장음표시 사용
231쪽
1 Sed stillud a nobis inquiret quispia,
Si enim esset visus solus S ipse albi, laterent utiq; magis, viderentur idem esse omnia,
propterea quod conseritiu- tur se in ilicem simul color, di nosnitudo. Ma arisius uidi o :p Nune autem, quoniam in alio sensibili comunia sunt, si sinisestum faςit,quod aliud i iddam visumquodque ip-liorum est
a Lucrivmuniatis; nsibilis pcrcipiendae, lx udquaquam veru vana in concessit. Respondeo id eo instituto iecisse naturam, vina in fisi immunia scia sibilia in
giij tudo, motus , ac num ius laterent,
inq; facilius a proprajs scia sibilibus di-
stlogui pergipi renius L Etenim si unustat tuu modo sensus, ut visus, qui coim rein sua Ptς natus a cogiroscii, sensibilia communia sentire es, linuru S utiq; adue ter ex ea, atque issensibili proprio inini me disterre putarct emper namque magnitudinem, & colorem iniuriuncta respiciun visus corum dictercntiaui ad-uutaretnon possct,ilaque ila alijssensibilibus accidei ed. Q tanta micro a pluribus scnsibus communia sensibilia percipi ustur, pluraq; ad ea cognoscenda iudicia conspirant, propria vero unicum duintaxat respiciunt sensum, eius que iudicium patiuntur ab uno qum; pilo prius dili ingui putareus. Iosi Ped. Vt pleniorini sensitiva animae gnitioni in habeamus, ijs, quae ad exte- xjorea sensus in Ordine ad obsce a co- ignoscendos Pertinent , ex placatis, ' ani Prstcr eos interiorem aliquem latcri sen una oporteat nuectigandum cst. l dete, Son ira quamq; sensilem opera-
quod vide inus, Sauramus, ii, si salonian igitur nos audire, ac Π-
quod videt, aut alio. Digitias by Corale
232쪽
tionem Exercem cognoscimus, eos arium cst,aut visu nos cognoscer 'd vidernus, aut alia quada potentia. Et qui μde alia necessaria non Esla potentia, quae visus operationem cognoscat, sic probare aliquis posset. Si alia potentia avisu distincta nos videre cognostianus, eadem certe potentia colorem,illi visio nempercipiet, cum sensatio absq; obtincto , ad quod essentialiter ordinatur qPercipi nequeat , Quare aut absurdum fate dum est duas potentias diuitis via sil&idem obiectum percipere, aut eandem potentiam propriam posse operaationem cognoscere, necessaria ergo nuerit potentia a visu distincta, quae visionem cognoscat ' Praeterea si alic senasus visionem cognoscit, aut erit proces lassia in finitum , aut aliqliis sensus propriam operationem cognoscet Mani festum hoc est nam vel sensus a visione distinctus propriam percipit opera tionem , vel non . Si percipit, ergo erit aliquis sensus propria cognoscens ope rationem. Si veron on percipit,alius ab eo sensus distinctuslerit, ad quem erus cognoscereoperationem spectat, sicq; de aliis in infinitum accidet Quare dicenduin est, aut dati processum in infinitum , aut eundem sensum propriam posse opeTarrone cognoscere sed pro
cessus ita infinitum absurdus est, ergo da
T&subiecti coloris. dem erunt,aut ipse sui ipsius Amplius autem, si&alius sensus sit ipsius visus, aut in infinitum procedet, aut ipse aliquis sui ipsius erit. ttit, in i in ii, s
233쪽
s Quare in ipso primo hoe faciendum est. Mylabet utem dubitatione. Si enim visu sentire videre est, videtur autein dolor aut habens colorem si videbit aliquis id, ouc est videns, ac coloremnabebit, quod vi. det primum. i. ab et Manisestuin est igitur,' Inon est unum ipsum visu sen
Etenim cil non videmus visu distarn in us tenebras, & lumen,sed non simi
tur sensus qui propriam potest optaria
tionem cognostere. Hoc autem di ve
rum est..ipsum Hlque visum propriani
pone vissionein percipere conc dea dum est
At visum propriam haud visionem cognoscere, hoc uno probari posse an gumento videtur L Nam visa sentire nil aliud est , quam videre si igitur visa sentimus nos videre,visu nimirum videm ut nostridere, at nihil videt ut nisi color, aut id quod colorem habet, si ergo quis visum,ipsamq; visionem videt, c loren i habebitivisus, ipsaque visio, qua primum oblatum colorcini vidit. Hoci autem quouiaan absurdum est, Si plani utiq; visum propriam videre visionem absurdum erit . . t Propnsitam i difficultatem sic dilucridam ceraseo, non esse unum ipsum visi sentire, sed dupl cx aliudq; esse videre aliud visu dijudicare. Viderenaq; pro
pria est visi irae facultatis actio, visu autedijudicare supcrioris virtutis, veluti iudicis opcratio existit. Hoc vel ex eo patet, quod cum nihil ceinimus, tene bras, Humen visu dijudicamus. At non eodem modo, lumen enim, obiecta caetera per ipsius particularis sensus actum sentiuntur, tenebrae, ac priuationes reliquae a superiori virtute, hoc est ab intellectu deprchenduntur Nonias
234쪽
men sine sensu, quia tunc intellectus pri luationem cognoscit, cum tentantem,&conantem sensum operari non posse animaduertit. Sic ergo existimandum est sensationem non per se a proprio sensu, ut lumen, sed superiori facultate, ut tenebras cognosci , nec ab intellectu quid e , sed ab interiori sensu, qui quo niam non operatur, nisi dum particulares operantur, non absolute dijudicare dicitur, sed visu dumtaxat operante,apprehendent eq; lumen, colore. Quod& de alijs utiq; sensibus eo de modo a serendum est. 3 Praeterea .visiva facultas colore affecta quodammodo vi ldetur,quatenus in sensorio, in quo inest species coloris recipitur. Vnu quod . que enim sensorium est susceptiuu speciei sensibilis absque materia. Vnde obiecit is sensibilibus abeuntibus eorum sensationes, comprehensione'. mancnt in sensorijs ob species o seruatas, in quibus rc prssentantur Si igitur visu uti diximus tenebrς iudicantur, quae puram piciuationem significant, multo magis iudicari poterit codem modo sensa tio ipsa , quae dicitur quoquo pacto colorata ab ipso colore pro manans, quem sensibilis offert species. Sed hic non erit in conueniens ostenderes, quomodo sen
tanquam coloratum est. Unumquodque enim se lor intri tu heptiuum est senis sibilis sine materia Vndeo abeuntibus sensibi libiis insunt sensus, Ni magi nationes in ipsis sensorijs.
235쪽
sus actus idem est, Sirius: est autem ipsorum non
idem a die autem, ut sonus cuntii illa 'tim, aud:tus ses Est eninia litur trabentu
nona, Ure. babctimuini non semper citrare.
. sin illud vero sonationem. siu:itur motus, amo, dc passio estin eo, quod mou
Ad e deminurri esse , qui de a sensibialia. ω imi tante sensu mi
operasite prouenit. Idem enim nullaici est, quod ab obiecti specie insenserio
producta es uti finis ab vitinio coma plente te lici ci teque actione prodit,&a facultate sentiendi per sensibilis reta
crationem peliei determinata eliciture et li raticii e differat, luatentis a d nsu;
Mab obiecto prouenit, quae diuersa, ac di stinet agentia sunt Haec incidiso auditu clara sunt, cum ina via deauidi sonus audiendi potentiam im
mutaris , in actu sit auditus editi is iudicans obiectum 'Mersen hin me' ut ii, qui habet sensum auditus, non amitat, Me id , quod senimi ederem
test haudquaqua per tire. - nn audiendi facultate in habens Operatur, ac piaesens iudicat obiectum, atque id pei sonat, quod est aptum et icere sonum, talm irili tui, tonus in actu esse dicuntur , quatenus aflualis sensa tio fit, quae a sensu eluiente prouenit, ad obiecti actionem , tanquam proprius finis, ac forent sequitur unde no incongrue quispia hunc a , ut a sensu prouenit, auditionem, ut xviis ab obiecto fit, sonationem dicet . Sedit clarius appareant, quia diuximus , quoniam inio de passio unus ;-Mi i idem
236쪽
idem motusaest, qui in eo, quodia l
titur, ac mouetur inest, sonum,&auditum in actu eandem operat ne ab i prodeuntem esse oportet, quae in sen
sorio, in quo audi edi facultas recipitur, insit, Actiui enim, Motiui actus inipatiente fit, unde necc se non est id,
quod mouet, in mouendo moueri , Atqui sonatiui actus sonus, aut sonatio est, de audiendi facultati auditus aut auditio, ' quandoquidem id sono,& auditui competat , Pactu, sic potentia dicantur, to
Idem y lioque in adjis sensibus, ac se ii sibilibus accidit. Quemadmodum ni in actio, pasti in patiente est, haud vero in agente, , sic scnsus, ac sensibilis aetus in ipso sensitivo existit. Acium cum actu sensus, ac sensibilis ratione disterat , aliquando propria, ac dis lineta habet nomina, ut1bnatio, lauditi rus aliquando cio non habet, ut in visione patet , si actus enim visus dicitur visio, gustus degustatio , at coloris, saporis actus proprio caret nomine ii is
Ex his manifestum est, cum una,& eadem sit actio sensibitis,ac sensitivi, ratione tamen ritersa, quemadmodum diximus, auditum, atque sonum in actu
i perire simul, ac seruari, idemq; in gu- .stu, M sapore, in alijs sensi linqs, ac
sonuna, Mauditu. siti est secundit actium, ii auditu qui secundum potentia, esse. Actiui n.&motiui adlusin patimuerit unde non nccesse est mouens moueri. Sonatiui igitii actus sonurest, aut sol ratio, auditi ui/utem auditus, aut udatio i
Sicut enim actio, in passio in patiente est, scd uomin
sic ipsius elisibilis actus in ipso sens rivo existit. Sed in quibusdam quidemetiatri nominata sunt, natio, auditio, ininitibusdani ai:tem inno- inita tuni cst alterum
6 Actiis enim visus visio dicitur, coloris autem in nominatum cst,' gustatiui gustatio, a foris autem inno
Qitoniam autem unusqui- deest actus se Isibilis, uen-stiui esse a uicia a 'terum, nece fleel si inad comunapi, saluari sic dictum auditu atque soliui ';d saporeta igitur,atqire guliunt,4 alia militer.
237쪽
sibilibus accidere. At id necesse Phonestin sensu,ac sensibili,quatenus inpotentia sunt, euenire, cum de absque visu totor 'cabsque auditus mus esse queant.
Qtia propter' haud recte veteres naturales Philosophi existimarunt, nec album , nec nigrum sine visu, nec sapore sine gusti, reliquaue senstibilia absque proprio sensu existere non posse opinantes. mani partim quidem lecte censebant, parthis vero prorsus errabant.
Cum enim sensus, ac sensibile dupli citerdicantur. potentia, tactu, id quod dictum modo est, in sensu, ac sensibili in actu euei,ire celetum est , inimi, lavero, acsensibili inpotentiis contin gere nullo modo potest quino, lutes sensu hoc modo sumptus, iensi bile absq; sensu existere potest 3 At de his priores illi Philosophi, quae distinguere oportet, simpliciter , confuse
P aeterea ad quoque perspictuim ex dietis est, quam ob caulam ex sensi-l bilibus , alia dissoluant ac destruant sensum, alia veris summa delectitione afficiant. . . . . , ' 1 Etenim ibat apte modulatis con-
. .: ita P centus quidam, atq; harmonia est,' in s ta, --. si actu es r istens vox; atq; aud
i vox autent, de auditu sici actu etsi ratione diffluat, viiii nouid
aut idem , 1 Sed priores naturales philosopni hoc non bene dice bant, qui neque albuin, lie-- 'ue nigrumiuievisti, neque saporem fine gustuiriopia
rimam sic quidem dieebant rectὸ, sic ainem non res. Dupliziter enim dicto sens ac serisibili, de alijs quide
decundum potetiam, de alijs vero secudum actum, in his quidem accidit quo. dictu ellit alteris autem non δε
ε Sed illi implieiter dieeb ed. iictis, simpliciter.
238쪽
tamen realitate stant, quatenus ea de operatio est, ab ipsa voce pro manans, audiendi sensu elicita. 3 Harmonia autem, concentus proportio quaeda, ac ratio est. ergo auditus in actu ratio quaedam, ac proportio erit. Quod
& de sensorio quoque ipso in quo inest
audiendi facultas dicendum est , quan 'idoquidem sensorium,4 in eo existens sensatio magna sese proportione, χ6 sensione respicere debeant. Quoniam vero eadem in reliquis senstibus, ac sensibilibus ratio est, unusquisq; necessario sensus in quada proportione, ac temperie consist ct 3 Quare& sensibile vehemens dissoluit, ac destruit sensum, val , de acuti, grave' soni auditum, ira ui sapores gustum, is initum sulgetes atqtie opaci colores visum , in sortes,
tetrique odores olfactum, si propterca quod sensus ratio quaedam, ac pro pom tio sit, quam sentibile excedens, tensorium dissoluere in laesam , ac depra malam cssicere sensationem aptum est. q. Vnde mirifice delectant, recreant
i que sensum, quae syncera atq; simplicia ex sensibilibus sunt, ut dulcia, salsa,&
- acuta , cum ad inediocritatem , ac pro
portionem ducuntur . . Sic enim sensi bus ea iucunditatem pariunt. 8 Atque id magis proportionem , ac temperiem ii eruat,quod ex permixtione extrςmo l
numquodque exsuperans,&acurum , graue auditum; similiter autem re in saporibus gustum . de in coloribus visum valde siligidum, pacum,& in olfactu sortis odor, dulcis, Mamarus et tanquam ratio quaedain sit sensus
sunt cuin dicuntur, quae syncera sunt M immixta ad rationem, laeuiunt, aut d l-ce, aut saliam γι ι - .
Delectabile enim tinc. Omnino auten, nam 'amixtu in est consonantia est, quam acutuna,&graus com
239쪽
biti, Trie iactibile. ii Sedienses ratio est.
I Exsuperantia autem , aut dolore assiciunt, aut corrun punt.
I nusquisque igitur sensus subiecti sensibilis est, inesto in sensorio, in quantunου sentiri uin, 3 discernit subiecti sensibilis difierentia s vi album quidem , nigru. sus,dul exero, ima runx stuc; sania termitentis habethoeia in alijs. l
constat, quam id, quod simplex est, ut
graue, actItum Tactui quoq; nec simplex calidum, aut frigidum, sed id quod ex virorumq; mixtione coalescit amicum cst, atque iucundum . Quia enim sensus in quadam sensorii propo ilone , ac temperie consistic, ab iis maxime recreatur, atq; instauratur, quae proportionem, ac temperiem habent ab iis vero quae symmetriam hanc & harmonsam cXccdunt, aut summo a Lficitur dolore, aut ad interitum perdu-
Iam exteriores sensus proprias haud quaquam sensationes percipere, sed eas ab interiori alio sensu cognosci ac discerni oportere determinatum est. Nuceundem interiore sensum, ex alii, quae enecessitate agit, operatione indagare , ac statuere necesse est. Notandum' ergo est uniuscuiusque peculiaris sensus haec proprie munieraesse, primo ut sensibile habeat obieetsi a quo per se immutari, ac pati queat deinde ut sit facultas in determinato existens sensorio, quatenus sensorium est 3 postremo ut quae sub adaequato obiecto continentur disterentias iudicet, ac discernat, ' quemadmodum&in visu manifestum est, qui album nigrum percipit, in gusti, qui dulce,&amarum sentit,& in alijs quoque sensibusa
240쪽
rum elisuum oba Letis differre quadam animae facultate cogaOscimur. φ At sensum cirum percipimus disterentias, Minnim sensibiles suapte natura sunt, necesse ergo est sensiun aliquem esse, quid exteri in sensu una obiecta, it eo-rcaptus sit . .
Hi isto sensus, quo antimasti sibi lia omnia percipit e mirim: disi xv tias cognostic, ex θω esse non potest. Imos ad extremi percipienda sensili
animalibus natura concessit Ni intactus quidam esset,ut pote aliorum sensuum fundamentum ac radiX, quo animalis vita desiliitur. At manifestum est carnem, quae vulgo creditur sensorium tactus , haud vltimum, ac postremum sensorium esse,
in quo sensibilia omnia percipien facultas insit. Necesse enim esset hanc si cultatem omnia sensibilia tangedo periripere, cuin tamen, nec calor, nec si nus , nec odor contam digno sc xur
Quare tactus issensus non si in tibilium distet nere disreetia aptu sites
meesse enim esset disce nens discemere ingendo Diuitias by Corale