장음표시 사용
241쪽
Neque itaque separatis 3 tonsi ediscernere discernens,
Sic enini R si hoc quidem diro, illud autem ni sentires, iiDanifestum utique eget,ω alia ab inuicenis δ' portet autem mim dice
λ. quos atrid, aliud enim dulce ab albo. pix tergo idem . .
Quare ut dieit, sic Sinteuligit, sentit.
Atq; si tactus hoc munus haudquaqua
praestat, nec caeteri sensus ob eadem, ac similem minabunt rationem . Nec Ve
ciuis dieit plures sensus ad st nil ibilia
percipiendas differentias concurrere, atm distinctas potentia , qua inter at bum , ac dulae inest , differentiam percipere. Etenim oportet unum alatia sensu esse, qui,traq; percipiitratu ceaq; veluti aestimator, arbiter discerenat, atque dijudicet. Cum enim nec visus dulce, nec gustus albuientiat, quomodo visus album, ac dulce differre &gustus dulce alluci, atque album esse cognoscet , Sane si ita accideret perinde esset ac si album quide sentiret Pla . to, dulce autem Socrates Manifestum
enim escit dulce ab a*o diuersum esse, moniam alii et ab illa , assicitur Plato, quam a dulci socrates, uter in horum diuersitatem eam cognosceret,utriusq; haud sensibilis naturam persperemi hasbes. Quare unum iudicem esse oportet , qui ambo cognoscat, ut existerilem inter ea differentiam proferat, dulceq; pronunci et alierum esse ab albo et Ide ergo iudex utraq; ab inuicem incrre obieeti diuis 3 39a vero dietio interioris conceptus expressio est, Munus utiq; homo eorum disterentiam intelli-
242쪽
utrumque sensibile comprehendat dum alio atq; alio modo ab illis asse itur, ea dijudicet esse diuersa. Ex quibus manifestum est distinetas haudquaquam potentias obiecta distincta percipere, eaque discernere, ac iudicare. Quoniam igitur sensibilia obiecta, eo
rumq; disterentias,nec unus ex sensibus exterioribus, nec omnes simul sti mpti percipere valent, num aliquem interiore sensum cocedere cogimur, qui omnia scnsibilia cognoscere, Meoru differentias iudicare, ac discernere queat. Ea autem est interioris huius sensus que omnia exteriorum sensuu percipiete obieeta communem dicimus in sensibilibus iudicandis natura, ut quae inter se plurimum distant obiecta eodem tempore cognoscat , ac iudicet M amquemadmodum is, qui bonum, ac malum percipit, eorum diuersitatem eo
dem tempore iudicat, sic sensus
communis codcm tempore virum sensibile abali ei diuersum csse cognoscit, nec prius aliud album, ac dulce esse proscri deinde vero dulce aliud ab albo esse dicit, sed .triusque differetiam Obiecti eodem tempore pronunciat . Atque hoc eodem tempore per se, de non per accidens contingit. Non enim sensus ii mici ercistit ali juod obiectura, deinde veto aliud cognosceias, ab inui alti cum
sit separatis diiudicare separata, palam est. Io tiod autem neque in se panito contingit tempore an inc. iri Vt enim idem dicitquod aliud bonum, malum, i se Scintiando alteriim dieit quod aliud tune di alte
rurn or ii Non secundum aecidens ipsuin quando,
243쪽
I dico autem, ut nune dico,quod aliud, non tamen quod nunc aliud , sed se dicit, Ac nunc,&quod nunc simul ergo. r Quare inseparabile,&in
At vero impollibile est si-- laedundu contrario tisa . t moueri idem, ii uenus indiuilibile, in uiat uisibili tempore.
siui, o i cllectum, amarem autem contrario modo, de albuni alite .
Ergone simul quidem, nurii ero indivisibile,& tempore inseparabile, quod iudicat, pio putem esse sep
xi B 'cei differre didit, cita ut eodem quidem tempore iudicetinaud vero sim praesentia obiecta de quibus iudicium profert sed simus ea differre sensus enunciat, quaesiimul iuncta existunt, mmunicii apprehendit.Ea enim est sensus nuntinis natura, ut praesenti lintaxat cognoscat obieetii, laque ij iiiiiii cium ferata Quapropter manifestimi
est, unu , eundem sensum distin eodem tempore obiecta percipere, east disce inere, ac iudicare
Obij cies, fieri nullo modo potest , ut id, quod partium X per est, ea ratione, qua partibus caret, in individuo temporis momento oppositis cieatur
motibus: at diuersa , oppositasensi bili oppositis sensum, atque intest .
munmoti fassiciunt, etenim dulce, amariun ,, album oppositis omnino rationibus sensum, atque intellectum immutant, dulce quidem laniendo gu- iitina, eundemque irritando amarum , atque albuna dis gregando visum, ergo
i sensus conrnuinis indivisibilis existes in indiuiduo te illi uiris momento opposita. percipere obiecta nequi 3 Quid ani licdi soluere hanc obiectionem conantur , aiuntque sensum commune IIa,qui Opposita discernit obiecta, numero quidem,
ac subiecto unum , desindivisibilem esis, indiuiduoque tempore iudicium dem.
244쪽
priis obiectis ferre, ratione tamen atque essentia, ut plura cognoscit obiecta, diuidi &in plures quodammodo sensus partiri. ε Sic igitur idem sensus, quatenus diuisibilis est, diuersa, atque opposita suscipiet obiecta, s quatenus vero indivisibilis est, ea simul eo de tempore discernet si Ratione enim atque essentia dumtaxat diuisionem patitur, subiecto autem,&numero partium omnino expers est.
Sed i impossibilis quidem haec resposio est Nam id, quod subiecto indiuisibile est, solaque ratione diuisibile in potentia ad opposita suscipienda videtur cum tamen ea actu suscipir,nc- cessario diuiditur, eaque secundum diuersas partes recipit, quemadmodum in eo contingit quod cum ad album, ac nigrum in potentia sit, actu ea in partes dumtaxat diuisum patitur. Eodem ergo mi ido intellectus, ac sensus coni mu-
subiecto indivisibilis existens, etsi ratione diuisibilis ad oppositas obiectora
species in potentia sit, cas tamen actu haud unquam recipiet, ex eo quod ratione distinctas Obtineat partes. - Sedulo vera allatae obieetionis afferatur solutio, sciendum cst quemadmodum punctum, quod circuli centruin, ad quod omnes tendunt lineae ab eius circumferentia suetae, ut unum,
ast igitur qtiodarnodoqlla tenus diuisibile diuisa sentiat s est autem quatenus indiuisbile. Ipso esse .n diuisibile est, loco autem, iuniero indiuisibile.
2 Potencia enim idem diuisibile indmisibile, con uaria est,ipso autem esse no.
sed patiendo diuisibile est, no possibile est simul aI-
Quare neque formarip - pati, si huiusmodi est sen- sus, iit cilcctio.
245쪽
ι eZe diuisibile. Meundum quod igitur est
indivisibile discernens unsi est,&simul. 4 secundum quod vero diuisibile est, non unum a Bis enim utitur eodem signo simul. In quantum igitur duobus
utitur teriminis, duo iudicat, separata sunt, ut in separatos
et In quantum ero unum, no, di simul.
atque ut plura lanii. potest, cita den tum comitu iniem diuisibilem, d indiuisibili ni esse. Quia enim punctum diuuidi Alr quodammodo,quatenus ad plurireSrciertur lineas, quae ad ipsum a cim
cum serentia ductae pertingunt, indiuisi
bile vero videtur, quatenus circuli centrum est,omniumq; linearum terminus: it &communis diuiditur sensus, quatenus ad singulas exterioru sensuit operationes,quas suscipit, ac percipit, refertur in diuisus aute est, quatenus omniusensationum terminus existens differentias obiector iudicat. 3 Vt igitur sensus communis unus, atque indivisibilis est, unicum de oppositis obiectis iudicium profert, eorumque differentiam, uno, eodem aetu cognoscit. 6 Vt vG ro diuisibilis est, singula, eaque OppO-lsita exteriorum sensuum obieeta pluri-ibus eodem tempore elicitis actibus per,cipit. 1 Dupliciter enim sensum communem,ut punctum umere licet. FANque ut ad plures, atque oppositas obiectorum species ab exteriorum sensuum operationibus prodeuntes refertur, op
posita obiecta pluribus actibus cognoscit, quae ut plura, ac distincta sunt, ipsum quoque in plures quasi sensus ac
distinetos diuidunt. 7 Vt autem unus omnium sensationum terminus est, uni
co prolato iudicio eorti differentia per
246쪽
eipit. Ex quibus manifestum est, sensu '
communem, et unica, atque essentia
indivisibilis potentia sit, ab oppositis
tamen obiectis moueri, ac pati posse, quatenus ea, multiplex quodammodo factus, pluribus elicitis aikibus cognoscit Existimandum enim est, quemadmodu exteriores sensus pluribus obiectorum speciebus immutati plures eodem tempore actus eliciunt ira cini riorem sensum communem ab exteri ribus cognitis excitatum obiectis, ea pluribus eodem tempore actibus percipere etsi cum eorum differentiam cognoscit unicum iudicium promat, ac fundat. Atque haec de principio quo animal sensitiuum constituitur in prinsentia determinata sint.
Sed antequam ad intellectivae partis animae naturam cognoscendam accedamus, placet de sensu interiori, de quo ut presentia cognoscit obiecta, eorumque differentias discernit, pertraclauimus, de codem'nunc, ut remota, absentietq; imaginatur sensibilia, varijsq; inter se modis, etiani cum adsunt, componit, agere, quoniam sicin sensitiuae partis anima natura prorsus cognita erit , ab ea intellectivam omnino seiungi apparchit. Ac primo quide enitendu est quaerere cutrum intelligere uac sentiret idem sint, sumpto in si Pr uxu h
m pHnelpio Igitur, seren dum quod dicimus auimal sensitiuum esse, determinam tum sit ioc modo.
247쪽
Quoniain alite duabus dis ferentij dcfiniunt maxime animam motu secundum locum, Wipso intelligere, ac sentire videtur utique intelligere, sapere, velut senrire quoddam esse. In utrilque enim his anima disi crnit, .cognoscit aliquid eorum, quae sunt. Et antiqui sapere, Tentire idem esse aiunt,4 sicutin Empedocles dicit'. Ad praesens enim augeturis ientia hominibus.
Idem autem his vult, allud Hotueri. Talis enim est mens terre strium hominum, o ualem in dies inducit Pater nominu ,
tihm anima cognitionem comprehen, dit, qua ab obicino haud praesenti cxci
tita operatur ii si n. Quoniam ergo Veteres maxime definimi animam,in motu ad locum , ipso intelligere, ac sentire,videnturitiaque asserere ipsum intelligere, ac sape re, quae solius intellectiva animae operatio est, velut sentire quoddam essed cuanima tum intelligendo, tum sentiendo ea quae sunt, cognoscat, ac iudicet. Atque es piesse quidem Veteres sapere, ac sciatue idem esse aiunt ' Nam Empedocles aliquando sic loquitur presens hominum crescit .rpientia sem-OI ter lli Malio rursus in loco. I uiue peta his semper prudentia somni
Idem in H6merus his carminibus sen
i Ex his clara est horum Philosophota philo. Nanidi asina sentibus sensit, libus cognitis augeri ac perfici sciemtiam dicunt, in ob eorum mutationem varia intellectum somnia pati, atque tantes mortalium cssic mentes, quales serusibile contingit ainbiens , males iustumi est hos riaud intelligeme, ac sapere ab ip
248쪽
Manes vero sententiam, non ex eo solum protulerunt Veteres, quod intes'
ligere perinde , ac sentire corporeum quid esse putarent, sed etiam quod stamile sapere, ac sentire simila, indeq; animam ex elementis rerum conditam esse censerent, quemadmodum in priori libro determinatum est 3 At hos Philo sophos cognitionis causam assignantes,qnam cognoscentis anim ad cognitum obieetum similitudinem esie aiunt, deceptionis, atque erroris quoq, assigna' re causam oportebat. Ignoratio enim magis propria , magisque familiaris animalibus , quam cognitio est, cum , in ea diutius versetur anima, & summo cum labore vel minimam scientiae partem immenso psnc temporis elapso tractu assequatur. 1 Vnde si Veterum tueri opinionem licet, aut necesse est omnia , quae apparent vera esse, aut dissimilis rei contactu decipi, atque in errorem labi animam. Hoc enim cividetur opponi, quod simile cognoscat, ac sentia simile . Quare ut similitudo scientiam gignit , deceptionem, atq; ignoratione missiciet dissimilitudo. At impossibile hoc est. 7 Nam eadem oppositorum scientia , atque deceptio est,
qui enim aliquod oppositorum cognoscit, aliud quoque intelligit, qui in aliquo ex ijs errat,in alter octiana fala. - tuo sit ut
Teae is r Omnes enim hi intelligere
corporeum, sicut .sentire existimant. Et sentire in sapere simiIesintili, sicut in primis rationibus determinauiurus.
Et tamen oportuit simuI ipsos, de deceptione dicere. Magis enim propria est animalibus se plus temporis in
hac permanet anima a. ut iis .
Unde necesse est, aut, quidam dicunt, omnia, quae videntur esse vera, aut dis iis milis ire metum deceptionen esse. Hoc enim contrarium est illi simile simili cognoscere.. a s. Thomas averem. Videtur autem S deceptio, scientia contrariorum eadem esse.
249쪽
Quod igitur inon idem se sapcre, sentire, maiusea sum est. I oebe nim animalibus inest. Di inibus, illud autem pau
Themissius. Sed neque intelligere, in quo est quod recte, di quod non recte,
quod enim recte prudeni. tia, discientia,& opinio,cra, suod vero rion recte contraria liorumos eque hoc inquam est idecum ipso sentire. Sensus.n propriorum semper verus est,
Intelligere alitem contingit, de lalso, di nulla invii, eui non instratio. i
Tex. M. Imaginatio enim aliud est, de a selisu et a ratiocinatic-ne, iaecq; non fit sensu, sine hac non est existima
litur, simile vero, ac dissimile oppinutiti ir ergo similis rei contactu cognitio, dissimilis autem deceptio haud potest
iri Sed i sapere ac sentire idem non esse sic probo. Na sentire omnibus animalibus inest, Spe autem paucis, quandoquidem solis competit homini bus, aliud ergo sentire, atque sapere
est 3 Praeterea neque intelligere, quo, & recte, δε non recte discurrendo intes'. lectus operatur' recte quidem ob prudentiam, scientiam, atque veram opi nionem, haud recte vero ob ea, quae his opposita sunt 3 idem, atque sens. re est Nam sensus propria sensibilia iudicans nunquam errat, si requisits ad perfectam efiiciendam sensationem c5ditiones adsint, atque omnibus animalibus inest. Intelleinus vero Cum discurrit saepe fallitur , ijsque dumta Xati animalibus competit, quaeratiocinan di facultatem obtinent, ergo aliud se ctire, atque intelligere est. - ,
Ia intelligere maia ια iter sumpto ab ipso sentire discreto, de interiori sensu, quatenus sensibilia imaginatur obiecita dicendum est, ipsumq;4 ab intellectu, a sensu distinguere oportet lDico igitur phantasiam a sensu, ac inrellecturatiocinante distingui, atque nec phantasiam absque praeuia sensus
250쪽
cognitione operari nec existimatione, quae omne intellectiis iudicium com prςhendit, sine actu phantasia praecedete fieri. Perspicuum autem est phantasiam ab existimatione distingui Naphantasia ope alio nostrae substruit potestati, quicquid enim libuerit, etiam impossibile imaginari, atq; oculis subiicere licet, ' quemadmodum faciunt ij, qui ad artificiosam parandam memoria loca imagines pro libito fingunt, certisque in locis disponunt, qui birs
rerum portune recordentur . I t Atexistimare nostrae haudquaquam subditur potestati si necesse enim est eum, qui iudicium existimationis elicit, ratione aliqua duci ad verum , aut falsum existimandum, idem ergo phaariatia,
Praeterea 3 cum atrox aliquid, aut horribile existimamus, balde commovemur, toto perhorrescimus corpore, atq; similiter, cu esse quippiam tale opinamur, ut in illo conlidendum sit , confidimus illico, summeq; hilares, ac laeti reddimur sint cum haec imagi- namur, nec ulla animi affectio, nec co-m Otio sequitur , perinde enim asci mur, a tq; ij, qui res aspectu horribiles, aut laetas in pictura contuentur EX quibus manifestum est aliud pliantasia, atq; ex sugnation ςm esse. bunt autem Ff et exi
h Quod autem non est eadeiniaginatio, de existimatio manifestum est. 13 Hae eni in palsio in Kol, est, eum voltimus, prae be lis enim est fingere, Φ. . implieitis leue qui in memoratidia
1 Sim .liter autem, de fi me rit res conndenda.
Seeundhiti magistationem auia similiter nos habemuga seu qui considerant in fictura dissicili,ss confideda. sunt autem, V ipsius ex silinationis distet cuti scieae