Isagoge philosophica. Authore Petro Fonseca Lusitano D. Theologo Societatis IESV. Olyssipone apud Antonium Aluarez, 1591

41쪽

esse genera linguarum, multa colorum; & omnino cima communius aliquid in minus communia deducimus, etsi minus communia nihil comune sub se habeant, sed ipsa singularia duntaxat. Proprie tamen quatuor ferme videtur esse generis significata. In primis generatio rerum eiusdem speciei, si continuata sit, nec intercisa, genus apellatur quasi communis quaedam genitura;idq; nulla ratione habita alicuius primi progenitoris. Quae eadem significatio toti etia multitudini generantium, di genitonam eiusdem successionis a commodatur. Hac signi ficatio ne utimur,cum dicimus, Quandiu fueri r hominum genus,hoc est,eorum conti uuata gemneratio est generantium , & genitorum non intermissa successior quae tamen hac signifieatione non diceretur unum genus, si communi illa totius orbis in udatione omnes homines,qui tunc erant, peris sient, aliique ratione alia, quam per generationem ex scemi- multis modis dicitur. Namst pe nomine generis pro speciei. aut quasi speciei abutimur; ut cum dicimus, multa

42쪽

C APUT. VII. yy

ma,procreati essent. T. Dicitur & genus, ipsa origo continuatae generationis ab uno aliquo generante. Qua ratione dicimus omnes homines, qui unquam geniti ex muliere fuerunt, genus duxisse ab Adamo;itemque a Noe omnes,qui post gemnerale diluuium nati sunt; Graecos etiam a Graeco,& Iones ab Ione. Quam usurpationem facith in totam quamlibet familia trans. ferimustin qua duplex habitudo cernatur;altera natiuae cuiusda dependentiae a primo parente, ac capite totius multitudinis; altera cosanguinitatis omnium inter sese, qua utraq;

habitudine unumquodque huiusmodi generum ab aliis eiusdem significationis generibus distinguimus. Affinis huic significationi est ea, quia genus sumitur pro origine ex

patria,aut ione etiam; quanquam Soc io communior quaeda patria dici potest, crea AEneas & Italia quaerat patriam, & genus ab Ioue summo et ut Poeta in eode versu utriusq; generis meminerit, & eius,quod a patria dui citur,& eius quod a primo progenitore. Hoc pacto dicimus , Platonem esse genere Atheniensem, & Aristotelem sagiritam a vel potius Platonem Achaicum genere. & Aristote-dem Macedoncm; patria vero hunc stagirita,

c s illum

43쪽

illum Atheniensem. Na etsi patria maiore, vim habet in generatione cuiusq;. milio tamen generalius in gignendo concurrit. Tertia iam usurpatio Philosophorii est propria,ut genus sumatur pro subiecto, in quo variae disserentiae cernantur; si e supra si dies dicitur pia narum figurarum. genus darum soliduin,diuersatque scientia, & artea circa diuersa subiecta genera versantur , det quorum singulis singulae proprias cuiusquaaffectiones demon strant ;nee licet uni in a&terius genRs transituni faccre, ut ait N ist'

teles,

Quarta praecipuaque significatio, Philosophisque maxim E familiarisqst, qua genus id dicitur, cui subiaciuntur species . Atque

huic similes sunt aliqua ex parie duae superiores. Est enim genus hoc modo sumptum,

principiti quoddam , & quasi origo suar spe,

eierum in quas veluti propagatur, & in ea rum compositione qua si materiat, oppo sitarumque differentiar g subiecti vice obtinet, Hoc igitur describen et Aristoteles . genus id esse ait; quod de pluribus specie digerenti bus in quaestione quid est praedic'tur. Quod si omnia, quae in hac descriptione intelliguntur exprimenda sunt . eoque modo locan ,

ut conr

44쪽

.t congruenti ordine excludantur ea, quae a rationemeneris aliena sunt; dicendum est, g*nus esse uniuersale quiddam, quod necessavrio,&secudum essentiam praedicatur in quaestione quid est de differentibus specie, seu

quod his verbis innuitur in completa natu in rae communis significatione. Sic enim expliet cata notione generis, primum excludutur indiuidua . quae a ratione genetis remotissim sunt;deinde accidentia,quae sunt infimae es a iis uniuersalia; tertio vero loco propria; quae necesi aerio coueniunt; tum quarto differetiae, quae iam adessentiam pertinent; extremo sp*ietes,quae sola ex uniuersalibus complete continet naturam communem singularium. . . Non sunt tamen haec omnia variae differentiae,quibus generationis ordine constituatur

genus, ut sunt illi, quibus definimus homine, cum dicimus illum esse substantia corporea, corruptibilem, viventem, sen sitiuam, rationalem;sed indicant unam differentiam ( qualis,cunq; ea sit quae tantam vim habet, quanti ista particulatim declarant . Quod cum ita

sit, non erunt quaerendae inter uniuersale, quinque eius vulgatas species aliae species interieciae, quae in eas dividantur; quem ad o idu nec sub colare quarillius interic das colo

45쪽

rum species,quae in ultimas distribuantur;tametsi inter has, aliae magis cum his, qudmcuillis conueniant. Nec differt descriptio haeca profundiori generis definitione,nisi quate-snus pro essendi verbo , quod praedicationis fundamenta significat,utitur verbo pra dicandi: ut sic habete possit suo modo essentialis definitio: Genus est uniuersale, quod necessario, secundum essentiam , & quidditati se est in pluribus specie differentibus. Atque haec

duo documenta in caeteris similibus aliorum uniuersalium definitionibus memoria repetenda sunt. Diuiditur autem genus ratione reru, quae penera denominantur, in genera sumnia, &sub alterna . Summum genus est, quod supra se genus aliud non habet: & quod genus cumst, non etiam est species, ut substantia, quantitas,qualitas: sub alternum autem siue medium , Quod supra se aliud genus habet: de

quod cum genus sit, est etiam species, veluti

substantia corporea, & quantitas continua. Sunt autem genera summa, si de veris rebus, & completis sit sermo, decem numero,

sub statia, qualitas, qualitas,ad aliquid, actio. passio, in loco esse,in tempore, situs, & habitus,quae categoriar u prima principia, & quam sita

46쪽

ontes habet ur: ens enim,quod rerum ominium comune genus videri potest.generis rationem non habet, quia etsi omnino sequi uocum non est,non tamen est uni vocum, ut tradit Arillo teles; sed inter haec medium quippiam. quod analogum appellant. De subal ternorum autem generum, siue mediorum multitudine, cum & genera,& speci's sint, inexplicatione speciei commodius agetur.

DE SPE cIE. TVT. VIII. P E C I ES vulgo dicitur

externa rerum forma, qtiae

aspectui ob bcitur; a qua res aliae speciosae,aliae deformes, aliae neutru dictitur. Hinc est illud Euripidis; prima quidespecies digna est,quq imperet:quo alludit Aristoteles cum ait; si corpore tantum excelle rent homines, quantum Deorum imagines. omnium iudicio digni viderentur,quibus serm

uiretur a caeteris.

Apud Philosophos aut e saepe nomine speciei appellantur similitudines quaedam natu rates,quibus cum sensus, tum intellectus res

tibi obiectas percipiunt; quas superius ficti si biles

47쪽

ma etiae, quae sub stantia cuiusq; rei naturalis complet,nonnunquam species dicitur; quam illi secundum causarum genus faciunt.

Ysurpatissima vero apud eos signi fidatio est, qua speciem sumunt pio parte genere subiecta, quae taetren comunis sinquo pacio ho mo est species animalis.& arboris laurus. Et porro sic definiui; species est, quae generi in quaestione quid est subiicitur,& de qua genus in qu stione quid est,praedicatur. Explicatius autem sic describi potest, ut dicatur. Particulare quiddam quod generi in quaestione qii id est proxime sub ijcitur seus quod eode redit, de quo genus sic praedicatur. Homo enim speetes est animali subiecta,& de qua animal noin quq itone, quale est,sed inquisitone, quid

est, dicitur;verum no interuentu alterius. seu proxime, siue immediate.

Nec mirari quisqua debet, quod species in defies edo genere, & vicissim genus indefinieda specie adhibeatur. Nam cum in genere respecie,quatenus alterum uniuersale est,alterii

particulare, definiendis utile & expeditu sit eorum inter se relationes innuere , hoc cum fit, necesse est alterum vicissim in alterius definitione ponere, Alioqui satis stret; Ari sto

s , . t telem

48쪽

telE dixi lla, genus id esse,quod de pluribus comuni natura & essentia inter se differentibus ii, quaestione quid est, praedicatur. Vt autem genus ratione rerum,qui dic situr genera, diuiditur in suprema & media, si ne subalterna ita species hoc modo accepta in subalternas,& infimas. Subalternae sunt. quae ita sunt species, ut sint etiam genera: Minfra quas sunt aliae species vel uti animal, quod ita est species viventis, ut etiam sit genus hominis,& bestiae. Infimae vero sunt,qine cum sint species superiorum , non sunt inferiorum generar& infra quas no sunt aliae species , velut homo, qui ita est species animaalis, ut non sit genus singulorum hominum rneque enim homines differunt a se inuicem specie sed lato numero . Haec vero omnia dicta sint de speciebus ut particularia quaedalant,partesue generi subiectaei Sed cunea,quae dictitur species in limat suis perior uino sint genera inferiorii, de quibus tam e praedicatur in quaestione quid est, hinc

nascitur alter u genus uniuersalisi, quod veteribus nomine quoq; speciei appellare libuit; quae est quarta apud Philosophosispeciei sig-

.ivificatio magisq; huius tractatio rus propria.

Definiri aute solet huc in modu. Species est, quae

49쪽

i Is AGOG. PHILO Q

quae praedicatur de pluribus differetibus ni mero in quq stione quid eli. Explicatius aute, di aptiori ordine; species est uniuersale , quod necessario, secudum essentia, & in quaestione quid est,de iis tatu praedicatur, quae solo differue numero: seu(quod idem valet de iis, quae differunt numero, coplete dicitur;vel ( sim uis immediate: quo pacto praedicatur homo de solis hominibus singulis. Estque haec uniuersalium species, omnium

perfectissima,& rationer erum, quae uniuersales dicuntur,& ratione ipsius uniuersalitatis. communitatisve . Ratione quidem rerum, quia res omnes, quae species infimae vocatur,

Perfectiores sunt omnibus generibus,& differentiss,quibus constant, & quibussi bet ipsarum proprietatibus,& accidentibus. Ratione autem ipsius communitatis, quae unitate, idelitateque uniuersalium cum suis particularibus declaratur, quia nullum uniuersale aliud

tam est unum in se; tantamque identitate habet cum suis particularibus, quam species infima cunn sitim indiuiduis. Id quod in causa fuit,ut cum Plato, tum caeteri Philosophi omnes in in fimis speciebus,diuidendo,de finiendo, ac demonstrando consistendum esse iudicauerint, ut in quibus rerum omnium uniuer-

latium

50쪽

talium perfectio cernatur . Quanquam vero indiuidua perfectiora sunt, magiaeque entia, uam infim ae species,ut tradit Aristoteles, relinquuntur tamen iure optimo i partim quia eorum plurima, certo numero comprehendi nequeunt,ut sub scientiam nostia cadere pos. int; partim quia omnia, quae sub eadem specie infinia continentur; parem habent intelse naturae perfectionem .ut qui vel unius cognitionem nactus fuerit, non neccsse habeat aliorum notitiam inuestigare. In utroq; autem contra se habent species . Nam exceptis paucis quibusdam, quas vel mitius naturalis animalium coniunctio in dies parit, uel inse-hendi, a ei tuaq ne passi uis applicadi artes paulatim inueniunt; aliarum ae causa urn naturalium fortuito concursu ex multis coalescere interdum solent quarum cognitione successu temporis ditantur artes,& scientiae caeterae omnes numero sunt certa, ac definitae, etsi

nobis magna ex parte sint ignotae. Quod idede subalternis generibus dicendum est. Itaque sub genere summo substanti, nu-

metamus substantiam corpoream, S incorpoream;sub corporea, corruptibili m, es corruptionis expertem; sub corruptibili, viventem,

di non viventem; sub vivente sensitivam, MI D sensur