Francisci Vallesii, De iis quae scripta sunt physicè in libris sacris, siue de sacra philosophia. liber singularis. Cui, propter argumenti similitudine, adiuncti sunt duo alij. Nempe Leuini Lemnii de plantis sacris et Francisci Ruei de gemmis, ante q

511쪽

sum hac in parte probare sententiain Aristotelis, di- vix' es, sed naodo quoda, tui versaturitate duo in-

ipsius Arist. sententia, mihi videtur euidens ruumenum capi,aduersus eunde.Na si iustitia versi ii inter lucrumin damnum,necesse est utriusque V adhiplice materia,augenda aut minuuda, utrasq;descietes ab aequalitat ac proinde utrasq;vitiosis Gare u habitus nascatur ex actionibus, duplice, etia17 tu, a

stitia constituta inter duo vitia,ut virtus alia ii cunque. Verbi gratia, ruste conam utat, qui sibi Maltera tribuit aequale lucrum4 damnum, iniuste ve o uti lucrum 'alteri damnum,vel sibi lues , , d mmmmus quam alteri:& qui alteri hierum ii, δ' nu ut alteri lucri plus ad damni mihi,' sibi

et pleri'; videtur hic, peccare, quia nulli fici iniuria sbi enim nullus potest iniuria facere quia a nos vollenti tanaen non bene commutat, atq; ea IoIargitionis, ibi liberalitatem pollit esse bim ii in i0kβ,''ae in nautatio vero vitiosa est. Constat 'ocritate consistere, quin etiam multo apertiusquam

alias, quia versatur in quaerenda medioe h eris in desectu insita propter sapientissime monet Ecclesiastes, esse iustus multa, sive,uaquam, si h μ' ης tingeras, ut nullam adta

beas,aequitatem:sue emolumetu praemisq; distri-

nego etia digno:siue comulas, ue tantopere timeas

512쪽

alteri satis lucri non tribuere,ut tibi inseras damnum, Nam etsi non utroque modo eris iniuriosus, utroque eris iniquus,atque aliquando simul damnum patieris, iniuria remp.asticies. Q iandoquidem ergo virum bonum praecipue ciuilem,opportet omnia, cum, sivi

Opportet, agere, atque Omnia in commune primum bonum, deinde suum,conferre, cauere dcbet, ne in materia iustitiae quippiam agat, nimis meque vero in ulla alia. Insinuant se prosecto aliae interpretationes eius loci, non ineptae.Possunt enim verba scripta esse in hypocritas, qui videri ab hominibus iusti volunt nimis. Quasi diceretur, noli nimis in conspectu hominum esse iustus.Possunt etiam dici in superstitiosos,qui prettextu pietatis, in multas impietates incidunt,4 seruili timore peccandi, multa sibi fingunt,in quae etiam incidunt,peccata. Verum prior interpretatio philose phica magis est,& meo instituto accommodatior.

CAPUT SEXAGESIMUM

A PIT E quarto Sapientia ita habetur, Fascinatio nugacitatis obsecurat bona. Paulus etiam capite tertio Epistolae ad Galatas, ita eos alloquitur, infensati Galatae , quis vos fastinaui non obedire veritati quilius in locis videtur fascinationis facta metio, tametsi plerique viri docti vanam esse censent de ea opinionem. Quapropter haud crit abs re, neq; prae Faster praesentis operis institutum , de ea tanti siper disse tio. rerc.Haud scio unde melius bossimus incipere, quam ab iis quae de fascinatione vulgus censetur inde illius

comparata notione,cxam incinus,an re vera quidpiam

513쪽

sit in rebus talo,an aliud aliquid. An omnino nihil,sed

mera iurgar.Audio cluain plurimos affirmare, fieri nonunquam,ut qui bene valent, ab alio quopiam latum conspecti, repente ac multum laedantur,eosque qui ita laeduntur, fascinatos vocant, quibus vero vis camaligna in oculis sit. neq; cnim omnibus esse aequalem Fascinatores. Hos verb ipsos fascinare hoc est in tuendo laedere cum quadam animi affectione mauis, ut

cum attentesili tuentur cum quadam inuidentia Proinde hoc periculta multo magis subire pulchros quamdcfornrcs, cum lai: de magis quam cum vituperatione. Vnde religio nara est, bene impraecandi, ei quem cum admiratione& cum laude intuearis, alioqui dicunt fascinctur. Ali fascinationis timorem, ad alias etiam quascunque inuidentia causas, extendentes, si quid comedunt auide, quod alium quempiam vident intueri, nactu perculi partem cibi statim prorrigunt, ne fascinentur.Porro dicunt hanc passionem in pusillos incidere potiusquam in gradiores, quo tenerioressi rudi ut ipsi dicunt leuiori sanguine, hoc est ut arbitror nitinus istulento Mna clancholico,tametsi pulchrae etiam mulieres quae se tales esse praesumunt, sibi cauent. Quin etiam ad animalia caetera dicunt hanc atactionem pertinere.Nam gallinas,&agnos, equos, serunt fascinatos aliquando cecidisse. Ex his omnibus quae de fascinatione circunferuntur scri videtur, ut, etsi modo & subiecto variet, illud tamen commune omni fascinationi sit oculis Mintuitu inserri. Itaque viiletur csse laesio oculis illata, non tamen

hoc s,lum. Nam si, qui ophthalmia laborat obuium R quempiam inscit, atque ophthalmia sicit laborare,ne ino vnqua dixerit fascinasse. Ouidam addunt lesionem illam illatam oculis,oculis etiam cocipi, ubi is qui fascina

514쪽

s inaturi qui sistinat, sese mutuo intuentur attente. Itaque ponunt in ratione , seu notione fascinationis,

duplicem oculorum respectum, Minferri,4 concipi oculis. Alij ponunt haec seorsum, quasi duplex sit

ratio fascinationis, aut illata, aut concepta oculis passio. Quapropter erit multo verius fascinatio, cui v-trunque accidci,Min serri,in quam in concipi oculis. Sed nequc hoc utcunque, nam Mophthalmia per contagionem genita, infertur& concipitur oculis, neque ulla ratione potius quam si qui primaria laborabat,&qui inlacitur,s mutuo intueantur. Sed ncque si quis postilenti affectus sebre, aut etiam suae febre, deste rens secum cstis seminaria, alium intuens intuentem insciat, dicitur fascinasse, scd poste astecisse. Qiij dergo aliud possimus adiicere ad integram fascinatio nis rationem' cric nihil ut videtur aliud, quam timorem illum superstitiosum, suspitione inuidentiae, ut si pulcher pusillus sit , intueatur vero mali gna anus, quae pulchritudinem miretur, moderit. Hancinim ob causam duobus occurritur remediis,

ut gno aliquo contemptus, ut implicatis digitis ficam nostri vocant aut bona praecatione, alterum e- m horum indicat, eum qui intuetur, non admirari, neque laude dignum magnopere censere, siquidem contemnit, alterum, non odisse, siquidem p r.ecatur bona. Ita tiam siquis comedens aliquid in tuciati aut ic, non porrigit tinrct fascinationem, quia intuenti expctcntique os inuidiosus, inuidiae enim obiectum est,ingratum bonum. Videtur itaque se scinatio esse passio oculis illata Dc5cepta,prosecta ex quadam affectione animi cius qui intuetur. Qua pro pter rationem aliquam pulchri, aut expetibilis esse oportet in eo quod fascinctur,&malignitatis in fiscina

515쪽

De sacra Philosophia. αἴ

fiscinatio est in rebus. Quod aliis etiam antiquorum dictis confirmatur. Nam MVirgili est illud carmen. si qui saecleros oculus mihi asiluat agnos Plinius quoque libro .capit et in Africa inquit)6Jefamilias quasdam fascinantium. Monrus a Lymphodorus tra

dunt.quarum laudaιioneum ereant prouasa arescant ar

bores, emoriantur infantes. Est e eiusdem generis inrese

balis, ilirin adiicit Isogono, qui is quoque ess ci

nent,interimantque quos diutius intueantur, iratis praecipue oculis. . Quod eorum malum facilius seηtire puberes. Vides ut multi antiquorum lascinationem asia servemini.Atqui Milla verba Ecclesiastici trigesimo primo,ri quius oculo, quid creatum en aliquibus se nant fascinationem Praeterquam quod in sacris extant duae illae quas praescripsimus orationes, quibus fiscinationis mentio fit ' Verum de praescriptis orationibus postea dicemus, reliquis occurramus. Atqui ut incipiamus ab ultimis Vergilius non induxit ita loquentem Socratem,aut Aristotelem, sed opilionem ut debeat merito obloquentem personam censeri id dicere,non ex sua sententia, sed ex vulgi opinione,qua

nihil est incertius.Plini,verba,& Isigoni ac Nymphodori autoritas, non indicant esse vere vllam criscina tionem, sed si figmentum est,nouum non esse. Porro Ecclesiasticus, oculi nomine inuidentiam danat. Quae de antidotis dicuntur optime interpraetatur Aris loco nuper citato, dicens rutam censeri fascinationis reme dium, quia tunc se putant homines fascinari, cum vo raciter edunt,aut incommoditatum aliarum tenentur suspicione, aut perturbatur ipsa fascinationis opinione,vis animaduertant alium intueri in cibuque capiut.Ob voracitate ergo, aut perturbatu sum repleri flatibus , quib. angantur aut vomant, rutam ver,tuc

516쪽

temporis prodess quia flatus absumit,atque id non

I iaetu intelligentibus,videri lascinationem tollere. Certe nita com mendatur aduersus daemones,& fascinationes, ac denique aduersus omnes passiones,quae censentur esse sacra ut aduersus terribilia insomnia, phantasimata,&nocturnos trinores: lauius vero causa c1t.quod absumit status, siccat, extinguitque seminis redundantiam.Pleraque vero corii quae in sinone vulgusi sert,nascuntur ex dictis causis,ut facile disces ex Hidi

pocrate libello de flatibus,S de morbis virgisau.Hoco .ι idem dicimus de radice Orcllidis,praeterquam ubdhesb. ca radix semen expelEt, potiusquam absumit Gagates lapis fortasse con arauit eam autoritate, quia recreat vulva strangulationes Iam vero osticula palmarum bunata superstitiosum remedium csse,ut,ab errore conceptum,potiusquam verum, malum, costat vesex ipsis Plini verbis. Ipse enim dicit, religione quada politum. Illa vero religio superstitio est, multo magis superstitiosi est , expuitione repellere fascinatione atq; hoc ipso remedio testari viiletur homines, fascinatione non esse ulla a naturalibus causis illata noxa, sed ad veneficia Maemones pertinere.Nahac ipsa religione videas nunc rusticos, ubi Satanae abrenutiant,nominato eo semper spuere,eadem scilicet religionc,qua contra fascinationes.Eidem vanitati attestatur remedi una quod quaeritur ex sica, ex deprecatione.Naturalia enim non csse haec, sed superstitiosa, quis non videat Sed &, his dimissis,ipsa per sese res vana esse conspicitur. Quid enim facit sublata eius qui se lardi putet, imaginatione placeas, an displiceas, et qui te aspicitZoderit, an anactλ nisi sorte placet opinio Auicenae, .metaphysicae, qui hominis antiria,ea dicit vi pollere, ut postat imaguratione sola perniouere

materiana

517쪽

De sacra Philosophia. 127

teriam longe positain,ac dissitam .Ea velo opinio nulli sanae mentis homini probatur, ac tunc quoque ima ginationis eis et fascinatio,non oculoruiJa Fascinati

uis itaque nomen antiquum it,atque secundum anti tib '' quam significationem,nullum naturalem morbum si ni is ignificat, sed superititionem vanam , ex vulgari natam Iiu o. Opinione.atque ideo ne que Hipp. nequc Galcnus, ne que veterum medicorum quis luam luod ego sciam fascinationis meminit, neque inter Orborii differentias,neque inter corum causas.Vnde rursus non paruprobabile accipitur argumentum cius vanitatis.Neo tericorum quidam, ut allicrant ascinationem , tollunt ab eius ratione astectionem animi eius qui inlucatur,

inuidentiam inquam illam,quiesca sola videtur cfficere fascinationem stiperstitiosam, dicuntq; fascinatio nem esse insectionem quanda malignam oculis illa tam.Alij addunt, Moculis coceptam Alut igitur multo magis quam partem ullam aliam nolui corporis, posse virus quodcunq; iaculari in alium, ob rectitudinem illam radiorum visualium, secundu quam,ut perspectivi monstrant,visio agitur. Descrri igitur virus, si quod inest, cum radiis illis visoriis, atq; in rem conspectam firmiter ipsi gi. Porro addunt a corde in oculos habere id virus expediti itimam viam:ar nacto, quod cordis passiones, citissime oculis sese insinuant: ab oculis vcro emissum, oculis eius qui contra spectct, quam

ulla alia parte recipi facilius,ob similitudinem,qus parit sympatiam:atque cadem ratione receptum oculis facilinac tendere in cor,utpote a corde venies. Deinde ex Caleni sententia, quq multis no ineuidentit, argu metis c5srmatur, dictit,intra nostra corpora gigni posse vera venena multos.n repente mori conflat, cum

eisdem omnino signis, que accepto Meneno solent ap-

518쪽

parcre, tametsi liquido constet acceptuna non Die. Id etiam venenum post non cxiguum tempus intra corpora latere,nulla interim illata cuidenti, xa,indicant,qui a cane rabido namrsi sunt, quorum non ulli etiam anni dimidium solent,sine conspicua esk- M.,',st, ctione transigere.ita etiam mulieribus menstruatis viris ara rus quoddam vere venenosum agitari, agitatumque I 0 ε emitti per oculos,& haustum alibrum oculis , mari nacti erulorum,quiri teneriores sunt;& incautius respecitant,transmittere hi cor, atque lethalem inferre noxana.Neq*e id videri debere mirum, si quidem Atarist.3. de historia animalium capite decim onono cum sanguinem vitiatuni esse assirmat adeo autem vitia- rima esse censent,ut dicat Plinius capite decimoquinto libri septimi. Nihil sucili reperiri mulierum nou uio magis monDificum.acescunt enim inquit)cias superuentu mustaleritescunt tacta fruges , moriuntur sita, exuriuntur bortorumgermina, fructus arborum quibus

insedere,decidunt.Speculorum fulgor Oectu ipso hebetatum macies ferri perstringitur,eboriscue nitὀr, aluei apum emoriuntur,aes etiam acferrum rubigo protinuscorripit, Odorque dirus aera in rabiem aguntur gustato eo canes, atque is fanabili νeneno morsus inficitur. Plura etiam non mimis mirabilia, dicit ibidem, lib.7.cap.r.Ex his videtur fieri probabile, mulieres menstruatas, quibus tantum virus intra corpus agitatur, solo intuitu posse lethaliter inscere:atque ut hae secundum naturam colligunt monstrificum virus, ita posse esse homines quibus naturaliter veneficum quippiam in si, quod per. Oculos,cum intuentur recta, siniti cum radiis visoriis , Aha emittatur,quorum sit periculosissimus aspectus, hos roram n que esse fascinatores quorum etiali scribunt notas, dicentes, his esse in oculis ambobus,aut altero binas

pupil

519쪽

pupillas aut in altero oculo pupillas duas, in altero citigiem qua adam equi,aut caliis. Vt vero quidam ho torus uis. milae sint tales . sunt qui causentur temperamenti proprietatem,sunt qui substantiae moduni, sunt cliam qui putrescentiam spirituum: qui vero sunt eorum a. pientissimi, natale altrum. En quae maxime videntur 'abesse a praestigiosis tabulis,eorum quae de fascinatio ne dictitur. Quae tame omnia, si animi aflectu,eius qui effascinet tollas, minime videntur dici debere estastinationes, sed insectiones venenosae neq; venenosi illilio mines Acmatores, sed venenos,ut Viperae,& scorpiones,bufones,ac multo magis basilisci. Itaq; ut illa animantia effascinantia nemo vocat, sed venenosa, ita neque tales homines cst quod voces nascinatores. Si enim studes opinionem de ea re vulgarem asserere;

nomen quidem retinet, notionem autem eius minime. filis enim ab antiqui ilimis illis seculis, in fascinationis notione,iram, aut inuidentiam , praeter crba, quae ex Plinio produximus,4 Aristotele, ipse ira nomen Graecum facile indicat.Vocatur enim Grscis fascinatio Βασκανια,& fascinare Βασκαινειν.Significat vero hoc idem verbum, uiuidere.itaque Βασκανία est inuidentia,&fascinatio: quasi fascinatio sit laesi ocu quadam inuidentia illata.necesse igitur est dicere,illos ipsos venenosos homines,tunc magis inficere, cum aspiciunt cum quadam inuidentia.Non quidem ob ip- iam inuidentiam per sei ne in Avicennae aperie falsam opinionem incidatur sed ex accidenti,quod is animi effectus attentius faciat intueri; atque tunc proprie esse fascinationem quadam ut a Basilisco Sed tu sis is Mquoque haec de fascinatione sententia, ponit visonem agi cxeuntibus visoriis radiis,cum his D quide deserrivapores venenosos: quam tamen minor pars philoso-

520쪽

phorum recipit.iraque iam ea opinio non poterit esse omnibus philosophis communis, sed peculiaris Platonicorum.Deinde verisimile non cit, polle cuipiam homini secundum naturam elle vim alteri homuli vesaeis. nenosam.Nam Vt animal animali sit venenosum, ficitvu magnum naturae dissidium,& contrarietas. Vt vipera homini,& homo viperet habet saliua venenosam. Sed neque vipera viperae, nequc homo homini adeo ad uersam potest habere naturam. Nempe causa omnes quas reddunt,partim utiles,partim inepta sunt. Primum quidem quod de natali astro dicunt, mihi risummouet tametsi cst grauissimorum hominu sententia, hominum tameno necesse nim esset, omnes qui illa ipsa horaissent nati,esse fascinatorcs. Sed de huius astrologia vanitate si modo astror gia dicenda,ac non potius diuinatio Chaldaeo rima in hoc ipso opere di ximus multa.Temperiei aut substantia diis militudo, non potcst cile tanta in rebus eiusdem natura vi speciei. Siquidem ex disterentia temperamenti nascitur disterentia naturae Certe neque quod de basilisco di cunt,positim adduci ut credam esse verum , sed fabulosum,ut alia innumera.nedum ut ea natura in homi nem transscratur aduersus alios homines Consciataneum multo magis sit, basiliscum interim hominis aspecili, si modo cum ipse necat, ut de saliua hominis viperae diccbamus. Neque quidem argumenta euiusquam momenti sunt. Nam quae de menstrito sanguine affirmat, falsa esse ac fabulosa,ipsum iudicat ex perimentum.Versantur enim quotidie cum cstruatis citra ullam noxam, a quibus tamcn s vcra illa essent, neque lapides,neque ipsi duriis in metalla illaesa esse possiliat. At vero in enstruus sanguis est ipsemet quo milli crinittritur. Qui nonnunquam ob solam redundantiam