장음표시 사용
391쪽
alij planetae per i e moueretitur, non possent moueri
utariter,sed minc celerius, nunc tardius , quia eo dem tempore, puta die naturali describunt circulos nunc marores nunc minores, ut accedunt ad aequinoctialem circulum,aut recedunt:at vero Ardis multis argiunciatis probat secundo de caelo motu ni coele Iuum corporum esse regularemmon igitur mouentur
per se astra, sed cum coelo, quod est ut mundi murus ut dixit Parmenides, solidissimum.Cui sententiae plurimum atteitantur praescripta verba Iob. Olissi umiquasi aere Quibus onsonant & haec Homeri hoc νο. ,ολυχαλκος, id est multi aeris coelum. Multae autem hinc quoque videntur oriri dubitationes, nam si coelum solidum est, non videtur esse corpus simplex,sed compositum ex elementis, ut quae penes
nos sentiquod si est, erit utiq;4 corrupti te ut haec, si autem corruptibile illud esse admittimus,nihil eue- est incommodi, etiam si tenue esse illud recipiamus, de dirumpi a percurrentibus astris, quare ita quoque videtur fieri rursum,ut non sit opus illud solidum ponere.Quod veris fiat ut si solidum est,constet elementis his,docet Plato in dialogo de natura his verbis a se
igne videri nihil potest,nihil sine soliditavi, folidum
sine terra nihil. Hinc appetierit,ut coelum duobus his elementis constet, si solidum est, nani videntur a-ria, qua eiusdem sebstantiae cuius ipsum coelum esse inter optimos conuenit philosophos:s autem ii bri haec duo puta ignem aerram, habet certein reliqua duo puta aquam aerem , duo enim illa per se rari non possimi, nam sectis solidi partes, ut puta terrae, non cohaerent nisi humido aqueo ag lutinen tur,sicco enim igneo penetratae magis dehiaeunt.Igi- ut ad soliditatem terra, ita ad continuitatem indi-
392쪽
get aqua:aqua vero ignis male aptabuntur sine modio aere,neque sine eo habebit diaphanitatem. Si igitur coelum est solidum compactum, diaphanum, Scaspectabile, constabit terra,aqua aere, igne. Rursum, coeli partes non sunt omnino similes, sed astra aspectabiliora,&miniis diaphana quodcumq; enim in tercurrat, occuliat aliud quodcunque reliquum C lum diaphanum magis , sed minus venit in conspectum, non potest ergo esse coeliim omnino simplex substantia.Nam unde nascerentur illae contrarietatesΘ contrarietatis enim admistionem habet omne quod dicitur secundum minus in simplici mimo vero non potest esse ullius contrarietatis, ne tenue quidem initium Concedendum itaque videtur, coelum simplex omnino corpus non esse, sed constare ex elementis. Concedendum certe, ut mihi videtur hoc Platonicis, dictis argumentis monetamen ex iisdem penitus, ex quibus quq penes nos sunt, sed ex homonimis,ex igne inquam coelesti,& aqua coelesti,4 terra aereque coelestibus,ut in Geneseos enarratione diximus. Sed cur vocentur ignis,aqua, terra, in ac si non sunt qualia halcycerte ob analogiam: quia quod ad substantia modum attinet, habent praestantius etiam quam illa, tametsi contrarietate qualitatum activarum, caloris in quam, frigoris, humoris & siccitatis carent. Hinc fit,
ovi. - . hic tum iit gentius atque aspectabilius, solidius,
Eos, ut tibi &compactum diaphanumque magis sit, quam alia o D. mnia corpora,incorruptibile tamen, neque distatu bile, quia caret principiis naturalis corniptionis, puta calore,frigore, humore & siccitate. Sed neque rarum neque densum est, quia poros nullos habet ne que crassum,neque tenue, quia neque in parua neque
393쪽
ia magna comminui potest, sed digeus sine calore, solidum sine siccitate aut crassitirico impactum, sine humiditates, diaphanum, sine poris. Non igitur disterunt astra a reliquo coelo maiori crasiatie, neque densitate,sed mistionis modo, quodque habent sui ignis plus,5 sui aeris minus Verum et si quia activis qualitatibus caret, naturaliter corrumpi non potest coelum cst tamen compositum cum sit dissolubile,&commutabile, ab eo videlicet a quo compactum est , puta a Deo. Omne siquidem quod inctum es inquit Timcuso solui potest, aes rtasse etiam dis tu
tur,& permutaditur, cum sistetur hic coeli motus, finientur lux & tenebrae, velut Momnes aliae mun Cali inte-di partes Elementa quidem reddentur puriora; coeli vero in meliorem Libstantiam mutabutur. Nam Marci decimotertio, dicitur, Coelum o terra transibunt, Psalm centesimo primo, opera manuum tuarum sunt caeli, ipse peribunt, tu autem permanes, ct omnes sicut ν limentum veterascent, sicut opere torium mutabis eos, O mutabuntur. Et in tertio capite epist olat secundae Petri, ouos ei coelos in uam terram, promissa ipsius e pectamus Iob quoque capite decimoquarto, inquit Homo cum dormierit non resurget, donec alteratur caelum non euigilabit, neque consurget de somnosuo. Ex quibus verbis constat coelum atterendum ense ante resurrectionem in Irtuorum. Neque certe
philosephiae dissonum est censere, si coelorum motus cestarii riis in aeternum est, mutandam quoque eorum substantiam in aliam, cuius natura motum non spectet, quo in alternum sit caritura, sed gaudeat quiete,quam sit semper actura. Neque enim per
394쪽
petuum quippiam quod violentum. Sed de hoc ite rum disputabhur.
TA A P.38. Iob reras quando ponebatiun g in amreta terrae'indica mihis babes intel- ras u luntrum, qui sposuit mensuras eiuσβω- . lsi ,et quis retendit super eam lineame Must super quos bases illius solidataesunt 3 aut
quis demisit lapidem angularem eius quis conclusit ostis mar quando erumpebat,quasi de vulva procedens, cil ponerem nubem vetiimemum eius, ct caligine illud, quasi pannis infantiae obuoluerem e circundedi illud terminis meis, posui vectem, ostia, dixi. que huc venies non procedes amplius, ct hic confringes tumetes flu
Haec verba sunt Domini ad Iob. Quibus illum in scitia vi ignorationis rerum naturalium arguens, vult ad sui cognitionem trahere. Disseremus in hoc ip D. D.ὰ opere, enarrante locum quendam Ecclesiastes, nul-im Ais.. tum esse maius compendium ad cognitionem sapientiae Dei,cauam sensum nostra ignorantiae, quod Eliud etiam in superiori capite tetigit icens Memento quod ignores opus Dei de quo cecinerunt viri clo est natu ram rerum de qua scripserunt plurimi philosophi, ante Platone omnes in carminibus,omnes homines vident eum clioc est aliquatenus agnoscunt ex suis ope ribus musqui que intuetur procul,quasi diceret,nullus tamen accedit ad ipsius veritatis cognitionem , quia
Omnes intuentur procul Eccc Deus magnus vincens nostram scientiam. Hoc eodem argumento adducit
395쪽
llunc Dominus Iob , ad suae sapientia contemplatio nena,ponens illi ob oculos nairabilia, quorum causas nullus philosophorii inuenire fatis potuit,neque nos quidem possemus,nisi magnoDei beneficio,per diuina oracula essemus docti.Primu igitur maiores udi partes,hoc est,elemcta: Celcstra corpora,percurrit deinde animalium quorunda omnis generis historia attingit: de quibus omnibus disputatum satis a phil sophis esse constat,nihil aut perfecte esse traditu,c6s Oranx palam fiet.νbi inquit.heras quando ponebamsκηdamenta terrae sundamenta terrae nullus philosophoru via qua somniauit nisi sorte Pythagoras dupli' ce costituens terram, mare foeminam neque enim terram ex diuersis partibus constitisse, ut domum aut Σtςmplum,sed ut sinu plex quiddam & homogeneti esse 'corpus, sui simille secundi omnes, neq; esse alias alia- ru fundamenta.Re vera tamen non ita cit.Neq; enim terra, eii quem nunc ad aquam situm tenere posset, si qualis secundum facie hac Pa terimus,lora foret:aut enim aquae tota moles extremitate solum terrae iam bet, secundum ea eius parte quae tecta est,ut nunc videtur si quide nulla parte videtur mare leuca prosenilius,ut testantur naut aut praeter hanc aqua mole, est intra terrae profundissima viscera magnus abyssus. longe maximam ipsius terre globi partem occupans. Si primum scri non potest ut aqua sit centesima pars terrae, nedum terra sit decima vi censetur pars aqua Si autem hoc ultimum,qui seri posset,ut interior terrae pars non es et humore dissoliata,& tota subsedisset in sese, in aquam mersa, nisi sundamentis friarissimiqinniteretur Innititur ergo haud dubie,constatque ex iis quae conspicimus, imam teriae partem esse plusquaadamantinam, atque adeo Deum secisse hunc terrae
396쪽
globuni quem incolimus,versus centrum solidioren ivt in omni secundum rationem constituto aedificio fieri debet ad superficiem vero Diabiliorem, vesteri, ac sulcari,& humore miseri potens, rerum generatio ni esset utilis. Non est igitur dices in suo loco simplex, neque elementum. Certe esse in siis locis pura elementa,pueri putant, qui nondum aere labantur: dodiorum vero nullus non videt, nihil non esse alte ratum,neque vero esse posse.Arist.m auditoriis libris qui re vera scribebantur ad inducendos tyrones, multa dicit quae prouectiores debent accipere ut hyp theses,velut esse corpora simplicia quatuor, quae reuera neq.sunt eq.este possunt, Inutur vero ob qua-'tuor naturas, quas in cocretis sentimus, secundu quassumi rerum csi mutationes,calidum , scilicet, frigidii, humidum xsiccum Plato hoc docuit elegantistime, dicens,Sic de illis verba cimo, eaque mundi primordia is Idituimus,cum ne syllabarum quidem,ne dum et
mentora vicem tenere,apud homines mentis quoquo modo compotes debeant. Itaque simplicitas terrae non ob stat quominusDeus fundamenta terri iecerit, quibus
partes eius superiores inniterentur.Addit. Ut posuit mensuras eius si noniput in undecimo capite sapientiae scriptum est,omnia disposuit Deus,mensura,numero, est pondere.Nimirum , mundus opificium est pulcherrimum,squidem optimi artificis, ad pulcherrimi exe- δε sunt plar.Αd pulchritudinem vero spectat,ut neque quan- a cuque magnitudinis sint membra,neque ad se mutuo sine ce t proportione, sed singula certar cuiusdamagnitudinis, Mad sese elegantissima habetia proportione, similique ad totius utilitate maxime accomo datam.Neque terram igitur, neque aquam,neq; aere,
neque orbium coelestium ullunt, sed neque astrorum
397쪽
bmnium minimum fecitDeus negligenter,sed omnia magnitudinis cuiusdam, ad una totius, ad uiui que alterius partis magnitudinem,pulcberrimam habentes rationem,quam tamen agnostere,ac explicare aperte,erus est solius qui secit ac penes quem et ii ad aeternum exemplar,cuius imitatione effecta sunt metsi enim Pithagorici quos ego viros proiequor magna admiratione, in hac contemplatione plurima laborauerunt,4 pro captu hominu plurimum ste-quuti sunt,tanae intuiti etiam illi sunt procul longe aut magisXenophanes qui infinitae magnitudinis es se inferna ex parte est opinatus.Astrologi scpte mille uti Aleucaru Hispanarii esse dicunt totius terre globi peripheria,ut sunt illoru rationes euidentissimae,no ad- modii potest hoc a certa eius mensura declinare.Quqaute huius certae mensurae in terra conde a laetior ito,scit mundi opifex:constat tamen dictis argumetis eam sitisse diuinissimam, Mad totius pulchritudinem cuiua utilitas necessario coiuncta est spectasse.Addit Vel quis tetendit super eam lineam8Terra in mundi
medio ita sita est,ut eius centriina totius quoq, mundi sit, atque ita rotunda, ut omnes extremitati crus paries aeque a centro distent,& tota terra aeque mnibus caeli lateribus,haecque omnia tam exacte,ac sii
mundi opifex a polo ad potu lineam te tedistit. med o lineae phuno alligasset terrae medium,eamque circino quodam rotunda effecisset. Quod quidem Plato
animaduertit in i meo, dicens, Terram autem altrice nostram circa poli per uniuersum extensum circumuolutam, diei noctisque effectricem , ct cuilodem esse voluit. Tanta igitur opificij persectio sapientiae artificis maximii argumentum est, quo redarguuntur omnes qui casu ita cadentibus corpusculis,factum csse mundum
398쪽
inirmabant. Qua enim dementia est sibi persuadere,
immensitatem uasEetilium corpusculoruna, ta apte cecidille, casu ut nihil ineptum in toto mundo extiterit, sed omnia ita,ut ne minimam particulam eorum quae coierint fortuito, sapientissimi cuiuspiam arbitrium possit emendareZaut per cuiuspiam fani hominis me t suasibiliusvideatur,ant mundum conditu extitisse, nullo faciente,immesam multitudine vilissima mate
ris, quam sapientissima quampiam optima causamZAu ut vitiosa hominu voluntas facilius expetit quod malit,ita vitiosus intellectus facilius credit quod fit su i vel hoc argumento veru sit quod bonu, melius autem multo est ab optima causa in sapientia esse facta omnia, qua ex vilissima casu extitisse. Tanta igitur Dei sapientiam,vt ob ex terra fabrica admiretur suspiciat, dicit Dona inus.suis retenditsuper eam linea=Ad i. dit.Super quo bases istius; sidataIunt, bases terrae sunt l. ipsa terrae findam cta,quae ut ex nihilo effecta sunt, ita stiper nihilo solidata,sed super se ipsis, omnibus terrae
partibus nitentibus ad centrum, quod velut angularis lapis totius edificilest, ad que partes omnes firmiter alligantur:videretur aute omni humanae sapietiae,s in consultatione deformado terrae orbe a summo reruopisce vocat esset,seri haud quanqua posse, ut nulli innitens corpus in medio spatiosis mi vacui firmiter
maneret. Que haesitatio Xenophane Colophonii putare coegit,terra ab in serna parte velut in radice insi-nita produci.Empedocle quoq; canere,iusinitam esse pri funditate terrae.Talete Milesiti, terra aquς innatare ut lignit, Anaximene, Anaxagora, J Democritum,
causeri terrς latitudine, uo enim diuidere posse acre laticii sit.Neq; sine veru est,quod multi dixerunt, Socrates ctia fibi persuast in Phedouae, terra manere in se o
399쪽
in suo loco firma quod rotuda cum sit, Min rotundi coeli medio collocata, nolo magis in hac qua in illa parte inclinare.Nam in rccid inquit Aris si uide ferri nata sibi, etsi nulla in parte pollet serri tota larretur diuisa in multas partesmon it igitur ita,se prscepto
Dei manet ibi firma.Nimiruit in Psal.92.dicitur. Firmor orbem terrae, qui non comouebituariSed quo pacto firmauitὸ tribuens certe rebus omnibus coi Porcis hac naturam, ut ad sese mutuo ita expetant collocari, ut crassa sint sub tenuibus terram vero omnii crallinima sub aliis omnibus statuens,quasi mundi cementu. His dictis de terra,transgressione iacit ad aqua, in sui etiam inde admirationem trahens Iob. Diis inquit coctu sit ostiis mare, quado ei sepebat quasi de ulu procedeus, cum ponerem nubem, limentum eius, jam-gine illud quasi pannis infantiae obuoluerem Orcum leviiilud cramnis meis, posui vectem ostia, dixi'-que huc enies, non procedes amplius, hic conRin es tumentes studiis tuos .Haec verba cnarrata fer iant super cap.prunum Gencseos. Ibi enim expliciumus, qua ratione Deus inccerit,ut aquae in unum locu con
Lregatae terram totam non obruant, sed bonam eius
partem,animatium generationi vitae, detectam relinquant. Nimirum, S saepe iam diximus, num ue ambobus corporibus terra,inquam aqua globum iis. efiiciens, no cum amborum extremitate ciusdem spherae partes sint,neutra superstet aut substet alteri: Dcit vero Deus terram cum tantis cauitatibus V caperet ab visum immensum,& maria,atque ita caperet, ut neque absorberetur illa aquae moles, neque redii dans in nundaret terram, sed tantum eius relinqueret detegis, quantu ipsi rerum opifici visum et t. Itaq; at magnitudinis efficies cauitates, secit ut Dare quo-
400쪽
us que ipse voluit procederet, neque inde transgredi
possiet, vel tantilliini,ctia si arena cnagatur sola, aut etia mollis una alga. Illae igitur terrae partes qua pr
in inci,atq; ad globi illius extremitate emergunt,sunt vectis Mostia,quibus coclusit Deus mare,& his usus, circvdedit illuci Deus terminis suis,hoc est posuit fines quos sibi placuit,ut Malibi dicitur, o sui lege aquis quas praeterire non potuerunt&lagem vero hanc posuit, dicens, usque huc venies er non procedes amplius, hic confringes tumentes fluctus tuos. Hoc quod de tumentibus maris fluctibus dicitur, Regius etia vates cecinit,in admiratione Dei nos vocans,in Psal. 92.his verbis. Mirabiles elationes maris, mirabilis in altis D minus.Quasi dicat,ve lex elationibus maris videas quast mirabilis qui in altis habitat Dominus. Omnibus gutib.admirationi Lisse fluxus Drefluxus maris,intelspes sicile ex illis Pliniiverbis quae sunt prima c. 97. Fruamictui .secudi .De aquaru natura cuplura dicta sunt, sed aestussia is i mari accedere, reciprocare, maximὸ mirum pluribus suti aliis quidem modis. Ac recte quidem dicit pluribus modia mirabiles esse fluxus4 refluxus maris; sunt enim revera tales ob raritatem , quia etsi id in maris litoribus quotidie videtur bis,atque in quibus d pluries, nihil tamen simile esse videtur in tota rerum uniuersitate, cuius coparatione tollatur admiratio deinde & quia causa tanti euentus non satis intelligitur sed 'uia illi non eodem modo ubique marium sunt sed varie in multis,neq; in eisde seper eode modo, sed pluribus modis mirabiles, na quocunq.die naturali,qin vigintiquatuor horis sistat,bis crescitvi decrescit mare, ab exortu Solis, .ad meridie crescit,inde decrescit,unq:ie ad occasa, unde rursum augescit usque ad mediunoctis, ex quo usq; ad summu mane decrescit rursum,