장음표시 사용
421쪽
praescriptae orationis mis posuit in visceribus homini TV homo aecepit sibi sapientiam prae Cliquis
illis nupertitus eli Necesse est ergo tributa esse haec alia omnia bona quibus partic ipat,tum homjiribusti in reliquis animantibus,tu etia reliquis omnibus rebus quae natura constant,ab uno aliquo ente ante In zentiain bono ante omnia bona,c quo nulli, ho
mo possit contendere' videbatur enim Iob velle con-
en re cum Deo,ut exprobabatur ei amicis Dutut nim est a philosophis de ea que brutis inesse uetur
intelligentia plerisque negantibus essetionis vim,sed sensum solum, qui ctiam non paucisast erentibus,praeter sensum inesse illis quandam men De qua quaestione Phitarchus libello de animaliuindustria,optime mihi videtur disputasse.Negant vll ovisai vim rationis brutis, hoc praecipue argumcnto, od omne animal esset rationale.Videtur autem ra ncm.tionale disterentia animalis esse,quapropter ut in aliis contrariis uenit,ita in hac quoq; opp'si et serio si unum'est sit etiam alterum,ut sipyz.ςi animal rationale sit etiam aliquod rurationale QEAres homo animal rationale est, sit quod non est homo, aninis rationis expers.His alij responden rationa e irrationale ditarentiam animali i. V. ' poris,numero quidem eandem curia sensibili Mintn
eo quod rationale separari non possit a sensibi ill moti in physeum reserunt libellum quenda scri sepsisse qud is sis ne mente esse no possit ,quod prη li
oti m est dametuum eorum qui pilas aut minucensent animalia omnia ratione participare Itaq; huc Montrouersa vertitur,an possit isse sensus sine mute:
422쪽
int.Si igitur cum mens aegrotat alienatάque est, ita ut sensuum organis intenta non sit, etiam si dolendi acce
uersantur ob oculos, ct aures, quae neque videmuS,nzanes no attenditia sentiunt, multo minus sentire pos
test igitur sensus esse sine mente Ex hac, etsi nate fiunt
otii , /ψΠς - Plerique enim eorum qui eam iecipiunt,colligunt omnia animalia, plus aut minus esse mentis,&intelligentiae participia idan nostratium nuper, ne brutis concederet rationῖm,timens arbitror ne, innaortalitatem cogeretur ζncedere, sensim etiam abstulit,negauitq; illi: e o
minem esse sensum sed quieuit ub
dam agi viderentur, sympathia quadam Mantipathialaque dicta thesis recipitur, duorum alterum L, aut
mnibus se, entem, lationem, quibus utrumque
idetur es e absurdum, negabunt non post e in seri ci ei possit adhibere intei praetationem multorum m in sacris scripta sunt.Nam de equo dicitur, ubi au-
423쪽
dibit buccinam duit,Vah,procul odoratur bellam, exhortati em ducum, istulatum exercitus. Rursum de Aquila.inde contemptatur escam, de longe oculi eius pro piciunt. Neciue solum Aquiles equus, sed de bossalinus itupid illima Mumalia, agnoscunt posscssorem suum,& praesepe Domini sui,cap.I.Esaiae. Sed spinio ipsa per se eli absurda nulla enim fides haberi potest sensibus nostris, proceditque dubitatio usque ad
insaniam, si quae cerninius intuitu quorundam rerum
perterrita .gcrcirursum quibusdam rebus allici,pulsata vociserari,amicitiae Linimicitiae leges obseruare, sensum ullum habere negauerimus.Proinde hac assertionis parte quae non longe abelia, elirio dimissa,alteram consideremus. scilicet brutis ratio Vlla insit. . est. Videtur quidem inesse nulla,quia ratio consensu phi suψωtis.losophorum, destinatur ad virtutem virtutis vero vitii non videntur bruta esse capacia igitur neque rationis. Ali c5tra his obiiciunt, multa animalium tam terrestri quam marinorum, quam etiam volatilin' opera, tua eadem si qui hominum faciunt, censentur prudentissimi,quin etiam homines ipsos, quamplurima eorum ob quae maxime laudantur, facere caepisse illorum imitatione. Quo pacto igitur dicunt non sit iniquum illis eam laudem detrahere, quam nobis ex eorum imitatione assumimus' Praeterea ad eandem ficultatem pertinet bene Minale aliquid facere. Non enim euenit male videre auribu aut male audire oculis, sed utcunque videre oculorum est,in audire aurium. Igitur desipere,aut insanire, eiusdem est cuius sapere,& bene raciocinari Nemo enim vocat signum
insipiens quia scilicet sapere aptum non est. identur autem bruta nonnunquam decipi, quod quidem lacitariem venandi iucundissimam, quia multis modis illis
424쪽
imponitur,etiamsi non paucis illa utatur stratagema aur tis ad vitandum insidias videntur etiam aliquado in
L .m a naim in iae ebrietate corripiuntur, o ut alios
itaviori morbos quamplurimos,it hydrophobiam,seu rabie pati solent canes maxime, sed Qequus,bos, asinus, e Cameliis,quem morbum medici ponunt in Mailiae generibus.Si igitur bruta possit dein are,possint, ratiocinari.nam delirium laesio rationis est. Cum igitur ex hac parte ade urgeat haec,videanturq; animalia ratiocinari,suo quodque gradu, talia plus aliis quis e nim neget asinum stupidiorem csse vulpe, citruthionem perdiccὸ alia vero ex parte videatur a dignitate generis humani plurimii abhorrere,ratiocinandi vim cum omnibus animantibus habere communem quid de hac quaestione statuendum sit videamus. Certerat1onem aliquam esse brutis negare non possimus citra proterviam alioqui non ineptius denegatur illis sensus, nam quae alia ratio est agnoscendi facultates qua per actiones,aut actiones quam per opera'Vt igitur, quia clamoribus terreri, ac fugari videmus capreos,c5cedimus eas audiendi facultate se praeditas, ita videte lepores metu imminetis periculi transferre suos scelus,& canem spe capturae,& cibi nondum plsentis insidias struere, necesse est concedamus prude tiae quandam vim illis inesse.Nam ipsum prouidentiarii nihil aliud est,quam nondu praesentia pericula pretcauere, quae euenire positiat bona,mediis appositiss .faj, procurare Sensus enim praesentium solum est, multi,
is isostiar tamen constat argumentis,hanc brutorii ratione logetione dis diuersam esse ab humana mente, neque maioris vel
fo ni imiporis solum ratione diiserre, sed ipso rationis esse, atq; ita ut rationisvi rationalis nonae de utrisq; no v niuoce dicatur, sed analogice.Primu quide,quia mens
425쪽
humana, natura sua&cxscse nata et ratiocinari simpliciter, circa quid uis. Studio ciuini exercita tiones hic trenuus medicus, ille ina perator,alius venator,alius agricola, ber alius : rursum hic physica meditatur, ille malliematica, ille etia lacologica, pos sci qui nunc medicus, si didiculet, cile non nullus strenuus theologus, qui nunc lacologus .imperator, aut agricola. Nimirum ingeni jacic cit,auetore Platone,velut oculus tornatilis, mentis inquam oculus, qui
se pollit quoquo velit vellere, biviorum vero nullum ratiocinari natum cli, nisi circa quiddam, quo scilicet naturali quodam instinetu fertur Scitinim canis i Porcm quaerere, perdici insidiari, sed nescit lectum sternere, aut specum bdere lapiis contra, lectum sternere, cuniculus non sine ira digna arte domum sibi facere subterraneam, neuter vero stit x venatione viuere, neque sane hoc canis,aut illud lcpus, doceri ulla ratione potest igitur homo simpliciter rationalis est, brutorum quodcunque circa quidpiam : quapropter non simpliciter, sed quodam modo, Manalogia quadam .Praetcrca homo deliberat xconsultat de iis quae sicit,non nim solum cogitat, quo modo possit hostem interficere, sed prius etiam, an expediat interscere, reliquorum vero animalium nullum. Nunquam e
iam selis consultauit de ignoscendo muri, aut canis de innocentia circa selem, nimirum nullum horum ope ratur ex arbitrio, sed ex naturali propensione. Vnde dices nostia inde certe, quod quae eius iem generis sunt,omnia sunt sui similia, faciuntque eadem.Non enim ut hominu alius est cructus,alius innoces,atq; idehomo hodie mitis cras crudelis, hodie iustus, cras iustitiae coteptor, ita selis hic mures sectatur, ille tuetur,
aut hodie eis vescitur, cras illis ex suo tribuit, sed ide
426쪽
senipeique faciunt omnes, quod euidenti argumento est,non ex libertate vlla,aiit arbitrio,sed ex natura eorum operationes, intelligentiam fluere. Nnnirum natura eadem est,similibus,at uciisdem semper, voluntas non eadem Huc respexit Hippocrates dicens, naturam nullo doctore uti.Nimirum quae natura si ut, neque excisi trina, neque ex meditatione procedunt,
sed ex quadam propensione, quapropter qui ab homine tollit liberum arbitrium,nihil aliud quam belluam ipsum facit. Cum igitur proprie ratiocinari non sit,ut cunque facere aliquid cum praesensione finis, sed consultare cum electione mediorum,& aliorum cum aliis collatione,idque brutis non insint, constat hominem solum,cise rationale animal proprie, reliqua non nisi analogia quadam.Praeterea nihil eorum de quibus ra--ba ta tiocinatur aliorum animalium ullum est incorporeu, tisaiata aut aeternum, sed omnia sensibilia, caduces, nam de quaerendo victu, de ineundo coitu,de nutrieda,& conseruanda prole,defugiendo dolore, de vita valetudi neque tuenda, de incorporeis vero, diuinis, aut de immortalitate, nulla illis subest cogitatio. Qui scis dices quia nullus illis Dei cultus, nulla cura iusti x qui nihil faciunt ad adipiscendam immortalitatem, sed solum ne tunc moriantur. Sedri hoc qui sciampinterrogabis. Quia nullis ea videmus nominibus inclinari, nulla vindicta criminum uti, nullis virtutum praemiis Neque vero possent sine communibus legi bus, neque sine legum peritia, neque haec sine sermone, quem videmus illis negatum esse a natura, qui sane
natura est adeo coniunctus cum ratione, ut crito Graeci idem nomen utrinque dederint, λόγον vocantes,& rationem Iernymnem. Non igitur bellua ratiocinantur svnpliciter,sed quodammodo, te sensibilibus
427쪽
bus solus caducis. Vnde it,ut etsi animalia' pia, quodammodo ratiocinctur,immortalitatis ver par ticipem anmaam ea solum habeant, quibus de tinnior talibus cogitandi naturale principium est. Non qnin litis uaria posset ille impetus serodi in immortalia, nasci ex -- gument..ris mortalibus. Quapropter ignoratissimi sunt qui timent, si sensum cum quadam ratione brutis tribuant, ne illa donent immortalitate, qui, quia bruta ratione quada pollent,vocant in discrimen humanae metis immortalitatem.Non enim quia ratiocinatur utcuq immortales esse homines cognoscutur,sed quia delia' corporeis,aeternis, diuinis.Atqui profecto nisi bel-iuina haberet stupiditatem, vel ex hoc solo quod immortalitate disputat, agnosceret esse in s bi ipsis aliquid immortale. Na qui posset magis quod mortale
agnoscere unmortalitate, quam oculus sonos,aut cortores auris Nil igitur humine si oes essent sine oculis nati, in dubitatione vocare possentia essent illi coloresῖan dictit minus incorporeoru& immortaliu natura a corporeis caducis, qua colorinatura a senis, ModoribusZItaq; bruta quada habet ratiocinadi vim, secudii qua possunt bene Minatu operari,atque desidelirare, longe aute abest,ut quia delirare possunt,r iste colligas habere me te humanae simile:na ne homi ne quide delirat secundu ea mente quae illos separata brutis, sed secundu internos sensus quos cu illis habent comunes, imaginatione inqua, sensitivam ratione, qua nonnulli vocant cogitativa ali aestimatiuia Nam cti phrenitis & melancholia morbi sint, corpos rates atactiones, non possunt per se laedere nisi sicut Phrenetistate corporales, mente vero laesio no attingit nisi ex accidenti quia scilicet duin corpore est,sensib utitur.
Delirare itaque possunt bruta ob imaginatione Mob
428쪽
ea quam habent rationem,quoniam amrius proprie Qt ita nuncupatur; liberam deliberandi vim non
.. bent, neque Virtutis nequeviiij sunt capacia, neq; poenae neque praemio digna nimirum operatio secundum virtutem ex deliberatione procedit. Hanc ipsam ob causit neque veram sapientiam habere possunt, quia vera sapientia nunquam separatur a virtute Est enim, lentia,ut in sexto Ethicorum, primo Metaphysicorii in dicitur, scientia rerum honorabilissimarum, huiusmodi sunt quae diuina, terna,& vere bona, qua
propter qui circa lige non fallitur,is sapiens est.Quod ei homini nisi Dei beneficentia contingere non pocsit,constat sapientiam a domino Deo esse, ut in initio Ecclesastici dicitur atq; ut in tertio ca.eiusdem, filios sapientiae esse ecclesia iustorii. Vera itaque sapieti est quae per vera sidc comparatur diuinarum rerii notitiacu meditatione diuinae legis. Quandoquide igitur,ut
est indicatii, brutorti natura horum capax non est, non sine magna proprietate dicitur in praescripta orati
ne.Quis posuit in vi ceribus bominis sapietiam, vel quis dedit gallo intelligentiam Nimirum animalium solus homo sapientia est capax , quia is solus habet delectum boni hali,& rerum diuinarum cognitionem, reliqua intelligentiam quandam rerum minime diuitanarum, de quibus, indicatum est, naturaliter etiam
ratiocinantur, non tamen consultant cum deliberatione.Volens igitur Deus in sui cognitionem trahere hominem interrogat. Quis pqsuis inisceribus homim sapientiam'hoc est in humana mete notitiam diuinorum,& scientiam boni Minalty ut scilicet homo intelligat, non alium quam Deum secisse lis eadem enim est interrogatio, cilla Psalmi multi dicimi, quiso tendit nobis bona penatum essupernos lumen vultra tui
429쪽
tui domine.Hoc est, multi dubitantes interrogant,quis ostendit nobis bona,haec inquam esse bona facienda,illa malari vitanda,aut quae est regula dignoscendi bonum malum Re vera regula & ratio est volutas Dei. nam cum is sit primum ksummum bonum, nil possit in hac uniuersitate bonu esse,nisi quod ei sit coforme.Porro cum Deus sit primum principiti omniunihil potest esse bonu quod non ametur a Deo ante quam ab alio quopiam, amor igitur Dei est regula bonitatis vera & nomine vultus Dei signifacatur aeterna eius voluntas.Naturalis vero Lex est signincatio di uinhvoluntatis, qua Deus ipse nostris mentibus insae iuralis uit,vocaturque proinde lumen vultus Dei:atque hoc
ipsum est, ponere in visceribus hominis sipientia. Ita queDeus posuit sapientiam in visceribus hominis, si gnans stiper nos lumen vultus sui Gallo vero teli quis animantibus dedit intelligentiam. Hanc galli Gataginaturam mirati sunt omnes qui de animalium histo ' ςς xia scripserunt. Plinius cap.ri libro io.ita inquit 'μ' Proximὸgloriam senti t, se hi noLiri vigiles nocturni, quos excitandis in opera mortalibM,rumpendoque fom-m natura genuit , norunt 13dera, ct aeterna distinguunt oras inter diu cantu:cum Sole eunt cubitum, quartaque castrens Vigilia ad curas laboresque reuocant, neque Solis ortum incautis patiuutu obrepere, diλ-que venientem nuntiant cantu: ipsum ero cantum plau's laterum mperitant suo generi, regnum in quacunque sunt domo exercent,dimicatione paritur boc quoque inter ipsos, velut ideo agnata tela cruribus suis intelligetesIV eq; finis saepὸ commorientibus .Quodsi palma contingit,statim in ictoria canunt, sique ipse Principes
stantur: victus occultatur lens, aegreque fervitium pati
tur 4 PIaec Plinius de galli intelligentia, qui res
430쪽
iiii rabilis videtur habere sensum gloriae, irincipatus, notitiam motus coeli,aclyderum,siquiden ternis horis callit interdiu,& quarta vigilia castrensi, hoc est,exadiis tribus nocitis horis, Miterum iam iam ad uentante die.Indicat mox dominus, no posse est. aliuquam Deum, qui hanc intelligentiam dederit gallo, d keris,ut is enarrabit coelorum rationem, est concentum coeliquis dormire faciet quasi diceret, coni at noni tui si tribuere gallo hunc sensum temporum,nisi qui perspectum haberet exacte coelorum motu, hunc aut quis habebit aut quis enarrare exactὸ poterit rationem motra coelorum' quasi dicat nemo, nisi qui cis ratio nem posuit, quique poterit sedare eius cocentum cuvolet, quem scilicet ipsemet excitauit in ipsa mundi creatione, quando sundabatur puluis in terra, glebs copingebantur.Ex his facile est intelligere, quam arroganter Astrologi, quae ad rationem illorum motuuspectant assirinent, quas ipsos nihil eoru quae ibi geruntur lateat,cum tamen ut absunt illa longe a nostris sensibus, dissicillimu sit ut inquit Aristoteles, quippiade ipsis pronunciare Laudandi tamen sunt ob eximiam diligentiam, qua cum mathematicarum peritiatam multa sunt assequuti;vituperandi vero nisi intelligant esse longe plura quae ignorentur, neque exacte illoriim quippiam ab alio cognosci posse, quam ab eo ipso qui ut Platonis utar verbis dies & noctes, Minesses, Mannos, qui ante coelum non erant,tunc nascente
mundo nasci iusint. Quod vel inde facile est intellige- , iis, ire, quod an noriam alia est supputatio apud Ptolomeli, si inputa alia apud Asson sum regem, alia apud Copernicum,qua: peritissimis eorum exadtam computatione motus Solis, qui coelestium omni ii videtur se regula rissimus,&euidentissimus, nondu tenetibus, aut ipsis annis