caesar fortes Italos subegit.Vnus

eum septem,imbelles cum Iortibus comparatur. Aut strigida astimatione,ut,homo non indoctus,non malus auator ton omnium postremus. Aut diminutioncuti ducere choros,non modo scelus, sed ne uitim quidem est. Aut sua stonte:ut Acile,iocosum, ridiculum . Aut quantitate, ut exigua domus, parua ciuitus . Aut precio, trioboli, tresis,dupodius. Aut opinione,ut L gli'Iudaeus.Alit ata tenuatione quae sit per derivatione, libelrus, opuscudum. Aut iminutatione,N on orato sed arator. Aut ironi ut, G Iepidum caput, de homine agresti Cr inaessano. Sunt quae sola pronunciatione nudeantur esse lauid:-Mes timoris

Argue tu Dranc

Quid morors Totidem leuium genera fiunt,quot grauia in uerborum. sed locum norasse satis est.Dicet quistium, Iam mihi uideris non de uerbo, sed de oratione loqui, σlonge aberrare a proposito. Quae in oratione constitui, in uerbum recidunt omnia. Et epitheton, ac rei nomen

cui adiungitur, tanquam unum simplexi esse uideri potest.sunt Cr media,quae nec grauia per se,nec leuia dicitiitur:ut baiti, Piis,ueste nosterilago,dico,*rte,deorsum, atque,autem,apu aduer . QMeda media natura uim capiunt ab oratione,π rem aut grauant, aut subleuant. Homo impudens mentiebatur palam, deierabat in teplo, noment postridie. Hic palum,templo,postridie, rem inis grauant. contra, Licenter agebat Saturnalibus,donu,aapud odales,in couiuio:leuiter sectu uidetur. At in re fiuntim,no in uerbis. In resane. qua verba grauia de leuia cicero dicit,no aut literas aut6llabas,aut ex illa iussis uoces intuetur : resticit eam rem,culas signa notis uerba

84쪽

coLLoc. VERB. LIB. I. t sunt.Vis illa rei est quain animi instir in corpore, ad qua obscoena,sortita, hi ili grauia reducimusque ad ipsas voces perstreferre nec possumus,nec debemum.

De propriis oc assumptis,& quae

aliena dicuntur. CAP. X vo. vr Eo quemadmodum rerum posse, iones, aut prori V pri aut aliena dicuntur. Aliena sunt, quae a prora pria significatione in aliam cι uirtute mutantur. Troispos cum Graecis ab intellectus immutatione appellamws. Aristoteles in Rhetoricis, Cr in libello de Arte poetica, mei hora id est,trustitioines uocat et hoc non nis extediter ad ea quae per similitudinem transfruntur, ut quα dicimus concionum processus:σβnecdochen, pallage, tonomasian,metalepsin, lachres', perbolen, peririphrasin,ailegorian. Sunt hae troporum species in quibus propriorum loco statuuntur aliena. Caetera omnia rerum vocabida propria nominamus,quae sunt hominu instituto

rebus signiscandis usurpata primum, non aliunde quo mutuo Acta,cuiusmodi sunt haec in generibus rerum diuersis,phagus,uimus,st inus,brasse beta Dinwhuiti palms,pampinu nitru sulphvribitumen, aurum, electra, ferrum,ceruus,dum lepus,bos,eqm asinu congrum, scarus,delphinus, turni alavd psittacus, homo, animius, eorpus,uirtus,uiti Ortitudo, ignauia, scientia, inertia, motus,quies undament ,paries,tectum , upellex, uas, vestis ensa,ribu pota terra are, 'in sta deus.

Rebus est sere sua cuique appellatio. Nec enim aliter de omnibus proprie loqui posse M. Vnde planum ' prori pria quadam necesitate reperta esse, aliena uero proptertiis er elegantiam in eorum locum traducti. Propri'

s abunda

85쪽

sι , DE ELECT. ET ORAT.dibundare debet ii qui multis de rybus agere plane, dilucide er Ut te contendit. Nec in proprietate tenuis est glois rid,ac orationis commendatio, propterea quod breuiter σ aperte res exprimit, nori circunducit audientem amabagibus inanium uerborum , non in re obscuritatem, quam plerunque pariunt figurae. Non traducit omnia sine uirtute, non triuialia π barbara er inusitata inculcat, quae stitia stequenter accidant ijs qui pauca admodum a uerba nouerunt. Nunc enim turpiter circunloquuntur id quod uno dici uerbo optime potest:ut hoc modo quidam, 'idi magnam illam au quae nunquam uolat, eT cuius plumas uiri nobilis strunt in galea. . Onanto breuius melius, Vidi struthiocantes Nunc fiunt obscuri teneribris dudacium fgurarum,ut in epistola quidam sua opirinione doctus Non dedignatus es me concrepare laude noctarea, ν buccinare me lingua melliflua. Nunc commutanibus utuntur atque triuialibus, ut quum dicunt hominem totum armatura pro cataphracto,Cy registrion pro tuburilis. Nune componunt insolita componi, ut si dicendumst, Milites exposuit e naui,sic loquuntur, Milites de naui. emisit in terram. Rogatus sum aliquoties a Philosophiae pudiosis, qui contempta sermonum barbarie in Phila oriphia plurima, puriores literas expetebant, satis te essiet

biennium ad emendate, proprie, ornate que dicendum.

Quibus dicere solitus sum , non posse me adduci ut crederem totum decennium ad id satis 'esse, quod sibi

fiso pollicerentur. Quando enim, inquam, barbariem putidum dedilicemus s Quando uus imbutum male, non sapiet primum liquorem s Quando uulneris alti ueri .stigia non restibunis Quando omnem omnium proprie tum non modo memoria tenebimus, sed etiam experi .

dite

86쪽

dite tum scripto tum smnotis exprimemus f Videte quam pauci veteres hanc laudem sint assccuti: non his quor de sublimioribus,quibus est usus verborum liberior, sed de comicis,historicis,Cr oratoribus. Ex quibus si Teisini mi,caesare,ciceronem exceperis,qui proprie cr usitante sis locutus,uix ullum inuenies. Nam proprie sequi, diuturni laboris est,et Viduae exercitationis,sed in primi canimi cupientis uerinten id est uerum natist is strinorinem quem ut abiem a quam mulli fugiunt, incidunt in peregrinam quandi Cr insolentem ac pene prodigiosam linguae impuritatem. qMod si turpe est, uerbum proprium maxime curae si nec unqui nisi tetur nisi aut significanistius aut elegantius succedat alienum. Sermo proprius si

non si perfortio uerior est rimen, ac tinuatior,CT,quc prima uiritis est orationis,rem dilacide magis ac natur liter exponit. Ad hanc uirtutem confiequendam discenda cuiusque rei propria communia que vocabula, Cr ea malaxime uerba quibus proprie animi modi declaritur,ut Disceo,doce,dscerem, doceam, docere. Tum si cst unius rei

una appellatio, nullus est delectus ideo que iis schemisti uelis,parendum erit nece, inlisi plures,delige da quae magis propria sunt. Panis, Fri,pruni,st editoris,una proris, id est nominatio:eiust smi sunt pestis Cr penitentatis,mors er obitus apis Cr petra,rmare Cr diligere. In hoc genere quae fiunt inritoris,aut quae inclius re pingui, habenda potiora. Malim dicere vectem quam indumentatum,herbam quam gramen, alieni quan alitem, progetantem quumsobolem, subtegmen quam tramam, didribuit quam distrescit,pugnauit quam confixi confirmat quam roborat. In proprijs est uerbis inquit cicero illa laus saeratoris,ut abiecta atque obsolen figiat ectis atque illuri

87쪽

s DE ELEc T. ET ORAT.stribus utatur,in quibus plenum quiddam Er sonatis esse

uideatur. In collocatis obfieruanda maxime proprietas, quam miserta modii lacerant indocti Dictitant enim, virigilant in nronte,non steculantur e monte.Tentat frangerere aciem,non conatur aciem perr pere Dimisit uos mislites,non dinusit copia Ampedivit commeatum, non inriterclusit. Victu carebat Caesar,non restumentaria. Duxit uineas,tio egi Primi in consilio, non consilij principes. Reportarunt praedas,non egerunt. Milites monui no com hortatus est. Signin stri non dedit.Renouauit praelium, non redintegrauit aut restituit. Aciem ordinauit,non inapruxit. Longius iust,non prodijt. Redierunt milites, non

receperunt sic Misi equites sine sarcinis,non equites expediti. Fecit praelium,non commisit. Dedit sie ut seruiret, non tradidit se instruitutem. Dedit tulis ducem legatum, non procit legatum. Misit ad succurrendum, non misit subrisidio. Fecerunt uis,non impetum. Magnis vijs contendit, non magni itineribus contendit. Oppidum egresi sunt contra hostem,non eruptioncmβcerunt. Ad sciendaeni

pontem lignum secubat, non materiam. Reportauit quae Wcceperat in legationcino renunciauit legationem. Temispus Uignatum,non constitutu .Facere amicitiam, non inire gratiam Perdidit opportunitatem,non unusit occata

sonem. Quid morori Sunt qui non tam Latine loqui miribi uidentur,quam barbarica phrasi omnem inuertere lata finitatem.Vnde hoc mali Propo ucrunt sibi cr magistroso libros infiitifimos,put utq; satis essee,nihil committatere contra ea praecepta Timaticae quae sunt de casibuscirconstructione uerborum: quasi non sit grammatici poeis user binoricos interpretari, Cy inde loquendi rationem inorem que cognoscere. QMd hoc omnino pecca in artatem

88쪽

coLLOCAT. VERB. LIB. I. uton declinandi uel construendi, Turno mandata perfer, ut ueniat in Iocwm meam ad pugnandum At quid est ineriptius quid ingratius quid putidum magis s Virgilius aliis

ter,Turno mandata pes accedat pugnae. Non defuerat qui huic mederi morbo cuperent, legerent que ex multis autoribus locutiones omncis,unde grande volaram conra. Herent. vellem suo morbo potius Cr infamae medelam adhibuissent. Quid Vstultius, quam omnia uerba prore pria impropri poetica oratoria, usitata inusitata, prisca noua,honoti turpi bona mala,rem praua, pronus e congregare,σ rejerre in codicem s Quis leget haec Osi quia leget it memoria tenobiis Crii tenebi ut a bonis mala separabiis Nemo de lingua optime iudicare potest, qui non eam didicit. Nemo didicit,nis loquendi consuetudionem obsieruauit. Nullus obseruauit apud illos formul rios. Nonne ridiculum est ea te tradere studiosis,quae nunquam nouerus quum manum culmo admouinis quae obsiis tus es antequam perscripsini quae nescis ine quae non toritas quae iam dubites anscrip eris quae nolis ipsi perdisceres quae si uelis,haud posus posts,non expediais N a qui

sapit onga autorum bonorum lectione Cr obseemutioranesipit. Nulli fumis a Plauto, a Terentio nonnulla quae iam exoleverunt,multa a Gellio, multa ab Apuleio quae dicta fiunt audacius,multa a Suetonio, Plinio, a recentioαribus,quae subolant nescio quid peregrinum Cr insuauci Cnis erit delectus, quae proprietas, quae uenustis ,si ο*mnia nuscebimus s si contorta, rara, ab urda, noue discta in delicias ae elegantias restremus s Si quicquid inausitatum est ac tritum , vile esse er humile putabimus: contra quicquid abhorret a loquendi more,neciosum ervi duin s At iuuant, inquiunt. Plus obesse quam proς

89쪽

as DE ELEc T. ET ORAT.dessest argumento,quod non modo quae verba scriptores boni iunxerint,tenedum est,sed in quem sentium dixerint,

cui personae,cui tempori, rerum conditioni accomm duuerint,ut prioribus Cr posterioribus inseruerint: quotaram nihil uident qui excerpta legunt exempla, unam aut alteram particulam inepte afluunt orationi, CT ornare maepientes, deformem Cr ridiculam fulsarcinant orationem. Nistri,qui tantum ex hoc uno comentario sapiunt. Multo citius poemata,bictorias, orationes s perlegillent, usu non modo uerboram, sed etiam rerum ab ipso fonte pureo salubriter bausissent, quod tandem facere coguntur ij qui bene scribendi dicendiue scientium quaerunt. Ediae ceda sunt plurimi permulis siriptitanda. Relegendi sunt

optimi scriptores, ut paulatim veniat in usum proprietamia Formulae ictae suis autoribus amatoribu querelinis quendae. Qui linguae Gallicanae student, ut puritate fuisperent uulgus, elegantiores laquendi formulas non reis frunt in libelasim , sed animaduertunt quomodo quisoque doctiorum loquatur . quod audierunt, memorieaffigunt,ac persaepe referunt.ad haec legunt eorum stri, pr i, qui Gallici fermonis principes extiterunt. Sic Cr Laestina capessenti sciendum existimo, ne frustra in collea Elantis infantium constitescat. Sic autem proprietatem amet. ut intelligat non semper utendum proprijs: non dico quando uerbum proprium deest, ut quam dicimus, equitat in aradine saxa iaculatu lapidas glebissed quum

vitamus humilia,sordida Cr obscoena,m ad tradationem configimus,quum s Durarum aut elegantiam aut uirtuistem quaerimus. Quintilianire octauo libro mugia iacit prori priorum genera unum, quod iam multu exposuimus: a

rerum,quam dicitur proprium inter plura quae fiunt rividera

90쪽

COLLOCAT. VERB. LIB. I. zγ. dein nominis,id unde caetera dum sunt, ut uertex aquari rum, a quo su ma pars capitis, er quod est in montibus: eminenti, imum,nertices dicuntur. Aliac qum res coma: mnis pluribus,in uno aliquo habet nomen eximium: ut quum urbis nomine Romam accipimus. Quartam,quin

ponitur illud: quo nihil significantius inueniri posit, ut

caesar ad euertendi Reni p. sobrius accessit. Hoc transi tum,non proprium dixero. Quintii ex appositis,quae epis, theta dicuntur:ut dulce milli , cum dentibus albG. sexitum,cum verbum bene translatu est. Quod ego non prombo,propterea quod a proprijs dii linguendabunt translatata. Septimum,quam quae fiunt in quos praecipua, propri

locum accipiunt ut Fabius cunctatori Sunt in his,quatuor renera maxime propria,fecundiam,tertium, quintum, ers timum Primum fusius er latius patet, ac caetera conmprehendit. Hoc u let ad dilucide apertes dicendum, illa etiam ad ornandum. I n alienis prima sunt translata. quibus utimur aut necessaria , ut quum dicimus gemmam in via. tibus aut ornandi gratia, ut lumen orationis:aut ad incrementum,ut ferreum cor,pectus adamantinum: aut ad virutandum turpitudinem, ut mulier Venere Iutulenta. Si niabit horum praesten proprietate standum est aptius enim dicetur,suauis concordis,quam 5mphonia melliflua,araque nenarra. Afinitur Cr Sγnecdoche: ut, Pro capite dimicandum. Romanus presio uictor, pro eo quod est, Romani praelio uictores. Diximus pro dixi. Item Netom. nγmia: lit,uario M arte pugnatum est. CT Antonomasia,ut euersor carthaginis pro Scipione. π Netaepsis:ut si Iuncis abdidit atris,id est proindis. et catachresis:ut, misnutus animas,pro paruo. Cr Periphrasis,ut diuum pater utque hominum rexer Allegori ut, Oleam incendio no